HINH ANH CAI TOI CUA HOC SINH)" ^^.^^
TRUNG HOC CO SO HA NOI
ThS. Nguyen Thj Phi/ong Hoa
Phd Trudng phdng Phong Tdm ly hpc xd hpi. Vien Tdm ly hoc.
* TOM T A T
Cdi toi hay liinh dnh cdi toi la thdnh phdn trung tdm ciia nhdn cdch, la sU the hien song dpng ciia nhdn cdch. Tudi thieu nien Id giai dogn dinh hinh hinh dnh cdi toi. Trong tdm ly hpc phuang Tdy, hinh dnh cdi loi Id mpt chii de rdt duoc quan tdm . nghien cifu. Tuy nhien, d Viet Nam, ddy con Id mdt vdn de cdn it dupe nghien cifu.
Nghien cifu ndy cho ihdy nhimg net tuang dong giifa hinh dnh cdi toi ciia thieu nien Viet Nam vd thie'u nien the gidi.
Tir khoa: Hinh dnh cdi toi; Hpc sinh trung hpc ca sd.
Ngdy nhan bdi: 7/1/2015; Ngdy duyet ddng bdi: 25/1/2015.
I. Dat van de
Cai t6i la thanh phan trung tSm cua nhSn each, la sir th6 hi6n song dpng cua nhan each. Trong tam ly hoc phircmg Tay, cai t6i la m6t chii de rat diroc quan tam nghien cuu. Khai niem cai t6i (the self) trong tSm Iy hoc xa hdi d6ng nghTa vdi khai niem hinh anh cai t6i (self-concept). Trong tam ly hpc phat trien, cac nha tSm ly hpc ra't quan tam den sir phat trien hinh anh cai t6i cua Iiia tu6i thanh thid'u niSn vi day la giai doan tim kiem ban sac, dinh hinh cai t6i.
Nhung nghidn cuu vi qua trinh phat tri^n hinh anh cai tdi cua ca nhan cho tha'y, hinh anh cai t6i ciia mpt ca nhan phat tri^n theo xu hudng tu don gian dg'n phiic tap, tCf viec nhan manh den nhifng thuoc ti'nh ve mat sinh hpc sang den nhQng thudc ti'nh v^ mat xa h6i, ti'nh each (Wang, 2006; Harter, 2005, dSn theo Nguyan Cao Minh, 2012). Tircfng tir, Knud S. Larsen va Le Van Hao (2010) cho rang, trong qua trinh trirdng thanh, tre em dan dan ft nha'n manh den di6n mao th^ cha't cu th^ ma nha'n manh dd'n cac trang thai tam ly phiic tap bao gdm cac suy nghT, linh cam va sir danh gia cua ngirdi khac ve minh.
Harter (2005) cho tha'y co nhutig thay ddi Idn v^ vide hinh thanh hinh anh cai tdi d tu6i thanh thid'u nidn. O tudi nay, hinh anh cai tdi bat d^u bao gdm ca thai dd (tdi la ngudi yeu ddng vat) va nhiing dae didm tfnh each (tdi la ngirdi
TAPCHfTAMLyHgC,Sd'2(191),2-2015 75
kin dao). Mdt diem dang chu y khac la thanh thid'u nidn bat dSu the hidn rang, hinh anh cai tdi cua cac em cd thd thay ddi trong nhing md'i quan he khac nhau. Vi du; "Tdi rat nhit nhat khi tidp xue vdi nhing ngudi tdi khdng quen, nhung tdi trd nen .sdi ndi hon khi tdi tidp xue vdi ban be va nhttng thanh vien khac trong gia dinh". Thanh thidu nien bat dau cd nhung dinh hudng tuong lai, md ta minh la ngudi nhu thd nao trong tuong lai "Tdi sd trd thanh mdt giao vien day tie'ng Anh". Cd the ndi ring, d tudi thanh thieu nien, hinh anh cai tdi trd nen phic tap, triu tupng va da dang hon ra't nhidu so vdi nhung Iia tudi trudc dd.
vay thid'u nidn Viet Nam nhan thic nhu the nao, tudng tupng nhu thd nao vd ban than minh? Hien nay, b Viet Nam, hinh anh cai tdi ehua duoc nghien ciu nhidu. Nghien ciu nay gdp phSn md ta hinh anh cai tdi cua thid'u nien Viet Nam.
II. Khai niem cdng cii
Cd nhidu each hieu khae nhau vd cai tdi hay ban nga. Cac nha phan tam hpc la nhing ngudi dau tidn dd cap ddn khai nidm nay. Theo S. Freud, nhan each gdm 3 khdi; cai nd (Id), eai tdi hay ban nga (ego), eai sidu tdi hay sieu nga (supper ego). "Cai nd" chia dinig nhing xung lire ban nang va boat ddng theo nguydn tac thoii man. "Cai tdi" hinh thanh nhd nang lupng cua eai nd. "Cai tdi" dtja trdn qua trinh tu duy de tidn hanh hoat ddng va tuan theo nguydn tac thiic td, tim ra nhttng phuefng each thuan Ipi nha't dd thda man nhung ddi hdi cua eai nd, ddng thdi dam biio duy tri su sd'ng. "Cai sidu tdi" la noi ehia dung nhung chui^n muc xa hpi ma con ngudi tie'p thu dupe va g i i vai trd kiem duyet dd'i vdi cai nd, cai tdi phu hpp vdi cae chu^n mue dd.
