CHINH TRI - LUAT
. ' £ - . ) •NHCING c d s d HOACH DINH CHINH SACH
• • . - .i
KINH TE CUA MY VA VAN OE DOI V6l VIET NAM
Gidi t h i e u
Chinh sich kmh te cua My dd'i vdi Viet Nam la mpt bd phdn ctia tdng the he thd'ng chinh sich ctia My ddi vdi Viet Nam. Cho den nay, chinh sich dd dang tao dieu kien cho quan he thQdng mat va d i u tQ giQa hai nQdc Viet Nam va Hoa Ky p h i t trien, mac du nd chUa phii l i hoan hao, dap Qng diy dti ldi ich ctia hai nQdc. Chinh sach kinh te ctia My dd'i vdi Viet Nam cung la mpt phan trong chi'nh sdch quan he kinh te qud'c te cua My ddi vdi the gidi cung nhu vdi khu vQc.
Chung ta biet rang, d My khdng cd mpt cd quan duy nha't chiu trdch nhiem hoach dinh ra mpt chinh sich chung phit trien kinh te qud'c gia cho toan bp su nghiep phat trien kinh te - xa hpi cua nu'dc My. Chinh sach kmh te cua My bao gdm rat nhieu chinh sach ddn le, cu the, do dd, viec nghien cQu la kha phQc tap. Trong bii viet ndy, chung ta xem xet nhQng van de chung n h i t trong viec hoach dinh chinh sach kinh te ciia My cd lien quan den chinh sich dd'i vdi Viet Nam, trUdc tien, se di sau tim hidu nhQng nhan td tac dpng de'n viec hoach dinh chinh sich kinh te ciia My, qua dd cd the thi'y kha nang v i xu hudng quan he kinh te Viet-My.
Cd rat nhieu nhan to' tic dpng triic tiep den viec hinh thanh chinh sich
ThS. Nguyen Tuan Minh Vien Nghien ciiu Chdu My kinh te ctia My cd k h i n i n g lien quan den Viet Nam. NhQng nhan to' chinh cd the ke den nhU sau: 1/ He thd'ng luat p h i p My, 2/ He thd'ng hoach dinh chinh sdch kinh te thQdng mai My. 3/
Todn ciu hda, khu viic hda v i quan he song phQdng ve kinh te, 4/ Cic van de kinh te - chinh tri lien quan den Viet Nam. P h i n nay chi trinh bay hai nhan to' dau, cic nhan to' khac chung ta cd the tim thi'y d ben dUdi bai niy.
1. He t h o n g luat phap My
Cd the cho rang, tQ sau dai khung hoing kinh te nam 1929-1933, nen kinh te My bat d i u mpt giai doan p h i t trien mdi, vdi nhQng quy dinh mdi ve l u i t p h i p tao dieu kien cho nen kinh teed ddng liic p h i t trien.
Mdt trong nhQng dao luat quan trpng cd t i c dpng de'n he thd'ng kinh te v i quan he kinh te qud'c te ctia My Id Bno lugt vi Cdc Hiep dinh Thuang mgi nam. 1934. Dao luat nay ra ddi da gdp phan lam cho nen kinh te' My cd k h i nang phuc hdi, tang trUdng va xuat khau dUdc tang cQdng va cd tdc dpng cho den ngay nay.
Ve nguyen tac, Dao luat da chuyen chQc nang hoach dinh chinh sach kinh te thQdng mai tQ Qudc hpi sang Tdng thd'ng, cho phep Tdng thdng quyen d i m phan vdi cac nQdc khdc ve cic loai bieu thue cd mQc d i n h thue
CHAU MY N G A Y N A Y SO 06-2009 31 tha'p hdn bieu t h u e trUdc dd k h o i n g
50%. Dao l u a t n a m 1934 diia t r e n nguyen t a c Tdi h u e qud'c trong d a m phdn cac hiep dinh thQdng mai.
Sau n h i e u l i n dieu chinh, Dao l u a t n a m 1934 da dUdc t h a y t h e bdi Dgo lugt thuang mgi ndm 1962. My b a n h a n h Dao l u a t n i y de tao cd sd cho viec My t h a m gia vdng d i m p h i n Kennedy va p h u hdp vdi sU p h a t trien thUdng mai qud'c te, n h i t la vdi C h a u Au. Dao l u a t cho phep Tdng thd'ng My g i i m bieu t h u e hdn nQa so vdi trQdc, ddng thdi t h u c hien g i i m t h u e t h u n h a p , cho vay lai s u i t thi'p, trd giup ky thuat..., cho ngQdi lao ddng v i cac cdng ty My bi tdn hai do viec thiic hien chUdng t r i n h tii do hda thQdng mai gay nen.
Dgo lugt cdi cdch thUOng mgi ndm 1974 da t h a y t h e Dao l u a t md rdng thUdng mai n a m 1962. Tdng thd'ng My cd quyen dam p h i n g i i m bieu t h u e khoang 60"(i va bai bd niQc t h u e k h o i n g 5% hoae t h i p hdn, dam p h a n giam cac h a n g r i o phi t h u e q u a n trong thUdng mai.
Dgo ludt thuang mgi vd thue quan ndm 1984 cd ba dieu k h o i n q u a n trpng: iiy quyen cho Tdng thd'ng d i m p h a n c i c hiep dinh qud'c te ve b i o hp quyen sd hQu t r i tue; g i i m h a n g rao thUdng mai cho cac n g a n h dich vu, s i n p h a m cdng n g h e cao va dau t u trtlc tiep; md rdng he t h d n g Qu dai chung, Qu dai cho cdc nQdc d a n g p h a t tridn x u a t k h a u vao Hoa Ky va cd t h e bd Uu dai vdi nhQng nQdc da cd t r i n h dp p h i t trien cao hdn. Dgo lugt tliUang mgi tong hgp vd cgnh tranh nam 1988 bao gdm cac quy dinh cho phep Dili dien ThQdng mai My dp dung c i c bien p h a p duy tri mdt sd' h a n g rao thQdng mai n h a t dinh, quy dinh tien t r i n h d i m p h a n de cd t h e loai hd d i n cac h a n g r i o t r e n v i mdt
dieu d a n g chu y la cho phep t r a dua t h d n g q u a h a n che n h a p k h i u tQ nhQng nQdc d a m p h a n k h d n g dat ket q u i . Dieu ndj' da bi n h i e u nUdc phe p h d n vi Idm tdn hai den hoat ddng thUdng mai tU do va Ipi i'ch cua cdc nUdc k h a c .
