(24-26 March, 2009
Uru Sengmaw Ginwang a Kasa hpawng hta Rev. Dr. Lahpai Awng Li len shalai ai
mungga lak jet)
I. Ga Nhpaw
‘Nye a Wenyi hte sha dang di lu na ra ai’ ngu ai chyumga gaw Zehkaria 4:6 kaw na Karai mungga rai nga ai. Zehkaria lu la ai shingran 8 hta na, numbat let chyeju hte lakawn la na re ngu n’ gun jaw ai
mungga rai mali ai.
2. Zehk 4:6 gaw numbat 5 ngu na shingran rai nna, dai shingran hta ja hte galaw ai pyengdin shadun hpe mu wu ai. De a matu e sau di langai mi hte pyengdin sanit nga nga ai; dai pyengdin langai hte langai a matu sau pyawng sanit matut nga ai. De a makau e tsanlun hpun lahkawng tu nna, sau di a hkra maga langai mi pai maga langai mi rai nga ai. Pyengdin sanit a lachyum gaw mungkan ting hta hproi gat ai Yehowa a myi rai nga ai ( Zehkaria 4:10). Tsanlun hpun lahkawng gaw Yehowa a namman chya hkrum ai shangun ma Yawshu (hkinjawng) hte Zerubabela (mung up salang) rai ma ai. Lachyum gaw hkinjawng agyi hte mung up salang ni rank madang maren bung ai hku Yehowa jai lang nga ai lam madun ai re. N dai shingran gaw Zerubabela hpe nawku htingnu gaw gap shangut na matu n’gun jaw ai hte; hpung shingkang hte hpring ai Meshia a mungdan hte nawku htingnu byin tai wa na matu Yehowa gaw shaman chyeju n’ gun marai jaw nga ai lam pahkam jaw ai mungga re. Rai tim, shinggyim masha a hpung dagu, n’ gun atsam, sut gan ja gum hpraw hte gaw gap shangut lu na n rai. Chyoi pra ai Wenyi a daru magam n’ gun hte she nawku htingnu hpe gaw gap lu na.
77 77 77 77
w w w w manga ngu na shingran ga hta Yehowa Karai Kasang,
Zerubabela hpe stun ai mungga rai nga ai. II. Shingdu Labau
1. Persi (Persian) hkawhkam Cyrus (Kuru) si ai hpang Cambyses (530-521) hkaw bai dung ai. Shi gaw kashu kasha n shaprat wu ai. Shi hkum shi sat si ai hpang Darius I wa bai hkaw dung ai aten Zehkria mihtoi ga tsun ai re. BC538 hta Cyrus wa Israela amyu sha 50,000 hpe mayam kaw nna shalawt nna Babulon kaw nna Hkanan mung de bai wa shangun wu ai (Ezra 1:1-4). Dai Israela myu ni Yerusalem htingnu bai gaw gap hpang ma ai (Ezra3:1-4:5). Rai tim makau grup yin mungdan ni ninghkap shatsang ai majaw gaw gap ai lam bai hkring mat ai (Ezra (4:24). 16 ning na ai hpang (Ezra 5:1-2), Zehkaria hte Hagi yan hpe myihtoi hku Yehowa shatsam nna, Israeala ni hpe Nawku htingnu bai gaw gap na matu mungga len shalai shangun wu ai. De a majaw 4 ning na ai hpang BC 516 hta nawku htingnu gaw gap ngut ma ai (Ezra 6:15).1
2. Zehkaria gaw Babulon kaw shangai ai wa rai nna, shi a kaji Yido hte rau, Zerubabela hte Hkinjawng Yawshu woi awn let shawng ningnan Yerusalem de bai wa ai Israela group kaw lawm ai wa re (Neh
