NGHIEN CUU TRAO odl _A,,„ pgh#
CHU KY SINH HOC VA UWG DUNG
PGS. TS. Le Van Mdt *
Tom tit: Bai bao neu mgt sd ki6n thiic ca ban vh chu ky sinh hgc (nhip sinh hgc) va ling dung trong cugc s6ng.
Tir kh6a: Nhip sinh hgc, chu ky nhip sinh hgc, nhip dieu sinh hgc hang ngay, ngay han.
Abstract: The article gives some basic knowledge about biorhythm and its application jn life.
Keywords: Biorhythm, biorhythm cycles, daily biorhythm.
Ngudi ta thudng cho rang moi ngudi CO mgt so phan. Co nhieu each kien giai khac nhau, tuy nhien, mdt trong nhihig nghien ciiu khach quan, khoa hgc da cho thiy m6i ngudi deu co nhimg nhip sinh hgc rieng anh hudng true tiep den ddi s6ng, siic khoe va hanh phiic ciia ban than. Trong bai nay, hai cum tir "Chu ky sinh hgc" va "Nhip sinh hgc" dugc dimg vdi ngi ham nhu nhau.
Tir hang ngan nam trudc, ngudi ta da nhan ra rSng con ngudi, cung nhu mgi vat the khac trong vii tru, deu chiu anh hudng
tuin hoan cua cac chu ky vach ra trudc, nhu cac chu ky mat trang, cac miia, ngay-dem, thuy higu,... Chu ky sinh hgc, hay cdn dugc ggi la nhip sinh hgc (tieng Anh: biorhythm), la mgt tap hgp cac gia thiet v^ tinh trang siic khoe hay nang lyc sinh ly, cam xiic, hoac tri thong minh cua timg ca nhan. Liy mgt vi du, ngudi ta cho rang co thdi diem mgt ngudi rat de mac benh, con cd thdi diem khac thi khong. Cac thdi diem nay cii lap di lap lai theo quy luat va dao ddng deu trong khoang -100% d^n 100%, theo hinh sin. Do la quy luat nhip sinh hgc.
Thc^ giBn (Ihangj'n^dy/nAni)
Hinh 1. Nhip sinh hgc ttnh trong mpt thang cho ngu-oi sinh ngay 12/12/1949 (ki tir ngay 26/11/2019)
' Can bo nghien cm, Tnrcmg DH ICD&CN Ha Noi.
NGHigN CLTU TRAO DOI Tai sao siic khde ciia mgt ngudi lai
thay ddi vao nhimg thdi diem Idiac nhau trong ngay? Tai sao udng thudc hay cham cuu vao mgt thdi diem nao do, hieu qua co thS t6t hon? Tai sao khi mgt ngudi d tudi 49 hay 53 hay gap nhiing bat lgi ve siic khoe, tinh cam va edng viec? Tai sao ve dem tim hoat ddng cham lai, de nhay cam vdi nhiing con dau va vao liic 2 gid dem cac bg phan co the deu hoat dgng d miic thap nhat, rieng gan lai hoat dgng tich cue de thai ddc? Tai sao 9-10 gid sang la liic siic khoe tot nhat, tinh than hung phan, kha nang lam viec tot hon?...
Chu ky sinh hgc theo quan niem phu-ong Bong
Chu ky sinh hgc d con ngudi tac dgng theo nhiing dinh lugfng thdi gian khac nhau, nhu gid, ngay, tuan, thang, nam,... Tai cac nudc anh hudng van hoa Phuang Dong, trong do co Viet Nam, khai niem chu ky sinh hgc dugc dua ra chii yeu dua vao kinh nghiem va thong ke, hoac theo cac hgc thuyet am duong, ngii hanh, thien nhan hap nhat, thiSn can dia chi, nhirng gia tri hay bgi so ciia mgt vai con so "than bi", nhu 3, 5, 7, 9,... (vi du: han tudi 49 -53, dai han, tieu han, han tam tai, han kim lau ...). Cac thuyet tren cho rang con ngudi la vii tru thu nho, chiu tac dgng cua rat nhieu yeu t6, nhu su van hanh ciia cac vi sao, mat trdi, mat trang, ngay, thang, nam sinh, noi cu tni,... D6ng y cho rang CO nhip tuan hoan cua khi hay nang lugng sinh hgc (Bioenergetique). Trong ngay khi huyet luu thong lien tuc trong ca thh, nhung d moi kinh mach vugng len d mgt gid va giam thieu d mdt gid nhit dinh khac [1].
