F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ

(1)

F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ

Vò ThÞ Xu©n Mai^(*) tæng thuËt C¸ch ®©y ®óng 190 n¨m, vµo ngµy 28/11/1820, t¹i thµnh phè Barmen thuéc tØnh Ranh, §øc, mét con ng−êi ®· ®−îc sinh ra mµ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp g¾n liÒn víi sù nghiÖp ®Êu tranh cho sù ph¸t triÓn, tiÕn bé cña nh©n lo¹i vµ sèng m·i trong khèi ãc, tr¸i tim cña hµng triÖu con ng−êi yªu tù do, hoµ b×nh, c«ng lý vµ chÝnh nghÜa,...

cho ®Õn tËn ngµy nay. Ng−êi ®ã chÝnh lµ F. Engels. Nh©n dÞp kû niÖm 190 n¨m ngµy sinh cña «ng (1820-2010), Häc viÖn ChÝnh trÞ – Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh phèi hîp víi çc bé, ban, ngµnh trung −¬ng vµ çc häc viÖn, çc tr−êng ®¹i häc trong n−íc long träng tæ chøc Héi th¶o khoa häc quèc gia víi chñ ®Ò "F. Engels - nhµ lý luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ çch m¹ng vÜ ®¹i trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ". Ban tæ chøc ®· nhËn ®−îc 135 b¶n b¸o ço tham luËn. Néi dung bµi viÕt d−íi ®©y lµ nh÷ng néi dung chÝnh ®−îc tr×nh bµy vµ th¶o luËn t¹i Héi th¶o.

1. F. Engels - tuæi trÎ cña mét thiªn tµi F. Engels sinh ra vµo lóc ch©u ¢u b¾t ®Çu c¶m thÊy c¬n lèc cña c¸ch m¹ng.

Chó bÐ F. Engels b¾t ®Çu con ®−êng vµo

®êi b»ng kho¶ng thêi gian “nghØ gi¶i lao”

gi÷a hai mµn c¸ch m¹ng; mµn thø hai næ ra vµo n¨m 1830 khi F. Engels võa m−êi tuæi. Nh÷ng n¨m th¸ng tr«i qua, c¸ch m¹ng ngµy mét lín m¹nh vµ còng lµ kho¶ng thêi gian F. Engels ngµy cµng tr−ëng thµnh.

Hä nhµ Engels lµ nh÷ng ng−êi h©m mé chñ nghÜa nh©n ®¹o. ¤ng cña F.

Engels cho r»ng, ®¹o C¬ ®èc lµ mét bé nguyªn t¾c dïng ®Ó duy tr× trËt tù x· héi. V× vËy, nh÷ng n¨m th¸ng th¬ Êu cña F. Engels trµn ®Çy niÒm tin vµo

Chóa vµ «ng còng lµ mét tÝn ®å thµnh t©m nhÊt cña nhµ thê. Nh−ng ®Õn tuæi 14-15, tiÕp cËn víi ph¸i Hegel trÎ, F.

Engels nhËn biÕt vai trß cña lý trÝ vµ b¾t ®Çu biÕt suy nghÜ mét c¸ch ®éc lËp vµ biÕt phª ph¸n.^(*)Qua thêi gian, víi trÝ th«ng minh thiªn bÈm cña m×nh, dÇn dÇn trªn gi¸ s¸ch cña F. Engels nh÷ng cuèn s¸ch t«n gi¸o biÕn mÊt vµ lÇn l−ît hiÖn ra lµ c¸c cuèn “C«ng cuéc kh«i phôc vÜ ®¹i cña khoa häc” cña F. Bacon,

“§èi tho¹i” cña Galileo Galilei, “LuËn v¨n vÒ ¸nh s¸ng” cña R. Descarter,...

®©y lµ nh÷ng t¸c phÈm cña c¸c nhµ triÕt

(*) ThS., Häc viÖn ChÝnh trÞ – Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh.