12:4). Zehkaria ngu ai amying a lachyum gaw “Yehowa myit dum nga ai (Yahweh remembers) ngu ai lachyum re. Shi gaw hkinjawng Yido a kasha (Ezra5:1) (sh) kashu (Zehkria 1:1) re. Persi (Persian) hkaw hkam Dari I hkaw dung ai ni ning na shata matsat (October/November 520 BC) hta e, Yehowa a mungga lu la nna myihtoi ga tsun ai wa re (Zehk 1:1)2. November/December 518 BC du hkra 2 ning daram myihtoi ga tsun wu ai. III. Karai Masa Mungga
1. Zehkaria a mungga gaw gaw gap ai lam hkring mat ai nawku htingnu hpe bai gaw gap shangut na matu, Israela ni hpe myit malai let Yehowa Karai Kasang hpang de bai gayin wa na matu hte, du na ra ai shawng lam asak hkrung lam hta Yehowa Israela ni hpe teng sha shaman chyeju jaw na lam ni n’ gun jaw ai mungga re. Meshia gaw du na ra ai aten langai ngai hta Yerusalem nawku htingnu kaw teng sha shanu nga na re. Dai re ai majaw, ya gaw gap nga ai aten ( the present) a matu sha n rai, du na ra ai aten na Meshia a shanu nga na hpe myit mada let nawku htingnu hpe gaw gap na matu n’ gun jaw ai re. Tara maigan ni a roi rip dip sha ai hkrum nga tim (Zehkria 1:8-12), Yehowa gaw shi a ga shadi hte, Israela ni hte tawn da ai ga shaka hpe myit dum nga ai, Yehowa Israela hpe bai gram lajang la 75
7575
w w w w
Meshia a mungdan gaw gap na re ngu nna mung shadum sharin ai mungga re.
3. Karai Kasang shanu nga ai lam – Israela amyu ni Babelon mung e bawng dung ai gaw kaji kawa ni a Karai Kasang a ga n madat mara ai yubak a majaw rai nga ai (Zehk 1:2-6). Israela ni bawng dung nga ai Babelon mung kaw nna, Hkanan mung de bai wa lu ai gaw Yehowa Karai Kasang a gram lajang la ai kum la, Shi a ga shaka hte seng ai masha ni a ntsa yu lanu lahku nga ai ngu ai kum la re. Bawng dung ai kaw nna, bai nhtang wa ai Israela ni gaw Yehowa shanu ai htingnu bai gaw gap na hte, Yehowa a hpung dagu hte mungkan ting hpe galai shai la na lam hta lakung lakap tai na matu re. {Karai Kasang lata la ai Israela hpe gram lajang la na lam (Zehk 12:10-13:9), Yerusalem gaw daju shara tai nna mungkan ting hpe jeyang na (Zehk 14:1-9), Mungkan ting hpe galai shai kau na (Zehk 14:10-21)}.
Rai tim, Israela ni shani shagu na ta tut asak hkrung lam hta yak hkak ai lam ni, tara mai gan ni a dingbai dingna jaw ai lam ni hkrum sha ma ai. Ya ta tut aten na hkrum sha ai lam ni gaw kaji kajaw re ai lam ni sha rai nna, du na ra ai aten na Yehowa a shaman chyeju hte Meshia a mungdan hpe myit mada let, lu na lam, myi kyaw ai ni hpe myi bai mu na lam hkaw
tsun na matu, zingri zingrat hkrum ai ni hpe dat dat shangun na hte, Madu a sharawng awng ai shaning hkaw tsun dan na matu, Karai Kasang a Wenyi atsam hte sha dang di lu na ngu ai lachyum re.
Yesu a sape ni, kasa ni mung, Chyoi Pra ai Wenyi hta baptisma hkam la nna she mungkan de pru sa nna, Karai Kasang a mungdan gaw gap lu na lam Yesu tsun shain ai (Kasa 1). Pentikoti shani Chyoi Pra ai Wenyi hpring shajang nna, Chyoi pra ai Wenyi a n’gun atsam hte gwi gwi asak ap nawng nna mungga htawn tsun ma ai re (Kasa 2).