Vdng ddm' p h a n U r u g u a y bao gdm thda t h u a n ve thUPng mai h a n g hda.
thQdng m a i dich vu, quyen sd hQu tri tue va cac bien p h a p d i u tQ lien q u a n den thQdng m a i (TRIMs). Vdi t r i n h dp p h d t t r i e n cao cua My, nhQng thda t h u a n n a y t h u d n g p h i n a n h chinh sach k i n h te vd thQdng m a i qud'c te ctia My. Khi nhQng thda t h u a n nay dupe chap n h a n , ngQdi ta cho r a n g . My da t h a n h cdng t r o n g viec dp dat cdc "luat chdi" cua m i n h t r o n g q u a n he thQdng m a i da phUdng dd'i vdi cac dd'i tac thQdng mai. My b a n h a n h Dao l u a t ve cac Hiep dinh cua vdng dam p h a n U r u g u a y n h a m lien ket cac thda t h u a n da d a t dUpc va yeu c i u Cd q u a n Dai dien ThUdng mai My bao c i o ve boat ddng ctia WTO, cd kien nghi cii t h e ve viec dieu chinh l u a t p h a p ciia My cho p h u hdp vdi cac Hiep dinh da dUdc ky ket.
Trong q u a n he k i n h te - thUdng mai vdi My, c h u n g t a c i n t h i y n h i e u quy dinh phd bien cQa GATT/WTO thQdng la tQdng tQ vdi cdc quy dinh cua l u a t phdp k i n h te thQdng m a i My, do dd, viec ky ket hiep dinh thQdng mai vdi My la mpt bQdc tien q u a n t r p n g trong d i m p h a n gia n h a p WTO cua nUdc ta.
Ddng thdi, c i n chu y r a n g , n h i e u quy dinh cua l u a t p h i p k i n h te My du tQ r a t lau, ngay nay v i n cdn cd hieu liic.
Cd mpt sd dieu k h o i n q u a n t r p n g can chu y sau:
Ddi xU qudc gia (National Treatment - NT). L u a t My quy dinh ve che dp dd'i xii qud'c gia gid'ng vdi cdc quy dinh ctia W T O . Che dd dd la mdt
nguyen tac cd b i n trong quy tdc va chinh sach thUdng mai qud'c te. Ndi chung, quy che nay cho phep dd'i xti khdng phan biet dd'i vdi khdch hang nQdc ngodi: Dieu III ctia GATT quy dinh ve dd'i xii quo'c gia trong khudn khd GATT ngan cam phan biet dd'i xii giQa h i n g nhap khau vdi hdng npi dia tren phQdng dien thue hay cac dieu chinh khic ciia chi'nh phii. My cung dp dting ve dd'i xii qud'c gia vdi cdc nUdc cd quan he thQdng mai vdi My trong khudn khd GATT/WTO.
Tdi hue qudc (MFN) Id chi'nh sach trong quan he thQdng mai qud'c te, quy dinh cac dd'i t i c thQdng mai deu phii cd quy che' h i i quan va thue quan nhU nhau va khdng phan biet dd'i xti, dQdc gpi Id "td'i hue qud'c". Ta't ca cac thanh vien ciia GATT/WTO deu danh cho nhau quy che td'i hue qud'c theo quy dinh tai Dieu 1 cua Hiep dinh. Nguyen tac cd b i n dd la mdt trong nhQng nguyen tac cua chi'nh sach thUdng mai My tQ lau, den nam 1923, My da dQa dieu khoan td'i hue qud'c khdng dieu kien vio cac hiep dinh thUdng mai, rang bupc cac nQdc tham gia hiep dinh phai danh cho nhau t i t c i cac Qu dai thQdng mai cd ldi nha't ma nd cd the danh cho nQdc thQ ba nao khac sau khi ky hiep dinh.
Hien nay. My da ap dung quy dinh nay (dUdc gpi l i Quy che quan he thQdng mai binh thQdng - NTR) cho tat ca cac dd'i t i c thQdng mai, trQ cac trQdng hdp bi luat ngan cam. Nguyen tac tdi hue qud'c cung da tao nen t i n g cho he thd'ng thQdng mai the gidi tQ sau Chien tranh The gidi thQ hai cho den nay.
Lien quan den Quy che NTR, t h i n g 6/1998, khi dieu chinh luat lien quan den Cue Thue Lien bang, Qud'c hpi My da ddi cich gpi tdi fiue qudc thanh quan he thUOng mgi binh thUdng. De
dQdc hQdng quy che NTR, cic dd'i t i c thQdng mai ciia My p h i i d i p Qng hai dieu kien sau: thU nhdt, p h i i tuan thii dieu l u i t bd sung Jackson-Vanick ciia L u i t ThQdng mai nam 1974 (lien quan de'n viec di tru ciia cdng dan), v i . thU hai, phai dat dQdc mpt thda t h u i n
thQdng mai song phQdng vdi My.
TrQdc day, khi nQdc ta chQa p h i i Id thanh vien cua WTO, do dd hang nam p h i i cd quyet dinh ctia Tdng thd'ng My, hoac gia han, hoac tam hoan i p dung dieu l u i t bd sung Jackson- Vanick, mdi cd the dQdc i p dung quy che NTR.
Cung vdi NTR, My cung i p dung mpt so' hinh thQc quan he dac biet n h i m hd trd cic nQdc dang phdt trien, nhQ md rpng Qu dai thue quan dd'i vdi mpt so' mat h i n g cua cic nQdc dd. Hinh thQc quan trpng nhat la He thdng Uu ddi Thue quan Pho cap (GSP).
