BAN VE Dir AN LUAT
QUAN LY NHA Nl/dC DOI Vdl,DOANH NGHIEP CUNG tJfNG DICH VU CHUAN CONG ICH
D a o NgQC Bdu'^
*TS.Vien Nha nudc va Phap luat-Hoc vien Chinh tri quoc gia Ho Chi Minh Thong tin bai viet;
Tic khoa: dich vu cong, dich vu chuSn cong ich, dich vu cong ich, d6c quyen tir nhien
Lich sit bdi viet:
Nhan bai Bien t|ip Duyet bai
27/02/2019 26/03/2019 02/04/2019
Article Infomation:
Keywords, public services; quasi public goods; public utilities; monopoly Article History:
Received : 27 Feb. 2019 Edited : 26 Mar. 2019 Approved : 02 Apr. 2019
Tom tat:
Thuat ngif "Public Utilities" dupe su dung nhi6u trong cac nghien cuu luat hpc va kinh te hpc. Trong mpt so tai lieu, khai niem nay duac chuyen ngtr thanh nhieu cum tir khac nhau nhu « doanh nghiep cong cpng », « doanh nghiep cong ich », « dich vu cong cpng » hoac « dich vu ca ban » .. Thirc tk cho th^y, kinh tk hpc thudng su dung thuat ngu nay theo nghTa di chi mot nganh kinh t l , trong khi do luat hpc thuang xem "Public Utilities" nhir la mpt loai hinh doa^jh nghiep, la doi tupng nghien ciiu ciia phap luat hanji chinh, phap luat ve chinh sach nganh va ch6ng IQng doan. Tren co so tiep can thuat ngft "Public Utilities" theo nghia "doanh nghiep cung ung dich vu chu5n cong ich" (quasi public goods), bai viet tien hanh phan tich d^c diem ciia loai hinh doanh nghiep nay va nhung tac dpng tieu cue do dac di^m cila chung co th6 mang lai cho nen kinh te, qua do de xu4t cac bien phap hoan thien khung phap luat ve quan ly nha nuoc d6i ven loai hinh doanh nghiep nay.
Abstract
The term of "Public Utilities" is extensively used injurisprudence and economics. In some documents, this concept is translated into different phrases such as «public enterpnsesw, «public enterprises», «pubhc services» or «basic services» ... In practices, in economics this term is normally used to imphrase as a sector while in injurisprudence the term "Public Utilities" is normally used to imphrase as a type of enterpnse, which is the subject of administrative law, law on industry policy and anti-manipulation Based on the approach to the term "Public Utilities" as an enterpnse of quasi public goods, the article provides the analysis of the characteristics of this type of business and the neeative impacts due to their characteristics may bring to the economv and proposed recommendations to improve the legal frame v governmental management for this type of business °"
1. Dich vu cdng i'ch hay dich vu chu^n cong ich
Dich vu cong la nhimg hoat dgng phuc vu cac nhu cau ca ban, thiet ylu cua ngu^
dan, Vl Igi ich chung cua xa hgi, do nha niroc true tiep cung iing hoac iiy quygn cho ct chii the khac cung ung nham bao dam An
dmh va cong bang xa hgi. ""
28
LAP P H A P ^ S410(386) TS2019BAN VE DlT Can cii vao tinh chat va tac dung ciia
dich vy cong co thi phSn dich vy cong thanh ba loai:
- Dich vy hanh chinh c6ng: la dich vu gan vai chiic nang quan ly hanh chinh nha nuoc, thuang do cac ca quan hanh chinh thuc hien.
- Dich vu su nghiep cong: la hoat dpng cung c4p cac phiic Igi xa hgi thiet yeu cho nguoi dan nhu giao due, y te, van hoa, the thao...
- Dich vu chuan cong ich/dich vu cong ich': la hoat dpng cung cap hang hoa, dich vu CO tinh kinh tS dap iing nhu cau vat chit thiet yeu cho smh hoat ciia nguai dan va cgng dong, chii yeu lien quan den cac CO sd ha t4ng ky thuat ca ban nhu cap dien, cip nuac, cap khi dot, giao thong do thi...
