Die Via Dolorosa

Jaargang XXIV APRIL 1957 No. 5 DIREKSIE EN REDAKSIE.

Prof. dr. W. N. Coetzee (voorsitter cn hoofredakteur), prof. L. J. du Plessis (ondervoorsitter), prof. A. Postm a (sekretaris en taalredakteur) prof. dr. B. van Deventer (penningmeester), prof. W. J. Snijman, dr. J. S.

du Piessis (tegniese redakteur).

D ie V ia D o lo ro sa

In die h a rtjie van Jerusalem , die heilige stad v ir Jood, Mohamme- daan en C hristen staan d a a r ’n boog, die ,,Ecce Homoboog” genaam d, en ?n ltlein endjie daarvan daan, die Heilige G rafkerk. Dit is die begin- en eindpunt van die laaste lydensw eg van onse Heiland. D it dui die plek aan w a a r P ila tu s sou gesê het, toe hy na Jesu s gewys h e t: ,,Daar is die Mens” (Joh. 19: 5). H ierdie pad, w aarlangs C hristus gegaan het vanaf sy verhoor en veroordeling, to t op Golgothashoogte, w aar Hy gekruisig is, word genoem die Via Dolorosa, die P ad van S m arte. Dit is vandag ’n baip smal s tra a t. Hoe dit d aar uitgesien het ten tye van C hristus se laaste lydensgang w eet ons nie, w ant Jeru salem is in die ja a r 70 n.C. d eu r T itus to ta a l platgelê. M aar die puin van die geboue h et die bodem bew aar en eeue la te r het die argeoloog L. H. V incent inderdaad die Romeinse „Plaveisel” ontdek w aarvan ons lees in Joh. 19:

13, in H ebreeus „G abbata” genoem. Ja a rlik s kom d aa r duisende pelgrims m et P aasfees na hierdie gewyde oord, om in aanbidding die laaste lydensw eg van C hristus te betree. Of d it wel die ju iste weg is, kan niem and vandag m eer bewys nie, m aar volgens oorlew ering is dit tog dié weg—die via Dolorosa— en daarm ee is die m ense tevrede.

Die pad w aarlan g s die H eiland gegaan het, was nie baie lank nie.

Net vier s tra te lank—m aar verm oeiend steil.

Die beginpunt was by die A ntonia-brug en dit eindig in die Golgo- takapel van die Heilige G rafkerk.

D aar is geen aanduiding, voor eers in die 13de eeu n.C., van hierdie Via Dolorosa nie. In 1294 h et Ricoldus van Monte Groce ’n plan opgestel w at die roete vasgelê het w at Jesu s sou gevolg h et op sy laaste lydensweg, volg&ns sekere gegewens w at hy vind in die Evangelies en sommige ook legendaries. E n -as die trad isie w aar is d at C h ristu s by die A ntonia-brug verhoor is, dan is d it ook die aanneem b a a rste ro ete ^ w at gevolg sou word. D aar is ook nog ’n and er gedagte d at die Tuin- g raf, net buite die D am askuspoort, die g ra f van Jesu s was. M aar die getuienisse is nie oortuigend nie. Ons is eg ter m eer geneë om die tradisionele aanw ysing van die G rafkerk te a a n v aar as die plek w at die m eeste ooreenstem m et die Skrifgegew ens. Ten tyde van die evangeliste het die woord „P raeto riu m ” nie ju is ’n spesifieke plek aangedui soos min of m eer ons geregshow e nie, m aar alleen die plek w aar die proku- ra to r sy trib u u n opgestel het om hofsake te verhoor, sy „Bem a”— ’n verplaasbare platform w aarop sy reg tersto el opgestel is. H ierdie plek het ook dikwels gewissel, soms in dieselfde plek en in dieselfde ja a r n a gelang van om standighede. M.a.w. as ons die plek moet bepaal van P ilatu s se „P raeto riu m ” ten tyde van C hristus se verhoor m oet ons nie soek n a w aar hy tu is was in Jerusalem nie, m aar m oet vasgestel word w aar hy op daardie V rydagm óre die Sanhedrin ontvang h et om hulle saak teen Jesu s te ondersoek.