(2)

häc tù nhiªn ®· gi¶i ®¸p t−¬ng ®èi ®Çy

®ñ nh÷ng vÊn ®Ò mµ F. Engels tõng suy nghÜ n¸t ãc. Sù thay ®æi nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña F. Engels ®· lµm bè cËu giËn d÷ vµ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng trËn ®ßn roi. Tuy nhiªn cËu ®· lín vµ trong cuéc tranh luËn víi bè, F. Engels b»ng lý luËn s©u s¾c ®· ®¸p l¹i: “Ba kh«ng b»ng lßng v× con b¾t ®Çu hoµi nghi nhiÒu c¸i. Nh−ng hai thÕ kû tr−íc

®©y, Descarter ch¼ng ®· tõng kh¸m ph¸

ra sù hoµi nghi lµ mét ho¹t ®éng cña hoµi nghi ®ã sao? Ch©m ng«n cña «ng ta 'T«i t− duy, do ®ã t«i tån t¹i!' §ã còng lµ ch©m ng«n cña con”.

Vµo nh÷ng n¨m 1835-1840, F.

Engels ®Õn tuæi tr−ëng thµnh còng lµ lóc çch m¹ng t¹m thêi xÕp çc bao ®¹n l¹i, kh«ng giÔu trªn ®−êng phè mµ ®i trªn çc trang b¸o, ngµy h«m nay vò khÝ cña çch m¹ng lµ mét khèi ãc. §©y lµ lóc F. Engels dÇn c¶m nhËn ®−îc ý chÝ çch m¹ng ë ch©u ¢u, mçi tr¸i tim trung thùc lµ mét tr¸i tim chiÕn sÜ.

Nh÷ng n¨m 1841-1846 c¬n lèc c¸ch m¹ng lËt vïn vôt nh÷ng trang lÞch sö, më ra mét thêi ®¹i míi còng lµ lóc F.

Engels hai m−¬i t¸m tuæi. LÇn ®Çu tiªn trong ®êi vµo sinh nhËt m×nh, F. Engels kh«ng h«n lªn ®«i m¸ dÞu dµng cña mÑ.

H«m ®ã lÇn ®Çu tiªn anh h«n lªn l¸ cê rùc rì cña c¸ch m¹ng, b¾t ®Çu thêi kú tr−ëng thµnh cña Engels.

2. Nh©n c¸ch cao th−îng, t×nh b¹n thuû chung cña F. Engels

Tõ mét häc sinh ®Çy m¬ méng, mét chµng trai giµu lßng nh©n ®¹o, nång nhiÖt, yªu tù do ®· dïng thi ca lµm vò khÝ biÓu lé sù ®ång c¶m víi nh©n d©n vµ kh¸t väng t−¬ng lai; tõ con ®−êng tù häc, häc trong s¸ch b¸o, trong c¸c c©u l¹c bé khoa häc, trong tæng kÕt thùc tiÔn vµ trong sù phÉn né cña x· héi ®−¬ng thêi,

F. Engels ®· trë thµnh mét nhµ b¸c häc.

Trªn con ®−êng häc tËp vµ nghiªn cøu, F. Engels ®· gÆp K. Marx lÇn thø nhÊt vµo n¨m 1842 vµ lÇn thø hai vµo mïa HÌ n¨m 1844. Hai con ng−êi tõ nh÷ng hoµn c¶nh xuÊt th©n, m«i tr−êng gi¸o dôc vµ qu¸ tr×nh ®µo t¹o rÊt kh¸c nhau, nh−ng cã ®iÓm t−¬ng ®ång bëi trÝ tuÖ thiªn tµi vµ tr¸i tim nhiÖt huyÕt, ®· trë thµnh hai ng−êi ®ång chÝ, hai ng−êi b¹n, mét t×nh b¹n vÜ ®¹i vµ c¶m ®éng, g¾n quyÖn t×nh ®ång chÝ s¾t son chung thuû.

Tõ viÖc nghiªn cøu triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ häc, víi thiªn tµi quan s¸t thùc tÕ vµ ãc kh¸i qu¸t s¸ng t¹o lý luËn, hai

«ng ®· ®ång s¸ng lËp nªn mét häc thuyÕt khoa häc – c¸ch m¹ng v¹ch thêi

®¹i – häc thuyÕt Marx.

Trªn con ®−êng nghiªn cøu khoa häc vµ ho¹t ®éng ®Êu tranh cho sù ra ®êi vµ th¾ng lîi cña CNCS khoa häc, F.

