HAI M¦¥I MïA XU¢N NH×N L¹I Vµ V¦¥N TíI

(1)

HAI M¦¥I MïA XU¢N NH×N L¹I Vµ V¦¥N TíI

VIÖN NGHI£N CøU T¤N GI¸O mµ tiÒn th©n lµ Ban Nghiªn cøu khoa häc vÒ t«n gi¸o ®îc thµnh lËp vµo mïa xu©n n¨m 1991, ®Õn mïa xu©n nµy ViÖn trßn 20 mïa xu©n. ë tuæi 20 trµn c¨ng sù sèng, nh©n 20 n¨m thµnh lËp, ViÖn thÊy cÇn thiÕt nh×n nhËn ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc ®Ó tù hµo ®i lªn trong thêi kú míi.

Ra ®êi vµ ®îc ®¾m m×nh trong c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng ta trong ®ã cã ®æi míi vÒ ®êng lèi, chÝnh s¸ch vÒ t«n gi¸o ®îc thÓ hiÖn qua NghÞ quyÕt 24/TW (16-10-1990) vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o trong t×nh h×nh míi ®· lµ bÖ ®ì cho ViÖn trong ho¹t

®éng nghiªn cøu khoa häc.

Ngay tõ khi ra ®êi, c«ng viÖc cña ViÖn ®îc giao tËp trung vµo ba nhiÖm vô chÝnh sau ®©y:

Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn, tõ ®ã lµm luËn cø khoa häc cho viÖc ®Ò xuÊt víi

§¶ng, Nhµ níc ho¹ch ®Þnh ®êng lèi, chÝnh s¸ch ®èi víi tÝn ngìng, t«n gi¸o phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë níc ta.

Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò t«n gi¸o häc, vÒ t×nh h×nh ®Æc ®iÓm, vai trß tÝn ngìng, t«n gi¸o ViÖt Nam, gãp phÇn lµm râ b¶n s¾c v¨n hãa, lÞch sö t tëng ViÖt Nam.

Biªn so¹n, xuÊt b¶n çc c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc vÒ tÝn ngìng, t«n gi¸o nh»m phæ biÕn nh÷ng tri thøc cÇn thiÕt vÒ t«n gi¸o, ®Êu tranh chèng çc quan ®iÓm, çc ho¹t ®éng t«n gi¸o tr¸i víi ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc.

Trong suèt 20 n¨m qua, ViÖn kiªn tr× phÊn ®Êu thùc hiÖn tèt ba nhiÖm vô trªn vµ

®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ.

Bµi viÕt nµy kh«ng ph¶i lµ mét b¶n tæng kÕt thµnh tùu 20 n¨m x©y dùng vµ trëng thµnh cña ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o, v× vËy nh÷ng thµnh tùu vÒ §µo t¹o, T¹p chÝ, C«ng t¸c tæ chøc, C¸n bé, C«ng t¸c Th viÖn… kh«ng ®îc ®Ò cËp.

I - NGHI£N CøU NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN, Tõ §ã LµM LUËN Cø KHOA HäC CHO VIÖC §Ò XUÊT VíI §¶NG, NHµ N¦íC HO¹CH §ÞNH §¦êNG LèI, CHÝNH S¸CH §èI VíI TÝN NG¦ìNG, T¤N GI¸O, PHï HîP VíI §IÒU KIÖN ë N¦íC TA

§©y lµ nhiÖm vô ®Çu tiªn cña ViÖn còng lµ lÜnh vùc chuyªn m«n ViÖn quan t©m thùc hiÖn ngay tõ ®Çu thµnh lËp. Tríc hÕt lµ quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lª Nin vÒ t«n gi¸o: TËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò mµ ViÖn cho lµ cèt lâi ®Ó lý gi¶i mét c¸ch

(2)

khoa häc. Thµnh c«ng ë lÜnh vùc nµy lµ ®· lµm s¸ng tá quan ®iÓm cña M¸c - ¡ngghen vÒ nguån gèc h×nh thµnh t«n gi¸o, b¶n chÊt t«n gi¸o, nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh cña mét t«n gi¸o. Trong viÖc lµm s¸ng tá b¶n chÊt t«n gi¸o ®· lý gi¶i mét c¸ch khoa häc vµ thuyÕt phôc luËn ®Ò: “T«n gi¸o lµ thuèc phiÖn cña nh©n d©n” cña M¸c. Tõ ®ã kh¼ng

®Þnh nh÷ng nguyªn lý kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin vÒ t«n gi¸o vÉn nguyªn gi¸ trÞ trong thêi ®¹i ngµy nay.