Tot onlangs toe is d aa r drie plekke in Jerusalem aangew ys w at aan sp raak gem aak h et daarop d at Jesu s d aar verhoor is, nl. (i) in die Antonia, (ii) ’n oordekte suilegang of laan en (iii) die paleis van Herodes. Lg. kan eg ter m aar buite rekening gelaat word as onw aar- skynlik aangesien P ila tu s en H erodes in vyandskap geleef h et m et m ekaar en P ilatu s dus nie in H erodes se paleis sou tu isg aan nie.

M aar verder ook onlangse argeologiese opgraw ings h et aan die lig gebring dat die A ntonia-vesting ten noorde van die Tem pel-terrein wel die plek is w aar P ila tu s Jesu s verhoor het. Ind erdaad is h ier ook 'n terrein blootgelê w at ooreenstem m et die Skrifgegew ens— ’n plaveisel w at a l die eeue bedek was onder die puin van Jeru salem sed ert die ja a r 70 n.C. ,,En toe P ilatu s hierdie woord hoor, h et hy Jesu s buitentoe gebring en gaan sit op die reg tersto el in die plek w at Plaveisel genoem word, en in H ebreeus G abbata” (Joh. 19: 13).

Alles in aanm erking geneem, is die A ntonia-vesting m et sy Lithos-

trotos^plaveiselj^ m et sy gunstig-geleë posisie om die oproerige volk in die oog te hou en te beteuel, m et sy in gekw artierde soldate, die plek w aar ons die p ra eto riu m van P ila tu s vir ons moet voorstel. D it is hier- vandaan w at Sy kruisw eg begin het.

In die ja a r 70 n.C. h et die A ntonia-brug onder die sw aar aanslae van T itu s in puin g e sto rt en so die lith o stro to s of plaveisel toegedek.

In die volgende eeu h et H ad rian u s op die puin van Jerusalem ’n Ro- meinse sta d gebou m et die naam Aelia Capitolina. Op die plek van die A ntonia-vesting en lith o stro to s h et hy die O oste-poort gebou.

Hierdie poo rt w as la te r bekend as die Boog van die Ecce Homo, en deur die eeue heen h e t d it die getuienis bew aar van die begin v an Jesu s se laaste lyde.

Ja a rlik s m et paasfees w ord hierdie Via Dolorosa deur duisende pergrim s besoek en b etree om in ’n stem m ing van aanbidding hier te vertoef op die weg w at ons H eiland gegaan het. Nie n et m et paasfees f] nie/ m aar g ed u rig kom d a a r pelgrim s van oor die hele w êreld van elke

kerk en geloof, kerkleiers, stu d en te en soldate, to e riste en boere, van elke nasie en ra s en stan d kom hulle saam op hierdie weg. Die Roomse en m eer an d e r kerke kom elke V rydag in heilige optog deur hierdie smal en skilderagtige s tr a a t en v erto ef dan in devosie by die verskillende m om ente of stasies van die kruisw eg^w at duidelik aange- /•>

m erk is op die m ure van die ou geboue to t by die G rafkerk.

Op Sy lydensw eg is d a a r verskillende m om ente w at die S k rif vir ons spesifiek noem, en h iervan en van ’n p a a r ander, volgens oorlewe-

ring, h et die Roomse fcerk veertien stasies gem aak w a ar die pelgrim s . dan v ertoef in aanbidding. Op hierdie weg is nl. 3, 4, 6, 7, en 9 volgens

oorlewering, en die an d e r volgens Skrifgegew ens vasgestel.

E ers in die 16de en 17de eeu h et die Ijerk hierdie g etal van v eertien geyk deur die C ongregatio Indulgentiarum , en ’n afbeelding van die stasies is in alle Roomse kerke te vinde.