Engels lu«n lµ ng−êi b¹n, ng−êi ®ång chÝ thuû chung, chia bïi sÎ ngät, ®ång cam céng khæ víi K. Marx, b¶o vÖ chñ nghÜa Marx ngay c¶ khi K. Marx ®· qua ®êi.

Nh÷ng ng−êi céng s¶n trªn thÕ giíi

®Òu biÕt r»ng nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì hÕt lßng cña F. Engels, K. Marx khã cã

®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó hoµn thµnh nh÷ng t¸c phÈm ®å sé cña m×nh, ®Æc biÖt lµ bé

“T− b¶n”. H¬n thÕ n÷a, trªn b×nh diÖn lý luËn, ngoµi nh÷ng t¸c phÈm thiªn tµi cña riªng m×nh, «ng cßn gióp K. Marx rÊt nhiÒu vÒ mÆt khoa häc. F. Engels

®· cã c«ng ®Çu trong viÖc hoµn chØnh vµ cho xuÊt b¶n phÇn cßn l¹i cña bé “T−

b¶n”. Ngay c¶ nh÷ng t¸c phÈm hai ng−êi cïng trùc tiÕp viÕt, F. Engels bao giê còng tuyªn bè: nh÷ng t− t−ëng chñ

®¹o cña c¸c t¸c phÈm Êy hoµn toµn lµ cña b¹n «ng – K. Marx.

Víi viÖc hoµn thµnh mét khèi l−îng c«ng viÖc v« cïng ®å sé, khã kh¨n trong chØnh lý, biªn tËp vµ cho xuÊt b¶n

(3)

QuyÓn II, QuyÓn III bé “T− b¶n”, F.

Engels ®· x©y cho ng−êi b¹n vÜ ®¹i cña m×nh mét ®µi t−ëng niÖm vinh quang vµ chãi läi. Chñ nghÜa Marx chØ mang tªn mét m×nh Marx th«i lµ ®ñ. §ã lµ ®Ò xuÊt cña chÝnh F. Engels. ¤ng còng tù ®¸nh gi¸ r»ng, b¶n th©n «ng còng cã nh÷ng

®ãng gãp nµo ®ã trong sù nghiÖp vµ t−

t−ëng cña K. Marx, song nh÷ng g× mµ

«ng lµm ®−îc th× kh«ng cã «ng, K. Marx còng lµm ®−îc, cßn nh÷ng g× mµ Marx lµm ®−îc th× «ng vµ nh÷ng ng−êi kh¸c kh«ng thÓ nghÜ tíi.

Sinh thêi, mÆc dï F. Engels rÊt khiªm tèn, lu«n tù nhËn m×nh lµ c©y vÜ cÇm thø hai bªn c¹nh K. Marx, lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß s¸ng lËp hµng ®Çu lµ thuéc vÒ K. Marx, nh−ng nh÷ng ng−êi nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa Marx ®Òu nhËn thÊy nh÷ng ®ãng gãp to lín, dÊu Ên s©u ®Ëm cña F. Engels trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa Marx. ChÝnh K. Marx ®· ®¸nh gi¸ F.

Engels lµ mét trong nh÷ng ®¹i biÓu xuÊt s¾c nhÊt cña CNXH hiÖn ®¹i. V. I.

Lenin kh¼ng ®Þnh “Muèn ®¸nh gi¸ ®óng

®¾n nh÷ng quan ®iÓm cña Marx, tuyÖt

®èi ph¶i ®äc nh÷ng t¸c phÈm cña ng−êi cïng t− t−ëng vµ ng−êi céng t¸c gÇn gòi nhÊt cña Marx lµ F. Engels. Kh«ng thÓ nµo hiÓu ®−îc chñ nghÜa Marx vµ tr×nh bµy ®Çy ®ñ ®−îc chñ nghÜa Marx nÕu kh«ng chó ý ®Õn toµn bé nh÷ng t¸c phÈm cña Engels”.

3. F. Engels – ng−êi ®· gãp phÇn lµm cho triÕt häc trë thµnh “chñ nghÜa duy vËt hoµn bÞ”, thµnh “c«ng cô nhËn thøc vÜ ®¹i”

Cïng víi K. Marx vµ ®éc lËp víi K.