V. Dai Ni Anhte Sharin La Na Lam Ni
1. Yehowa Israela myu ni hpe lata la ai shaloi, Shi hpe sha kam hpa manoi manat nna, Shi a ga madat mara ai hku asak hkrung na hpe htet da ai re (Yerimia 7:21-23). Shaloi Shi a ga sadi Israela myu ni a ntsa dik tup wa na rai nna, Israela myu ni nga mu nga mai ai hte, mungkan ting na shinggyim masha ni hpe Karai Kasang a chyeju ginlen ya ai amyu rai wa na re. Rai tim Ga shaka dingsa labau hta tinang a hpaji, atsam marai, hpyen n’gun hta machyu ai, tara maigan amyu ni hpe machyu ai lam ni Israela amyu ni galaw ma ai. De a majaw lang hte lang Karai Kasang a wunli ginlut ai amyu tai ai lam sharin la lu ga ai. 81 81 81 81 81 7878787878
w w w w Yerusalem nawku htingnu hpe gaw gap na matu n’
gun jaw ai re. Israela ni a kaji kawa ni a yubak a majaw Yehowa gaw Israela hte, nawku htingnu hpe kabai da kau ai re (Ezek 8 -11). Rai tim Yehowa gaw shi lata la ai amyu sha ni hte rau bai nga na (Ezek 37:27), Yehowa a hpung dagu shing kang gaw Yerusalem nawku htingnu hta bai nga na (Ezek 43:1-5) ngu nna Ezekela mung myihtoi htoi da ai re. Zehkaria gaw, “Yehowa Israela amyu ni hte rau bai nga na”, “Yehowa a hpung dagu shingkang gaw Yerusalem nawku htingnu hta bai nga na” ngu ai gaw ya aten rai sai, ngu shingran lu la let nawku htingnu gaw gap shangut na matu n’gun jaw ai re. Yehowa gaw ga sadi jaw da ai hte maren Yerusalem de nhtang wa nna (Zehk 1:16), Yehowa a hpung dagu shingkang gaw Yerusalem kaw bai shanu nga na(Zehk 2:5). Yerusalem gaw Yehowa a shanu nga shara bai tai na (Zehk 2:11-12).
Bai nna, hkinjawng agyi Yawshu a agang chyalang re ai myit masin ni jasan jaseng shachyoi shapra kau nna, nawku htingnu hte seng ai amu magam ni hpe gun hpai na matu hkyen lajang shangun wu ai (Zehk 3:1-7). Zerubabela gaw nawku htingnu woi gaw gap hpang ai wa rai nna, shi a lata hte nawku htingnu ngut kre na re (Zehk 4:9). Rai tim Yoshu shi a n’ gun atsam hte n rai, hpung dagu hte n rai, Yehowa a Wenyi hku n’ gun atsam jaw, shaman chyeju jaw jai lang ai hku nna she dang di lu na re (Zehk 4:6)3 lam mung up
salang Zerubabela hpe myit masin shading sharai shangun ai mungga mung re.
IV. Yesu Hkristu Madun Ai Kasi Ningli
Yesu Hkristu gaw Karai Kasang nan rai nna (Yawhan 10:31), Kawa Karai Kasang a mungdan n dai mungkan ntsa hte, htani htana grin nga na htawm hpang na Karai Kasang a mungdan grin nga lu hkra gaw gap ai magam hpe gun hpai ai re. Karai Kasang myit dik ai mungkan, Karai Kasang a sharawng awng ai lam hta asak hkrung ai mungkan hpe gaw de ai re. Tinggyeng akyu a matu n rai. Tinang a n’ gun atsam marai hte n rai. Karai Kasang a Wenyi n’ gun hte she gun hpai ai hku sharin da nga ai. Dai majaw Hparishe, Zaduke, Hkinjawng agyi, laika ka sara ni hpe tinang a akyu hta machyu ai hku, n jaw ai hku woi awn ai ngu daru ai re. Yesu gaw, Karai Kasang a mungdan a matu, Karai Kasang a Wenyi lam woi, n’ gun atsam jaw ai, mye shading ya ai hku tinang hkum hpe shagrit shanem let Karai Kasang hte rau gun hpai shachyen shaja ai re. Luka 4:18-19 hta Yesu gaw gap gun hpai na magam bungli lamang ni hpe tsun dan ai shaloi “Karai Kasang a Wenyi nye a ntsa e nga nga ai” ngu ai ga hte shawng hpang ai re. Dai gaw Karai Kasang a Wenyi atsam hte she galaw gun hpai na, awng dang hkra gun hpai lu na ngu ai lachyum re. Matsan mayan ni hpe kabu gara shi ga hkaw tsun na matu, bawng dung ai ni hpe shalawt 79
