NGHIÉNCUU
Co hòi và thàch thùc dòi vói nòng nghiép Viét Nam khi tham gia Hièp dinh Dói lac xuyèn Thài Bình Duong (TPP)
BJuTMTliuHà Dai hoc Tal nguyén và Mói tniòng Ha Nói
T
rong bòi cành m ò cùa và hòi nhàp quóc lé, Viél Nam dà gia nhàp ntiièu tò chuc Idnh té ò qui m ó khu vuc và ben loàn the giói. Tinh dén nàm 2016.nuóc ta dà ki kél 12 FTA (Hièp dinh thuong mai tu do) vói càe nuòc ben thè giói. Su blnh thành còng dóng kinh té ASEAN (AEC), dac bièt là Hiép dlnh dói tàc xuyèn Thài Binh Duong (TPP), nhan ducrc su quan tàm rèi nhièu cùa càe cà nhàn, don v|. Duoc dành già là hiép dlnh cùa Ihé ky 21, TPP khóng chi là mòl hiép dlnh Iòn, ma nò con eò làm ành huòng sàu ròng: ve pham vi, hièp dinh TPP m ó ròng hon so vói càe hiép dinh buòc day eà ve thuong mai hàng bòa, ihucmg mai dich vu, dàu hr và so hùu hi lue, ngoài ra con bao góm càe vali de phi Ihuong mai nhu mua sàm chinh phù. mòi Inróng, lao dóng, cóng doàn, bó b o cho eàc doanh ngtilèp vùa và nhó...
Gia nhàp TPP, nòng san Vièl Nam sé eò c o hòi duoc xuàl sang nhièu nuóe nhung ben canh dò. nòng san eùa càc nuóc khàe cung sé duoc nhàp khàu vào Vièl Nam ò al hon. Viéc khóng duoc ehuàn bi ky de
"bòi nhàp" sé khién san phàm nói dia co Ihé bl Ihua ngay Irén "san nhà". Co hói và Ihàch Ihùc dói vòi nòng san Vièl Nam trong thói gian lói là khóng nhò ben canh mai Ihuàn loi. viéc cài giàm / xóa bò hàng rào Ihue quan chàc chàn sé dàn dén su già tàng nhanh chong luong hàng nhàp khàu tu càe nuòc TPP vào Viél Nam vói già cà canh tranh, nguy c o này dàc bièl nguy hiém dói vói nhùng ngành hàng ma nàng lue canh tranh cùa Viét Nam con yèn, dièn hinh là nhóm hang nong san vòn gàn lién vói dói luong de bi tón Ihuong Irong qua Irinh hóì nhàp là nóng dàn (Ó Viél Nam lói 60% dàn sò phu diuòc vào nóng nghièp trong do da phan là nóng dàn - dói luong chua duoc Iran»
bl nhieu kièn Ihùe Imòe cành eùa hói nhàp).
1. Hónj san Viét Nam Oirac hirihig Kri nlilèu nhàt
TPB^H™ ' ' T - ^ ^'^ '-•"" " " ' ' ""• * " > • « " Sia kinh lé, khi Nhàl n " ° ' r " " l " " ! ' ""•" " ' ' " '^' " ^ S Iòn nhu My.Nhàl Ban, Canada. Auslralia .. giàm Ihué nhàp khàu ve 0% se giup lao ra "cu hich" lón dói vói hoal dòng xual khan cua Viél Nam, dàc bièl là càc ngành nhu Ihuy san tra, Cày, eà phé. vòn là thè manh cùa nòng
nghiep Viet Nam ® Trong dò Ihuy san huong loi nhièu nhàt bòi phàn
Icrn cac nuoc thanh vién TPP hièn nay là th, trSò^g
chinh cùa thùy san Vièt Nam. Muòi mot nuóc Ihành vién tham gia Hiép dinh dói tàc xuyèn Thài Bình Duong (TPP) cùng Viét Nam là My, NhÉit Bàn. Canada, Australia, Singapore, Mexico, Malaysia, New Zealand Chile, P e m và Bmnei dèu là nhùng dói tàc quan trong cùa thùy san Yiét Nam. Nàm 2015, uóc linh tóng già m xuàt khàu thùy san sang 11 thi ù u à n g này d^l gàn khoàng 3 ti USD (con so này d u o c d u bào sé tiép tyc tàng ùong nhùng nàm tói), chiè'm 46% tóng già trj xuàt khàu thùy san cùa Vièl Nam, ùong dò thi tmòng lùn nhat là My chiém khoàng 30% thi phàn lòm xuSt khàu và 21 — 22% thi phAn eà tra xuàl khàu cùa Vièt Nam.