Nhimg dich vu nay khong cung cap mien phi ma co thu phi nhung chiu su quan ly chat che ciia nha nuoc ve dinh gia va san luong cung cap. Chu the cung cap dich vy nay van can CO igi nhuSn de dam bao sy ton tai va phat trien. Tuy nhien, Igi nhuan ciia hg phai lu6n dam bao can bang voi yeu to an sinh xa hfli va dam bao cho mgi nguoi dan (du giau hay ngheo, vung do thi hay nong thon, mien nui...^ deu co kha nang tiep can. Trong khi do, neu quan niem dich vy cong ich la nhimg dich vy mien phi, doanh nghiep cung ung hoat dpng khong vi lai nhuan ma tren co so bao cap cua nha nuac thi ro rang, viec kinh doanh cap dien, cap nuac, giao thong do thi khong phai la hoat dpng cong ich. Voi quan niem nhu vay, chiing toi cho rang, loai hinh dich vu cung cap hang hoa dap iing nhu cau vat chat thiet yeu cho sinh boat ciia nguai dan va cgng dong can dugc hieu la dich vu chuan cong ich. Noi each khac, day la nhiing hang hoa co mgt so dac diem giong vai cong ich chii khong phai thuan tiiy cong ich. Dieu nay cang dupe the hien ro hon thong qua viec phan tich dac diem ciia loai hinh dich vy nay, cy the nhu sau:
Tinh dich vu pho biin (universal service) cua sdn pham
Dich vy pho bien dupe hiiu la cac dich vu sinh hoat rna mgi thanh vien xa h9i, cho du khac nhau ve tai san va noi cu tni deu phai CO kha nang dugc sii dyng. Kha nang dupe sir dung the hien tren hai phuang dien:
(i) kha nang dat dugc va (ii) kha nang thanh toan. Kha nang dat dugc doi hoi doanh nghiep phai khong ngung dau tu, nang cap hieu qua boat dpng ciia mang luai co so thi^t yeu, dam bao cho dan cu 6f virng sau, vung xa ciing co dieu kien tiep can djch vu. Kha nang thanh toan ciia cu dan de duoc huong dich vu doi hoi doanh nghiep phai dinh gia san pham thap nhat co the, vira dam bao co lai vira dam bao phuc vu nguoi dan. Tuy nhien, eho dii cac hang hoa va dich vu loai hinh chuan cong ich lien quan mat thiet den nhu cau ca ban cua cac thanh vien xa hgi va CO anh huang rat lan den dai song dan sinh nhung day khong phai la nhung san pham cong ich mien phi ma phai hieu la "hang hoa chuan cong ich".
- Tinh khdng the luu kho cua sdn phdm Tinh khong the luu kho co nghTa la san pham, dich vy sau khi san xuat hoac duac cung cap khong the lim trir dugc ma phai tieu thu hoac sir dyng ngay. Vi vay, xet vh mat thoi gian va ky thuat, viec san xuat va tieu thy hang hoa, dich vy loai hinh chuan cong ich la mgt qua trinh khong the phan tach. Chang han nha may dieri khong the tich trij dien da san xuat ma can phai dua lep mang truyen tai ngay; dung luqng ket n6i mang viln thong tai mgt thai diem neu khong sit dyng het cung khong the tiet kiem cho liic cao diem de tranh nghen mach; he th6ng CO sa ha tang san bay hoac he thong duang s5t liic binh thuong khong sit dyng hht cong suit cung khong the tich trir de bii dap, giam tai cho nhirng ky nghi le, khi nhu c^u di lai tang dot bien. De dam bao cung c4p ddy du dich vy cho xa hgi, tranh tinh trang khan hiem cyc bg, cac doanh nghiep loai hinh chudn cong ich phai dya vao nhu cdu xa hpi liic cao diem nhat de quyet djnh quy mo nang luc san xuat. Nhu vay, ngoai nhimg liic cao diem, doanh nghiep se khong
! Trong tieng Anh, loai hinh nay gpi la public utilities.
, NGHIEN cini I o n S6 10(386)15/2019 V LAP P H A p l * • '
BAN V E D I T A N L U A T
sir dyng het may moc, thi^t bi da dau tu. Do do, sy xuat hien them bdt cir doanh nghiep nao khac ciing kinh doanh nghiep vu nay se la su lang phi ngudn lyc xa hgi va khong mang lai hieu qua san xuat. Day la mgt trong nhu'ng nguyen nhdn gop phan cho viec duy tri trang thai kinh doanh doc quyen tu nhien cua doanh nghiep cung img hang hoa, dich vu loai hinh chuan cong ich.