He tho'ng n i y l i s i n g kien ctia UNCTAD n h i m khuyen khich cac nQdc dang phdt trien md rpng xuat khau hang hda da qua che bie'n, hoac bdn che bien thdng qua Qu dai thue quan, de cac hdng hda dd cd k h i nang canh tranh td't hdn tai thi trQdng cic nQdc phat trien. GSP la mpt dang hiep dinh qud'c te (dQdc dQa ra t h i o luan tai Hpi nghi UNCTAD nam 1968). Day l i mpt he thdng ma cac nUdc phat trien danh cho cac nQdc dang p h i t trien nhQng Qu dai tam thdi, khdng cd di cd lai, vd ve l i u dii nd dQa lai ldi ich chd ca hai ben. De thiic hien cam ket Qu dai, mdi nQdc cdng nghiep dat ra mpt he thd'ng Qu dai rieng quy dinh cic loai hdng hda vd mQc Qu dai cii the. Ddi luc, cac nQdc cdn quy dinh gii tri hoac khdi iQdng h i n g hda td'i da dQdc hQdng Qu dai. Luat ThQdng mai My nam 1974 dQa ra chQdng trinh GSP cho giai doan tQ dau nam 1976 den d i u nam
CHAU MY NGAY NAY SO 06-2009 33 1985, chQdng t r i n h n a y da dQdc L u a t
ThQdng mai va T h u e q u a n n a m 1984 gia b a n den giQa n a m 1993, va nhQng n a m sau. My v a n tie'p tuc i p d u n g He t h d n g GSP.
Khoang t r e n 4000 h a n g muc t r o n g bieu t h u e q u a n da dUdc xac dinh la du dieu kien mien t h u e n h a p k h a u vao My theo chQdng t r i n h G S P . N a m 1974. Qud'c hdi My da quy dinh mdt so' m a t h a n g dUdc "loai trQ" khdng d a n h t h u e , ddng thdi quy dinh c i c nUdc cung cap t r e n 50% tdng so' n h i p k h a u mpt m a t h a n g n a o dd ciia My trong mdt n a m hoac vUdt qud mpt gia tri kim ngach dQdc quy dinh se thdi khdng dUdc h u d n g Qu dai cho s i n p h i m dd trong n a m tiep theo, do hp khdng cd "nhu cau c a n h t r a n h " de gianh cac Uu ddi dd. L u a t Hiep dinh ThQdng mai My n a m 1979 quy dinh gidi b a n 50% n e u t r e n cd t h e khdng ap dung ddi vdi mpt so' m a t h a n g cd tdng kim ngach t h a p hdn mpt mQc kim ngach n h a t dinh, day l i mQc kim ngach dQdc dieu chinh h i n g n a m de p h i n a n h nhQng t h a y ddi trong td'ng s i n p h a m qudc d a n (GNP) ctia My.
Mpt so' nQdc d a n g p h a t trien khdng dQdc hQdng G S P cua My, dd la c i c nUdc t h a n h vien O P E C hoae c i c nQdc t h a m gia "cdc thda t h u a n td chQc gid'ng nhQ nhQng cacten dpc quyen khac", cdc qud'c gia qudc hQu hda tai s i n ciia ngQdi My m i k h d n g den bu thda d i n g , c i c qud'c gia k h d n g hpp t i c vdi cdc nd liic cho'ng ma t u y qud'c te, cac nUdc cd t h u n h a p qud'c dan d i u ngUdi vUdt q u i mpt niQc n h i t dinh, cac nQdc k h d n g bao d i m binh d a n g trong ed hpi tiep can thi trQdng hoac khdng bao hd d i y du quyen sP hQu tri tue dd'i vdi cdc h a n g hda, dich vu va d i u t u ciia My, nhQng nQdc khdng bao dam cac quyen ctia ngQdi lao ddng dQdc qudc te thQa n h a n . T r o n g k h u d n
khd GATT/WTO cd quy d m h cho phep viec md rpng Qu ddi G S P khdng t r a i vdi dieu k h o a n M F N / N T R .
Ben canh nhQng quy dinh phd bien t r e n day. My ap d u n g cac loai Uu dai t h u e q u a n dac biet dd'i vdi mpt sd s i n p h i m n h a p k h i u cd linh kien, phti tQng s i n x u a t t a i My. Quy dinh nay bao gdm nhQng linh kien, p h u t u n g xe cd ddng cd, chat b a n dan, h a n g may mac d nUdc ngodi,... NhQng n a m g i n day cd k h o i n g 10% tdng iQdng h i n g hda n h a p k h i u v i o My dQdc ap d u n g cac loai Uu dai nay.
Trong ludt p h a p vd thiic tien hoat ddng thUdng mai cua My, chung ta cd t h e t h a y nQdc nay cdn cd k h a nhieu bien p h a p h a n che've dinh iQdng h a n g hda n h a p k h d u , c h a n g b a n nhU hqn ngach nhgp khdu. Day l i nhQng bien p h a p phi t h u e q u a n de tao t h u a n ldi hoac gay khd k h a n cho qua t r i n h boat ddng thUdng mai vdi nQdc ngoai, neu h a n g hda vUdt qud quy dinh se phai chiu mQc t h u e cao hdn. NhQng loai b d n g hda p h i i chiu bieu t h u e b a n ngach n a y van cdn dUdc duy t r i dd'i vdi s i n p h a m ndng, lam, ngQ nghiep va h a n g det.
Bien p h a p k h i c dQpc ap d u n g la cdc hiep dinh hgn che tii nguyen. My ky ket n h i e u h i e p dinh b a n che t u n g u y e n n h a p k h a u vdi nQdc k h a c n h i m b i o ve ldi Ich ciia My, dQ t r a i vdi quy dinh'ciia GATT/WTO, t r a i vdi n g u y e n tac tii do hda thQdng mai, vi bat bupc cac nUdc p h a i "tii nguyen"
b a n che n h a p k h i u h d n g hda vao My.
Ben c a n h cac bien p h a p h a n che t r e n . My cung thUdng i p d u n g cac bien p h a p b i o ve thQdng mai t a m thdi. ThU nhdt. cac quy dinh ve chdng ban phd gid vd thue' dd'i k h a n g . Theo l u a t My, b a n p h a g i i bao gdm viec b a n h i n g hda n h a p k h d u d My vdi
"gid tha'p hdn gia tri thtic" gdy thiet
hai hoac de dpa gay thiet hai vat chat cho cac nha s i n xua't nhQng hang hda dd d My. Thue dd'i khdng la loai thue lam vd hieu hda tdc dpng ciia trd cap xua't khau ciia nQdc ngoii cho hang hda ciia hp xua't khau vdo My. NhQ vay, day la hai quy dinh cd tinh cha't bio hd s i n xua't trong nQdc vd chdng canh tranh ciia nQdc ngoai d My. ThU hai, cac bien phap dieu chinh can can thanh toin: My cd quyen ban che' nhap khau, ngoai ban ngach vd nhQng bien phap danh thue phu thu thue nhap khau (cd trQdng hdp tdi 15%), nham giim khd khan ve cin can thanh toin cua My.