Dai dien eho trudng phai nhan van, Carl Roger la ngudi dd xuting ly thuye't cai tdi. Trong ly thuyd't nay, hai khai niem cai ldi va hinh anh eai tdi la ddng nghia. Roger (1959) djnh nghia, dai tdi "la dang khai nidm nha't quan, cd td chic, gdm cd nhing nhan thic ve dae diem cua eai tdi chi the hay cai tdi • khach the va cac nhan thic vd cac quan he cua eai tdi chu the hay cai tdi khach thd vdi ngudi khae va trong cae khia eanh khac nhau cia ddi sd'ng, cung vdi cac gia tri gan lien vdi cac nhan thic nay" (dan theo Barry D. Smith, Harold J. Vetter, 2005,' tr. 268).
Sau O r l Rogers, hinh anh eai tdi dupe nhidu nha tam ly hpc tid'p tiic nghidn ciu. Trude kia trong gidi hpc thuat, khai nidm hinh anh cai tdi khdng duoc phan bidt ro rang. Khai niem tu danh gia ban than hay tit trong (self- esteem) duoc nhidu tac giii (Coopersmith, 1976; Piers-Harris, 1969; Rosenberg, 1979) su dung tuong duong vdi khai nidm hinh anh cai tdi. Ngay nay, hai khai nidm nay dupe phan bidt kha ro. Nhin chung, cac tac gia ddu thdng nha't rang hinh anh eai tdi la nhung gi cdt loi ma ca nhan nhan thic vd ban than. Hinh anh cai tdi la khai nidm ndi ldn quan niem eua ca nhan ve ban than minh, bao gdm
76 TAP CHI TAM Lf HOC, Sd 2 (191), 2 - 2015
ca su md ta vd ban than minh, trong khi dd, tu danh gia la sir danh gia cua ea nhan ve minh. Hinh anh eai tdi phan anh mdt cai nhin phd quat hon vd ban than, bao gdm cii nhan thic, tinh cam va hanh vi (Byrne, 1996). Hammer (2012) cho rang khai niem hinh anh cai tdi la khai nidm rdng hon, bao trim ldn khai niem tii danh gia (dan theo Nguydn Cao Minh, 2012).
Cd thd ndi rang hinh anh cai tdi thudng bao gdm 2 thanh phSn; tu nhan thic ban than va tu danh gia (hay tir trpng).
- Tir nhan thic vd ban than la hinh anh cai tdi trong thuc te, gdm nhing thdng tin vd ca the, sd thi'ch, kinh nghiem... (Nicky Hayes, Nguydn Kien Trudng dieh, 2005). Tu y thic ve ban than la nhing gi ta bidt vd minh, rang ta tdn tai tach biet vdi nhttng ngudi khac va cd nhing dae ti'nh rieng.
- Tir danh gia (hay ttr trong) la su danh gia loan bd gia trj cua ban than.
Ttr trpng ludn mang tinh cha't danh gia dua trdn cae xet doan co ban vd dao die, vd viee minh ed hai long hay khdng hai Idng vd ban than (Knud S. Larsen va Ld van Hao, 2010).
Tdm lai, cai tdi the hien sir nhin nhan ciia ca nhan ve chi'nh minh trong md'i quan he vdi nhttng ngudi khac va mdi trudng xung quanh, nhin nhan ban than nhu mdt nhan each rieng, khac biet vdi nhttng ngudi khac. Trong nghidn eiu nay, hinh anh cai tdi dupe hidu la nhan thic, la danh gia, la mong mudn, la tuiimg tupng chu quan cua ca nhan ve chinh minh trong md'i quan he vdi ngudi khac va mdi trudng xung quanh.
i n . Phuong phap nghien ciu I. Cdng cu nghien citu
Dd tim hieu hinh anh cai tdi cua hpc sinh trung hpc co sd (THCS), chung tdi da s i diing trae nghidm 20 menh dd (TST) eua Manfred Kuhn va Thomas McPartland va phdng va'n sau mdt sd hpe sinh.
Trac nghiem 20 menh dd dupe Kuhn va McPartland thidt kd vao nam 1954. Day la mdt dang trdc nghidm "phdng ehieu"; nghiem thd dupe tu do lien tudng, the hidn ban than qua ban viet. Menh de ydu cau nghiem thd hoan thanh tdi da 20 cau bat dSu bang "Tdi..." hoac "Tdi la...". Menh dd da td ra la mdt phuong tidn httu ich de nghidn ciu khai niem eai tdi trong tam ly xa hdi.
Menh dd dupe danh gia la mdt trac nghiem dd thirc hidn, khdng ddi hdi phai chinh sua, thich nghi va cd thd phu hpp vdi ta't cii cac ndn van hda (Le Van Hao, 2005). Mdnh dd da dupe mdt sd nha tam ly hpc Viet Nam s i diing trong mdt sd nghien ciu vd y thic ban nga cua hpc sinh tidu hpc (Le Die Phic va ddng nghiep, 1999), vd cai tdi va tinh ca nhan, tinh cdng ddng (Dd Long - Phan Thj Mai Huong va ddng nghidp, 2002; Le Van Hao, 2005...). Tuy theo muc dich va ddi tupng nghidn ciu, hudng dan thue hien trae nghiem cd the khac
TAP CH(TAM LV HOC, Sd2 (191), 2-2015 77
nhau ddi chut. Nghidn ciiu nay chi ydu c^u cac em hoan thanh han 10 cSu (menh de) bat d^u bang "Tdi..." hoac "Tdi la..."
2. Mda chpn
Cudc khao sat dirpc tien hanh tai hai trirdng THCS tren dia ban Ha Ndi;
Trirdng THCS Dai Ang (huyen Thanh Tri - ngoai thanh) va trirdng THCS Tay Scfn (quan Hai Ba Trirng - ndi thanh). Mdi trudng chon 8 Idp (2 Idp/khdi).