Die begin is, soos reeds gesê, by die Ecce Homo-kapel, gebou aan die Boog bo-oor die s tr a a t m et die aanw ysing „Ecce H o m o -b o o j^ H ier is ’n p laat aa ng ebrin g m et die woorde:

VIA DOLOROSA AD ARCUM ECCE HOMO

UBI PONTIU S PILATUS CHRISTUM

JU D A IS TRADIDIT UT CRUCIFIGERETUR.

1

„Via Dolorosa, na die Ecce Homo-boog, w aar P ontius P ila tu s C hristus oorgelew er h et aan die Jode om gekruisig te w ord.”

H ier is die „plaveisel”, die G abbata van Joh. 19, w aar C hristus veroordeel is. In die kerkie word besoekers allerlei aandenkings en relikwieë getoon w at in verband m et C hristus se lyde sta&n, soos bv. die kleed w aarin C hristus se liggaam toegedraai was in die graf^ w at nou hier bew aar word!

M et steil kliptrappe klim jy op n a die volgende stasie. ,,En Hy h et Sy kru is gedra en uitgeg aan n a die sogenaam de Hoofskedelplek, in H ebreeus, Golgota^” (joh. 19: 17} Die A ntonia-vesting was ’n vesting aan die buitenste ringm u ur om Jerusalem . E k sien die „u itg aa n ” van Jesu s dus d at Hy onmiddellik u it die stad spo ort u it is. Ons m oet ont- hou d at d aa r in die loop van die eeue verskeie m ure om Jerusalem gebou is: die eerste m uur in die tyd van Dawid en Salomo in 1050 v.C., die tweede m uur is deur Nehem ia herbou in 446 v.C.^wat die stad n a die Noordweste uitgebrei het, en die A ntonia-vesting was op die *Noorde- ^ hoek. D irek na Sy veroordeling is Hy dus u it die stad uit. Die m u u r is vandag nie m eer dieselfde nie, w ant d aar is nog ’n derde en vierde m uur in la te r ja re gebou, w at die stad steeds g ro te r la a t u itb rei het, sodat ook Golgota tan s binne die stadsm ure lê.

Die derde en vierdje stilhouplek is volgens oorlew ering w a ar Jesu s onder Sy kruis geval h et en w aar Hy M aria ontm oet het en w a ar sy flou geword het.

By die 5de stasie sou die soldate Simon van Cirene, w at van die veld a f gekom h et (Luk. 23: 26), gedw ing het om die kru is van C hristus te dra.

D a ar is allerlei anekdotes van w at alles op elkeen van hierdie staanplekke sou gebeur het. So is d-aar by hierdie plek ’n verw eerde klip ingem essel m et ’n donker afd ru k van ’n m ens se hand. Dit word bew eer d at dit die afd ru k is van Jesus se hand toe Hy teen die m u ur aangeleun het. K om m entaar is n atu u rlik oorbodig.

Die sesde stasie is by ’n kapel, halfpad teen die heuwel op. H ieraan is die legende verbonde van ’n Romeinse vrou, Bernice, w at Jesu s so jam m er gekry h et toe Hy by h a a r huis verby gegaan het, d at sy die sweet van Sy gesig m et h a a r doek afgevee het, en toe la te r die afd ru k van Sy aangesig daarop gevind het. Sy is to t ’n heilige v erk la ar m et die naam ,,die heilige V eronica.”

By die sewende stasie is d a a r ’n gro ot on nette kapel in ’n besige m a rk stra a t w at die plek aandui w a a r C hristus vir die tweede keer if) geval het. ’n Klein endjie verd er op die m uur, rondom die g ra fk erk , . is die a g s te s ta s ie .w a a r H y die vrouens van Jerusalem tereg jg ew y s h et/ j ^ 7 (Luk. 23: 28). Die negende stasie, w a ar H y .y tr die d e rd e 'k e e r geval <??

het, is by die trap p ie s w at oplei na die dak van die G rafkerk, w aar o m tren t 80 sw a rt A bbisynse C hristen e in h u tte woon bo-op die groot G rafkerk.