- Doanh nghiep cung icng dich vu chudn cong ich cd quy md kinh ti lan
Hoat dgng kinh doanh cua cac doanh nghiep cung iing dich vy loai hinh chuan cong ich thuang lien quan den eg sa thiet ylu (essential facilities), doi hoi ddu tu ban ddu lan nhu mang dugng ong nuoc, mang luai dien, ca sa vdt chat ciia cac nha ga san bay,_he th6ng thu gom va xir iy rac, mang tniy^n hinh cap,_ mang luai duang sat... He thong CO so thiet yeu nay la tai san cot loi ciia doanh nghiep, dong thai cung la co so ha tang quan trgng ciia nha nuac va xa hgi.
Chinh vi ly do nay ma doanh nghiep cimg img dich vu chuan cong ich thucmg c6 tinh kinh te quy mo. Voi chi phi co dinh ddu tu rdt lan nen khi doanh nghiep cang ma rgng san xuat thi chi phi binh quan tren moi san pham cang giam. Do do, cac doanh nghiep gia nhap thi truang sau rdt kho co the canh tranh. Day la nguyen nhdn quan trpng khien cho, mgt each tu nhien, thi truangchi can mgt doanh nghiep t6n tai. Vi thi doanh nghiep cung iing dich vu chudn cong ich thuong t6n tai duai dang doanh nghiep doc quyen ty nhien.
Da so CO sa thiet yeu co tinh chdt mang luai, dya tren he th6ng maiig luai nay doanh nghiep se tien hanh cung cdp hang hoa, dich vy cho khach hang. Vi du, cac doanh nghiep van tai hang hoa ya hanh khach nganh duong sat se cung cdp dich vu van tai ciia minh thong qua mang ludi dudng ray; hoae h-ong nganh dien luc, cac doanh nghiep bdn dien^ cho khach hang thong qua mang ludi truyln tai dien. Mac dii vdy, chi cd mang ludi ca sd thiet yeu la thuge vl dpc quyln tu nhien, con hoat dgng cung cdp hang hoa, dich vu dugc xep vao linh vuc cd kha nang canh tranh. Chinh vi vdy, mpt trong nhiing nguyen tac dugc thira nhdn rgng rai trong
nganh ddc quyln tu nhien hien nay la ^^dgc quyln mang ludi, canh tranh nghiep vy .
- Chi phi chim (sunk cost) cua doanh nghiep cung img dich vu chudn cong ich rat lan
Chi phi chim duqc hilu la chi phi khd hoac khong thi thu hdi dugc ngay ca khi doanh nghiep khong tiln hanh san xudt kinh doanh nua. Nguyen nhan la^do tai san dau tu vao nhiing nganh doc quyen tu nhi^n nhu mang ludi truyen tai dien, he thdng dudng sat, ca sd vdt chdt nha ga san bay... deu cd tinh chuyen dyng rdt ldn. Trong trucmg hgp doanh nghiep khdng mudn tien hanh kinh doanh niia thi ciing rdt khd chuyin ddi muc dich sir dyng ciia nhimg tai san nay.
Hon nGa, do chi phi dau tu nhiing tai san nay rdt ldn nen viec chuyen nhugng se gap nhilu khd khan. Chinh vi vdy, chi phi chim trd thanh rao can doanh nghiep nit lui khdi thj trudng. He qua la viec ddu tu vao nganh cung img dich vu chudn cdng ich cd rui ro cao, trd thanh rndt trong nhiing rao can cac doanh nghiep dau tu vao nganh nay.
Nhimg dae trung tren khien cho dich vu chudn cdng ich thudng tdn tai trong nhting ITnh vuc dpc quyen ty nhien va durgc cung img boi cac doanh nghiep ddc quyen.
Nhan thirc dieu nay se cd tac dong quan trgng den viec hinh thanh co che phap ly quan ly doanh nghiep chudn cdng ich.
2. Q u a n ly n h a nirdc doi vdi d o a n h nghlfp chuSn cong ich
Do nhiing dac diem ndi tren nen doanh nghiep chuan cong ich thudng thuc hien cac hanh vi lien quan den dpc quyln kinh doanh nhu tang gia ban, giam san lugng, giam ch^dt lugng hang hod nhirng ngudi tieu diing vdn phai chap nhan. Trudng hgp tang gia dien nhung vdn khdng dam bao dien dugc ciuig cap day du vao miia ndng la mgt minh chimg cho nhan dinh nay. Chinh vi vay, d l nang cao hieu qua hoat dpng cua doanh nghiep chuan cdng ich, ddng thdi han c h i nhiing tac dpng tieu cyc do dac diem cua loai hinh doanh nghiep nay gay ra, chiing ta phdi tac dgng vao doanh nghiep chudn cone ich theo hai hudng sau ddy:
- Mgt la, khuyln khich canh tranh trong khu vuc chuan cdng ich-
30
I NOHI£N CUU . I LAP PHAP—/ S610(386)15/2019BAN VE Dir.