Nhàt Bàn cùng là thj ùuòng lón thù 2 cùa thùy san Vièl Nam. Càc mài hàng xuat khàu n h u tóm, bàch luOc, cà ngù sé duoe huóng loi khi xuàt khàu vào thf t n r ^ Nhàt vói m ù c Ihué suàt 0% khi TPP eó hièu lue thay ri chiù m ù c Ihué 6,4 dén 7,2 % n h u hièn nay.
Ben canh màt hàng thùy san, ngành hàng cà phè cùng eó nhièu c o hòi khi Oiam gia vào TPP
Cà phè là ngành hàng quan ùpng, góp 3% GDP cà nuóc, kim ngach xuàt khàu nhièu nàm nay dèu trèn 3 ty USD. Khi tham già TPP thi ngành hàng cà phè Vi$l Nam gap nhùng c o hòi và thàch thùc nhàt djnh. Ve thuong niai, hièn nay irong c à e nuóe thành vién TPP co 02 quoc gia à p dyng m ù c thué nh^p khàu cà phé Vièt Nam là Mexico (20,0%) và Pem (11,0%). Nhu vày, khi tham gia TPP, thi eà phè Vièt Nam khi nh§p khàu vào hai thi tmòng irèn eó c o hói giàm thué con 0%.
Dièu này sé nàng eao sue canh tranh cho cà phé Vièt Nam Irèn Ihl truòng quóc té. Ve dàu tu và khoa hgc cóng nghè, Viét Nam dang khuyén khich càc nhà dàu lu trong và ngoài nuóc xày dung mói càc nhà mày che bién cà phé tièu dùng (cà phè bòi, eà phè hòa tan,,,,) vói cóng nghé thiél bi hièn dai, san phàm da dgng chat luong e a o dàm bào an toàn thuc phàm và dàp ùng tòt thj hiéu nguòi ùèu dùng . Khi tham gia TPP, vtì viéc dàn xóa bó bào h o nòng nghièp, Vièt Nam sé thu hùt duoc nhièu nhà dàu lu nuóe ngoài co khoa hpc cóng nghè hièn dai, thay thè càch làm tnryèn thtìng kém hiéu qua,
Chàng hcin, ó Vièt Nam tinh ù^ng hai cà phè bang lay khóng nàng e a o nàng suàt, nguyén nhàn do nhiéu nguòi dàn chua eó dièu kièn m u a mày móc, thiél bj cóng nghè cao; còng tàc lai canh lai cày cà phè ó Tày Nguyén d e nàng cao nàng suàl trièn khai con chàm do
22
"hèu von; lai suàl vay vón cho hSi canh eòn eao chua hàp dàn dòi vói eàc ho san xuàt và doanh nghiép dàu hi bóng lai canh cày cà phé . Néu co nhùng dàu hi dung dàn ve vón và khoa hoc còng nghè Ihl sé gòp phaji nàng cao chat lupng cà phè Mèi Nam. Tàp quàn canh làc, cham sóc cùa nguòi bóng vàn chua duoc cai Uiièn nhlèù. Co cau gióng cay nhiéu noi chua phù hop, dien beh eà phé già còl làng lèn... gòp phàn làm giam chat luong hai cà phé. Khi Uiu hoach, nòng dan Ihuòng bò qua hroi vào mày xay làm hòc vó de giàm thòi gian phoi, nhung khi gap mua de làm bai cà phé bl mòc; lue dò lai dùng cui dòi nèn hai cà phé bi am khói, mal màu tu nhièn. Chua ké, viéc lièn Iiét giua cac khàu bong chuòi già bl con han che.