Bdn canh muc dfch tim hieu hmh anh cai tdi ciia hoc sinh THCS, chiing tdi cdn tim hieu sir phat tri^n hinh anh cai tdi cua hoc sinh THCS. De thiJc hidn muc dfch dd, nghidn cdn nay da thid't ke theo chidu dpc. Mdi hoc sinh dirpc Iam trac nghidm vao hai thdi di^m: L^n 1 vao dSu nam hpc (thang 9/2013) va lan 2 vao cud'i nam hpc (5/2014). So hoc sinh tham gia khao sat lan I la 587 hpc sinh. Tdng so hpc sinh tham gia khao sat lan 2 ft hon iSn 1 (chi con 536 em) do mdt sd' em da chuyd'n ldp, chuydn tnrdng hoac nghi hpc tai thdi diem khao sat...
3. Cdch xu ly dd: lieu
Trong hirdng dan lam trac nghiem menh de ciia nghidn ciiu nay, hpc sinh dupe ydu cau hoan thanh hon 10 cau. Tuy nhien trong thirc te, d ca hai l^n khao sat, sd' em vidt dupe hon 10 cau khdng nhieu; phan da cac em viel diroc 5 cau trd ldn. Nhung cau viet d^u tien thudng cung cap cac thdng tin quan trpng Vl chung la "nhirng suy nghT tu ddng, ft b; chi phd'i bdi y thiic" (Dd Long va Phan Thi Mai Hirong, 2002). Do dd, chung tdi chi sir dung 5 cau dau tien trong mdi ban viet ciia cac em de phan tich. Trong tdng so' 536 hpc sinh tham gia ca hai lan khao sat, chi cd 420 em cd ban vidt dat ydu c^u d^ dua vao phan tfch.
Day la nhihig em vid't dupe ft nha't 5 cau trong mdi Mn khao sat. Cac trudng hpp bi loai gom: nhiing em viet duac ft han 5 cau/lan khao sat; nhung em de phie'u trSng ISn 1 hoac lan 2 ndn khdng thd so sanh va nhiing em vid't mdt sd' cau mang tfnh chat bdng dua.
Mdi ban vid't cung ca'p mdt hinh anh cai tdi cu the' cua mdi em. Nhiing thdng tin thu dupe tir cac ban vie't cua cac em kha da dang vd nhidu khia canh cua hinh anh cai tdi. Cac cau tra ldi da dupe Hdt kd va phan chia thanh 9 nhdm phuang an nhu sau:
1. Ban sac khdng ro: bao gdm nhirng cau noi chung chung nhu: Tdi la mdt con ngudi; Tdi la chfnh tdi; Tdi xem ti vi; Tdi di xe dap...
2. Dae di^m be ngoai: bao gdm nhfing cau ndi md ta nhiing dae di^m th^
chat (nhu tudi, gidi tfnh, chieu cao, can nang...); nhiing cau mang tfnh danh gia v^ dae did'm ngoai hinh (xa'u - dep, cao - tha'p, beo - g^y...) cung nhiing thdng tin chung nha't (nhu nai d, tdn gpi khac, cung menh...).
3. Nang luc, kha nang: bao gdm nhihig cau md ta, danh gia vi cac kha nang, nang luc ciia ban than nhu: hpc gioi mdn toan, hpc kem van, la hoc sinh
78 TAP CHI TAM LV HOC. S6 2 (191), 2 - 2015
gidi, hpc sinh kha; bidt boi, bidt nau an, la cao thu eau Idng... Trong dd, cae em chu ye'u danh gia vd nang lue hpc tap.
4. Sd thi'ch, hing thi, mong mudn; Phuang an nay bao gdm 3 tidu phuong an sau; 1/ Sd thi'ch ca nhan bao gdm nhung eau ndi vd sd thi'ch an udng, vui choi, giai tri... (thi'ch an kem; thich da bdng, thieh nghe nhae, thich choi game; thi'ch chd meo, ghet trdi mua...); 2/ Hing thi hpe tap (thich hoc loan, khdng thich hpc van...); 3/ Nhu eSu, mong mudn don gian (mud'n cd may ti'nh, mud'n cao liin...). Trong dd, cac em chu ydu la ndi ve sd thi'ch.
5. Ki vpng; bao gdm nhttng cau ndi vd mo udc nghd nghiep, tham vpng trong tuong lai nhu; mud'n trd thanh bac sT, mud'n lam nghd giao vien, mud'n thanh dat va kiem dupe nhieu tidn...
6. Xa hdi: Phuong an nay bao gdm 3 tieu phuong an sau; 1/ Vai xa hdi (la hpe sinh, la tre eon...); 2/ Nhdm thudc vd (la hpe sinh ldp 6A, la hpc sinh trudng Tay Son, la mdt Ihanh vidn eua gia dinh...): 3/ Thi bac hay vj the trong nhdm (la eon ea, la anh trai; la Id trudng; cd nhieu ban, dupe ydu quy, bj bat nat...).
7. Cam xie; bao gdm nhirng eau ndi vd cam xue, tinh cam ddi vdi ca nhan eu the hoac ca nhan ed hanh vi nao dd (ydu me, ghet ban Nam, quy nhiing ngudi quy minh, ghet ngudi ndi xa'u minh...), eae cam nhan mang tinh xue cain (la ngudi hanh phuc, ngudi bat hanh) va chu ydu nhttng cau ndi vd trang thai cam xic chung (hay cau, dd xue dpng, la ngudi vui ve...).