- Hai 1^ kiem soat dpc quyen ddi vdi doanh nghiep cung iing dich vu chudn cong ich.
2.1 Khuyin khich cgnh tranh trong khu vuc chudn cong ich
Be thuc hien canh tranh trong khu vuc nay, cac bien phap dugc sir dung phd bien trgn thi gidi bao gom:
Mot la, phan tach rd rang mang ludi dpc quyen ty nhien ra khdi nghiep vy kinh doanh co kha nang canh tranh. Doi vdi ITnh vye nghi?p vy, cdn cho phep canh tranh nhu cac loai hinh doanh nghiep thdng thudng.
Trudng hgp nay doi hdi nha nudc phai bai bd hoac ndi long cac quy dinh ve rao can gia nhap thi trudng, cho phep cac chu thi thudc mpi thanh phan kinh te d i u cd t h i tham gia kinh doanh. Vi dy, d l hinh thanh thi trudng phat dien canh tranh, cdri cho phep nhilu nha may dien cung san xudt vd tieu thy dien;
de hinh thanh thi trudng sdn xudt nudc may canh tranh phai cho phep nhilu nha may nudc cung hoat ddng san xudt va kinh doanh nudcsach^...
Hai la, thye hien canh tranh ddi vdi mang ludi ca sd thiet yeu, thdng qua cac bien phap sau:
- Ddu thdu quyin kinh doanh (franchise bidding)
Day la phuang th^rc nha nudc thong qua ddu thdu d l trao quyln kinh doanh c a sd thiet yeu cho mgt doanh nghiep co kha nang cung cap dich vu dap img tieu chudn yeu cdu vdi miic gia thap nhdt. Viec cdp quyen kinh doanh sg duqc thuc hien trong mpt khoang thdi gian nhdt dinh, sau khoang thdi gian nay se t l chiic ddu thdu lai d l tim ra doanh nghiep phu hgp nhdt cho giai doan tilp theo.
Tren thye te, ddu thdu quyen kinh doanh cd the thye hien dudi hai phuang thiic: (i) su dung hgp ddng ngSn han mang tinh chu ky va (ii) hop ddng dai ban. Ddi voi phucmg thirc thu nhdt, nha nudc djnh ky tiln hanh td chiic dau thau, qua dd tao dp lyc ddi vdi ngudi tning thdu, ddng thdi ciing la d l
giai quyet nhimg thay ddi v l nhu cdu va chi phi san xuat. Tuy nhien, d l phuong thiic nay van hanh cd hieu qua ddi hdi qua trinh ddu thau phdi cdng khai, minh bach va dam bao sy binh dang giua cac doanh nghiep tham gia ddu thdu.
Ddi vdi phuang thiic thir hai, hgp dong tning thau thudng cd ky han tuong ddi dai, tir 15 din 20 nam. Trong khoang thdi gian nay, neu co bien dpng v l gia ca va nhu cdu, nha nuac va doanh nghiep se hiep thucmg, dam phan d l thay ddi cac dilu khoan hgp ddng cd lien quan. Phuong thiic nay cd uu diern la tao cho doanh nghiep tinh dn dinh, khuyln khich hp ddu tu dai han va dam bao nha nudc cd the giam sat gid ca va chdt luong dich vy trong ddi han.
Nhu vdy, trong phuang thiic ddu thdu quyen kinh doanh, nha nudc trd thanh chu thi qudn ly va giarn sat doanh nghiep cung cdp cac dich vy thiet yeu. Dieu nay ddi hdi cac CO quan nha nudc phai co nang lyc trong viec thiet ke cac tieu chi cham thdu va dac biet d l cao sy cdng minh, chinh true cua cac cdng chiic dugc giao to chiic qua trinh ddu thdu.