^ Mòl mai hàng nóng san nùa cùng duoe huóng loi ral lón là gao. Dàm phàn TPP biành cóng bua ben mang dén nhirng eo bòi khóng he nhò cho ngành xuàl khàu gao Vièt Nam. Ly do bòi bong sò 12 nuòc dàm phan TPP, khòng eó su xuat hién cùa Thài Lan, Àn Dò (bai dòi thù lón cùa chùng ta ben thi huòng gao Uiè giói), do dò Vièt Nam sé eó loi Ihé hon bong xuat khàu gao nói khói TPP. Ngoai bù Singapore và Malaysia daug là hai thi buòng tièu thu gao iòn cùa Vìél Nam luong gao xuàt khàu sang 9 nuóe con lai bong TPP chi chièm 1,6% nhu càu nhàp khàu gao cùa càe quóc gia này, cho Ihày khà nàng tàng buòng xuat khàu gàó vàn con kha Iòn.
Cóng dòng TPP rat manh ve luong Ihuc. cu Ihè là lua mi và càc loai ngù eòe khàe. nhung lai han che ve lùa gao. Do vày. day chinh là Ibi huóng ngàeh de Mèi Nam eò thè làn dung.
cac sò lièu thóng kè cùa Ngàn hàng thè giói (WB) cho diày, bong IO nàm bò lai day, binh quàn dièn Ueh gieo tròng luong Ihuc nói chung mói nàm cùa còng dòng TPP lèn lói 115.3 Iriéu ha và dat san luong 562 trièu tàn. Thè nhung, bong dò. dièn tich lùa chi dal 11.5 trièu ha, chi chiém 10%, eòn lai 90% là dành cho lùa mi và eàc loai ngù eòe khàe. Chinh vi vày, bong khi san luong lùa mi dal 113,7 trièu tan mói nàm. chiém 20.2% trong "ró luong blue", san luong eàc loai ngù eòe khàe lèn tòi 403 Iriéù tàn và 71,7%. Uii san luong gao ehi dal 45,3 Irièu làn và chi chiém 8,1% (WB và Tóng cuc Ihóng kè).
Càc so liéu thóng kè eùa Tmng tàm Thuong mai Quòc lè (ITO cho Ihày, trong nàm 2014. Malaysia dùng dàu vói khói luong nhàp khàu 942.000 làn; diing Ihù hai là Mexico vói 866.000 tàn và ké bèp là My vói 741.000 tàn, Nhàl Bàn 669.000 tàn... Khi tham già hièp dinh TPP Ibi vièc nhàp khàu gao bong nói khói TPP chàc chàn sé duoe uu dai hon so vói ben ngoài, day ró ràng là co bòi "vàng" cho gao Mèi Nam
Z. Thàcli tliin: Iòn elio ngành nòng ngliièp
So vói ngành hàng Ihùy san. nhóm hàng chan nuòi (lày lh|l. lay sua) và bóng Irol (bài cày) lai duoc du bào là khó canh banh ngay lai th| tmòng nói dia. Vi du
dàu ben là nguy co canh banh gay gài giùa Viél Nam và hai nuòc (Ùc. New Zealand). vi hai nuóe này duoc dành già eó nàng lue canh banh vào hàng eao nhàl thè giói ó càe san phàm ngàrih chàn nuói bó (thit bò, sua), qua òn dói (lào. cam).