Nh÷ng häc gi¶ quyÒn uy vÒ t«n gi¸o häc nh M.Weber, E.Durkheim, M.Muller… vÒ b¶n thÓ, chøc n¨ng vÒ néi dung t«n gi¸o. Nh÷ng ®Þnh nghÜa còng nh lèi tiÕp cËn vÒ t«n gi¸o cña c¸c «ng ®îc nghiªn cøu thËn träng, khoa häc. Thµnh tùu vÒ vÊn ®Ò nµy gãp vµo phÇn bæ sung lý luËn t«n gi¸o.

§êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc vÒ t«n gi¸o ®îc nghiªn cøu mét çch cã hÖ thèng vµ khoa häc. KÕt qu¶ çc c«ng tr×nh nghiªn cøu, ViÖn ®· ®Ò xuÊt ®îc hÖ thèng çc quan ®iÓm, luËn cø khoa häc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ®êi sèng t«n gi¸o cña ®Êt níc, gãp phÇn x©y dùng luËn cø khoa häc cho viÖc ho¹ch ®Þnh

®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc trªn lÜnh vùc tÝn ngìng, t«n gi¸o; ®ång thêi lµm s©u s¾c thªm çc quan ®iÓm, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ tÝn ngìng, t«n gi¸o. Bíc ®Çu ®Þnh h×nh ®îc mét hÖ thèng çc kh¸i niÖm, quan niÖm vµ luËn ®iÓm nh mét c«ng cô t duy cho tiÕn tr×nh nhËn thøc vµ ®æi míi nhËn thøc vÒ çc ph¬ng diÖn kh¸c nhau cña ®êi sèng t«n gi¸o, vÒ c¬ së tån t¹i kh¸ch quan cña t«n gi¸o vµ chñ thÓ t«n gi¸o ë níc ta, vÒ çch tiÕp cËn t«n gi¸o ®a chiÒu c¹nh. Toµn bé çc thµnh tùu khoa häc trªn gãp phÇn quan träng kh¾c phôc çc quan ®iÓm, ®¸nh gi¸ hoÆc t¶ khuynh, hoÆc h÷u khuynh vÒ b¶n chÊt cña t«n gi¸o, vai trß cña nã trong x· héi níc ta thêi kú ®æi míi.

Gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm vµ qu¸ tr×nh tån t¹i cña tÝn ngìng vµ t«n gi¸o ë níc ta vµ trªn thÕ giíi. Trªn c¬ së ®ã, kh¼ng ®Þnh hÖ thèng luËn ®iÓm, quan ®iÓm vÒ x©y dùng, cñng cè vµ ph¸t triÓn lý luËn cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ lÜnh vùc t«n gi¸o víi t c¸ch lµ mét bé phËn hîp thµnh hÖ thèng lý luËn vÒ chñ nghÜa x· héi, chñ nghÜa nh©n v¨n x· héi chñ nghÜa ë níc ta.

Nghiªn cøu, ®Ò xuÊt m« h×nh quan ®iÓm vµ m« h×nh tæng thÓ vÒ mèi quan hÖ gi÷a Nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi çc t«n gi¸o vµ tæ chøc t«n gi¸o. VÒ c¬ b¶n, sù luËn gi¶i khoa häc vµ çc ®Ò xuÊt nãi trªn cña ViÖn ngay tõ ®Çu thµnh lËp, cïng víi çc ®Ò xuÊt cña çc c¬ quan, tæ chøc vµ ç nh©n kh¸c, ®· ®îc tiÕp nhËn vµ bíc ®Çu ®îc ghi nhËn trong nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ níc, trong

®ã cã Ph¸p lÖnh tÝn ngìng, t«n gi¸o do Quèc héi ban hµnh n¨m 2004.