- Cgnh tranh so sdnh giica cdc khu vuc (yardstick competition)
Ddy la phuang thiic nha nuac phdn chia doanh nghiep ddc quyen cd tinh toan qudc thanh nhieu doanh nghiep dpc quyen cd tinh khu vye hoac dia phuong, tao nen quan he canh tranh gian tiep giiia cac doanh nghiep nay. Chang han nhu chinh phu thanh lap 3 cdng ty truyen tai dien d ba mien ddt nudc; tuang ty nhu vdy, nha nudc thanh lap mdt sd cong ty quan ly he thong dudng sat theo khu vuc va bupc cac cong ty nay canh tranh gian tiep vdi nhau. Neu nhu dau thau quyen kinh doanh la hinh thicc canh tranh trudc khi qua trinh san xudt dien ra thi canh tranh giira cac khu vuc la canh tranh trong qua trinh san xudt. Nhd nu&c se cdn cie vdo chdt lugng vd gid hang hoa, dich vu cua mdt doanh nghiep tdt nhdt, dong th&i xem xet din cdc yeu td ve mdi tru&ng, dieu kiin
2 0 Trung Quoc, nhihig nam glin day Chinh phu con mo cila thj tru6ng kinh doanh nnac may tai cac thanh pho Ion cho cSc cong ty ciia Ph^p va Anh tham gia san xuSt va ban nu'dc sinh boat
NGHIEN CUU I q - f 610(386)15/2019 \ l A P p H A p l 0 1
BAN VE DlT AN LUAT
khdc nhau giica cdc khu vuc, tic do de ra tieu chudn yeu edu cdc doanh nghiep khdc phdi ddp un^. Phuong thitc nay vdn duy tri dugc tinh chdt dpc quyen tu nhien ctia doanh nghiep nhung dong thdi bao dam dupe dong lyc budc doanh nghiep phai nang cao chdt lugng va giam gia thanh hang hda, dich vu.
Tuy nhien, d l thuc hien tdt phuang thuc nay, ddi hdi nha nudc phai kiem soat d l cac doanh iighiep khdng dugc thdng ddng vdi nhau v l miic gia va chat lugng san phdm. Ddng thdi, trong qua trinh xac dmh gia canh tranh tieu chudn, co quan cd tham quyln phai xem xet ddy dii cac ylu to khac biet mang tinh khu vye, tac dpng din viec dinh gia ciia doanh nghiep. Dieu nay ddi hdj nha nudc phdi bd ra mgt khodn chi phi de thu thap va phdn tich thong tin va tien hanh so sanh giira khoan kinh phi bd ra va Igi ich ma canh tranh so sanh mang lai. Chinh vi tdn kem nhu vay nen phuang phap nay khdng dugc dp dyng phd bien nhu phuang phap dau thdu quyen Icinh doanh.
- Hgp ddng xd hdi
Ddy la phuong thiic nha nudc ky hgp ddng vdi doanh nghiep, theo dd trong hgp ddng dinh ra mpt sd chi tieu budc doanh nghiep phai thuc hien. Neu doanh nghiep thda man cac chi tieu dd thi se dupe hudng cac bien phap uu dai, ngugc lai, neu doanh nghiep khdng thye hien dupe cac chi tieu trong hop ddng se phai ganh vac trach nhiem nang ne nhu phai chiu thue sudt cao hon binh thudng. Chinh vl vdy, phuang thuc nay cdn dupe gpi la canh tranh ket qua san xudt, bupc doanh nghiep phai canh tranh kit qua san xudt cua minh vdi cac chi tieu da dinh.
Phuang thiic dan nhdp canh tranh nay kha dan gian va khdng ddi hdi nha nudc phai chi phi nhieu cho hoat dpng dilu tra, tinh toan cac chi tieu hgp ddng. Tuy nhien, nd cd han che la neu chinh phu dat ra nhirng chi tieu khdng hgp ly se lam anh hudng din boat dpng ciia chinh phii va doanh nghiep. Chdng ban nhu, yeu cau chi tieu qua cao khiln cho doanh nghiep rndt ddng luc kinh doanh, ngugc lai y e u c a u chi tieu qua thdp se anh hudng tdi ngudn thu ngdn sach nha nudc.