Nghè nuòi bò sua ó Mèi Nam nhln chung dang d^m lai hiéu qua kinh lè cho nguól nóng dàn và Ihue té chàn nuòi nóng ho vàn chiém phàn lón dàn bò stia cùa eà nuòc. Tuy nhién. bong bòi cành Mèi Nam dang dàm phàn biam già TPP thi chàn nuòi bó sua ó quy mò nòng bò lai eò nhung mòi lo ngai khòng nhò.
Tnjóc hél. là chi phi chàn nuói eao. Riéng ve chi phi càm cho bò sua do nhùng nguòi nuòi bó sua quy mò nòng bó khòng Uié mua càm Irue Uép eùa nhà may ma phài mua qua 2 - 3 càp dai ly, khién cho già Cam làng 5 - 7% [3]. Theo két qua dièu ha cùa Sò Nóng nghiép và Phàt bién nóng thòn Ihành phó Ho Chi Minh cho diày. chi nhùng bò tu bòng eò và tu vài sua mòi eó Ieri nhuàn tuong dói (873 - 1.994 d/kg).
Nhùng bò hi bòng eó và Ihuè vài sua. mua eò và tu vSl sua hay mua eó và diuè vài sua chi co khoàn loi nhuàn Ihàp. ihàm chi Ihua lo. Do chi phi SX con cao.
nén khi Mèi Nam Uiam già vào TPP. chàn nuòi bò sua quy mó nòng ho sé phài dói mài vói nhùng thàch Uiùc iòn tu sua nhàp khan. Hién tai già sua nhàp khàu ve dèn Mèi Nam (khoàng 9.000 d/kg) dà ré lion già blu mua sua bong nuóc (13.000 dAg). Day là mòl Uiàeh thùc Iòn cho ngành sua Mèi Nam.
Vi du Ihù hai là nguy co canh tranh giùa Viél Nam va My, hién tal nuòc My eó thè manh bong càc san phàm nhu sua, thll bò, thlt gia càm. Ihit beo; Mèi Nam dang nhàp khà nhièu càe màt hàng này tu My; nèu mò cua. nguy co san phàm hrong tu eùa Viél Nam gap khó khan khi canh tranh vói san phàm nhap khàu tu nuoe này là rat Iòn Cu Uié. già Uiit beo cùa My hung binh cao hon cùa Mèi Nam khoàng 40%. Irong dò Uèn van chuyén mat 20% và 20% con lai là do « é l Nam danh blue. Tuy nhièn, khi TPP eó hièu lue, hàu bèi eàc hang nong san dèu giàm thué ve 0%. Ihil beo My sé tran vao Mèi Nam và ré hon Ihit san xuàt trong nuòc khoàng 15 . 20% Hièn nay, long luong thlt hèu thu ó VICI Nam vao khoàng 3,62 trièu làn, trong dò thlt beo chièm 66% 121 Vói thòi quen tiéu dùng cùa nguòi Uèu dung hién nay dang diay dói (nguòi Uèu dàn quen vói viec su dung bang dóng lanh và uà chuong Ihit nhàp khan V, chat luong và già cà), quy mò ngành chàn nuói bo va lon eo xu huóng giàm Irong nhùng nàm gàn day kha nàng ung phò vói dieh bènh eòn kém cùa ngành chàn nuo, cùng vói su phài irién cùa ngành còng nghicp ftuc pham, khi TPP eó hièu lue sé lao dà cho My, tu Canada, tu New Zealand ehiém linh Ibi Inróng béu dung m,, tal Me, Nam, day là mòl Uràch i h u ^ ' doi VOI nganh chàn nuói Vièl Nam.
Ben eanh dàm phàn ve Uiuè quan. dàm phàn ve cac bien phap SPS (Sanilary and PhytoLnhar?