Gãp phÇn x¸c lËp quan ®iÓm vÒ sù cÇn thiÕt x©y dùng çc ®¶m b¶o ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn çc quyÒn c¬ b¶n cña con ngêi, cña c«ng d©n trong sinh ho¹t tÝn ngìng vµ t«n gi¸o ë ViÖt Nam; x¸c ®Þnh nh÷ng ph¬ng híng c¬ b¶n nh»m më réng çc quyÒn,

(3)

tù do cña con ngêi; ®a ra nh÷ng luËn cø khoa häc x¸c ®¸ng ®Ó gãp phÇn ®Êu tranh víi c¸c luËn ®iÓm xuyªn t¹c t×nh h×nh vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o ë ViÖt Nam.

§Ó cã ®îc nh÷ng thµnh tùu trªn, ViÖn ®· tham gia nghiªn cøu tæng kÕt NghÞ quyÕt 24/TW (16-10-1990); ®ãng gãp vµo viÖc x©y dùng NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 7 Ban chÊp hµnh Trung ¬ng khãa IX vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o (NQ-25/TW, ngµy 12 th¸ng 3 n¨m 2003, ®ãng gãp x©y dùng v¨n kiÖn c¸c kú §¹i héi §¶ng VIII, IX - X – XI, phÇn t«n gi¸o; bæ sung C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, phÇn t«n gi¸o, d©n téc. Tham gia tæng kÕt 5 n¨m thùc hiÖn NQ 25/TW ngµy 12- 3-2003. Ngoµi ra Ban Tuyªn gi¸o Trung ¬ng, Héi ®ång lý luËn Trung ¬ng, ViÖn khoa häc x· héi ViÖt Nam, Ban D©n vËn Trung ¬ng, Trung ¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ (Bé Néi vô), Bé Ngo¹i giao cßn ®Æt bµi cho ViÖn nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n kh¸c vÒ c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu lý luËn t«n gi¸o.

§èi víi ph¬ng diÖn chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt t«n gi¸o: ë møc ®é tæng qu¸t, ho¹t

®éng nghiªn cøu cña ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o ®· ®îc ®¸nh gi¸ kh¸ toµn diÖn vµ trùc tiÕp chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt t«n gi¸o ë níc ta; ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan cña chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt t«n gi¸o t¸c ®éng ®Õn t×nh h×nh vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o, çc xu híng ph¸t triÓn, çc quan hÖ tÝn ngìng víi t«n gi¸o, quan hÖ nhµ níc víi çc tæ chøc t«n gi¸o trong thêi gian tíi vµ ®a ra nh÷ng luËn cø khoa häc cho viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt tÝn ngìng vµ t«n gi¸o phôc vô sù nghiÖp ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ cña ®Êt níc,

®Ò xuÊt m« h×nh cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh hîp t¸c quèc tÕ vµ khu vùc trong lÜnh vùc t«n gi¸o cña c¸c t«n gi¸o cña Nhµ níc ta.

II - NGHI£N CøU NH÷NG VÊN §Ò VÒ T¤N GI¸O HäC, VÒ T×NH H×NH §ÆC

§IÓM, VAI TRß TÝN NG¦ìNG, T¤N GI¸O VIÖT NAM, GãP PHÇN LµM S¸NG Râ B¶N S¾C V¡N HãA, LÞCH Sö T¦ T¦ëNG VIÖT NAM

Lµ mét ViÖn nghiªn cøu ®Çu ngµnh vÒ t«n gi¸o cña ®Êt níc nªn viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò trªn ®îc ®Æt ra ngay tõ ®Çu thµnh lËp.