2.2 Kiim sodt doc quyin ddi v&i doanh nghiep cung ung dich vu chuan cong ich
- Kiim sodt hdnh vi tic chdi sic dung ca sa thiit yiu
Do boat ddng kinh doanh ciia da^ so doanh nghiep cung iing dich vu chudn cdng ich lien quan d i n m ^ g ludi c a sd thiet yeu nhu dudng true viln thong, mang truyen tai dien, he thdng dud;ig 6ng ddn nudc, he thing may tinh kit ndi tai cac nha ga sdn bay... nen hanh vi tir chdi giao djch cua doanh nghiep cung iing dich vu chudn cdng ich thudng lien quan den mang ca sd thiet ylu nay. Cac doanh nghiep cung cdp dich vu chi cd t h i tiln hanh kinh doanh neu da ddu ndi thanh cong vao mang c a sd thiet y l u nay. Tuy nhien, trong trudng hop doanh nghiep nam giir mang ca sd thiet yeu ciing ddng thdi tien hanh kinh doatih nghiep vy thi d l tranh ap lyc canh tranh, hg se tim each tir chdi khdng cho ddi thu canh tranh ket ndi vao mang co sd thiet yeu. Viec tir chdi giao dich trong trudng hgp nay da haii che canh tranh d cho doaiih nghiep ddc quyen ty nhien loai bd dugc ddi thu canh tranh va cd kha nang md rdng vi tri ddc quyen sang thj trudng mdi.
Ve phuang dien phap luat, viec tir chdi giao dich cua doanh nghiep ddc quyen ty nhien da cau thanh hanh vi lam dyng vi tri ddc quyen va phai chiu sy dieu chinh cua phap ludt. Bien phap dieu chinh chii yeu la dua "dieu khodn co sd thiet yeu" vao luat chdng ddc quyen. Ngi dung ciia dieu khoan nay la doanh nghiep ndm giir ca s& thiit yiu niu khdng cd ly do chinh ddng vi kinh ti, ky thudt hogc cdc ly do khdc thi cd nghia vu ma mgng lu&i cas& thiit yiu cho cdc doanh nghiep khdc ket_ ndi. Viec ap dyng "dilu khoari cq sd thiet yeu" cdn phai xera xet 4 ylu td cdu thanh, dd la (i) doanh nghiep cd vi_ tri thdng ITnh dang ndm giQ ca sd"thilt yeu, (ii) doanh nghiep canh tranh khong t h i xay dyng mang ca sd thilt ylu khac hoac khdng cd mang khac de ket ndi, (iii) v i l e ket ndi CO sd thiet yeu la dieu kien tdt y l u dh duy tri canh tranh va (iv) viec kit ndi co sd thiet yeu cd the thuc hien dupe.
32
NGHIEN eini , L A P P H A P ^ S610(386) 15/2019BAN VE Dir.
- Kiim sodt hdnh vi dinh gid ddc quyen Dinh gia dpc quyln la trudng hop doanh nghiep lam dyng vi tri dge quyen ciia minh tien hanh ban gia cao hoac mua gia thdp. Do tren thi trudng khdng co san phdm thay the nen khi doanh nghiep cd vi tri ddc quyen ban gia cao hoac mua gia thap thi cac chu the kinh doanh khac hoac ngudi tieu dung khdng cd sy lya chpn nao khac, chi con each ehdp nhan miic gia ddc quyen dd.
Viec cac doanh nghiep cung iing dich v\i chuan cdng ich d nudc ta thuc hien hanh vi dinh gia ddc quyen khdng cdn hiein thdy.
Ngudi tieu dung nudc ta da khdng it lan than phien vS gia dien ngay cang tang cao ma chdt lugng phuc vu khdng thay ddi, tham chi tinh trang thieu dien cdn dien ra tram trgng horn.
Hoac nhu ngudi sir dyng dich vy vien thong phan nan ve viec tang gia dich vu Intemet 3G, 4G trong khi tdc do dudng truyln khong dugc cai thien. Mac cho ngudi tieu dung phan nan ve hang hda, dich vy tang gia, doanh nghiep vdn cho rang do nhieu nguyen nhan khac nhau ^ c ddng nen viec tang gia cua hp la hgp ly. CJ day, chiing ta cd the tham khao nhimg each thiic xac dinh tinh hgp ly ciia gia dugc nhieu nudc sir dung nhu sau:
+ Gia dugc tinh bang chi phi cdng Igi nhuan hgp ly
Ddy la phuang thuc ca ban ciia viec thuc hien quan ly gia ddi vdi cac doanh nghiep cung iing dich vu chudn cdng ich.