Marx, F. Engels ®· dµnh c¶ cuéc ®êi nghiªn cøu khoa häc t¹o nªn cuéc c¸ch m¹ng vÜ ®¹i trong lÞch sö t− t−ëng triÕt häc nh©n lo¹i b»ng viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng

vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ®ång thêi g¾n kÕt chøc n¨ng thÕ giíi quan cña triÕt häc víi chøc n¨ng ph−¬ng ph¸p luËn cña nã thµnh mét thÓ thèng nhÊt trong viÖc xem xÐt giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi vµ t− duy con ng−êi, thµnh khoa häc kh«ng chØ “gi¶i thÝch ®óng thÕ giíi”, mµ cßn “tham gia vµo qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi” vµ do vËy, F. Engels

®· lµm cho triÕt häc, nh− V. I. Lenin nhËn xÐt, trë thµnh “chñ nghÜa duy vËt triÕt häc hoµn bÞ”, thµnh “c«ng cô nhËn thøc vÜ ®¹i”.

Víi chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, cïng víi K. Marx, F. Engels ®· thùc hiÖn mét cuéc çch m¹ng trong toµn bé quan niÖm vÒ lÞch sö thÕ giíi bëi v× lÇn ®Çu tiªn çc quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi ®−îc ®−a ra ¸nh s¸ng, bao gåm hÖ thèng çc quy luËt: quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt; quy luËt c¬ së kinh tÕ cña x· héi quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th−îng tÇng cña x· héi, tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi chø kh«ng ph¶i ng−îc l¹i; kinh tÕ xÐt ®Õn cïng quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ; quy luËt vÒ sù thay thÕ lÉn nhau nh− mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña çc h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi,…

Nh÷ng t¸c phÈm mµ F. Engels viÕt cïng víi K. Marx còng nh− nh÷ng t¸c phÈm cña riªng F. Engels ®· trë thµnh nh÷ng t¸c phÈm kinh ®iÓn, trong ®ã lÇn

®Çu tiªn nhiÒu luËn ®iÓm, nguyªn lý, quy luËt vµ ph¹m trï cña triÕt häc mµ K.

Marx vµ «ng x©y dùng ®· ®−îc tr×nh bµy mét c¸ch cã hÖ thèng. F. Engels cßn lµ ng−êi ®Çu tiªn vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt vµo viÖc nhËn thøc nh÷ng quy luËt cña tù nhiªn, nhê ®ã,

®· ph¸t hiÖn ra ý nghÜa triÕt häc s©u s¾c cña chóng, ®−a ra nh÷ng tiªn ®o¸n thiªn tµi vÒ mèi liªn hÖ gi÷a triÕt häc

(4)

víi khoa häc tù nhiªn, vÒ sù ph¸t triÓn cña khoa häc trong t−¬ng lai, ®ång thêi chøng minh r»ng chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ phÐp biÖn chøng duy vËt lµ c¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p luËn kh«ng chØ cho c¸c khoa häc x· héi, mµ cßn c¶ c¸c khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc kü thuËt.

4. Cèng hiÕn cña F. Engels trong häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d− – ph¸t hiÖn vÜ

®¹i thø hai cña häc thuyÕt Marx

Nh÷ng cèng hiÕn cña F. Engels qua c¸c c«ng tr×nh ®Çu tay nh− “L−îc th¶o phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ”, “T×nh c¶nh cña giai cÊp lao ®éng ë Anh”, cïng nh÷ng bµi viÕt vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña n−íc Anh lóc bÊy giê ®· b¸c bá nh÷ng quan ®iÓm lý luËn t«n sïng chÕ ®é t− h÷u nãi chung, chÕ ®é së h÷u t− s¶n nãi riªng, v¹ch trÇn bÝ mËt cña chÕ ®é bãc lét, ¸p bøc, chÕ ®é c¹nh tranh v« chÝnh phñ, n¹n khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp, n¹n bÇn cïng ®ãi khæ, ®Þa vÞ kinh tÕ – x· héi cña giai cÊp c«ng nh©n trong x· héi t− b¶n. Trªn c¬ së dù b¸o cã tÝnh khoa häc vµ c¸ch m¹ng mang b¶n chÊt nh©n v¨n s©u s¾c, F. Engels truy t×m nguyªn nh©n s©u xa cña nh÷ng tÖ n¹n x· héi, nh÷ng nçi thèng khæ cña giai cÊp c«ng nh©n: ®ã lµ chÕ ®é së h÷u t− nh©n t−

s¶n. Trong chÕ ®é ®ã, lùc l−îng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn vµ t¹o ra nhiÒu cña c¶i nh−ng “n¹n giµu – nghÌo, ®au khæ do chÝnh sù thõa th·i ®Î ra” l¹i ngµy cµng t¨ng lªn.