Cdc diiu lugt trg giup xudt khdu vd thi hdnh cdc hiep dinh thUOng mgi: Dieu luat 301 ctia Luat ThQdng mai 1974. Dieu k h o i n Super 301, Dieu luat Special 301; day l i nhQng dieu khoin lien quan de'n viec My tien hanh dieu tra hanh dpng vi pham quyen sd hQu tri tue ctia My d nQdc ngoii, dieu tra' h i n g rao thue quan d nQdc ngoai, xac dinh danh muc nhQng nQdc tQ chd'i bio hp quyen sd hQu tri tue ctia My, hoac bao hd khdng d i y dti, khdng cd hieu q u i . Khi nQdc nao vi pham nhQng dieu luat n i y se bi My trQng phat tuy theo mQc vi pham.
Cdc quy dinh vi ngudn gdc xudt xU, cdc bien phdp bdo ve an ninh qudc gia, lgi ich kinh te, trd dUa thuang mgi vd bdo ve moi trUdng, Dgo lugt ve buon bdn vdi cdc nUdc thil dich, Dgo ludt ve phong, cho'ng, gido due, kiem sodt ma tuy, cdm van kinh te,... deu l i nhQng quy dinh het Stic nghiem ngat, can nghien cQu cu the de tranh hi vi pham.
My l i nudc chti trQdng tii do hda thQdng mai, vi thilc chat, thQdng mai tQ do ri't cd ldi cho nhQng nen kinh te ldn va manh nhu ciia My.
NhQng thtic tidn quan he kinh te qud'c te ciia My va mot so' dieu luat tren cho thay, mQc dp b i o hp cua My la kha cao. Nhieu hpc gia va chinh gidi My cho rang, trong nen ddn chii My, he thd'ng chinh tri - kinh te da nguyen cd rat nhieu iQc iQdng cd the t i c ddng tdi viec hoach dinh v i dieu chinh chinh sich, m i Tdng thd'ng My cung khd cd the Idm thay ddi dQdc.
Cd the hieu mpt cdch ddn g i i n la d linh vQc nao tii do thQdng mai cd the dem lai ldi ich cho My,' thi My thuc day cac nQdc khac p h i i thiic hien tii do hda thQdng mai; cdn linh vQc nao, mat hdng nao ma My khdng the canh t r a n h ndi, hoac khd canh t r a n h thi My thtic hien b i o hp; cung cd the hieu Id My khdng de chiu thiet d ba't cQ mat h a n g nao, linh viic nao, ngQdi chiu thiet v i n la nhQng nQdc yeu kem hdn My, ke c i ban h i n g ddng minh ciia My? Ne'u hieu nhQ vay va thiic te la nhQ viy, thi qua l i p h a n dau cho tii do hda thQdng mai ctia nen kinh te the gidi t h a t la khd khan.
SQ bao hp ctia My ldn den mQc ma nhieu nQdc ddng minh ctia My da v i dang theo dudi chie'n tranh kinh te vdi My. Nhieu nQdc cho ring, Chinh phti My khdng dQdc l i n g t r i n h trich nhiem tham gia vao viec loai bd cic rao can thQdng mai, nhQng han che thQdng mai ciia My, chung dang p h i hiiy sii thinh vQdng ciia the gidi.
ChQng toi neu nhQng van de tren day chi vdi muc dich nhan manh r i n g , nhQng r i o c i n thQdng mai ciia My hien nay cdn nhieu, ngay c i nhQng dd'i t i c ddng minh cua My cung thQdng xuyen phai dQdng dau, do dd, khi md rdng quan he kinh te vdi My, Viet Nam can dd'i dien vdi thuc te khd khan dd, de cd the t r i n h nhQng thiet hai.
CHAU MY NGAY NAY SO 06-2009 35 2. C h i n h s a c h va h e t h o n g
h o a c h d i n h c h i n h s a c h k i n h te'My Chung ta biet ring, d My cd ba nhdnh quyen liic cd ban, dd Id nganh lap phap, nganh hanh phap va nganh tQ phap, hay la Qud'c hpi (bao gdm ThQdng vien va Ha Vien), Chinh phti - Td'ng thd'ng My, Tda i n td'i cao. Ba nhdnh quyen liic ndy d nQdc My ludn d vdo the kiem che lan nhau, bao dam the' can bang cho xa hdi. Viec hoach dinh chinh sach kinh te d My chiu sil tac dpng ciia c i ba nhanh quyen lUc dd. Ben canh dd, chinh sich kinh te cung bi t i c ddng bdi cic liic iQdng khac trong xa hdi. Cac iQc iQdng dd bao gdm: gidi chti, n h i t Id chii nhQng cdng ty ldn, cac cdng ty xuyen qud'e gia, cic nhdm ldi Ich, cdc nguyen tac quan he kinh te qud'c te. O day chung tdi trinh bay chti yeu viec hoach dinh chinh sich kinh te cua nhanh quyen lUc bdnh phdp - Chinh phu My.
(j My khdng cd mpt chi'nh sach kinh te dUdc xac dinh mdt cich rieng biet, tdng the, nhU Id mot chinh sdch kinh te qud'c gia. nhU kieu Chinh sdch an ninh qud'c gia trong linh viic an ninh - chinh tri vd quan he qud'c te ciia My. Tren thtic te, d My cd vd so' cac quyet dinh chinh sdch rieng biet, cd i n h hQdng de'n tQng khau, hay toan bd nen kinh te qud'c dan, ngay ci cd the i n h hQdng de'n nen kinh te toan ciu.