8. Hanh vi, thai dp the hien tinh each: Phuctng an nay bao gdm hai tidu phuong an sau; 1/ Hanh vi (gdm nhing cau md ta hanh vi the hien dae diem ben trong nhu hay eudi, il ndi, cham lam, ludn tim hidu... va nhttng eau md ta hanh vi ing x i vdi ngudi khae nhu hay giup dd ngudi khac, ludn tha thi cho ngudi khae, hay trdu ehpc ban be...); 2/ Thai dp (gdm nhttng cau ndi vd thai dp cua ea nhan trudc eae su vide, tinh hudng, ehang ban nhu thich yen tinh, khdng thich bj trdu ehpc, mud'n cd y thic hon, yeu thien nhidn...).
9. Tu danh gia, djnh hudng gia tri: Phuong an nay bao gdm hai tieu phuong an sau: 1/ Tu danh gia phiim chat, ca tinh (vi du: Tdi la ngudi/Tdi vui tinh, thdng minh, tu tin, hda ddng, cham chi... hoac Tdi da ldn khdn, ca ti'nh nha't Idp, la con ngoan trd gidi, la ngudi ban/ngudi anh tdt...); 2/ Djnh hudng gia trj, quan didm (ghet sir gvk dd'i, ghet ngudi sdng hai mat; yeu gia dinh, ydu Vidt Nam; thi'ch giip dd ngudi khac nhung khdng can ddn dap, mud'n hpc gidi de cd cdng giip nude...).
Trong cac phuang an tren, xet vd ndi dung, ed thd phan thanh 3 nhdm Idn: Ban sac khdng ro; Dae diem bd ngoai; Dae diem ben trong (bao gdm cac phuong an edn lai). Xet theo mic dd sau sdc cua hinh anh cai tdi, cac nhdm phuang an tren dupe phan thanh mdt sd cap dp tang dan nhu sau:
TAP CHI TAM Vi HOC, Sd 2 (191), 2 - 2015 79
1. Ban sac khdng rd;
2. Dae diem bd ngoai;
3. Md ta nhttng dae diem bdn trong don gian (nang lire, kha nang; sd thi'ch, hing thi, mong mud'n);
4. Md ta nhing dae didm ben trong phic tap (kl vpng, xa hdi, cam xue;
hanh vi, thai dp the hien tinh each);
5. Danh gia dae didm ben trong (tu danh gia, djnh hudng gia trj).
Sau khi ma hda cac eSu tra Idi, d i lieu da dupe phan tich trdn phSn mdm thdng ke SPSS phien ban 13.0. Phan phan ti'eh thdng ke md ta vd hinh anh cai tdi s i dung eac ehi sd phan bd tan sua't. Phdp phan ti'ch Crosstabs duoc dung khi so sanh hinh iinh eai tdi theo gidi tinh, theo trudng.
III. Ke't qua nghien curu
/ . Hinh dnh cdi tdi cua hpc sinh THCS
Khi vie't vd ban than, nhidu cae em bat dSu bang cau: Tdi la hpc sinh/
hpe sinh ldp...; Tdi thich...; trong khi dd mdt sd em nha'n manh khia canh thanh vien gia dinh: Tdi la con cua bd me tdi; Tdi cd mdt cd ein gai... Tie'p theo, cac em thudng dua ra nhttng md tii vd thai dd, hanh vi ing x i hoae nhing danh gia vd eae pham chat, net tinh each cua ban than: Tdi khdng thieh su dn ao; Tdi hay giup dd bd me; Tdi la ngudi hda ddng/thang tinh/hau dau/ngudi tdt...
Trong nam eau tra Idi d^u tien, mdt so em edn thd hien cac mong mudn vd nghe nghiep, vidn ciinh cudc sd'ng tuong lai cua minh; Tdi mudn trd thanh giao vien/tidp vidn hang khdng; Tdi mudn thanh dat va kiem dupe nhieu tidn...
Mdt vai em edn neu len mau thuSn bdn trong hoac so sanh minh vdi ngudi khae: Tdi bd ngoai cing ran, nhung ben trong yd'u mdm; Tdi ddi lic ndi dd'i, nhung cdn lai la ngudi kha nghidm tic; Tdi la ngudi ea ti'nh nhat Idp... Dae biet, thai dp dd'i vdi nhing gia trj va quan diem sd'ng cung dupe mdt sd em thd hidn ngay trong nam cau d^u tidn cia ban vie't: Tdi la ngudi yen gia dlnh/ydu nude;
Tdi ghet sir giii dd'i/ngudi sd'ng hai mat; Tdi thich giup dd ngudi khac nhung khdng can den dap...
Ke't qua phan ti'ch sd lidu trinh bay trong bang I cung ca'p cai nhin tdng quat vd hinh anh cai tdi cua hpe sinh THCS trong mau nghien ciu qua hai ISn khao sat. Mae du ty Id % cua mot sd phuang an tra Idi cd sir bidn ddng qua hai lin khko sat, song nhin chung eac cau tra Idi cua cac em hpe sinh tap trung vao sd Ihi'ch va cai tdi xa hdi (ty le % sd em ea hai lan deu trdn 100%). Ngoai ra, cd t i 50 de'n 70% cac trudng hpp ndi vd dae didm bd ngoai, nhimg cung cd 60 - 70% sd em thd hidn sit tu danh gia va nhttng djnh hudng gia trj cua ban than.
Hon 40% cae trudng hap md ta hanh vi, thai dd the hidn tinh each, dae didm ben trong; ban 20% sd em ndi ve nang Itic; trdn dudi 20% sd em ndi vd cam
80 TAPCHITAM ly HOC, Sd2 (191), 2 - 2015
xic; gSn 10% sd em ndi vd cac ki vpng cua ban than. Tuy nhidn, gSn 20% sd em cd nhing eau ndi khdng thd hidn ro vd ban sac.