Mét mÆt ViÖn nghiªn cøu vÒ nh÷ng luËn ®iÓm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin, nh÷ng nhµ nghiªn cøu t«n gi¸o häc quyÒn uy phi m¸c xÝt vÒ t«n gi¸o nh ®· ®Ò cËp ë phÇn nghiªn cøu lý luËn ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò nguån gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng, néi dung t«n gi¸o, cßn ®i s©u nghiªn cøu chØ ra ph¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu t«n gi¸o häc. Võa kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu t«n gi¸o häc cña thÕ giíi võa b¸m s¸t vµo quan ®iÓm ®êng lèi cña §¶ng, T tëng Hå ChÝ Minh vÒ t«n gi¸o. Mét ®Þnh nghÜa vÒ t«n gi¸o víi nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh vÒ t«n gi¸o ®îc ®a ra ®Õn nay sau nhiÒu n¨m ®Òu ®îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc chÊp nhËn. VÒ t«n gi¸o häc cßn lµ nh÷ng thµnh tùu nh: Nghiªn cøu vÒ gi¸o héi häc, nghiªn cøu ph©n biÖt tÝn ngìng vµ t«n gi¸o, bíc ®Çu minh ®Þnh vÒ hai vÊn ®Ò nµy; lµm râ thÕ

(4)

nµo lµ mét tÝn ®å t«n gi¸o c¶ vÒ ph¬ng diÖn lý luËn ®Õn thùc tiÔn thÕ giíi vµ ViÖt Nam; chØ râ mèi quan hÖ t«n gi¸o víi chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi. LuËn ®Ò “T«n gi¸o lµ mét nguån lùc x· héi” do ViÖn ®a ra ®· vµ ®ang cã søc thuyÕt vµ nhËn ®îc sù ®ång t×nh. Qua nghiªn cøu vÊn ®Ò thê cóng Vua Hïng, thê cóng c¸c anh hïng, tiªn liÖt cña lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc cña d©n téc, ViÖn gãp phÇn cho viÖc quyÕt ®Þnh cña

§¶ng vµ Nhµ níc lÊy ngµy Giç tæ Hïng V¬ng (10-3 AL) h»ng n¨m lµ ngµy Quèc lÔ.

T×nh h×nh, ®Æc ®iÓm t«n gi¸o ViÖt Nam lµ mét m¶ng thµnh tùu nghiªn cøu khoa häc cña ViÖn. §Ó ®¹t ®îc thµnh tùu, ViÖn tiÕn hµnh nghiªn cøu, kh¶o s¸t tæng thÓ vÒ t«n gi¸o ViÖt Nam, qua ®ã cã ®îc nh÷ng c«ng tr×nh hoÆc toµn diÖn hoÆc tõng phÇn vÒ t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm t«n gi¸o ViÖt Nam. Bíc ®Çu lªn ®îc b¶n ®å ph©n bè c¬ së çc t«n gi¸o lín (vµo thêi ®iÓm 1998) ë ViÖt Nam. Çc t«n gi¸o lín nh PhËt gi¸o, Nho gi¸o, §¹o gi¸o, C«ng gi¸o, Håi gi¸o, ®¹o Cao §µi, Bµ La M«n gi¸o ®Òu ®îc nghiªn cøu nhuÇn nhÞ kÕt hîp gi÷a th tÞch cæ, tµi liÖu kh¶o s¸t ®iÒn d· vµ xuÊt thµnh s¸ch ë çc d¹ng néi dung kh¸c nhau. Cã nh÷ng tËp s¸ch ®îc t¸i b¶n tõ mét ®Õn mét vµi lÇn. Cïng víi nghiªn cøu tæng thÓ lµ nh÷ng nghiªn cøu vÒ t«n gi¸o vïng miÒn nh

T©y B¾c, T©y Nguyªn, T©y Nam Bé, HuÕ, miÒn Trung nh÷ng n¬i t×nh h×nh t«n gi¸o diÔn biÕn phøc t¹p, cã n¬i nãng báng. Trªn c¬ së nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ®îc nghiÖm thu ®¸nh gi¸ cã söa ch÷a vµ sau ®ã xuÊt b¶n thµnh s¸ch. Ngoµi ra ViÖn cßn hîp t¸c nghiªn cøu vÒ mét c¬ së t«n gi¸o, mét nh©n vËt t«n gi¸o vµ nh÷ng nh©n vËt cã nghiªn cøu s©u vÒ t«n gi¸o häc ®Çu thÕ kØ XX. Bíc ®Çu ®· cã nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu vÒ tÝn ngìng d©n gian.