Víi nh÷ng ph¸t hiÖn vµ nh÷ng t−

t−ëng, quan ®iÓm thÓ hiÖn trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ngay tõ thêi gian

®Çu cña F. Engels, nh− K. Marx nhËn xÐt, ®· gîi më vµ t¹o c¶m høng cho K.

Marx mét h−íng nghiªn cøu míi, ®óng

®¾n vÒ x· héi t− b¶n, h−íng nghiªn cøu chuyÓn tõ triÕt häc vµ luËt häc sang nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ häc. Tõ ®ã,

K. Marx ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña CNTB – quy luËt gi¸ trÞ thÆng d−. Cïng víi K. Marx, F. Engels

®· v¹ch râ qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN, nªu lªn nh÷ng mÆt tiÕn bé, ®ång thêi còng v¹ch râ nh÷ng khuyÕt tËt vµ m©u thuÉn cña CNTB. Tõ ®ã hai «ng ®· chØ ra r»ng, ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN tÊt yÕu sÏ bÞ thay thÕ bëi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt míi, cao h¬n, tiÕn bé h¬n, ®ã lµ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt CSCN.

5. Cèng hiÕn ®Æc s¾c cña F. Engels trong viÖc ph¸t hiÖn sø mÖnh lÞch sö toµn thÕ giíi cña giai cÊp c«ng nh©n – ph¸t hiÖn vÜ ®¹i thø ba cña häc thuyÕt Marx

Tõ bá vÞ trÝ xuÊt th©n cña m×nh, F.

Engels ®· l¨n lén, g¾n bã víi phong trµo c«ng nh©n; víi tÊm lßng trung thµnh v«

h¹n vµ lËp tr−êng kiªn ®Þnh; víi trÝ tuÖ thiªn tµi vµ sù mÉn c¶m vÒ chÝnh trÞ, F.

Engels ®· quan s¸t, c¶m nhËn trùc tiÕp nhu cÇu bøc thiÕt cña mét giai cÊp bÞ ¸p bøc, bãc lét nÆng nÒ nhÊt trong x· héi t−

b¶n vµ ph¸t hiÖn ra lùc l−îng x· héi cã vai trß chñ ®¹o trong cuéc ®Êu tranh nh»m xo¸ bá ¸p bøc, bãc lét cña CNTB, x©y dùng CNCS - ®ã lµ giai cÊp c«ng nh©n.

Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, theo V. I. Lenin, viÖc ph¸t hiÖn ra sø mÖnh lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n lµ “®iÓm träng yÕu trong häc thuyÕt Marx”. Tõ ®ã häc thuyÕt Marx trë thµnh vò khÝ s¾c bÐn, ngän ®uèc soi ®−êng cho phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n, ®−a phong trµo c«ng nh©n tõ ®Êu tranh tù ph¸t ®Õn tù gi¸c, tõ “giai cÊp tù m×nh”

®Õn “giai cÊp cho m×nh”.

Cèng hiÕn cña F. Engels ®èi víi phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ ®−îc thÓ hiÖn sinh ®éng th«ng qua 10 n¨m tån t¹i cña Quèc tÕ I vµ ho¹t ®éng cña «ng trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ cho

(5)

®Õn tËn cuèi ®êi. Sau khi Quèc tÕ I ngõng ho¹t ®éng, råi Quèc tÕ II ra ®êi, vÊn ®Ò thèng nhÊt phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ sù thèng nhÊt t− t−ëng cña phong trµo ®−îc F. Engels hÕt søc quan t©m. ¤ng ®Êu tranh m¹nh mÏ, kiªn quyÕt chèng nh÷ng khuynh h−íng t− t−ëng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn phong trµo c«ng nh©n, nhÊt lµ ®Êu tranh chèng chñ nghÜa c¶i l−¬ng vµ chñ nghÜa v« chÝnh phñ, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß quan träng cña chñ nghÜa Marx trong phong trµo c«ng nh©n.