7979
w w w w
2. Yesu gaw mungkan htum du hkra nanhte hte rau nga na ngu ai hta Chyoi pra ai Wenyi hku nga nga let yu lahku, bau sin makawp maga, n gun atsam jaw nga ai re (Mahte 28: 19-20; I Corinhtu 6:19-20). Chyoi Pra ai Wenyi gaw, yubak mara, dinghpring ai lam hte tara jeyang na lam ni hpe shadum sharin nga ai (Yawhan 16:8). Hkristu hta masha ningnan tai shangun ai (Titu 3:5; II Kor 5:17). Dinghpring ai hte Karai Kasang hte ganawn mazum nga lu shangun ai (Romma 8:14-17; Hpilipi 1:27). Kyang lailen kaja hte mungkan hta n htoi tai lu na atsam jaw ai (I Kor 12:1-31; I Peter 4:10). Kaja ai Wenyi asi si wa lu shangun ai (Galati 5:22 – tsaw ra ai, kabu gara ai, ngwi pyaw ai, myit galu kaba ai, matsan dum ai, mai kaja ai, kangka ai, myit nem ai hte tinang myit hpe hkang lu ai). Dai ni anhte Hkristan ni mung Chyoi Pra ai Wenyi hta kam hpa manoi manat let asak hkrung ra ga ai. Hkaw Hkam wa Yesu Hkristu a mungdan masha majing tai ra ga ai.
3. Anhte a hkum hkrang asak hkrung lam, Karai Kasang kaw kam hpa manoi manat ai hte, Karai Kasang a chyoi pra ai htingnu tai hkra tut nawng ai aten mung re. Dai majaw, ramma ni gaw du na ra ai
a ten a hkrang sum la ni hpe, gin shalat nga ai ni re. Dai ni na ramma ni myit su myit gawp jang, myit shingran dam lada ai hte mungkan hpe Karai mungga hta mahta nna, daw jau jang, anhte a ginra hte mungdan gaw kade nna yang, rawt jat gaku kaba wa na re. Hpawt ni na myu Wunpawng sha ni a asak hkrung lam mung ngang grin tsawm htap wa na re.
Chyum masa ning pawt
“Grau sung ai de” dai ni na ramma ni sit sa wa saga, ngu nna anhte myit yu ga yang, Yesu Simun hpe tsun ai ga gaw adingtawk sharin la mai ai lam rai nga ai. Luka. 5:4-9 hta Yesu gaw Simun hpe, hka sung ai
shara de naw sit nna, nga ja na matu nanhte a sumgawn ni hpe jahkrat mu ngu nna tsun wu ai. Simun bai htan ai gaw, madu e mana tup anhte shakut ga ti mung, hpa mung n lu gaw ai, rai ti mung, na a ga majaw, ngai sumgawn jahkrat na we ai ngu htan let, sumgawn jahkrat jang shanhte nga wu nawng kaba magawn la lu ma ai. Li lahkawng yan lup wa magang hkra bang jahpring la lu ma ai. N dai mabyin hta (1) Yeu gaw yawng mayawng hpe dang di lu ai wa re ngu ai hpe shadan shadawng dan nga ai zawn, (2) Myit mada shara n nga sai zawn san ai masa hta rai tim, myit n daw ai sha, Yesu a ga hta htep lahti hkan nang hkan sa let shakut
85 85 85 85
w w w w gaw gap ra ai. Anhte a dum nta, htinggaw ni Karai
hta hpa manoi ai hte Karai shanu ai, dum n ta htingnu ni tai hkra gaw gap ra ai. Myu W.P sha ni yawng, Karai lata la ai amyu rai sai hte maren, Karai sharawng awng ai amyu tai hkra gaw gap sa wa ra ai. Karai a Wenyi hte n’ gun atsam hte myu hte mungdan hpe gaw gap ra ga ai.
(Footnotes)
1 John MacArthur,
The MacArthur Study Bible
(Kolkata, India: Grace to India,1997), P. 1337.
2 Stephen F. Winward,
A Guide to the Prophet
(Richmond, Virginia: John Knox Press, 1972), P.196. 3 T. Desmond Alexander,
New Dictionary of Biblical Theology
(Downers Grove, Illinois: Inter-Vasity Press, 2000), P.258.
83 8383 8383 8484848484