Mungkan De

(1)

w w w w

MUN

MUNGKAN D

GKAN D

GKAN DE HP

E HP

E HPA

E HP

A

AJI LEN

JI LEN

SHALAI AI AMYU T

SHALAI AI AMYU TAI SA

AI SA

AI SAG

AI SA

G

GA

G

A

hte

MUNGGA LAK JET NI

Ka lajang ai,

Lah

Lahpai A

pai A

pai Awng Li

wng Li

{B.Sc (Q), M.Div, D.Min, Ph.D}

Dip shabra ai, Hpaji Sut Htingnu Yuzana 196, Myitkyina.

(2)

w w w w 5. Ja gumhpraw lam hta sutsu ai kanu kawa ni,

mungdan a kanu kawa ni mung, hpaji lam hta maka kap ai Ramma ni hpe, n gun jaw, lam madun dingyang rai nga ga; dai the maren, hpaji hpe lu sharin sai Ramma ni mung, anhte a Jinghpaw mungdaw, karing karang re ai ginra ni de ap nawng dawjau, tsawra myit madun let, manu dan ai hpaji ni hpe shalai ginlen ai amyu tai wa saga law, ngu ai hpe, nye a myit masin, kraw lawang, makam masham, ma hkra hte madi shadaw dat nngai law.

Rev. Dr. N-Gan Tang Gun KTC 3 33 3 3

MALA

MALAWM NI

WM NI

Numhtet Ga Ga Nhpaw

Mungkan de hpaji len shalai ai amyu tai saga

Tsawra myit a ningja Yesu Hkristu chyu sha San htai

Nawku hpung hte laili laika magam bungli Nye a wenyi hte sha dang di lu na ra ai Grau sung ai de

Myu Wunpawng sha ni a matu myihtoi Hosea a mungga

Karai Kasang shaga la ai hte lata la ai lam Yawshu Laika

Hkristu ngu ai baw hta de da ai nawku hpung 1 4 6 22 51 62 74 84 94 104 113 134

(3)

w w w w

NUMHTET GA

N dai Rev. Dr. Lahpai Awng Li a “MUNGKAN DE HPAJI LEN SHALAI AI

AMYU TAI SAGA HTE MUNGGA LAK JET

NI” ngu ai laika buk hpe ngai hku nna hti ngut se ai. Dai rai nna anhte KBC shingwang kata e shanu nga ai hpung masha ji nban, ramma shayi shadang, kanu kawa, du gyi salang, yawng de mung ndai laika hpe marai hkum dek hti la lu na matu, madi shadaw len shalai dat n ngai.

Ndai laika buk hta ka da ai Rev. Dr. Lahapai Awng Li a matsun ga ni hpe lawu na hte maren, hkam la lu ai lam sakse hkam dan mayu ai.

1. Ndai tsa ban 21 mungkan a hkrun lam de hkawm sa nga ai Hkristan dinghku masha ni, Ramma shayi shadang sha ni, amyu a kanu kawa, ningbaw ningla ni hku nna, hpaji a manu dan ai hpe chye na hkam la let Wuhpung wuhpawng hpe lam woi sa wa ra sai;

2. Anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni, Karai Kasang a sut sin kaja tai wa saga. Sut masa bungli, ja gumhpraw tam ai ni, ja gumhpraw a mayam n tai nga ai sha, dai sut gan hpe hkam la ai hpang, hpaji tam nga ai Ramma shayi shadang sha ni, hpang hkrat nga ai anhte a wuhpung wuhpawng hpe rawt galu kaba wa na bungli hta tatut jai lang akyu jashawn sa wa ga;

3. Hpaji ngu ai hta, degree, janmau, Master, Doctoric janmau law law lu hkra shakut ai mung kaja nga ai, mungkan madang hpe shachyut ai bungli rai nga ai; rai tim, tinang lu nga ai degree ni hpe wuhpung wuhpawng a matu grai ra a hkyak nga ai hta jai lang, daw jau akyu jashawn lu hkra mung shakut sa wa ga;

4. Ja gumhpraw law law lu nga ai rai tim, hpaji janmau, degree ni law law lu nga ai rai timung, tinang a amyu masha ni hpe shinggan kau let, tinang a arawng sadang, tinang a akyu a matu hpe chyu sha myit let asak hkrung ai lam n galaw ga. Amyu hpe tsawra ai masa, Karai Kasang hpe hkrit hkungga let, amyu sha ni hpe shalawt ai bungli hta jai lang akyu jashawn ra sai hpe, myit dum shangun nga ai.