Khi ®¸nh gi¸ c«ng lao to lín cña F.

Engels ®èi víi phong trµo ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi, V. I. Lenin viÕt: “Sau b¹n «ng lµ K.

Marx, Engels lµ nhµ b¸c häc vµ ng−êi thµy lçi l¹c nhÊt cña giai cÊp v« s¶n hiÖn ®¹i trong toµn thÕ giíi v¨n minh.

Tõ ngµy mµ vËn mÖnh ®· g¾n liÒn K.

Marx víi F. Engels th× sù nghiÖp suèt

®êi cña hai ng−êi b¹n Êy trë thµnh sù nghiÖp chung cña hä. Cho nªn muèn hiÓu F. Engels ®· lµm g× cho giai cÊp v«

s¶n th× ph¶i nhËn râ ý nghÜa cña häc thuyÕt vµ ho¹t ®éng cña Marx ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n hiÖn ®¹i”.

6. F. Engels b¶o vÖ, ph¸t triÓn chñ nghÜa Marx, gãp phÇn lµm cho chñ nghÜa Marx trë thµnh bÊt diÖt

Còng nh− K. Marx, F. Engels kh«ng bao giê coi lý luËn cña m×nh lµ häc thuyÕt hoµn h¶o, ®· xong xu«i vµ buéc mäi ng−êi ph¶i rËp khu«n, sao chÐp, mµ lu«n ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn lý luËn th«ng qua nghiªn cøu thùc tiÔn, tæng kÕt thùc tiÔn.

F. Engels kiªn quyÕt b¸c bá nh÷ng m−u toan gi¸o ®iÒu ho¸ häc thuyÕt Marx, biÕn häc thuyÕt ®ã thµnh mét mí nh÷ng c«ng thøc bÊt biÕn. §ång thêi,

«ng ®Êu tranh víi bÊt cø ng−êi nµo coi th−êng sù tiÕn bé cña khoa häc, coi th−êng nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nh÷ng nhu cÇu x· héi míi n¶y sinh. Khi t×nh h×nh thay ®æi vµ cuéc sèng hiÖn thùc ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò míi, «ng dòng c¶m xem xÐt l¹i ngay c¶ nh÷ng quan ®iÓm cña m×nh. ¤ng th¼ng th¾n thõa nhËn sai lÇm cña m×nh vµ K. Marx trong thêi kú b·o t¸p c¸ch m¹ng 1848-1852 khi nhËn

®Þnh vÒ t×nh h×nh thÕ giíi, vÒ CNTB, vÒ ph−¬ng ph¸p, s¸ch l−îc c¸ch m¹ng cña phong trµo c«ng nh©n,... Ngay c¶ mét sè nhËn ®Þnh trong “Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n” sau nµy ®· ®−îc F. Engels cïng K. Marx thõa nhËn nÕu ®−îc viÕt l¹i th× còng cÇn bæ sung vµ yªu cÇu nh÷ng ng−êi céng s¶n “bÊt cø ë ®©u vµ bÊt cø lóc nµo, viÖc ¸p dông nh÷ng nguyªn lý ®ã còng ph¶i tuú theo hoµn c¶nh lÞch sö ®−¬ng thêi, vµ do ®Êy kh«ng nªn qu¸ c©u nÖ vµo nh÷ng biÖn ph¸p c¸ch m¹ng nªu ra ë cuèi ch−¬ng II”.

Lµ nhµ t− t−ëng qu©n sù thiªn tµi, F. Engels cßn lµ ng−êi cã c«ng ®Æt nÒn mãng x©y dùng vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt m¸cxÝt vÒ qu©n ®éi, vÒ chiÕn tranh, b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng. Nh÷ng ®ãng gãp cña F. Engels trong lÜnh vùc khoa häc, nghÖ thuËt qu©n sù gãp phÇn lµm phong phó, s©u s¾c h¬n di s¶n lý luËn cña chñ nghÜa Marx trong kho tµng tri thøc, v¨n ho¸ nh©n lo¹i, mét mÉu mùc vÒ sù vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vµo nhËn thøc, gi¶i thÝch lÜnh vùc

®Æc biÖt phøc t¹p lµ chiÕn tranh vµ hoµ b×nh, qu©n sù vµ quèc phßng, khëi nghÜa vò trang vµ ®Êu tranh c¸ch m¹ng, x©y dùng qu©n ®éi c¸ch m¹ng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.