Can luu y rang, de su dung "lich sinh hgc" ciia mdi ca nhan, ngudi ta dac biet quan tam den nhung ngay ma d do cd tii'
hai den ba dudng bieu diln cac chu ky sinh hgc ciing cat true hoanh d ngay kh nhau. Khi dd, diem cat chinh la thdi di^m cac chu ky sinh hgc chuyen pha tii' "cao"
sang "th4p", hoac ngugc lai. Nhiing ngay nhu vay dugc ggi la nhiing ngay "gay can"
(Critical days) va dac biet nguy hiem la trudng hgp ca ba chu ky dhu chuySn pha.
Cac tai lieu kinh dien eiia D6ng y d6u de cap den cac nhjp: 24 gid, ngay dem, mua trang, 12 nam, 30 nam, 60 nam,...
Chu ky sinh hoc theo quan niem phirong TSy
Mgt so nha tam ly hgc va tam than hgc da nghien ciiu ve chu ky sinh hgc. Dang chii y nhat la cac nghien ciiu cua Hennann Swodoba, Wilhelm Filess va Alfred Teltscher trong giai doan 1897-1902. Theo hg, nhip sinh hgc cua mdi ngudi dien bien theo chu ky n ngay, cu the la:
- Chu ky the chat: n ^ 23 ngay, bieu hien tinh trang sue khoe, su chiu dung ciia CO the, su phdi hgp cac ca quan trong CO the,...;
- Chu ky tinh cam: n = 28 ngay, bieu hien su 6n dinh va nang lugng tich cyc ve tam ly, tinh than lac quan, ky vgng xay dung quan he t6t vdi ngudi khac, sy nhay cam, tam trang cua ca nhan,...;
- Chu ky tri tue: « ^ 33 ngay, hihu hien su nang ddng, tri nhd, kha nang tinh toan, tudng tugng, sy sang tao, kha nang van dung va phan tich the gidi xung quanh, su tiep nhan thdng tin,...;
- Chu ky true giac: n = 38 ngay, bilu hien su kich hoat ciia "giac quan thii 6", nang luc tri giac va ban nang tiem an, kha nang nhan biet, cam nhan.
Ba chu ky dhu tien dugc cac nha khoa hgc cho la quan trgng nhit. Nhiing van de nay cho din ngay nay van dugc tiep tuc nghien cuu. Giai Nobel Y hgc 2017 da dugc trao cho ba nha khoa hgc ngirdi My:
Tap chi I 6 1 Kmh doanh vd Cong nghg I
So 06/2020
NGHliN cuu TRAO DOI
Jeffrey Hall, Michael Rosbash va Michael Young ve nhiing dong gop frong cac nghien ciiu vh d6ng ho sinh hgc [4]. Ngay nay, nhiing phan mem may tinh cho phep mgi ngudi chi can cap nhat mdt sd thong tin ca nhan la co the biet dugc nhiing ngay tdt xau cua minh theo nhiing tieu chi neu tren d dang d6 thi hinh sin [5].
Cong thuc tinh chu ky sinh hgc Do CO chu trinh deu va lap lai, vdi mdc thdi gian la ngay sinh, ta co cac ham sd sau:
- Chu ky Siic khde : sin(27i t/23);
- Chu ky Tinh cam: sin(27i t/28);
- Chuky Tri tue: sin(2jc t/33);
- Chu ky Tryc giac: sin(27t t/38).
Tuang ty nhu vay, co the tinh cac chu ky khac, nhu Chu ky thim my: sin(27i t/43), Chu ky nhan thiic: sin(27c 1/48), Chu ky tinh than: sin(27c t/53),...
Bi§u dh nhip sinh hgc
Co thh dl dang lap dugc Bihu d6 nhip sinh hgc vdi ba dudng co ban, true ngang chi thdi gian, Nhi6u phan mem ed the de dang tim ki8m fren internet va nhieu phan mam cd th6 dl dang cai dat cho smartphone.