Trªn c¬ së nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh t«n gi¸o mµ rót ra nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ t«n gi¸o ViÖt Nam. Mét sè cuèn s¸ch xuÊt b¶n vÒ vÊn ®Ò nµy ®îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc ®ãn nhËn vµ ®¸nh gi¸ cao. Tiªu biÓu lµ cuèn: LÝ luËn vÒ t«n gi¸o vµ t×nh h×nh t«n gi¸o ViÖt Nam cña Gi¸o s §Æng Nghiªm V¹n, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001; cña GS.TS §ç Quang Hng: VÊn ®Ò t«n gi¸o trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam lÝ luËn vµ thùc tiÔn, Nxb Lý luËn chÝnh trÞ, 2008.

§iÒu cÇn nhÊn m¹nh cña ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc cña ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o lµ sù ®ãng gãp nhiÒu mÆt cho ho¹t ®éng thùc tiÔn qu¶n lý nhµ níc vÒ t«n gi¸o ë çc cÊp kh¸c nhau. Tríc hÕt lµ trong ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt tÝn ngìng vµ t«n gi¸o. B»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau, c¶ trùc tiÕp lÉn gi¸n tiÕp, ViÖn ®· tham gia luËn gi¶i nhu cÇu x©y dùng çc v¨n b¶n luËt vµ tham gia so¹n th¶o çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ t«n gi¸o quan träng cña Nhµ níc: Ph¸p lÖnh tÝn ngìng, t«n gi¸o n¨m 2004, çc ChØ thÞ vµ NghÞ quyÕt cña Trung ¬ng, Ban BÝ th Trung ¬ng vÒ lÜnh vùc tÝn ngìng vµ t«n gi¸o ®Æc biÖt lµ ë çc ®Þa bµn chiÕn lîc vÒ an ninh quèc gia nh T©y B¾c, T©y Nguyªn, T©y Nam Bé. Ch¼ng h¹n nh vÊn ®Ò ®¹o Tin Lµnh ph¸t triÓn trong vïng d©n téc thiÓu sè ë T©y B¾c, T©y Nguyªn. ViÖn lµ c¬ quan ®Çu tiªn ®i nghiªn cøu mét çch c¬ b¶n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò trªn nªn nh÷ng ®Ò xuÊt cña ViÖn ®·

(5)

®îc ®¸nh gi¸ cao, gãp phÇn vµo viÖc cñng cè an ninh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x·

héi ë hai vïng ®Êt quan thiÕt cña Tæ quèc.

Ngoµi ra ViÖn cßn tham gia nghiªn cøu vÒ lîi dông t«n gi¸o trong “ChiÕn lîc diÔn biÕn hßa b×nh” cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch; quyÒn tù do t«n gi¸o trong luËt ViÖt Nam; kinh nghiÖm gi¶i quyÕt t«n gi¸o ë mét sè níc trªn thÕ giíi vµ mét sè chuyªn

®Ò kh¸c do c¸c c¬ quan trung ¬ng ®Æt hµng, kÕt qu¶ ®¬c bªn giao ®¸nh gi¸ cao.