(4)

w w w w

G

GA NHP

A NHP

A NHPA

A NHP

A

AW

A

W

“MUNGKAN DE HPAJI LEN SHALAI AI AMYU TAI SAGA HTE MUNGGA LAK JET NI”ngu ai n dai laika buk hpe dip shapraw lu ai majaw Karai Kasang a chyeju hpe na chying shakawn n ngai. Jinghpaw hku ka lajang da ai laika buk ni law law ra nga ga ai ngu nna, tsun gajai ai lam ni law law nga tim, anhte a wuhpawng hta laika buk ni hpe dip shapraw ya ai wuhpung (publisher) n nga ai majaw, atsam dat ka shalat lu ai ni law law nga tim, ta tut n ka byin ai hpaji ninghklrin ni law law rai nga ga ai. Laika buk ni dut shabra ya ai seng ni mung n law shi ai sha n ga, laika mari hti sharawng ai ni mung nau n law shi nga ga ai. Ndai zawn re ai yak hkak lam ni a kata kaw nna, Karai Kasang a mying ningsang grau dan hkung wa na kaw pyendin kaji sha myi hku sha pyi shang lawm lu ai lam rai u ga, ngu myit daw dan let n dai laika buk hpe ka lajang, dip shabra dat ai re. Ya hpang na kashu kasha ni mung, n dai zawn, shingran ningmu ni hpe ka shalat da ai laika buk ni hta mahta nna, shanhte a ban prat hta grau hkrak grau kaja ai shingran ningmu ni gin shalat lu mu ga ngu nna mung yaw shada let, n dai laika buk hpe ka lajang dat ai re.

N dai laika buk gaw KBC shang wang kata na Ginwang & Buga hpung nkau mi hta len shalai ai hpaji

123 123123 123

(5)

w w w w hte seng ai, laili laika hte seng ai, Karai mungga hte

seng ai lak jet ni hpe gumhpawn nna laika buk langai hku ka shalat dai ai re. Anhte myu Wunpawng sha ni Karai mungga lu la ai shaning 100 ning jan sai hte, laika lu la ai mung shaning 100 ning jan sai re. Asak hku yu yang kung sai re. Karai jaw da ai lak lai ai htunghkying ningli, n hprang sut rai ni mung madu da lu ai amyu ni rai ga ai. Yehowa gaw hpaji byengya

jaw nga ai ngu ai chyum ga hte maren hpaji lam hkum

sum hpa hta jan mau amyu myu lu gup da sai myu sha ni mung law wa sai. Dai re ai majaw, Karai Kasang anhte hpe chye chyang kung hpan shangun sai hpaji ningli ni hte, anhte a htunghkying ningli lam ni, anhte buga na n hprang sut rai ni a lam ni, anhte a Karai masa (theology) ni, Karai jaw ya ai shaman chyeju ni hpe sak se hkam len shalai ai mungga ni, mungkan de len shalai jaw ra ai aten rai sai. Dai re ai majaw,myu Wunpawng sha ni yawng a myit masin hta lahta na lam ni hkawn hkrang wa let ‘Karai Kasang lata la

ai myu Wunpawng sha ni’ ngu ai shingni maka hpe

mungkan de shadan shaleng lu wa u ga ngu yaw shada let,

Rev. Dr. Lahpai Awng Li Ningtau Jawng up (Hpaji) Kachin Theological College

5 5 5 5 5

(6)

w w w w

MUNGKAN DE

HP

HPAJI LEN SHAL

AJI LEN SHAL

AJI LEN SHALAI AI

AJI LEN SHAL

AI AI

AMYU T

AMYU TAI SA

AI SA

AI SAG

AI SA

G

GA

A

(2008-09 KTC Laili Laika komiti ni woi awn ai laili laika hkaw tsun hpawng hta Rev. Dr.