Nhu vay, ed the tha'y rang khi vie't vd ban than, eae em it tap trung vao cac dae didm bd ngoai (nhu gidi ti'nh, tudi tac, ngoai hinh...) ma tap trung vao cae dae diem ben trong cia minh, ban la dae diem ben ngoai. Trong sd cac dae didm ben trong, ngoai sd thieh va cai tdi xa hpi, kha nhidu cae em vidt vd tu danh gia va djnh hudng gia trj.
Bdng 1: Thuc trang hinh dnh cdi ldi cua hpc sinh THCS Hd Npi (%)
Ptiuong an tra lai
1. Ban sac khong ro 2. Dae diem be nj^oai 3. Nang Iuc, kha nang 4. Sc* thi'ch, hung thu, mong muon -Sd Ihich
- Hifiig ihit hoc Idp - Nhu cdu, mong mudn 5. Kl vong 6. Xa hoi - Vai xd hoi - Nhom Ibuoc ve - Thit bdc, vi ihe nhdm 7. Ciim xue
8. Hanh vi, thai d6 th^ hian tinh each - Hdnli vi
- Thai do
9. Tu danh gia, dinh hudng gia tri - Tuddnh gid phdm chdi, cd linh - Diiili liifdng gid tri, quan diem
Tong
Ty le % tren so ptiuong an tra ldi
(N = 2.100) Lan 1
3,5 15,2 5,1 23,4 19.6 3,1 0,7 1,8 26,5
9,0 11,5
6,0 3,3 9,3 5,3 4,0 11,9 11.4 2,0 100,0
Lan 2 3,4 10,5 4,7 26,2 22,3 2J 1.6 l,S 27,0 10,6 10.7 5,7 4,4 8,0 3.9 4,1 13,9 12,4 3,4 100,0
Tji le % tren so hoc sinh
(N = 420) Liin 1
17,6 76,0 25,5 117,1
98.1 15,5 3,6 8,8 132,4 44,8 57.4 30,2 16,4 46,7 26,7 20,0 59,5 56,9 9,8 500,0
Ldn 2 17,1 52,4 23,6 131,2 111,7 11,4 8,1 9,3 135,0
53,1 53,3 28.6 21,9 40,2 19 J 20.7 69,3 61,9 16,9 500,0
TAP CHITAM vi HOC, Sd2 (191), 2 - 2015 81
Ngoai ra, su thay ddi, trudng thanh vd tam ly cing dupe cac em nhan thic rd. Trong hSu hdt cac ca phdng va'n sau, cac em deu cho biel minh da trudng thanh, da Idn khdn. Cac em edn danh gia ea nhitig thay ddi cia ban than.
Hien nay, em khde trudc ddy rd'l nhieu, thay ddi Hi vdc ddng tdi tdm ly.
Hdi du tha, em hay nghT cd gido ddnh mdng minh Id do ghet minh. Bdy gid em nghi khde roi, cd gido ddnh mdng minh la de day dd cho minh nen ngudi (PV 3.26.1, nam sinh Idp 6).
Em cdm thdy minh trudng ihdnh han khi md gid ddy em co the Idm nhifng viec md trudc ddy em khong bie't hodc chua bie't. Em giiip dd gia dinh minh nhieu hcfn, nhung nhieu mdi quan he trd nen phitc tap. Em Ird nen nit tinh han vd biel chdm soc bdn thdn minh (PV A.ll.l, ntt sinh ldp 7).
Bdy gid, em dd nhin td't cd sit viec theo mot chieu hudng "chiing chac"
han, biel giiip ddbd me nhieu han, ludn suy nghi Irudc khi hdnh dpng. Ngodi ra, doi liic bdn thdn phdi dira ra nhiing quye't dinh ldn, em rd'l than trpng trong nhimg viec nhuviiy (PV 3.18.2, ntt sinh Idp 8).
Em Id mot co gdi 15 tuiii, dd khd chitng chac vd titng trdi trong cupc sdng. Em thdy bdn thdn minh co thay ddi so vifi trudc kia. Ddu lien id ngoai hinh: ldn hon, gpn gdng vd dn han Irudc. Sau Id tinh cdch: ngudi Idn hffn (PV 4.29.2, ntt sinh Idp 9).
Nhin chung, nhan thic vd biin than cua hpc sinh THCS da sau sae hon, cac em nhin nhan va tu danh gia ban than theo cac dae didm bdn trong hon la dae didm ben ngoai. Tuy nhien, hinh anh cai tdi eua nhidu em ding lai d mic dd tu nhan thic hon la ttr danh gia.
2. Mpt sdkhac biet ve hinh dnh cdi tdi a cdc nhom khdch the khac nhau Kdt qua phan ti'ch sd lidu hinh anh cai tdi d cac nhdm khach thd khac nhau cho tha'y hinh iinh cai tdi va sir phat tridn hinh anh cai tdi ed mdt sd khac biet nha't djnh khi so sanh theo tieu chi gidi linh va trudng.
2.1. Khde biet giifa nam sinh vd nil sinh
Biing 2 trinh bay sd lieu vd hinh anh cai tdi cua ntt sinh va nam sinh trong hai lan khao sat. Cd the tha'y rang sir phat tridn hinh anh cai tdi cua nam sinh va ntt sinh ddu cd mdt sd net tuong ddng: d thdi diem khao sat cud'i nam hpc, ly Id cac cau nhan djnh vd dae diem bd ngoai giiim xud'ng, ty le cae eau nhan xet vd cac dae didm ben trong nhu sd thi'ch, vai xa hdi, cam xic, tu danh gia va djnh hudng gia trj tang ldn. Ben canh dd, nam sinh va ntt sinh cung thd hidn mdt sd diem khac bidt.