Xudt phat diem cua nguyen ly nay la, trong dieu ki^n thi trudng cd tinh canh tranh, gia ciia san pham phai ldy chi phi lam ca sd xac dinh. Tren ca sd xac dinh ehi phi ciia doanh nghiep, cung vdi viec co quan nha nudc cd tham quyen xac dinh miic Igi nhuan hgp ly cua doanh nghiep cung img dich vy chudn cong ich, sau dd so sanh vdi gia ban cua doanh nghiep de dua ra quyet dinh ve tinh hgp phap ciia hanh vi dieu chinh gia. Tuy nhien, mudn ap dung phuang phap nay ddi hoi ban thdn co quan nha nudc phai minh biich va bugc cac doanh nghiep ddc quyen cung phai minh bach ve cac chi phi dau vdo ciia doanh nghiep. Chi nhu vdy mai cd the xac dinh chinh xac chi phi san xuat, tir do
lam ca sd cho viec tinh toan gid san phdm.
+ So sanh khdng gian
Day la phuang phap tiln hanh so sanh gia san phdm cua cdng ty co vi tri chi phdi thi trudng vdi san phdm cung loai d nudc ngoai. Thye tl mdt sd vy an chdng ban pha gia ma Tda an My thye hien vai mot sd mat hang ndng sdn ciia Viet Nam thdi gian gdn ddy ciing sii dyng phuang phap nay. Vi dy, so sanh gia ban tdm ddng lanh ciia nudc ta vdi Bangladesh - mot nudc dupe cho la cd dieu kien san xudt va chi phi san xudt tuang ty vdi Viet Nam. Tuy nhien, khi ap dyng phuong phap nay cdn chii y din cac nhdn td anh hudng tdi su hinh thanh gia, trdnh trudng hgp sir dyng doi tugng so sanh khdng phu hop. Neu sau khi da lya chpn dugc doi tupng so sanh hgp ly va nhdn thdy cd su khac biet ldn ve gia giua chiing thi co the dua ra ket ludn ve hdnh vi Iam dung cua doanh nghiep.
+ So sanh thdi gian
Tien hanh so sanh gia san phdm cua chinh doanh nghiep trong nhung giai doan khac nhau. Neu doanh nghiep khdng dua ra dugc nhirng ly do hgp ly cho viec dieu chinh gia thi cung hi xem la da thuc hien hanh vi lam dyng. Tuy nhien, ban che cua phucmg phap nd}^ la nhdn td thdi gian co anh hudng rat ldn ddi vdi viec hinh thanh gia cua doanh nghiep, bdi vi cac yeu td cd dnh hudng den gia diu thay ddi theo thdi gian. Vi vdy, trudc khi dua ra quyet djnh, co quan cd thdm quyln phdi kiem tra sy bien ddng ciia tat ca cac ylu tl anil hudng den viec dinh gia.
- Kiim sodt hdnh vi ky thi vi gid Hoat dpng kinh doanh cua doanh nghiep cung iing dich vu chudn cdng fch cd dac diem la ngoai ITnh vye ddc quyen tu nhien, doanh nghiep nay cdn tham gia vao ITnh vuc kinh doanh cua khach hang ma nd cung cdp san pham, dich vu. Vi vdy, hanh yi ky thi gia do doanh nghiep loai hinh chudn cdng ich thuc hien thudng lien quan den ba ben, bao gom doanh nghiep tai vi, doanh nghiep co quan he phu thudc vdi nd vd doanh nghiep khach hang. Vi du, EVN la doanh nghiep tai vi nam giii he thdng truyen tdi
So 10(386)15/2019
, NGHifeN cini I q q V L A P PHAP I"«
BANVEDUANLUAT
dien, ddng thdi cd nhieu nha may phat dien khac nhau (doanh nghiep phy thupc). EVN mua dien do cac nha may ciia minh sdn xudt ddng thdi mua dien cua cac nha may khac (doanh nghiep khach hang). Neu EVN an dinh gia mua chenh lech giira doanh nghiep phu thupc va doanh nghiep khach hang thi dupe coi la da thuc hien hanh vi ky thi ve gia. Thuc tl cho thdy giiia doanh nghiep tai vi vd doanh nghiep phy thudc cd quan he thdng nhdt theo chilu dpc, quan he chat che vl CO cdu td chiic, do dd chi phi ket ndi ciia doanh nghiep phu thupc vao mang ludi cua doanh nghiep tai vi se thdp ban chi phi ma doanh nghiep khach hang phai bd ra. Ngoai ra, xet ve phuang dien ky thuat, cd the nhd ddu tu nghien ciru ma doanh nghiep tai vi va doanh nghiep phu thupc da xdy dyng duqc he thdng mang ky thudt mdi, nen viec ket ndi la hoan toan tuong thich, trong khi dd cac doanh nghiep khach hang cd the chua tucmg thich vdi ky thuat nay nen khi ket ndi ddi hdi chi phi nhieu hon.