Lahpai Awng Li hkaw tsun ai lak Jet)

I. Ga Hpaw

Mungdan langai (sh) amyu sha langai hte seng ai maka (national identity) hpe gin shalat ai shaloi hpaji byeng ya gaw ahkayk madung rai nga ai. Dai re ai majaw, hpaji hparat hpe tsawra hkungga ai hte manu shadan let, myu wunpawng sha ni a shawng lam maka kaja hpe gin shalat la ra ga ai. Hpaji hparat hpe chye madang dep ai hku rawt jat galu kaba wa na re.Hpaji

hte shingjawng nna nga pra ra nga ai n dai prat hta, hpaji shalat (educare) hpe n gun dat yang she, myu sha ni a shim lam, simsa lam, bawng ring galu kaba wa na lam hte, mungkan hte shingdaw nna nga pra lu ai lam ni, dinggrin wuhpung wuhpawng hta nga wa na re.

III. Hpaji Hparat Hte Dai Ni Na Mabyin

1. Dai ni na prat hta masha law malawng gaw, hpaji machye machyang hta sut gan ja gumhpraw hpe grau manu shadan nga ma ai. Dai majaw, hpaji n hka ja sai sha, dup shamak sut masa ring chying wa hkra shakut ai ni malawng re. Sut gan ja gumhpraw she hpaji hparat hta grau ahkyak ai ngu hkam la ai ni law law re (rai tim nkau mi gaw lam amyu myu a majaw hpaji n lu sharin hka ja mat ai sha, ja hpaga sha ga sha ra mat ai ni mung W.P wuhpawng hta nga ai). Anhte myit yu ra ai lam gaw, sut su ai ni nkau mi, sut gan ja gumhpraw a mayam tai mat ai ni law law nga lai wa sai. Sut gan ja gumhpraw hpe chyu ahkyak madung shatai ai majaw prat hten mat ai ni, dinghku hten ai ni, kyang lai len hten ai ni, shinggyim myit n rawng mat ai ni, shingra tara maka hpe jahten ai lam ni, tinggyeng akyu hta chyu machyu let myu hte mungkan hpe daw jau mayu ai myit hkyet mat ai ni nga lai wa sai, dai ni mung naw nga nga ai. N dai gaw, hpaji byeng ya a

9 9 9 9

(7)

w w w w tsaw ra let zai ladat jaw jaw, jai lang chye yang she,

myu wunpawng sha ni, lawan dik ai hku, lam shagu hta mungkan lahkam dep, galu kaba kunghpan ai amyu tai wa na re.

II. Hpaji Ngu ai Hpa Rai Ta?

Hpaji ngu ai gaw chye chyang ai (sh) hparat machye machyang (knowledge) hpe ngu ai re. Shinggyim masha gaw moi chyaloi n hkoi kaw nna, hpaji rawng ai masha tai wa na matu; mai kaja ai kyang lailen shingni hpe masat na matu; jaw ang ai shinggyim myit masa rawng na matu; ngwi pyaw simsa ai prat hpe gaw de na matu; hpaji ningli lam (education) hte sharin jahpat la ma ai.

Hpaji Ningli (education) ngu ai ga a lachyum gaw shawng de woi ningshawng ai (to lead forth) ngu ai re. Dai re ai majaw, hpaji ningli (education) magam bungli gaw, hpaji hparat hkum sum hpa hpe, gin shalat na masha ni hpe shalat shaprat ai magam bungli rai nga ai. Sharin hkam la lu sai lam masa ni hta mahta nna shi hte shi jaw ang ai hku chye jai lang na sha n-ga, ningnan bai gin shalat chye ai atsam rawng wa hkra, shalat shaprat ya ai lam rai nga ai.