N6u mudn cd sy giai thich ky hon, thi nen su dung bieu d6 neu trong 15].
11/26/2019 12/1/2019 12/6/2019 12/11/2019 12/16/2019 12/21/2019 12/26/2(
^Physical ^Emotional ^Intellectual ^ I n t u i t i v e o^aster^ «.Ui;d(m ^Passion
Hinh 2. Bieu dd nhip sinh hgc tinh trong mgt thdng cho ngudi sinh ngdy 12/12/1949 (ki tir ngdy 26/11/2019)
u'ng dung cua chu ky sinh hoc Cau hoi "Cd hay khong viec theo doi cac chu ky nhjp sinh hgc thyc su tao ra su khac biet trong cugc sdng con ngudi", da dugc nghien ciiu tir nhiing nam 60 vdi nhijng bai viet cua George S. Thommen.
Cac nha khoa hgc d cac nudc phat trien nhu Nhat, My, Thuy sT,..., da tim ra m6i lien he giii'a nhip sinh hgc vdi cac hien tugng xay ra trong ddi song, nhu tai nan lao dgng, hieu qua lam viec, thanh tich hoat ddng the thao, hgc tap, ket qua kham chiia benh..., tham chi ca trong
cugc sdng rieng tu. Chang han, ngudi ta CO the cho phep cac phi cong, ky su hang khong vii tru dugc nghi ngoi vao thdi gian hg cd nhip sinh hgc nho han 50%. Nhat Ban la nudc dau tien ap dung rgng rai thuyet nhip sinh hgc trong cugc song, nhung Thuy ST mdi la nai dku tien nhan thiy ich lgi ciia nhip sinh hgc trong giam thieu tai nan may bay, xe liia va 6 t6. Hans Frueh da phat minh ra Bio-Card va Bio-Calculator va Thyy ST da ap dung nhip sinh hgc nhieu nam trudc Nhat Ban.
Hang hang kh6ng Swissair cua Thuy
Tap chi 1 AO Kmh doanh va COnq nohe i
Ky thuat - cang nghe NGHIEN CUU TRAO S O I SI da timg nghien ciiu cac ngay "nguy
hiSm" cua phi cong trong gto mot thap ky, khong cho phep phi cong lai may bay trong ngay do. Hang da khong co tai nan lon nho nao xay ra trong nhttng chuyen bay ap dung theo doi nhip sinh hpc. Trong vong mpi nam ap dung nhip sinh hpc, tai nan xe buyt va xe dien a Cong ty Giao thong do thi thanh pho Zurich (Thuy SI) va thanh ph6 Hannover (Dilc) da giam khoang 50% tren 10,000 km.
Nam 1971, Cue Canh sat do thj Tokyo va Osaka, Nhat Ban, cong b6 cac nghien cvra cho thay hon 70-80% cac vu tai nan giao thong mot nam truoc do xay ra vao ngay "nguy hiem" cua lai xe, nhat la nhttng ngucri tre. Tai mpt vai noi 6 Nhat Ban, nhttng nguai lan dau tien dupc cap bang lai xe hoac gia han bang da dupc nhan bi6u d6 nhip sinh hpc dupc tinh cho tung nguoi. Ket qua la tai nan giao thong giam dang ke. NhiSu cong ty bao hiem Nhat con tai trp nhttng khoa hpc lai xe an toan dua vao nhip sinh hoc va gili bieu do nhip sinh hpc trong phong bi tien luong ciia hp.
Nhung thu nghiem ve nhip sinh hpc dang noi nhat dien ra trong Hnh vuc the thao. Thl du, trong tran dau quan vpt giua nu van dpng vien B. J. King va nam van dpng vien B. Riggs, chien thang da thupc ve B. J. King, khi cp co 2 chi s6 nhip sinh hpc dat miic cao.
