truyÖn kiÒu

(1)

Sè 10 (168)-2009 ng«n ng÷ & ®êi sèng 47

ChuyÖn ChuyÖn ChuyÖn

ChuyÖn vui xung quanh ch÷ nghÜa vui xung quanh ch÷ nghÜa vui xung quanh ch÷ nghÜa vui xung quanh ch÷ nghÜa truyÖn kiÒu

truyÖn kiÒu truyÖn kiÒu truyÖn kiÒu

^{thÕ anh}

(Hµ Néi) Trªn Hån ViÖt sè 16 (10/2008), nhµ

nghiªn cøu v¨n häc NguyÔn Qu¶ng Tu©n trong bµi GÐnibrel ®· dÞch sai nhiÒu c©u th¬ trong TruyÖn KiÒu ®· nªu lªn 8 tr−êng hîp lµm dÉn chøng (4 tr−êng hîp vÒ ch÷

vµ 4 tr−êng hîp vÒ c©u). Tuy nhiªn, ®©y lµ mét «ng T©y nãi tiÕng ta vµ dÞch th¬ An Nam ra tiÕng Ph¸p nªn ta còng dÔ dµng thÓ tÊt. Trong c©u §Ò huÒ l−ng tói giã tr¨ng (C137), GÐnibrel ®· hiÓu l−ng vµ c¸i l−ng (le dos) kÓ ra còng h¬i ngå ngé, nh−ng cã lÏ còng ch−a hÊp dÉn b»ng c©u chuyÖn ng−êi ViÖt hiÓu vÒ ch÷ l−ng nµy.

H¬n n÷a ë ®©y kh«ng ph¶i lµ ng−êi ViÖt b×nh th−êng mµ lµ mét ng−êi ®· tõng viÕt phª b×nh vµ tiÓu luËn, ®· tõng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò häc thuËt réng lín ë tÇm vÜ m« nh− hiÖn thùc vµ v¨n ch−¬ng, chÝnh trÞ vµ v¨n ch−¬ng, t¸c phÈm vµ thêi ®¹i, h−íng tíi mét nÒn thi ca cña thÕ kØ thø 21… §ã lµ t¸c gi¶ TrÇn V¨n Lý víi cuèn C¶m nhËn thi ca (phª b×nh vµ tiÓu luËn) do nhµ xuÊt b¶n Thanh niªn in lÇn thø 2 n¨m 2006 (NXB V¨n häc in lÇn thø nhÊt 11/1999). ë cuèn s¸ch t¸c gi¶ ®· dµnh riªng 6 tiÓu môc cho TruyÖn KiÒu. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy t«i chØ nªu lËp luËn cña t¸c gi¶ vÒ ch÷ l−ng mµ «ng ®· cho lµ

"mét tõ th¬ hãc bóa". Xin trÝch dÉn lêi gi¶i thÝch cña nhµ b×nh luËn v¨n häc "®éc ®¸o"

nµy: Theo t«i tõ l−ng kh«ng thÓ hiÓu chØ møc ®é ®Çy hay v¬i tói, mµ ph¶i hiÓu lµ nh÷ng chµng nho sÜ thêi x−a ®i ®©u thay v× cho va li, cÆp da, ba l« thêi nay th−êng

®Ó nh÷ng thø cÇn mang theo ®Æt vµo mét vu«ng v¶i, cuén chÐo gãc, hai gãc cßn l¹i buéc vµo nhau råi luån tay vµo kho¸c qua vai. PhÇn nÆng xoay qua phÝa l−ng. VËy tõ l−ng lµ ®Ó chØ vÞ trÝ cña c¸i tói Êy… Tói ë l−ng Kim Träng ®Çy mét tói th¬ vÒ giã vµ tr¨ng. VËy míi ®óng theo c¸i d¸ng v¨n nh©n vèn cã cña Kim Träng mµ NguyÔn Du ®· t¶. §Ó cã thªm søc thuyÕt phôc t¸c gi¶ cßn dÉn thªm c©u Tói l−ng phong nguyÖt nÆng v× th¬ trong bµi C¶nh thu (Hå Xu©n H−¬ng hay Bµ huyÖn Thanh Quan?) vµ b×nh: Tói ë l−ng nhµ th¬ tíi møc nÆng.