82 TAP CHITAM Vi HOC, Sd2 (191), 2 - 2015
Bdng 2: Hinh dnh cdt toi ciia hpc sinh THCS so sdnh theo gidi tinh
Phirang an tra ldi
1. Ban s5e kh6ng rii 2. Dae di^m hi ngoai 3. Nang lue, kha nang 4. So thich, hung thu, mong muon
•Sd Ihich . Hiing Ihu hpc lap
• Nhu cdu, mong mudn 5. Ki vong 6. Xa hfli - Vai xd hoi - Nhom lliuoc ve - Thd bdc, vi ihe nhom 7. Ciim xue
8. Hanh vi the hien tinh each - Hanh vi
- Tlidi dd
9. Tu danh gia, dinh hudng gia tri - Tifddnh gid phdm chal, cd linh ' Dinh hudng gid iri, quan diem
Ty le % ciia tirng phucmg an tra liii Lan 1
Nam 23,0 76,0 29,6 119,4 101,0 16,3 2,0 8,2 123,5 50,5 51,0 21,9 I I J 49,0 30.6 18.4 59,7 53,6 6.1
Nii 12,9 75,9 21,9 115,2 95,5 14,7 4,9 9,4 140,2 39,7 62,9 37J 20,5 44,6 2J,2 21.4 59,4 46,4 12,9
Lan 2 Nam 23,0 52,0 28,1 132,7 113,3 14,8
4,6 5.1 140,8 58,2 57,7 25,0 15.8 34,2 18.9 15,3 68,4 55,1 13,3
m
12,1 52,7 19,6 129,9 110,3 8,5 11,2 12,9 129,9 48.7 49,6 31,7 27,2 45,5 20,1 25.4 70,1 50,0 20,1
Trong ca hai l^n khao sat, ty le nhttng eau khdng thd hien rd ban sac, nhttng eau vie't vd nang lue d ntt sinh tha'p hon so vdi nam sinh. Ngupc lai, ty le nhihig cau vidt vd cam xue, ve djnh hudng gia trj va quan didm cua nu sinh eao hon so vdi nam sinh. Trong l^n khao sat cud'i, ty Id n i sinh ndi ve hing thi hoc tap giam xud'ng va ty Id nu sinh ndi vd nhu cau, mong mud'n tang ldn. 'Trong \in khao sat d^u, ty le n i sinh ndi vd khia eanh xa hdi cao hon nam sinh, nhung lan thi hai thi nguoc lai, ty Id nay d n i sinh giam xud'ng, ty Id nay d nam sinh tang len va cao hon n i sinh. Nhung sd lidu dd cho tha'y hinh anh cai tdi cua n i sinh cd phan sau sac, phic tap hon nam sinh va thu&ng phat trien trudc nam sinh.
Nhan djnh trdn mdt ISn nua dupe ching minh d sd lupng eau tra Idi trdc nghiem mdnh dd, cung nhu ndi dung tra Idi phdng va'n sau eua n i sinh va nam
TAPCHI TAM LtHOC, Sd2 (191), 2 - 2015 83
sinh. Trong ca hai lan khao sat, n i sinh ndi ehung vid't dupe nhidu phuang an tra Idi trae nghiem menh dd ban nam sinh. Quan sat trong khi lam trae nghiem menh dd, nam sinh td ra gap khd khan ban ntt sinh. Mdt sd nam sinh td ra lung ting va ma't nhieu thdi gian de vidt, tham chi miSt sd em cdn de trdng. Khi dupe hdi ly do, mdt sd nam sinh cho bidt cae em khdng biet ndi gl, ndi nhu the nho vd ban than. Toan bd nu sinh tham gia phdng va'n sau deu cho ring minh da Idn, da trudng thanh, trong khi dd mdt sd nam sinh vSn cho ring minh la tre eon. "Min ngifdi bdo em dd trudng Ihdnh roi nhitng em lai klidng nghT the', em Ihdy em vdn Id tre'con" (PV 2.26.1, nam sinh Idp 6). "Mpi ngudi thudng nhdn xi'l em Id "to" vi ldn ri'il md tinh vdn rdt tie con" (PV 6.26.1, nam sinh Idp 6).
Khi hdi cam nhan cua cae em vd sir thay ddi cua ban than, nam sinh thudng dua It thdng tin hoac thdng tin don gian ban ntt sinh. "Em thdy minh la mpt ngudi rdi lot Hnh vd Ihdn hinh cao to. Tuy em chua hpc gidi 1dm ve cdc mon khac.
nhimg em rd'l gioi mdn Anh" (PV 5.26.1, nam sinh Idp 6). "Em thdy minh Id ngudi khdng hodn hao lam. Em cao 1.45m, ndng 37 kg, nude da hai den" (PV 1.27.1, nam sinh Idp 7). "Em Id ngudi thich soi dpng, di gdn, de cd cdm xiic, hoc binh thudng. Em cdm thdy bdn thdn minh ldn hcfn so vdi trudc ddy vi em dd biel lu duy Ifiglc han. Dd Id thay dill quan Irpng vi Hf duy logic giiip em hpc tdt hffn" (PV 7.29.1, nam sinh Idp 9). Trong khi dd, ntt sinh thudng ed nhieu thdng tin ban, thudng ndi vd ban than mpt each sau sic ban nam sinh.
Em nghT minh dd ldn vd Irudng thdnh lian, vi em cd nhieu su trudng thdnh ve Idm ly linh cdm, ihay ddi khd ndng, tinh tinh. Co Irdch nhiem him vifi mpi ngudi, nghT trudc khi lam mol viec, mol hdnh dpng quan trpng: tit tuc duac nhieu viec (PV 6.16.2, nu sinh ldp 6).