Ci Viet Nam da co nhieu cong trinh nghien cuu vk nhip sinh hpc tren cong tmong xay dung Nha may thiiy dien Thac Ba, Nha may thily dien Hoa Binh va dac biet la tai Nghe An tu nam 1983 den nam 1986, voi khoang 500 h6 so co diy dii cac do kien vi tai nan lao dpng, nhu ngay thang nam sinh ciia ngucri gay tai nan, ngay xay ra tai nan,... Theo cac nha nghien ciiu, 127/233 vu tai nan xay ra diing ngay
chuyen pha the luc ciia nan nhan. Ngoai ra, do ap dung du bao nhjp sinh hpc, sc vu tai nan binh quan hang nam sp vpi nhom doi chiing da lan luat giam 27.5%, 70% va 100% tai cac xi nghiep Van tai hang hoa so 1, Van tai song DavaGachngoi 22-12.
Tac gia bai viet nay da nghien ciiu ve ngay "gay can", ngay "xau" theo quan diem nhip sinh hpc (truang hpp khi ca ba chu ky deu chuyen pha), de gop phan giam thieu mat an toan cho cho dpi ngii phi cpng quan su [2]. Phi cong quan su boat dpng trong dieu kien vo cung khac nghiet: khong gian lam viec (buong lai) chat hep, ciing mpt liic phai theo doi, dieu khiin nliieu loai thiet bi, dong ho khac nhau. Mpi quyet dinh deu phai nhanh chcng, dac biet la khi bay nhttng bai bay phiic tap, CO dpng 6 toe dp cao,... Doi vai cac phi cong, chi can mot trong cac yeu to siic khoe, tam ly, tinh cam,... kem se anh huofng den chat lupng bay, co the dan den nguy CO mat an toan, tai nan. Viec tinh toan chu ky sinh hpc se giiip phi ccng biit va tranh khong bay trong nhttng ngay
"gay cSn" (tSt nhien, khong ke trucmg hop khi xay ra chiSn tranh). Ket qua nghien cuu cho th4y nhung ngay phi cong gpi la "xiu" khong phai la nguyen nhan true tiip, ma chi la mpt trpng nhiiu yeu to c6 thi din din tai nan, su co, vi tai nan, su c6 thuong xay ra khi co su ket hpp cua ba yiu t6 phi cong - may bay - moi truang.
Viec tinh toan nhip sinh hoc cua phi cong la di CO bien phap khic phuc chii khong phai quan trpng hoa hay phu nhan, tron tranh mpt yeu ti nao do.
Di kit thiic bai viit, chiing toi xin luu y may diem sau:
- Nhip sinh hpc (chu ky sinh hpc) la mpt hien tupng khoa hpc, nc hoan toan xa la vol nhttng diiu me tin di doan khac ve ngay "tit", ngay "xau";
Tap chi Kmh doanh vd Cong nghe So 06/2020
63
NGHlfeN CUU TRAO POI Ky thuat - Cong nghe Ban than ngay "gay c4n", ngay nhihig nii ro cd th^ xay ra;
"xau", theo quan diim nhip sinh hgc, ehi Viec nghien ciiu nhip sinh hgc la mdt trong nhieu y6u td cd thh din d6n phai la su d§u tu va tap trung cua cac tai nan, su cd; chuyen gia thudc cac nganh tam ly hgc, - Muc dich nghien ciiu, tinh toan nhip y hgc, ciing nhu nhieu nganh khoa hgc sinh hgc la de co bien phap khae phuc khac nhau.
Tai lieu tham khao
1. Le Quy Nguu (2002). Cham eim iing dung Van nien Uch. NXB Thanh ph6 H6 Chi Minh.
2. Le Van Mdt. Nhip sinh hgc - mdt s6 v4n d6 can quan tam trong bao dam an toan bay. Tap chi Khoa hgc giao dye Phong kh6ng - Khong quan, ISSN: 1859-3569.
Sd thang 6/2011.
3. M. L. Gumz (2016). 'Tntroduction to Circadian Rhythms and Mechanisms of Circadian Oscillations ". Circadian Clocks: Role in Health and Disease. M. L. Gumz, Ed. Springer, 2016, pp. 1-55.
4. The Nobel Prize in Phisiology or Medcine 2017. ht^s://www.nobelprize.org/
prizes/medi cine/2017/press-release/
5. Daily Biorhythm Chart Example, http://wwTv.findyourlucky.com/biorhj^hm- charts.html
Ngay nh^n bai: 12/11/2019
64