Thµnh tùu nghiªn cøu gãp phÇn lµm râ b¶n s¾c v¨n hãa, lÞch sö t tëng ViÖt Nam

®îc tãm l¹i nh sau: VÒ phÇn lý luËn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n t«n gi¸o kh«ng chØ lµ lÜnh vùc v¨n hãa, n»m s©u trong c¬ tÇng v¨n hãa ViÖt mµ cßn luËn gi¶i t«n gi¸o lµ çi lâi cña c¬ tÇng Êy. Qua nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vai trß cña t«n gi¸o trong v¨n hãa vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, chØ ra ®îc çc t«n gi¸o nh PhËt gi¸o, Nho gi¸o cung cÊp hÖ t tëng trÞ níc cho nhµ níc phong kiÕn §¹i ViÖt, ®µo t¹o hiÒn tµi cho ®Êt ViÖt vµ chÝnh Nho gi¸o víi çc nhµ Nho cÊp tiÕn ®Çu thÕ kû XX tiÕp thu nh÷ng v¨n minh tiªn tiÕn cña ph¬ng T©y còng nh NhËt B¶n ®a vÒ ¸p dông cho ®Êt níc. Nghiªn cøu lµm s¸ng tá ®ãng gãp vÒ v¨n hãa vËt thÓ vµ phi vËt thÓ cña t«n gi¸o ®èi víi nÒn v¨n hãa ViÖt Nam vÒ kiÕn tróc ®×nh, chïa, ®Òn th¸p, nhµ thê C«ng gi¸o, vÒ nghÖ thuËt t«n gi¸o nh tr¹m kh¾c,tiÕu tîng PhËt, vÒ lÔ héi tÝn ngìng vµ t«n gi¸o víi h¸t hß, trß trÝch.

Nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu vÒ t tëng PhËt gi¸o, triÕt lý §¹o gi¸o, §¹o häc Nho gi¸o, nÕp sèng C«ng gi¸o, tÝn ngìng ngêi ViÖt vµ c d©n c¸c d©n téc thiÓu sè… gãp phÇn vµo viÖc nghiªn cøu vò trô quan, nh©n sinh quan, ®¹o ®øc, nÕp sèng cña d©n téc. §ã lµ mét m¶ng cña lÞch sö t tëng ViÖt Nam.

III - BI£N SO¹N, XUÊT B¶N C¸C C¤NG TR×NH NGHI£N CøU KHOA HäC VÒ TÝN NG¦ìNG, T¤N GI¸O NH»M PHæ BIÕN TRI THøC CÇN THIÕT VÒ T¤N GI¸O, §ÊU TRANH CHèNG NH÷NG QUAN §IÓM, C¸C HO¹T §éNG T¤N GI¸O TR¸I VíI

§¦ëNG LèI CHÝNH S¸CH CñA §¶NG Vµ NHµ N¦íC

§Õn nay ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o ®· xuÊt b¶n ®îc 40 ®Çu s¸ch (hiÖn cßn 10 ®Çu s¸ch ®ang ë çc nhµ xuÊt b¶n vµ sÏ ®îc ra m¾t b¹n ®äc trong n¨m 2011). Tïy theo møc ®é vÊn ®Ò, chÊt lîng néi dung nhiÒu cuèn trong sè nµy ®îc dïng lµm tµi liÖu gi¶ng d¹y, nghiªn cøu vµ häc tËp, ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao trong lÜnh vùc t«n gi¸o t¹i c¬ së ®¹o t¹o tiÕn sÜ s¾p tíi lµ ®µo t¹o th¹c sÜ cña ViÖn, çc c¬ së ®¹o t¹o sau ®¹i häc cña çc trêng, häc viÖn kÓ c¶ Häc viÖn PhËt gi¸o ViÖt Nam trong c¶

níc; tham gia tÝch cùc vµo phæ biÕn kiÕn thøc c¬ b¶n vµ n©ng cao vÒ nhËn thøc quan

®iÓm, ®êng lèi, chÝnh s¸ch, cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ t«n gi¸o, phæ biÕn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ tÝn ngìng vµ t«n gi¸o trong c¸n bé ®¶ng viªn, trong nh÷ng ngêi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c t«n gi¸o.

(6)

Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ®îc xuÊt b¶n ®Æc biÖt lµ c«ng tr×nh MÊy vÊn ®Ò vÒ t«n gi¸o häc vµ gi¶ng d¹y t«n gi¸o häc PGS. TS NguyÔn Hång D¬ng (chñ biªn), Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, ®· lµ nh÷ng luËn cø thuyÕt phôc Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o t¸ch T«n gi¸o häc khái ngµnh TriÕt häc vèn tån t¹i l©u n¨m thµnh mét ngµnh khoa häc riªng biÖt cho ViÖn ®µo t¹o bËc cao häc vµ tiÕn sÜ T«n gi¸o häc. Trªn c¬ së ®ã ViÖn ®ang tÝch cùc x©y dùng ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cao häc t«n gi¸o ®Ó tiÕn hµnh tuyÓn sinh vµo thêi gian tíi.

Nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc xuÊt b¶n trªn lµ s¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn phæ biÕn quan ®iÓm, ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam vÒ t«n gi¸o ë níc ngoµi, vµ còng lµ c¬ së khoa häc, thùc tiÔn ®Ó trao ®æi quan ®iÓm víi ®èi t¸c níc ngoµi vÒ c¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o, v¨n hãa, d©n téc ë ViÖt Nam trong lÞch sö vµ hiÖn nay.

Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· gi¸n tiÕp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng bµi viÕt mang tÝnh cËp nhËt vÒ c¸c vô viÖc t«n gi¸o ®¨ng t¶i trªn T¹p chÝ Nghiªn cøu t«n gi¸o vµ mét vµi b¸o chÝ kh¸c ®· trùc tiÕp ®Êu tranh chèng nh÷ng ho¹t ®éng t«n gi¸o tr¸i víi

®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc.

Ngoµi viÖc thùc hiÖn ba nhiÖm vô vµ còng lµ ba thµnh tùu cña lÜnh vùc lín ®îc

®Ò cËp ë phÇn trªn, cßn mét thµnh tùu tuy kÕt qu¶ cßn khiªm tèn nhng còng kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn ®ã lµ HîP T¸C NGHI£N CøU KHOA HäC VíI N¦íC NGOµI. ViÖn tiÕn hµnh hîp t¸c cã hiÖu qu¶ víi Trêng Cao häc T«n gi¸o Thùc hµnh Sorbonne céng hßa Ph¸p, Trung t©m LuËt ph¸p Ch©u ¢u (®Æt t¹i Céng hßa Ph¸p), khoa TriÕt häc §¹i häc Trung S¬n, Qu¶ng Ch©u, Qu¶ng §«ng Trung Quèc, ViÖn D©n téc häc §¹i häc V©n Nam Trung Quèc, ViÖn Can dù toµn cÇu (IGE) Hoa Kú. Ngoµi sù hîp t¸c trao

®æi chuyªn gia, gi÷a c¸n bé ViÖn ®Õn ®µo t¹o th¹c sÜ vµ tiÕn sÜ T«n gi¸o häc ë c¸c c¬

së trªn lµ viÖc hîp t¸c vÒ nghiªn cøu khoa häc thÓ hiÖn ë nh÷ng cuéc héi th¶o quèc tÕ vÒ t«n gi¸o cña mçi níc hoÆc mêi ®èi t¸c ®Õn ViÖt Nam hoÆc c¸c nhµ nghiªn cøu cña ViÖn ®Õn níc hä. §ã lµ 4 cuéc héi th¶o khoa häc quèc tÕ víi 1 khoa TriÕt, §¹i häc Trung S¬n, hiÖn cuèi n¨m 2011 sÏ tæ chøc cuéc héi th¶o thø 5 ë Nam Ninh, V©n Nam, Trung Quèc. Cuéc héi th¶o nµy cã sù tham gia cña ViÖn D©n téc häc, §¹i häc V©n Nam, Trung Quèc, 3 cuéc héi th¶o víi ViÖn Can dù toµn cÇu, Hoa Kú, th¸ng 6-2011 sÏ tiÕn hµnh 2 cuéc héi th¶o víi ViÖn nµy. Hîp t¸c víi ch¬ng tr×nh nghiªn cøu F.S.P cña Céng hßa Ph¸p vÒ khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n vÒ t«n gi¸o. KÕt qu¶ cña nh÷ng cuéc héi th¶o khoa häc quèc tÕ vÒ t«n gi¸o kh«ng chØ lµ nh÷ng tËp kû yÕu ®Çy ¾p nh÷ng t liÖu níc ngoµi liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc t«n gi¸o mµ cßn lµ sù giao lu, hiÓu biÕt lÉn nhau, gãp phÇn phæ biÕn quan ®iÓm, ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña

§¶ng vµ Nhµ níc vÒ t«n gi¸o vµ nh÷ng vÊn ®Ò t«n gi¸o ViÖt Nam ®Ó c¸c nhµ nghiªn cøu níc ngoµi mµ trong sè hä cã kh«ng Ýt ngêi lµ cè vÊn vÒ lÜnh vùc t«n gi¸o trong ®ã cã t«n gi¸o ë ViÖt Nam.