Em Id ngifdi Ihdng Ihdn, vut ve, vui tinh, hay cudi, lot bung. Id ngudi phdn dng khd nhanh. Hien nay, em cd mol sd thay ddi so vdi trudc kia: can nang han, phdt trien ve khd ndng hpc tap, ldn hcfn trudc khd nhieu, nhdn thilc ve mpi viec ditng, tdt han. Em ihdy minh Id ngudi ndng ve tinh cdm, hay .suy iigliT ve viec Idm ciia minh ddi vifi moi ngifdi vd mpi ngudi ddi vdi minh. Mpi ngifffi nhdn xel ve em Id ngifdi hay suy nghi nhieu, thai qua viec tinh cdm (PV 1.28.2, n i sinh Idp 8).
Hien gid, em thdy bdn thdn minh co rdt nhieu thay ddi so vdi trudc. Em tritimg thdnh cd ve the chd't ldn tdm ly. Em cdm thay nhu vay Id vi trong suy nghT, em luon cdn nhde kT ludng trut'/c khi lam viec gi do. Bdy gid em co the lit di hoc, lit gidc hpc bdi, 1dm hdt vd co nhieu Udc ma (PV 5.29.2, n i sinh ldp 9).
Phai ehang su trudng thanh vd mat cP the cung keo theo su phat tridn nhanh vd mat tam ly cua nu sinh so vdi nam sinh?
2.2. Stt khac biel giifa hpc sinh npi thdnh vd ngoai thdnh
84 TAP CHi TAM Lf HOC, Sd 2 (191), 2 - 2015
Trudng THCS Tay Son nam d khu virc ndi thanh, ngay sat trung tam cua thanh phd'; hpc sinh Tay Son cix trii chii yd'u trSn dia ban quan Hai Ba Trung.
Trong khi do, trucmg THCS Dai Ang la mdt ngdi trudng lang, nam xa trung tam thanh phd', cung nhu trung tam huyen; hiu hd't hoc sinh trudng nSy sd'ng tai xa Dai Ang. Do a hai dia ban sinh sd'ng khac nhau, nen dae diem gia dinh cua hpc sinh hai trudng co mdt sd dae thii. Bd' me ciia hoc sinh Tay San chu yd'u la cdng chiic, nhan vidn van phdng va kinh doanh budn ban; trong khi do, bd' me ciia hpc sinh Dai Ang phan ldn la ndng dan va cdng nhan. Mat bang hpc van ciia bd me hpc sinh Tay Son nhin chung cao han hpc va'n cua bd' me hpc sinh Dai Ang.
Vdi nhiing khac bidt nhu vay, su phat trien hinh anh cai tdi ciia hpc sinh hai trudng CO gi khac nhau khdng?
Bdng 3: Hinh dnh cdi toi ciia hpc sinh THCS so sdnh theo truimg
Phuong an tra \in
I. Biin sac kh6ng ro 2. Dae di^m hi ngoai 3. Nang luc, kha nang 4. Sd thieh, hirng thu, mong muon -Sd Ihich
- Hlfllg Ihit hoc lap - Nhu cdu, mong mudn 5. Ki vong 6. Xahei - Vai .xd hoi - Nhom Ihuoc ve - Tliifbdc. vi Ihe nhom 7. Cam xijc
8. Hanh vi, thai do the hien tfnh each - Hdnh VI
- Thai do
9. Tu danh gia, dinh huong gia tri - Tu ddnh gid phdm chdt, cd tinh - Dilill hifdng gid Iri, quan diem
Ty le % ciia timg phirong an tra lOi L i n l
Tay Son
20,8 70,1 29,0 117,2 101,8 14.0 1.4 5,9 140,3 54,8 60,2 25,3 15,8 39,8 21,7 18.1 61.1 53,8 7,2
Dai Ang
14,1 82,4 21,6 117,1
94.0 17,1 6,0 12,1 123,6 33.7 54,3 35.7 17,1 54,3 32.2 22,1 57,8 45,2 12,6
Lan 2 Tay Son
21,3 54,3 23,5 118,1 100,5 10.9 6.8 8,6 138,0 52,9 51.6 33.5 19,0 42,5 24,0 18.6 74,7 56,1 18,6
Dai Ang 12,6 50,3 23,6 145,7 124.1 12,1 9,5 10,1 131,7 53,3 55,3 23,1 25,1 37,7 14.6 23,1 63,3 48,2 15,1
TAP CHITAM Vi HOC, Sd 2 (191), 2 - 2015 85
Bdn canh nhttng ndt chung, hinh anh cai tdi cua hpc sinh hai trudng THCS Dai Ang va Tay Son cd mpt sd net khac biet, d i ty Id chdnh Idch khdng nhidu. Hpc sinh Dai Ang It vie't nhttng cau khdng ro ban sic ban hpc sinh Tay Son d ca 2 lin khao sat, nhung vidt nhieu vd dae diem bd ngoai. Hpc sinh Dai Ang vie't nhidu vd ki vpng va cam xic. Trong khi dd, hpc sinh Tay Son vie't nhidu hon ve nang luc, vd vai xa hdi.
Sir thay ddi hinh anh cai tdi cua hpc sinh mdi trudng cung cd mdt sd khae biet nhd. Ty le hpc sinh Dai Ang ndi vd dae diem bdn ngoai trong lin khao sat cud'i nam hpc giam manh hon hpe sinh Tay Son (lin diu eao hon hpc sinh Tay Son, lin sau thi bing hpc sinh Tay Son). Ty le hpc sinh Tay Son ndi vd thai dij, hanh vi tang nhe thi ty le nay d hpe sinh Dai Ang giam manh. Ngupc lai, ty le hpe sinh Tay Son ndi ve nang lue giam manh thi ty le nay d hpc sinh Dai Ang tang nhe. Ty le hpe sinh Dai Ang ndi vd sd thi'eh, hing thu va mong mud'n, cam xue tang manh hon hpc sinh Tay Son. Mae du cung tang, nhung so vdi hpc sinh Dai Ang, hpc sinh Tay Son tang manh hon d nhdm phuang an cam xic va nhdm tu danh gia, djnh hudng gia trj. Dudng nhu cai tdi eiia hpe sinh Tay Son thay ddi theo chidu hudng sau sic hon hpc sinh Dai Ang. Phai ehang hpe sinh ndi thanh thay ddi nhanh hon so vdi hpc sinh ndng thdn la do didu kien sd'ng?