Theo cic quan diem lap p h i p khdi dau ctia nQdc My, Qud'c hpi dQdc xem l i cd quan hoach dinh chinh sich kinh te' quan trpng nha't. Tuy nhien, trong thtlc te', quyen liic n i y khdng dQdc thiic hien diy dii. Viec hoach dinh chinh sach thQdng do cac cd quan ctia chinh phti de xua't, thtic hien vi Qud'c hpi xem xet ti'nh p h i p ly ctia chung, nha't l i nhQng dti thio lien
quan den cac hiep dinh qud'c te. Ddng thdi, Qudc hdi cd chQc nang quan trpng l i phe chuin ngan sdch cho cic boat dpng ctia cic cd quan h i n h phap, dac biet nhQng boat dpng cd lien quan den hoach dinh chinh sach kinh te.
He thd'ng tQ p h i p My - cdc tda an cung cd nhQng tac dpng quan trpng den viec hoach dinh va dieu chinh chinh sach kinh te My.
He thd'ng quan trpng nhat trong viee hoach dinh chi'nh sach kinh te My la he thd'ng hanh phap - Tdng thd'ng My va cdc cd quan ciia chinh phu.
Tong thd'ng My, ngQdi dQng d i u nhdnh hanh phap d My cd vai trd rat ldn trong viec hoach dinh va td chQc hoach dinh chinh sach kinh te ciia My. Tdng thd'ng, theo luat dinh, cd quyen lap v i dieu hanh bp may quyen liic ciia minh. Nghia la Tdng thd'ng cd diy du quyen liic va phUdng tien de tic ddng va thiic hien viec hoach dinh chi'nh sdch kinh te, ben canh tdng thd'ng cd ci he thd'ng hdi ddng cd van kinh te v i cic cP quan chQc nang cd k h i nang giup hinh t h i n h chinh sich kinh te (vi du Ciic Dii trQ Lien bang, Bp Tii chinh, Bp ThQdng mai, Uy ban Chinh sach ThQdng mai...).
Hgi dong Co'vdn Kinh te. Ta't ca cic tdng thd'ng My tQ sau Dai khung khoang kinh te deu cd Hpi ddng Cd van Kinh te giup viec. Theo Walter Heller, Chii tich Hdi ddng Co' van ciia Tdng thd'ng J.F. Kennedy, Hpi ddng cd nhQng chQc nang quan trpng nhQ: la ndi cung cap so' heu, du bio v i phan tich td't nha't ve hoat dpng kinh te; l i cd quan cd the dQa ra ldi khuyen, gdi y triic tie'p cho tdng thdng n h i m giup tdng thd'ng dat dQdc nhQng muc tieu kinh te vi md, cd nhiem vu giup tdng, thd'ng hieu biet ve ly thuyet kmh te' va hoat dpng ctia nen kinh te. Nhin chung, khuynh hUdng chinh sich
kinh te vi md ciia Hdi ddng Co' van Kinh te (CEA) la hQdng vao viec md rpng kinh te va chti trQdng chi'nh phti can cd mot vai trd ldn trong viec xay dting mdt nen kinh te My vQng manh.
Bg trUdng Tdi chinh thQdng cd sti ganh dua vdi Chu tich Hpi ddng cd' van kinh te ve quyen iQc i n h hQdng tdi chinh sach kinh te. 0 mpt mQc dp tQdng trQng, Bp trQdng T i i chinh cd the dai dien chd chii nghia tQ b i n My, thiic te cac bd trQdng thQdng dQdc chpn tQ gidi kinh ddanh hoac ngdn hang da cho ngQdi ta y nghi nhQ vay.
Bd trQdng cd i n h hUdng ldn de'n viec hoach dinh chinh sach kinh te vi md ctia chinh phii, hoach dinh chinh sdch thue va thu thue, td chQc b i n t r i i phieu chinh phii (viec nay cd i n h hQdng ri't ldn de'n gidi tai chinh); Bp trQdng cung cd vai trd quan trpng trong viec hoach dinh chinh sich tien te qud'c te.
Vdn phong qudn ly ngdn sdch dQdc thdnh lap theo luat ngan sich va ke toan nam 1921 va trd t h i n h mpt bp phan quan trpng trong he thd'ng hoach dinh chinh sach kinh te ciia My. ChQc nang cd b i n nha't ctia Van phdng la trd giup tdng thd'ng trong viec chuan bi dil todn va thtlc hien ngan sich Lien bang. Van phdng cd nhiem vu thtlc hien lien tuc ba cdng viec sau: thU nhdt, c h u i n hi dii toin ngan sach cho nam t i i chinh tdi; thU hai, quan ly viec thiic hien ngan sach ciia nam hien tai; v i thU ba, thtic hien kiem toan ngin sach cua nam tai chinh trQdc. Vdi chQc nang nhQ vay.
Van phdng n i y cd vai trd rat quan trpng dd'i vdi hoat dpng ctia chinh phii, cung nhQ dd'i vdi cic cd quan ciia Nha nQdc My. Chdng han, cd quan nay cd the khdng ghi vio dtl t o i n ngan sach (de cd the chi tien) cho mpt loai hoat dpng ctia mpt cd quan k h i c
cd lien quan de'n, vi du viec kiem tra dp an t o i n thiic pham ctia c i n h i p khau; ne'u nhQ vay thi viec kien nQdc ngoai nhap qua nhieu ca vao My cd the rat khd xay ra.
Cdc ca quan qudn ly dgc lap Id nhQng cd quan thudc n h i n h hanh phap trQc tie'p dQdi quyen kiem soit ctia tdng tho'ng nhQ Cue Dii trQ Lien bang My - Fed (thtic hien hoach dinh chinh sach tien te vd lai s u i t cd tinh chat dpc lap), Uy ban ChQng k h o i n v i Ngoai bd'i (dieu tie't boat dpng ctia thi trQdng chQng khoan), Uy ban ThQdng mai giQa cic bang (dieu tie't van chuyen va trao ddi giQa cac bang), Uy ban ThQdng mai Lien bang (dieu tie't hoat dpng kinh doanh thQdng mai va thi hanh luat ehd'ng ddc quyen), Uy ban Quan he Lao dpng Qud'c gia, Uy ban P h i p che Nang iQdng Lien bang, Tdng cdng ty Bao hiem Tien giii Lien bang. NhQng cd quan nay dQdc gpi l i ddc l i p vi chung dQdc iiy quyen ve mat phap luat de lap chinh sich v i ngQdi dQng dau dQdc tdng thd'ng triic tiep bd nhiem. Lien quan de'n viec hoach dinh chinh sich thQdng mai cdn cd cic cd quan quan trpng khic nhQ: Uy ban chinh sach thQdng mai (dieu phd'i cic quan he thQdng mai qud'c te), Dai dien ThQdng mai My (xay dting v i dieu phd'i viec thQc hien chinh sdch thQdng mai, cd' van cho tdng thd'ng va la p h i t ngdn chinh ve chinh sach thQdng mai qud'c te), Bp ThQdng mai (trdng bp nay cd hai ciic quan trpng lien quan den quan he thQdng mai qud'c te l i Cue Quan ly ThQdng mai Qud'c te va Cue Q u i n ly Xua't khdu), Tdng ctic H i i quan (thUc hien cic luat lien quan de'n thQdng mai qud'c te v i thu thue nhap khau, Uy ban ThQdng mai Qud'c te My (cd trdch nhiem nghien cQu, dieu tra, bio
CHAU MY NGAY NAY SO 06-2009 cao, kien nghi ve nhQng v a n de lien q u a n den thQdng m a i qud'c te, Cac iiy b a n C o v i n k h u viic k i n h t e t Q n h a n . . .