(7)

Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc, c«ng t¸c nghiªn cøu cña ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ.

VÉn cßn trë ng¹i trong viÖc tiÕp cËn çc trêng ph¸i lý thuyÕt trong nghiªn cøu t©m linh, tÝn ngìng vµ t«n gi¸o ®¬ng ®¹i, n¨ng lùc héi nhËp vµo céng ®ång t«n gi¸o häc quèc tÕ cña mét sè çn bé cßn h¹n chÕ; viÖc tranh luËn, th¶o luËn khoa häc cha thùc sù ®îc çn bé trong ViÖn ph¸t huy vµ coi ®©y lµ c¬ héi ®Ó n©ng cao nhËn thøc vµ n¨ng lùc; viÖc cËp nhËt nh÷ng th«ng tin khoa häc míi cña thÕ giíi cßn h¹n chÕ ®èi víi nhiÒu çn bé nghiªn cøu.

Mét trong nh÷ng môc tiªu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh x©y dùng ViÖn lµ nghiªn cøu tÝn ngìng, ®êi sèng t©m linh vµ hiÖn tîng t«n gi¸o míi ë ViÖt Nam, tham gia vµo

®Þnh híng d luËn vµ c¸ch nh×n nhËn cña x· héi vÒ tÝn ngìng, t©m linh cha ®îc triÓn khai ®óng møc vµ ®Çu t nh©n lùc t¬ng øng. Trong khi ®ã, nhu cÇu t×m hiÓu vµ gi¶i ®¸p cña tæ chøc, c¸ nh©n vÒ tÝn ngìng, t©m linh lµ cã thËt, song cha cã n¬i

®Ó thùc hiÖn mét c¸ch khoa häc, phï hîp víi luËt ph¸p vµ t¹o ®îc ¶nh hëng nhÊt

®Þnh víi x· héi.

Nh÷ng h¹n chÕ trªn cã phÇn t¹i chñ quan, cã phÇn ë kh¸ch quan. Cã thÓ xem ®ã lµ sù tÊt yÕu trªn chÆng ®êng x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña mét ViÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh cßn non trÎ g¸nh v¸c mét nhiÖm vô míi mÎ vµ nÆng nÒ trªn chÆng ®êng x©y dùng vµ trëng thµnh.

Cã ®îc nh÷ng thµnh tùu trªn lµ nhê tinh thÇn ®oµn kÕt, tÝnh n¨ng ®éng, chñ

®éng vµ phèi kÕt hîp chÆt chÏ trong c«ng viÖc cña tÊt c¶ c¸n bé trong c¬ quan, trong

®ã ®ãng vai trß nßng cèt lµ tËp thÓ l·nh ®¹o ViÖn, Chi ñy Chi bé, Ban chÊp hµnh C«ng

®oµn, Ban chÊp hµnh chi ®oµn thanh niªn vµ ®éi ngò çn bé cèt çn cña ViÖn. Tõ ®ã t¹o ®îc sù ®ång thuËn vµ ph¸t huy søc m¹nh cña tËp thÓ vµo viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô chÝnh trÞ cña c¬ quan. Nhê sù nç lùc chung, trong nh÷ng n¨m qua ®· t¹o ®îc sù chuyÓn biÕn râ rÖt trong ®¶m b¶o tiÕn ®é vµ chÊt lîng çc ®Ò tµi, dù ¸n nghiªn cøu;

g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a nghiªn cøu c¬ b¶n, chuyªn s©u víi nghiªn cøu øng dông, phôc vô nhiÖm vô chÝnh trÞ vµ qu¶n lý Nhµ níc; g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a c«ng t¸c nghiªn cøu víi ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.

Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc sÏ lµ nÒn t¶ng lµ nguån lùc ®Ó ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o híng tíi t¬ng lai.

HAI M¦¥I MïA XU¢N NH×N L¹I Vµ V¦¥N TíI