Xem xdt chi tiet npi dung tra ldi trie nghiem mdnh dd, ehung tdi cung nhan tha'y mdt vai khac biet giia hpe sinh d hai trudng. Hpc sinh Dai Ang thudng mong mud'n gia dinh sd'ng hanh phuc, Idp doan ke't. Hpe sinh nam Dai Ang hay gidi thieu ve thi bac trong gia dinh: con ca, con trudng... Trong khi dd, hpc sinh Tay Son cung cd mdt sd nhan dinh vd ban than khac vdi hpc sinh Dai Ang. Trong lin khao sat diu, nhidu hpc sinh Tay Son hay nhic ddn vin dd khdng phii la les, gay va hay khang djnh la minh la "ehau ngoan eua bic Giap"
(Trude thdi didm khao sat, Dai ludng Vd Nguyen Giap da t i trin trong nidm tide thuong eua nhan dan ea nude). Trong lin khao sat cudi, su kidn dan khoan Hai duong 981 cua Trung Qude dang thu hut str quan tam cua ca nude va nhieu hpc sinh Tay Son eung bay td thai dp cua minh dd'i vdi Trung Qudc, vdi Td qudc trong phieu tra Idi trie nghidm menh de. Ngoai ra, trong ea hai lin khao sil, kha nhidu hpc sinh Tay Son bay td tinh cam dd'i vdi cae nude phat tridn khae nhu Nhat Bin, My, Han Qude... eung nhu bay td mong mud'n dupe ddn nhing dat nude dd.
Dudng nhu sdng d lang xa, y thic vd vi tri gia dinh, y thic tap thd, y thic cdng ddng eua hpc sinh Dai Ang manh hon; eae em quan tam nhidu dd'n gia dinh, trudng Idp. Trong khi dd, do dieu kien tie'p xic eae phuang tidn truydn thdng d thanh phd tdt han, ndn hpe sinh Tay Son khi cap nhat cac thdng tin
86 TAP CHI TAM Vi HOC, Sd2 (191), 2 - 2015
chinh tri - van hda - xa hdi va nhd dd su phat trien cai tdi tren binh dien ea nhan didn ra nhanh ehdng va cd mdt sd dae thu. Hpc sinh Dai Ang tuy quan tam nhidu ddn nhdm nhd, it quan tam ddn cac su kidn chinh trj - van hda - xa hdi, nhung nhan thic vd ban than chUa ban kem sau sic ban hpe sinh Tay Son.
V. Ke't luan
Tdm lai, ke't qua nghien cin nay cd mdt sd net tuong ddng vdi nghidn eiu hinh anh eai tdi cua thanh thidu nien the gidi. Hinh anh cua hpc sinh THCS trd nen phic tap hon, phong phi ban va ed phin sau sic hon. Khi ndi vd ban than, cae em thudng ndi vd vai trd, vj tri xa hdi cua minh, nhdm minh thudc vd va sd thi'eh. Ben canh dd, cac em cdn dd cap den ti'nh each cua minh, djnh hudng gia trj, thai dp, quan didm sd'ng cua minh. Cd the ndi ring, hinh anh cai tdi cua cac em tap trung vao cae dae didm bdn trong hon la dae didm bdn ngoai.
Tuy nhidn, hinh anh cii tdi eua nhidu em dumg lai d cap dp tir nhan thic ban la ttr danh gia.
Hinh inh cai tdi va sir phat tridn hinh anh eai tdi cd mdt sd khac biet xet theo gidi ti'nh va dia ban sinh sd'ng. Hinh anh cai tdi phat tridn d n i sinh dudng nhu sdm ban vdi nam sinh ndn cung sau sic hon. Su phat tridn hinh anh cai tdi eua hpc sinh thanh phd cd ve nhanh hon hpe sinh ndng thdn, nhung mie dd sau sic khdng chdnh lech nhidu. Hpe sinh ndng thdn chi y ddn hinh anh eai tdi trong gia dinh, trong Idp hpe; trong khi dd hpe sinh thanh phd gin hinh anh eai tdi vdi cac sir kidn, du luan xa hdi.
Tai lieu tham khao
1. Pham Minh Hac (Chii bien), Le Khanh, Trin Trpng Thuy, Tdm ly hpc. Tap 1, NXB Giaoduc, Ha Ndi, 1988.
2. Knud S. Larsen & Le Van Hao, Tdm ly hpc xd hpi, NXB T i dien Bach khoa. Ha Ndi, 2010.
3. Dd Long - Phan Thj Mai Huong (Ddng chi bien), Tinh cpng ddng. linh cd nhdn vd
"cdi Toi" cua ngudi Viet Nam Men nay, NXB Chinh tri Qud'c gia. Ha Npi, 2002.
4. Nguydn Cao Minh, Tdng quan nghien cim hinh dnh cdi Idi, Bao cao chuyen de, Vien Tam ly hpc. Ha Ndi, 2012.
5. Nicky Hayes, Nen ldng ciia tdm ly hpc, Ngudi dich: Nguydn Kien Trudng, NXB Laodpng, HaNdi, 2005.
TAPCHI TAM LVH(DC,Sd2 (191), 2 - 2015 87