Ch÷ nÆng ë ®©y còng ph¶i hiÓu theo h×nh t−îng chø kh«ng ph¶i nÆng tÝnh b»ng kg… Hµnh trang cña ng−êi ®êi th−êng cã rÊt nhiÒu thø. Trong ®ã kh«ng thÓ thiÕu tiÒn b¹c. ThÕ mµ thi sÜ, t¸c gi¶ bµi C¶nh thu nãi: Tói ë l−ng m×nh chØ cã th¬ (!).

Trong c©u th¬ TruyÖn KiÒu trªn ®©y t¸c gi¶ cßn gi¶i thÝch ch÷ ®Ò huÒ lµ ®Çy, lµ nhiÒu vµ cã c¸i c¶m gi¸c h¬i trµn ra (!). Do hiÓu ch÷ ®Ò huÒ nh− vËy nªn t¸c gi¶ ®·

g¾n ch÷ ®Ò huÒ víi c©u th¬ tiÕp theo Sau ch©n theo mét vµi th»ng con con ®Ó cËt vÊn: Mét chµng v¨n nh©n v× cã vµi chó tiÓu ®ång mµ gäi lµ ®Ò huÒ, nÕu cã nhiÒu ng−êi theo hÇu th× gäi lµ g×? §Ò huÒ kh«ng hÒ cã nghÜa lµ ®Çy trµn ra nh− nhµ lÝ luËn gi¶i thÝch, mµ ®¬n gi¶n chØ lµ mang theo (®Ò lµ mang, huÒ lµ d¾t).

Cã lÏ kh«ng cÇn ph¶i b×nh luËn g× thªm ta còng thÊy ®−îc tr×nh ®é c¶m nhËn th¬

ca "®éc ®¸o" cña t¸c gi¶ cuèn s¸ch.

(2)

ng«n ng÷ & ®êi sèng sè 10 (168)-2009 48

Nh©n tiÖn còng xin nªu mét vµi tr−êng hîp kh¸c vÒ c¸ch hiÓu vµ th−ëng thøc v¨n ch−¬ng ch÷ nghÜa TruyÖn KiÒu. Trong cuèn So s¸nh dÞ b¶n TruyÖn KiÒu cña Lª QuÕ (NXB Héi nhµ v¨n 2006) cã trÝch dÉn c©u 594: §iÕc tai l©n tuÊt phò tay tåi tµn.

Sau khi b¸c l¹i c¸ch gi¶i thÝch l©u nay trong c¸c v¨n b¶n TruyÖn KiÒu, t¸c gi¶

kh¼ng ®Þnh L©n lµ gÇn, bªn c¹nh chø kh«ng ph¶i lµ th−¬ng vµ tuÊt lµ con chã chø kh«ng ph¶i lµ xãt. L©n tuÊt lµ chã nhµ bªn hay chã quanh xãm! L©n tuÊt lµ chñ ng÷ cña vÕ ®Çu. C©u v¨n ®−îc hiÓu lµ: Chã quanh xãm sña ®iÕc tai, tay tåi tµn ®¸nh

®Ëp phò phµng. HiÓu nh− thÕ c©u v¨n hoµn chØnh vµ c©n ®èi vÒ ng÷ ph¸p, cã nghÜa râ rµng. §Æc biÖt trong mét xãm lµng vèn b×nh yªn bçng Çm Ü lªn v× tiÕng chã sña lµ dÊu hiÖu cña sù bÊt th−êng b¸o cho mäi ng−êi ph¶i c¶nh gi¸c. C©u v¨n rÊt thùc mµ søc tè ço rÊt cao. Çch gi¶i thÝch trªn ®©y hoµn toµn sai, nÕu kh«ng nãi lµ liÒu lÜnh vµ hµi h−íc. Ch÷ TuÊt ( ) trong tiÕng H¸n kh«ng hÒ cã nghÜa lµ con chã, mµ nã lµ ng«i thø 11 (t−îng tr−ng b»ng con chã) trong 12 ®Þa chi, ®øng sau dËu tr−íc hîi. Trong tÊt c¶ çc b¶n KiÒu N«m hiÖn cßn ®Òu viÕt lµ l©n tuÊt ( ) chø kh«ng cã b¶n nµo viÕt ( ) nh−