In die v ierk a n t voor die G rafk erk binne-in die rin g m u u r is d a a r ’n lang klip ru sb an k w a ar talle pelgrim s kan sit en ru s en bepeins.

E indelik is ’n m ens dan op die laaste te rre in — Golgota—w aar die res van die stasies som m er by m ekaar is. D it w ord alles oordek deur

’n koepelkerk. ^

As ’n m ens die G ra fk erk jy if1 die eerste keer sien^is jy diep teleur- gestel. D it is ’n som ber kerk, van buite m et pale en s tu tte gesteu n om te verhoed d at d it v erd er verval pieT Binne-in is d it skem er-

^ donker en m oet jy m et lang^dun kersies jo u weg vind. Jou voorgestel- de beeld van ’n g raf, uitgekap u it ’n rots, verdw yn by die aanskoue van die m arm er-kapel onder in die ronde dak. Die g root kerkgebou is in die b esit van verskeie groepe. Ses verskillende C hristelike kerke besit hulle eie kapelle m et hulle eie voorregte/binney in hierdie koepel- ^

kerk. '

Die ophoping van allerlei o rnam ente in die kapelle is afsto otlik vir ons P ro te s ta n tse gevoel. Die plek is vol opsigtelike en pronkerige lampe en kerse, en buite-om is goedkoop en d u u r behangsels. D it was dw arsdeur die eeue hier glo m aar so.

N et binn ek an t die g ro o t sw aar houtdeur, links, is ’n breë rusbank waar ’n M oham m edaanse deurw agter, as n eu trale persoon, die ru s en vrede bew aar. Die reg erin g h et al gepoog om hom u it te koop om dat sy teenw oordigheid nie ju is lan g er nodig is nie.

R eg voor jou, as jy inkom, is d aa r die langw erpige salw ingsklip waarop die liggaam van C hristus, volgens oorlew ering, neergelê is v ir salwing. (D it is die d ertiende sta sie ). Bo-oor en rondom han g d a a r IP lampe en e n o r ir ^ g r o o t kerse, en hoog bo troon die kaal en ruw e klip- gewelf. Balke, k ru is en dw ars, gee ’n indruk van onvoltooidheid en vervallenJjjeid. Tog is d a a r ’n atm osfeer van piëteit w at jy aanvoel.

Dit kan eintlik ook nie an d e rs nie^w ant n a hierdie heilige oord h etjri*-

1600 ja a r /a l pelgrim s van oor die hele wêreld gekom, elke u u r en eUce dag van die ja a r.

D irek aan jou regterkanty as jy inkom, gaan jy m et donker tja p p e op, 14 voet hoog na ’n p latfo rm op soliede rots, w aarop die k ru is ^ a p e l staan. Rondom die kapel is ’n onaansienlike kliptraliew erk m et sm al trap pies w eer aan die and er k an t af.

H ier is dan die tiende stasie van die kruistog^ w aar die soldate Horn ontklee h et en Sy klere verdeel het.

Reg voor jo u is ’n Rooms-Katolieke altaa r, hulle elfde stasie, m et V! groot m oderne m osaiek-ingelegde beelde om die vasspykering aan die

■ kruis te vertoon. D it is die Roomse gedeelte van die kruisplek,, w at n et m et ’n p a a r pilare geskei is van die Griekse gedeelte. O nder die a lta a r moet jy inloer om die g a t te sien w aarin die kruis veronderstel was om ingeplant te wees. By die tw aalfde stasie, ’n klein endjie n a a g te r toe, is ook die ander tw ee gate, w aar die m oordenaars se kruise ingeplant sou wees, ’n Skeur in die rots, veroorsaak deur die aardbew ^ing m et C hristus se kruisiging, is regs sigbaar, w aard eu r Sy bloed sou gesypel het en toe d it die Skedel van Adam raak, hom w eer laat herleef het!