Measurc; bien phàp ve sinh và kièm dich dòng ta
23
NGHIEN CXrU - ' -'""
RESEARCH -
Vài) — TBT (Technical barriers lo ùade- rào eàn ky tuy khòng irièt de (ehi thuc hièn duoc trong mOt khoàna thuàl) dàt ra nhùng thàch thùc khòng nhó dói vói eà thòi gian han che) nhung khà thi trang khuòn khó TPP ba ngành hàng thùy san — tróng trot — và chàn nuói. Do do, eàn tan dung trièl de co che này cho nhùng mài Nhùng rào eàn duói dang quy djnh ky- thuàt, ve sinh hàng nòng san nhay càm, dàc biét là chàn nuòi.
dich té rài co the sé vò tiièu hóa loi ich lù viéc giàm RA-, UÀ kii...^ i „ i, .L ^ ,..„
.k - ^ - • u 1. r,-.. M u j . \ - ° ^ ° " ° °^"S han ngach thue quan (TRO - Tarifr thue quan doi voi hang hoa Viet Nam; boi du Ihué Par^ num^v r i ^ h tf,.-.„T- w • \ - '
.. ,..- - . . - . . . . «ateguotaj. Laeh thuc bao ho nay duòne nhu khà thi nhap khau vao cac nuoc co duoc xoa bo nhimg viéc _ u - . _ - . . ._. . , • J " " " " S ' m u K n a i m kiém dieh, kièm ùa du luong khàng sinh, càc dòi hói ì bò nhung viéc nhàt néu nhu bièn phàp Ihué quan khòng-thé àp dun^
fC T r é n t h i , . . tà' .4^... !.. 1.=-. . . . * duoc. Trèn Uiuc té, day cung là co che bop ly bop tinh và do dò de duoc chàp nhàn bòi cae dói tàc nói chunii và dòi tàc trong TPP nói néng.
Bào ho bang càc bièn phàp ky thuàt, ve sinh d|ch tè (TBT. SPS). Nhóm bièn phàp này, màc dù duoc diùa nhàn trong WTO và duoc su dung rat phò bièn à càc nuóc dói lae TPP nhu My, Oc, New Zealand nhung lai rat khó Uiue hièn bong bòi canh cu thè cùa Vièt Nam do mot sò càe bién phàp TBT, SPS néu su dung sé phài duoc àp dung khòng phàn bièl dói xù giùa
3. Mot SÒ giài pliàp Clio ngànli nóng nglijòp Viét ''^^ """* ""^'^ "^ ''™§ "''«P ' ' ^ Ù • ma nhu vsy néu Nam tnrirc ngiràng eira TPP neu chuan „„a.^,„tó„«„i,i..(„k„.A„„.
ve nhàn màc bao b i . . cùa eàc nuóc vàn ngan chàn khà nàng xuàt khàu cùa nóng san Mèi Nam, thàm chi là eòn mi ro hon nhiéu so voi thùé quan. Chàng han, nhùng quy dmh cùa TPP ve quy tàc xuàt xù sé gay khó khan chó mot sò mal bang xuàt khàu chù lue cùa Mèi Nam nhu thùy — bài san; con ve mói btróng, eó nhirng yéu càu eam kèl eam ho càp dành bài Uiùy bài san eò thè gay bài loi dói vói chinh sàch phàt Irién cùa ngành này
De eó Ihè vung vàng buóc vào "dàu truòng" TPP nói riéng và san choi hòi nhàp quò'c té nói chung.
khòng eòn càch nào khàe là ngành Nóng nghièp eàn nàng cao sue manh nói lue. lang khà nàng canh tranh.
Dùng nhu chuyén gia kinh té Nguyèn Dinh Bieh nhàn manh; "Ngay lù bay gió. khòng con càch nào khàe là ngành Nóng nghiép phài lai co càu san xuàt.