Ta't ca cac cd q u a n t r e n day deu lien q u a n de'n c h i n h sach va hoach dinh c h i n h sach k i n h te ctia My.
C h u n g cd t h e cd nhQng mQc dp doc lap cao t h a p k h a c n h a u , nhQng deu chiu sii chi dao c h u n g cua Td'ng thd'ng, du Tdng thd'ng My cd q u y e n liic b a n che.
Trong q u a n he k i n h te va thUdng mai qud'c te, g i n day My thQdng sti d u n g mpt so' cdng cii v i chinh sach q u a n t r p n g s a u day:
Ky kef cdc hiep dinh thUOng mgi quo'c te: T r o n g q u a n he k i n h te va thUdng mai qud'c te'. My thQdng sQ dung cdng cii chi'nh sdch q u a n t r p n g nay de hdp tac vdi cdc nUdc, bao gdm cac hiep dinh da phUdng toan c i u , cac hiep dinh k h u vQc vd c i c hiep dinh song phQdng. Ne'u lien q u a n de'n nen kinh te cua mdt qud'c gia h a y v u n g lanh thd, c i c h i e p dinh ndy cd t h e la cac Hiep dinh thUdng mai binh thQdng (vi d u BTA - Hiep dinh ThQdng m a i giQa My va Viet Nam), hoac Hiep d i n h thQdng m a i tii do (vl du NAFTA - Hiep dinh ThQdng mai T Q do Bae My giQa cac nQdc Bae My).
Dd'i vdi hiep d i n h da phQdng, My chu trpng t h u c d i y cdc vdng d a m p h i n thUPng mai qud'c te t r o n g k h u d n khd GATT trudc day va WTO hien nay, muc tieu ctia My Id tti do hda thUdng mai, md ctia cac t h i trQdng nQdc ngoai, giam h a n g rao t h u e q u a n cung n h u phi t h u e q u a n . T r o n g viec ky ket cdc hiep dinh k h u vQc, My ddng thdi thue d i y p h d t t r i e n thQdng mai tii do k h u viic vd t h u c day cac nQde cQng md rpng tQ do hda thQdng m a i r a todn t h e gidi: d c h a u My, My da t h a n h cdng t r o n g viec thiic , h i e n Hiep dinh ThQdng mai Tii do Bde My (NAFTA) va d a n g ddy n h a n h tie'n t r i n h t h a n h
lap k h u viic tii do thQdng mai toan c h a u My (FTAA). My cung da ky ket mpt so' h i e p dinh thQdng mai tii do song phQdng vdi C a n a d a , Singapore va Chile... Hien n a y My k h a chu trpng h i n h thQc nay, va Viet N a m c i n dat q u a n t a m n h i e u hdn va m a n h me vao hiep dinh FTA vdi My.
My c u n g thQdng sii d u n g cdng cu gdn vien trO, tin dung vdi quan he kinh te qud'c te. Mac du chti trQdng t h u c day tti do hda thQdng mai toan cdu. My v a n cd n h i e u cdng cu q u a n trpng de thtic h i e n c h i n b s i c h q u a n he k i n h te qud'c t e ciia m i n h . P h d n t r e n da neu nhQng cdng cu dUdc t h e hien qua l u a t p h a p ctia nQdc nay, nhQ luat ve cae hiep dinh thQdng mai, cai each thQdng mai, t h u e q u a n , canh t r a n h , dam p h a n thQdng mai qudc te, cac quy dinh ve Dd'i xU qud'c gia, Td'i h u e qudc b a y Quy che q u a n he thUdng mai binh thQdng (NTR), He thd'ng U u dai T h u e q u a n Phd cap (GSP). Ddng thdi My cung ap d u n g k h a n h i e u bien p h a p b a n che' ve dinh iQpng h a n g hda n h a p k h i u , c h a n g b a n nhQ b a n ngach n h a p k h a u , b a n che tii n g u y e n n h a p khau... Ben c a n h dd. My cung thQdng dp d u n g cdc bien p h d p b i o ve thUdng mai t a m thdi, n h u cac quy dinh ve ehd'ng b a n p h i gid va t h u e dd'i k h a n g , cac bien p h d p dieu chinh can can t h a n h toan, c i c dieu l u a t trp giup x u a t k h a u va t h i h a n h cac hiep dinh thQdng mai (cd cac dieu k h o i n trQng p h a t k i n h te), c i c quy dinh ve ngudn gdc xua't xQ, c i c bien p h a p b i o ve an n i n h qud'c gia, ldi i'ch k i n h te, t r i dua thUdng mai va bao ve mdi trQdng, Dao l u a t ve budn b i n vdi c i c nUdc t h u dich, Dao l u i t ve phdng, cho'ng, giao due, kiem s o i t m a tuy, cam van kinh te... deu la nhQng quy dinh h e t sQc n g h i e m n g a t , c i n n g h i e n cQu cu t h e de t r i n h bi vi p h a m . . . N g o i i ra My
cung dp dung ri't nhieu rang budc trong quan he kinh te vdi nQdc k h i c khi nQdc n i y cung ci'p vien trd kinh te, hay cac loai tin dung. NhQng rang budc ndy thQdng lien quan den cai each kinh te, dieu chinh luat phip, nhan quyen, tti de tdn giio... la nhQng van de rat nhay cim trong cic van de chu quyen, cdng viec npi bd ctia cic qud'c gia.