«ng Lª QuÕ ®Ò xuÊt. C©u 20 «ng Lª QuÕ

®äc lµ Khu«n l−ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang vµ gi¶i thÝch Thóy V©n lµ mét ng−êi cã l−ng dµy, m«ng në, ngùc në, bông thon rÊt phï hîp víi viÖc sinh con, l¹i lµ ng−êi cã ®ñ søc kháe ®Ó ®¶m ®ang th¸o v¸t (!).

¤ng Lª QuÕ cßn dùa vµo lêi ph©n tÝch cña NguyÔn Xu©n Ch÷ vµ ®äc c©u 32 trong TruyÖn KiÒu lµ NghÒ riªng ¨n ®øt hå cÇm Ng¶i Tr−¬ng råi «ng kÕt luËn: §©y lµ mét c©u rÊt chuÈn x¸c. Tµi riªng (vÒ m«n ®µn nguyÖt cña Thóy KiÒu) h¬n h¼n vÒ m«n

®µn hå cña Ng¶i Nh− Tr−¬ng. VÒ mÆt v¨n b¶n «ng cßn chØ cho ng−êi ®äc xem c©u nµy

trong b¶n L©m Näa Phu (LNP) 1870. Thùc ra tõ tr−íc ®Õn nay chóng t«i ch−a gÆp mét b¶n KiÒu nµo (kÓ c¶ N«m vµ Quèc ng÷) viÕt lµ Ng¶i Tr−¬ng. Ch÷ mét ( ) trong b¶n LNP viÕt râ rµng chÝnh x¸c kh«ng thÓ ®äc lµ Ng¶i ( ) ®−îc.

Còng trong cuèn s¸ch nµy, «ng Lª QuÕ cã nh¾c ®Õn bµi tùa TruyÖn KiÒu cña Tiªn phong Méng Liªn §−êng chñ nh©n cã c©u l¹c kho¶n ë cuèi bµi nh− sau: Thêi Hoµng triÒu Minh M¹ng v¹n v¹n niªn chi träng xu©n th−îng ho¸n. Tiªn phong Méng Liªn

“Th−îng tuÇn th¸ng hai Hoµng triÒu Minh M¹ng v¹n v¹n niªn viÕt ë Th¸n Hoa Viªn

®Êt H¹c Giang. Tiªn phong Méng Liªn

gi¶i thÝch lµ lêi h« lín (!) ®Ó tá lßng t«n kÝnh mét vÞ vua häc vÊn (chØ Minh M¹ng) lçi l¹c mµ m×nh (tøc Tiªn Phong Méng Liªn §−êng) ng−ìng mé. §©y còng lµ mét kiÓu t¸n liÒu. Th−îng ho¸n ( ) lµ th−îng tuÇn (10 ngµy ®Çu th¸ng), mét th¸ng chia ra lµm th−îng ho¸n, trung ho¸n, h¹ ho¸n, cßn ch÷ ho¸n lµ h«, gäi th×

ph¶i viÕt ( ). Ch÷ ho¸n nµy ®−a vµo

®©y v« nghÜa.

Trªn ®©y t«i chØ m¹n phÐp nªu lªn mét vµi tr−êng hîp ng« nghª coi nh− chuyÖn giai tho¹i mua vui trong vÊn ®Ò gi¶i thÝch ch÷ nghÜa TruyÖn KiÒu cña t¸c gi¶ hai cuèn s¸ch nªu trªn. NÕu cã dÞp ®äc kÜ ch¾c cßn ph¸t hiÖn ra nhiÒu ®iÒu thó vÞ. Cã g×

thÊt thè xin c¸c t¸c gi¶ l−îng thø vµ trao

®æi thªm.

(Ban Biªn tập nhận bài ngày 16-03-2009)