Khodn 4 Dilu 13 Luat Canh tranh nam 2004 quy dinh "Cam doanh nghiep cd vi tri thing ITnh thi trudng hoac vj tri ddc quyln ap dat dieu kien thuang mai khae nhau trong giao dich nhu nhau nham tao bat binh dang trong canh tranh" va Dieu 27 Luat Canh tranh nam 2018 quy dinh "Cdm doanh nghiep cd vi tri thdng ITnh thi trudng hoac vi tri dge quyen ap dung dieu kien thuang mai khac nhau trong cac giao dich tuong tu dan den hoac cd kha nang dan den ngan can doanh nghiep khac tham gia, md rdng thi trudng hoac loai bo doanh nghiep khac"^ Nhiing quy dinh nay thi hien tinh thdn ciia nguyen tac "phi ky thi gia" mdt each tuyet ddi. Neu dp dung quy dinh nay va budc cac doanh nghiep cung irng dich vu chudn cdng ich khdng ky thi gia khi cung
TAI LIEU T H A M K H A O
cdp ca sd thilt ylu cd the dan d^n hai tac ddng tieu cue: mpt la, lam cho doanh nghi?p mdt ddng luc nghien ciiu, sang tao cac ky thudt mdi bdi vi hg phdi cung cdp ky thuat cua minh cho ddi thii canh tranh ma khong dugc thu phi cao han. Vi dy, mot doanh nghiep viln thdng ddu tu nhan luc va tai lyc de xdy dyng mang viln thdng the h6 mdi, do dp dung "nguyen tdc ca sd thiet yeu" nen hp budc phdi ma m^ng cua minh cho ddi thu canh tranh kit ndi, nlu khdng dugc thu phi cao ban thi vd hinh chung, phap luat da tao CO hdi cho doanh nghi?p ddi thu khdng cdn ddu tu nghien cuu van cd dugc trinh dp ky thudt ngang hang vdi doanh nghiep tai vi. Tac dpng tieu cue thii hai la, ddi thu canh tranh vira dugc hudng Igi ve k^ thuat vira dugc hudng loi ve gia ket ndi, dan den doanh nghiep tai vi d vao tri bdt Igi trong canh tranh so vdi doanh nghiep khach hang.
Nhu vay, muc dich duy tri va thiic ddy mdi trudng canh tranh binh ddng da khong d^t duoc. Chinh vi thi, khi dp dyng quy dinh nay vdi doanh nghiep cung img dich vy chudn cdng ich phai dac biet chu y den dac thii cua nd thi mdi cd the phan doan chinh xac tbl nao la "giao dich nhu nhau".
Nhirng phan tich tren cho thdy rang, de ap dyng chinh xac Dieu 13 Ludt Canh tranh 2004 va Dilu 27 Luat Canh tranh 2018, thdi gian tdi ca cjuan nha nudc can ban hanh quy dinh chi tiet gidi thich ve "dieu kien giao djch nhu nhau" lien quan den boat dpng kinh doanh cua cac doanh nghiep cung img dich vu chuan cdng ich. Ddng thdi khi giai quyet cac tranh ehdp lien quan den vdn de ky thj gia ciia doanh nghiep cung iing dich vu chuan cong ich, cac ca quan nha nudc ciing can chii y den ddc thii nhu da dl cap d tren.
1. Dao Ngoc Bau, Mot so vdn de ve quy chi phdp ludt lam dung vi tri thdng linh thi truang a Viit Nam hiin nay, Nxb. Chinh tri quoc gia, H., 2016.
2. Dieu Bao Tiing, Nghien cuu quy che phdp lugt chong liing dogn doanh nghiip chudn cong ich Nxb Phao
iuat, Trung Qu6c, H , 2014 (ban tiSng Trung) '
Lu^t Canh tranh nSm 2018 c6 hieu luc tir ngay 01/7/2019, Luat Canh tranh nam 2004 hdt hieu luc ciins nsa
LAP P H A P ^ S6 10(386)15/2019 q a I HGHlfeN Cini