3. Van de doi vdi Viet N a m Quan he kinh te qud'c te ctia Viet Nam ngdy cang dUdc phat trien va Viet Nam phai giii quyet nhieu van de quan he qud'c te vdi cac nQdc khac va nhQng van de npi bp trong nQdc de thich Qng vdi he thd'ng kinh te toan ciu ma Viet Nam dang d i n hpi nhap.
Nghia la Viet Nam p h i i biet tat ca cic quy dinh qud'c te ve kinh te (thdng qua WTO va luat p h i p , tap quan ctia cic nQdc cd quan he kinh te) de dieu chinh thich Qng va cd k h i nang canh tranh cao; ddng thdi Viet Nam cin cii cich ben trong de he thd'ng kinh te' ciia Viet Nam hoat dpng nhU cic he thd'ng kinh te thi trQdng ctia cic nQdc khac. Khi tham gia vao WTO, cung nhQ ky ket Hiep dinh ThQdng mai song phQdng vdi My, Viet Nam cam ket cai cich he thd'ng kinh te theo Id trinh nhat dinh.
Trong ngan ban, neu chung ta thtic hien qua cham hoac qua nhanh cic cam ket va cai each, nen kinh te v i xa hpi cd the vap phai nhQng khd khan ldn. Chinh vi vay, trong cic cam ket, nUdc ta ludn tuan thii nguyen t i c v i thtic hien nghiem tuc cic quy dinh ctia WTO, tdn trpng luat p h i p va tap quin qud'c te; ta't c i nhQng bien ddi, hoan thien v i phat trien d Viet Nam can phai phu hdp vdi trinh dp p h i t tridn ctia nen kmh te, cung nhQ hoan cinh va dieu kien ciia Viet Nam. Dieu
nay cd nghia la nQdc ta phai chii ddng va nang dpng tim ra dQdc mpt giai p h i p (hay mot he thd'ng cic giii phap), mpt tdc dp thich Qng cho tien trinh p h i t trien ciia di't nQdc, dac biet trong quan he vdi My, mpt dd'i t i c kinh te ldn nhat hien nay ciia nUdc ta.
He thd'ng giai phap va tdc dp thi'ch Qng p h i i dQdc dat trong chie'n iQdc p h i t trien lau ddi ciia dat nQdc, tren cd sd dd cd nhQng giii phdp Qng dung linh hoat trong trung va ngan ban.
Viet Nam la thanh vien ctia ASEAN, APEC, WTO... Trong khuon khd ASEAN, Viet Nam cd trinh dp p h i t trien vao loai tha'p hdn ci. Hien nay, chung ta dang cd to'c dp tang trQdng GDP trung binh hang nam khoang 7-8% (khdng ke thdi gian bi khiing hdang t i c dpng nhQ hien nay), v i neu nbU vay lien tiic trong nhieu n i m , nQdc ta dQdng nhien se cd trinh dp p h i t trien cao hdn so vdi hien nay, nhQng van chQa the rut n g i n khoing cich so vdi cdc nQdc trong khu viic.
Nghia la nQdc ta vdn dQng d phia sau, van cdn nguy cd tut hau nhieu hdn, cung cd nghia Id nhQng thanh tich dat dQdc ctia chung ta thdi gian qua la kha quan dd'i vdi chung ta, tdc dp cii cich v i hpi nhap kinh te la tdt va phu hdp vdi nhQng ket q u i thu dQdc, nhQng chung chQa d i p Qng dQdc mong muo'n rut ngan khoing cich p h i t trien kinh te vdi cic nQdc trong khu viic, "dQa nQdc ta s i n h vai cung cdc nQdc phat trien tren the gidi"'.
Vay nQdc ta can p h i i cd to'c dp phat trien kinh te, cii cich, hpi nhap kinh te qud'c te nhQ the ndo la phu hdp?
Day la van de khd khan v i phQc tap, ma chae chan Dai hpi Dang sdp tdi se tiep tuc d i t ra.
Ngay nay, hau nhQ ti't ca cac nen kinh te tren the gidi deu la t h i n h vien ctia Td chQc ThQdng mai The gidi. Td
CHAU MY NGAY NAY SO 06-2009 39 chQc ThQdng mai The gidi quy dinh
cac the thQc quan he kinh te qud'c te, thiic hien tti do hda thQdng mai...
Chap nhan tham gia cd nghia l i chap nhan cac the thQc, cac quy dinh ve boat ddng cua mpt nen kinh te thi trQdng tii do. NhQ viy, khi Id thanh vien WTO, Viet Nam da p h i i cam ket cii each kinh te, xay dting mdt nen kinh te thi trQdng tii do. Thiic te nQdc ta hien nay dang cd mpt nen kinh te thi trQdng, nhQng chQa that h c i n thien, va qua trinh Dd'i mdi, eii cdch chinh la de hoan thien nen kinh te, tao dieu kien cho nen kinh te phat trien manh me, giai phdng dUdc liic iQdng s i n xuat, cd quan he s i n xuit va hinh thQc td chQc s i n xua't kinh doanh phu hdp, cd cd cau kinh te thich Qng vdi nhQng bien ddi ciia thi trQdng, nham dQa lai hieu q u i cao va k h i nang canh tranh cao; ddng thdi phai cd dupe he thd'ng quin ly thich Qng, khdng gay ich tic, tham nhung, tao dUde dieu kien cho cdc doanh nghiep phat huy dUdc mpi k h i nang eua minh, khdng dua vao bao cip (xda bd bao cap), md'i quan he xin-cho, tU chiu trich nhiem trUdc phap luat Nha nUdc, thieh Qng vdi cie quan he v i ddi hoi cua thi trQdng trong v i ngoai nQdc; q u i trinh dd ddng thdi eung lim ndi bat vai trd lanh dao ctia Ding va Nha nUdc.