Trong dò. càc san phàm nòng nghiép phài san xuàl Iheo chuòi, lao duoc su canh Iranh ve gia cà, chat luong, kiém soàl lòi ve sinh an toàn thuc phàm. Dóng thói. cà doanh nghiép và nóng dàn phài lièn két hon nua" 141. Dièu quan trong nùa là Nhà nuóc phài khuyén khich. thu hùl doanh nghièp lón dàu lu vào nong nghiép Iheo cà chuòi, Dàc biél là ngành chùc nàng phài giài quyèì lón lai iòn nhàl cùa ngành Nòng nghièp Viél Nam là an loàn ve sinh Ihuc phàm.
Ben canh vièc dàm bào lòi hon ve smh an toàn Ihue phàm. ngành Nóng nghièp Viét Nam eàn thuc su Ihay doi mól sò khàu co bàn nhu san xuàl. che bién phàn phói . Muòn xuàl khàu Ihàng loi, nòng dàn Viél Nam can nàng làm nàng suàl và chàl luong nóng san
lièu chuàn qua cao sé gay khó cho nóng san npì dia Vìél Nam chua co dù nguón nhàn lue, phuong lièn va ky nàng de Ihue hién viéc dàm bào luàn thù eàc bièn phàp này eùa hàng hòa nuóc ngoài nhàp khàu vào Mét Nam.
Nhu vày eó thè eoi TPP là eo bòi thùc day lai eàu Irùc nèn nòng nghièp Irong chuong bình lai eo cau nèn kinh té, bpng tàm dmh huòng mong muón là dua còng nghè mói, quàn ly mól vào Irong nóng nghiép Co hói "vàng" cùng nhùng Uiàch Ihùe lón cho nóng nghiép khi Iham gia vào TPP cùng dòng thói thue day buòc ngành nòng nghiép Mèi Nam vón quen vói lèi sànxuàlnhòlé,luphàl phài Ihay dói minh — Ihay dèi minh de Ihich ùng, Ihay dói minb de phài Irièn./.
Tal lièu tham khào
1. Vàn Due M u ò i , Tàc dóng cùa TPP dói vói nòng . . ^- - "..5 ..u.rijsa.., nghièp. nòng Ihòn.
h™»'"sà„''„"h1 ' ' ' ° <;'"''''>' bón yéu càu nhu; Chàl i«P//www.hièphoidóanhnghiep.vn/zone/lac-dong- luong san pham phai dal chuan ehàl luong an loàn cua-lpp-dol-voi-nong-nghiep-va-nong-lhon/l 77/6956.
2. TPP — Co bòi nào cho doanh nghièp lai Viél Nam, Tal Uèu eùa KPMG duoe Irinh bay Irong HOi Ihàó "Dói Ihoai TPP — Co hói nào cho doanh nghiép Vièt Nam"
3. htlp;//www.hoinhap.org.vn/ehuyen-de/hiep- dinh-da-ky-kel/tpp/phan-Uch-danh-gia-lae-dong/7426.
bo-sua-lmoc-lhach-lhue-lpp.hbnl
4 hltpy/thóìbaolaichinhvielnam.vn/pages/kmh- doanh/2016-04-29/nganh-nong-nghiep-viel-nam-san- .sang-buoc-vao-dau-lmong-tpp.31167.aspx quòe lè. già Ihành eanh Iranh vói dòi thù. kbòi luonq
lon, va giao hang dùng lue theo hop dóng.
Mài khàe. eàn chù Irong dén vàn de tmy xuàl l'In w f N " ™ . " " " " ^ * " J " " ! " ™ " 1 * này Ibi nòng an Mei Nam Iham chi eòn khóng lièu Ihu duoc ngay ai Ih, inrong nói dia kh, Mèi Nam dà cam két bài bó v,en TPP hay lu cac nuóc ASEAN".
Ngoài ra . voi cae rào can SPS và TBT lù phia càe nuoc bong TPP. ihiél nghi Mèi Nam cung eiù ihuc hien mol so hinh Ihue bào ho nhu
Bào ho bang lo hmh U,ué quan, Càeh muc bào ho này