Op hierdie verhoog is een a lta a r naas die an d e r om die gebeurte- nisse op Golgota aan te dui. By*. w aar die vrouens gestaan en kyk h et; w aar M aria M agdalena die opgestane H eiland v ir die tu in ie r aan- gesien h e t; w aar Hy bespot is; w aar die soldate die lot gew erp h et oor Sy klere, en nog meer. Selfs ook ’n alta a r vir die heilige Longinus, die Romeinse soldaat w at die sw aard in Jesus se sy gesteek het. Hulle vertel d a t hy blind was in sy een oog en d at die bloed en w a te r u it C hristus se sy, w at aan sy blinde oog gekom het, dit genees h et en d at hy toe ook la te r bekeer is.

M et die trappies af, 45 treë v an af die kruisplek, is d ieg raf van j f Jesus, die veertiende en laaste stasie van die Roomse Via Dolorosa. Die g ra f self is binne-in ’n m arm er k apel w at in la te r ja re daaroor gebou is. Om in die g ra f te kom moet jy laag buk, en dan is d aa r skaars plek v ir 4 mense. T rosse lampe w at aan verskeie kerke behoort? h-? ng

^ d aa r m et weiniijig lig. Die m ure is behang m et verw eerde m ateriaal, p ren te en behangsels van allerlei aard. En tog, al die behangsels en versierings ten spyt, oorweldig jou gevoel jou a s jy ook op hierdie laaste eindpunt kom van die Via Dolorosa van o-nse Heiland.

D it is tog in tere ssa n t om die historiese verloop van die wel en wee van hierdie heilige G rafkerk na te gaan.

Die G rafk erk slu it in: die Kapel op G olgota; die salw in gsk lip ; die kapel van die heilige g ra f; die Griekse k ated raal; die kapel van die verskyning van C h ristu s; die kapel van die ontdekking van die kruis, oorspronklik gebou d eur H elena, die m oeder van K on stantyn , in 336 n.C.

D it is afgebreek d eu r die P erse in 614; w eer opgebou d eu r M odestus in 616; h erste l in 820; d e u r v u u r beskadig in 936; afgebreek to t die grond toe in 969 deur H akim die k ra n k sin n ig e ; herbou deur die Griekse keiser M ichal IV in 1037.

In 1056 h e t die K ru isv a ard ers ’n R om aanse kerk gebou w at al die heilige plekke en kapelle ingesluit het. D it is w eer afgebrdnd d eur die T a rta re in 1244. M aar in 1310 h et h ier weeyeens ’n mooi k e rk v e rry s; ■**

uitgebreide herstelw erk is gedoen in 1400 en in 1717. In 1808 h e t byna die hele kerk afg eb ra n d /p e F o n g e lu k } In 1810 h e t die Grieke en A rm eniane gro o t fondse byeengebring v ir die o prig tin g van die huidige gebou.

Hoe die Roomse beelde en trad isie jo u ook al teenval^bly d it tog vir jou ’n gro o t erv arin g om h ie r in die sta d Jerusalem ook jo u voete te sit op die w eg w at Jesu s gegaan h et en in stille aanbidding te dink aan w at H y gely h et op sy V ia Dolorosa v ir Jeru salem en v ir sy volk

—en ook v ir my.

W. J. VAN DER MERWE.

Vereeniging.

Om my geheue te v e rfris h et ek ook gebruik gem aak van die vol- gende w erke w at die m oeite w erd is om te lees vir elkeen w at iets m eer wil w eet van P alestin a en van Jerusalem .

W erner K eller: D ie K lippe h e t dit U itgeroep.

H. V. H orton : In th e Steps o f th e M aster.

Pierre L oti: Jerusalem .

L eslie F arm er: W e Saw th e H o ly City.

D ie P r o b le e m van d ie L yde

D it is ’n g angbare u itd ru k k in g : „die probleem van die ly d ^ 'B e d o e l <

word dan m eestal die lyde van die gelowiges. So v a t ook ons d it op.

Lesers w at die Bybel ken, b rin g g ra a g hierdie uitdru k k in g te rsto n d in verband m et die boek Job. In die boek Job word im m ers die probleem van die lyde van die gelowiges behandel. H ierdie gedagte is v ry alge-