De bao dim cho Dd'i mdi vd cai cich kinh te phit tridn nhanh, mpt hnh vtlc khac cin dQdc het sQc quan tam l i thtic hien hoin thien luit phap, xay dilng nha nQdc phap quyen xa hpi chii nghia thiic sti cua dan, do dan v i vi dan, dQdi sii lanh dao ctia Ding. Day cung la mdt linh vQc phQc tap ddi hdi phai cd thdi gian. Trong hnh viic niy, Viet Nam khdng chi phii hodn thien he thd'ng luat phap ve kinh te hien cd; loai bd nhQng dieu luat lac hau, gay ach tic
cho phat trien; xay dQng cac loai van bin luat phap mdi phu hdp vdi luat phap qud'c te; ma cdn cin phii hoan thien toin bd he thd'ng cdng tac lap phap, xay diing chUdng trinh dai ban ve lap phap, ddi mdi quy trinh ban hanh va hQdng d i n thi hanh luat; Qud'c hpi khan trQdng nghien cQu siia ddi, bd sung mpt so' dieu ctia Hien phap nam 1992 phu hdp vdi tinh hinh mdil
Ben canh hai linh vUc chung quan trpng tren day, chung ta cin day manh hdn nQa tU do hda thQdng mai vd md ctia tbi trQdng. Day la khau lien quan trtlc tiep den quan he kinh te qud'c te, cung nhQ quan he kinh te vdi My khi thiic hien BTA va nhQng quy dinh rang budc khdc, ngay ci khi tien tdi ky ket FTA sau nay.
Ngay ci khi hien nay Viet Nam da Id thanh vien WTO, Viet Nam van phii chu ddng day manh tii do hda cae boat dpng kinh te, ddy manh chii dpng hpi nhap kinh te qud'c te vd khu viic, vi cung gid'ng nbU cac quy dinh ctia Hiep dinh ThQdng mai Viet-My, Viet Nam cd nhQng khoing thdi gian nha't dinh (tuy tQng linh vQc) de thtic hien chuyen ddi va nang cap trinh dp phat trien cua nhQng linh vtic de hi de dpa bdi canh tranh ciia ban h i n g nQdc ngoai cd trinh do phdt trien cao hdn.
Khi md rdng cac quan he kinh te vdi My, ve mat quin ly vi md nen kinh te, Viet Nam cin hieu rd he thd'ng lim luat va luat kinh te' ctia Hoa Ky, cd nhQng dieu chinh luat va quin ly vi md thich Qng, de ve nguyen tac khdng cd nhQng khac biet khdng cin thiet khi nen kinh te'van hanh...
Ket luan
Cii each kinh te, hoan thien luat phap va thiic hien tii do hda kinh te, md ctia hpi nhap deu cd muc dich tao dieu kien de nQdc ta cd the diy manh
hdn nQa q u i trinh cdng nghiep hda, hien dai hda dat nQdc. Qud trinh nay thtic chi't l i q u i trinh hoan thien va nang cao trinh dp phat trien nen kinh te thi trQdng d nQdc ta, la cdng cu de tao dting cd sd vat chat, cdng nghe hien dai cho dat nQdc.
Ddi vdi My, viec nQdc ta da ky ket Hiep dinh ThQdng mai song phQdng va thu dupe nhQng ket qua quan trpng trong quan he kinh te vdi My trong nhQng ndm qua cho thay ldi Ich rat ldn ctia viec thiic hien md cQa vd tti do hda nen kinh te.
Tuy nhien. nhQng thach thQc ldn cung da nay sinh. Theo chung tdi, dd khdng chi la thdch thQc cua yeu ciu tti do hda kinh te va thQdng mai ciia chinb sach kinh te cua My ddi vdi Viet Nam, cung nhu' nhQng quy dinh cila WTO, nhQng khd khdn do khiing hoing kinh te ben trong va ben ngoai dQa lai. ma c i nhQng thach thQc cua viec chQng ta chQa diy nhanh dQdc tdc dp Ddi mdi vd cai each nen kinh te thi trQdng theo dinh hQdng xa hpi chii nghia da dQdc Ding va Nha nu'dc de ra.
Ddng thdi. neu chung ta thtic hien dQpc tdt hdn nhip dp Ddi mdi, chung ta cung cd the v i p phai nhQng t r a n h chip kinh te vdi cic dd'i t i c My, cung nhQ nhQng ban hdng khac tren the gidi, vi dd l i nhQng t r a n h chap vd'n cd ctia nen kinh te thi trQdng the gidi, khi cdc quy dinh ctia WTO khdng dudc tuan thu nghiem tuc.
hoac nhQng quy dinh ciia WTO bi cae nQdc thanh vien lam bien dang, hoac do cac n h i san xua't kinh doanh
My vi ldi ich ciia minh, da cung vdi chinh phu cua hp thiic hien bao hd nen kinh te ciia hp, dd Id chQa ke, nhQng van de kinh te ludn dan xen vdi nhQng van de chinh tri phQc tap.
Day la nhQng "thdng le" qud'c te m i cdc nha kinh doanh Viet Nam biet it, hoac c i n biet nhieu hdn, hoac chQa cd kinh nghiem giai quyet; cung cd nghia Id nen kinh te ciia chung ta chQa cd bQdc chuyen td't sang boat dpng theo nhQng nguyen tac ctia nen kinh te thi trQdng.
Hoat ddng tren thi trQdng My vd cd quan he kinh te vdi My tao cho Viet Nam cd nhieu ldi ich kinh te, ddy nhanh dQdc to'c dp phat trien kinh te.
De bao dam dQdc ldi ich ciia minh d thi trQdng nay, chung ta c i n tti hoan thien v i nang cao trinh dp p h i t trien ctia nen kinh te, ddng thdi cung phii nhanh chdng binh thQdng hda hieu biet ctia chung ta ve thi trQdng My, tap quan kinh doanh My, chinh sich v i nhQng Qu tien kinh te ciia My trong tQng giai doan p h i t trien ctia nUdc hp; can cd nhQng hieu biet va md'i quan he cin thiet vdi cac thiet che hoach dinh chinh sich kinh te cua My (cd the l i dieu kien td'i thieu ciia boat ddng lobby), de trong md'i quan he phQc tap dd tim dQdc Id'i di thich hdp cho cic quan he kinh te ctia nQdc ta vdi My •
Chii thich:
{]) DCS Viet Nam, Van kien Dai hoi dai bieu toan quoc liin thil IX. NXB Chinh tri Quoc gia. Ha Noi, 2001, tr.68.
(2) Nhu tren. tr.l32-i:?,3