7. ý nghÜa vµ nh÷ng gi¸ trÞ c¸c luËn

®iÓm cña F. Engels ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam

(6)

VËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa Marx- Lenin, trong ®ã cã nh÷ng t− t−ëng thiªn tµi cña F. Engels, §¶ng ta do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn

®ang l·nh ®¹o c«ng cuéc ®æi míi. Qua gÇn 25 n¨m ®æi míi ®Êt n−íc cho thÊy,

®æi míi lµ yªu cÇu bøc thiÕt cña sù nghiÖp çch m¹ng, lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa sèng cßn. Tuy nhiªn ®æi míi kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh s¹ch tr¬n thµnh tùu vµ çch lµm tr−íc ®©y, mµ lµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng g× tr−íc kia hiÓu ®óng vµ lµm ®óng, lo¹i bá nh÷ng g× hiÓu sai, lµm sai, hoÆc nh÷ng g× tr−íc kia ®óng nh−ng nay kh«ng cßn phï phîp, bæ sung nhËn thøc míi vµ çch lµm míi, ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn cña çch m¹ng. §æi míi kh«ng ph¶i lµ tõ bá môc tiªu CNXH, mµ lµ lµm cho CNXH ®−îc nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n, x©y dùng hiÖu qu¶ h¬n. Qu¸ tr×nh nµy kh«ng ph¶i lµ xa rêi chñ nghÜa Marx-Lenin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, mµ lµ nhËn thøc ®óng, vËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt, t− t−ëng

®ã, n¾m v÷ng b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña nã, lÊy ®ã lµm nÒn t¶ng t−

t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng c¸ch m¹ng, dïng lý luËn ®ã lµm c¬ së quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, víi tinh thÇn nh×n th¼ng vµo sù thËt, ®¸nh gi¸ ®óng sù thËt, lÊy ®ã lµm c¬ së xuÊt ph¸t ®Ó ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi ®æi míi.

Nh÷ng t− t−ëng cña F. Engels vÒ triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ, CNXH khoa häc,... ®Õn nay vÉn cßn nguyªn tÝnh thêi sù vµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc ta, nhÊt lµ trong viÖc nhËn thøc vµ lµm s¸ng tá quy luËt vËn ®éng tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam: ®i lªn CNXH bá qua chÕ ®é TBCN.

Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc, chóng

§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ, x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN, x©y dùng nÒn d©n chñ XHCN víi Nhµ n−íc ph¸p quyÒn cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n vµ h−íng ®Õn x· héi “D©n giµu, n−íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh”.

Tham luËn ®−îc tr×nh bµy t¹i Héi th¶o:

1. GS. TS. Lª H÷u NghÜa: F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ.

2. GS. TS. Hoµng ChÝ B¶o: F. Engels vµ chñ nghÜa Marx.

4. PGS. TS. TrÇn V¨n Phßng: Quan niÖm cña F. Engels vÒ mèi quan hÖ gi÷a triÕt häc vµ khoa häc tù nhiªn.

5. ThS. Phan Thµnh Nam: Quan ®iÓm cña F. Engels vµ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh trÞ vµ kinh tÕ – ý nghÜa thùc tiÔn ë ViÖt Nam hiÖn nay.

6. PGS. TS. NguyÔn Quèc PhÈm:

Nh÷ng quan ®iÓm cã gi¸ trÞ cña F.

Engels vÒ chñ nghÜa x· héi khoa häc vµ ý nghÜa ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay.

7. PGS. TS. D−¬ng V¨n Sao: T− t−ëng cña F. Engels vÒ c«ng ®oµn vµ viÖc ph¸t huy vai trß cña c«ng ®oµn trong x©y dùng giai cÊp c«ng nh©n.

8. PGS. TS. Bïi ThÞ Ngäc Lan: Quan

®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña F.

Engels vµ ý nghÜa thêi ®¹i.

(xem tiÕp trang 6)