John Dewey tsun ai gaw, hpaji ningli (education) ngu ai gaw, langai hkrai kaw nga ai atsam ningja ni hpe grau kung kyang wa na matu (developing present capacities) hte, du na ra ai aten hta hkrak tup jaw ang

ai hku jai lang chye na matu (future by adequately utilizing), hkyen lajang ya ai lam rai nga ai.

Plato tsun ai gaw hpaji ningli (education) gaw tsaw ra hkungga ra ai hpe chye tsaw ra hkungga nna, n dawng n yawt ra ai hpe n dawng n yawt chye na matu; myitsu ai myit ningja rawng let mungkan hta asak hkrung na matu shalat ai lam re. Dai hpaji ningli (education) gaw shinggyim wuhpawng shagu a mung masa,sut masa,shinggyim nga pra masa ni a ahkyak lam madung re. Shingyim wuhpawng langai a rawt jat galu kaba wa ai (sh) hten za mat wa ai lam gaw, dai wuhpawng a hpaji hparat hpe kade tsaw ra manu shadan chye ai ngu ai lam a ntsa madung ai, nga ai.

Aristotle tsun ai gaw Hpaji ningli (education) gaw sawn dinglik ai atsam (reason of intelligence) grau nga wa hkra shaman shakyang ya ai lam rai nna, hpaji byengya/machye machyang (wisdom) kung hpan wa na matu hpaji ningli (education) hte sharin shalat ya ra ai, nga ai.

Dai re ai majaw, shinggyim masha a myit masin hte hkum hkrang kunghpan galu kaba wa na lam a matu sha n-ga, simsa ngang grin ai wuhpawng,sut masa ngang grin ringchying ai wuhpawng, tai wa na matu hte, zai ladat hpaji lai masa ningnan ni hpe gin shalat ai lam ni ma hkra gaw hpaji ningli (education) kaw mahta nga ai.Langai hkrai a hpaji machye machyang rawt jat kunghpan wa jang she shingyim wuhpawng mung prat

7 77

(8)

w w w w

shingni maka rai nga ai, ngwi pyaw sim sa ai asak hkrung lam hte rawt jat galu kaba wa na a shawng lam shim lam hpe n jaw ya lu ai, ngu ai hpe mu mada shangun nga ai. Karai masa hku yu yang mung Karai Kasang a sut sin kaja n tai lu ai hpe mu lu ga ai.

2. Hpaji a manu hte madang hpe n chye na ai shawa masha ni grai naw law nga ai. Hpaji hpan kade nga ai, ganing re ai subject (sh) area hpe hka ja nna, kaning re ai magam bungli ni hkan, daw jau na matu langai ngai sharin hka ja wa ai ngu ai hpe n chye ai. Dai re ai majaw ganing re ai shara kaw asung jashawn jai lang ra ai ngu ai hpe n chye ai. Dai majaw, specialist hku master (sh) doctric madang sharin sai ni hpe, shi madung dat hka ja wa ai area hte nau n seng ai shara hta jai lang ai lam ni byin nga ai. Hpaji ninghkrin wa, dai tinang sharin wa ai area kaw aten hpring n daw jau ai majaw, dai area a kyung kyang jat wa na a matu prat ban hku hpanghkrat ngam nga ai lam ni, wuhpung wuhpawng hta byin nga ai, hpe mu lu ai. Ga shadawn, history hte master (sh) Ph.D ngut ai wa hpe chyum jawng kaw aten hpring hku jai lang kau jang, shi labau sawk sagawn ninghkrin langai galaw ra ai W.P sha ni a ginru ginsa hte seng ai, htunghkying hte seng ai labau ni hpe sawk sagawn, ka shalat let mungkan de tang madun len shalai na lam hta ningra mat na sha re. Chyum jawng kaw gaw aten daw chyen history hte seng ai subject hpe sharin lawm yang ram na re. Dai knowledge employees) tai wa hkra galu kaba kunghpan

ai mungdan ni shakut nga ai ten re. Bawnu atsam hta mahta ai bungli masha (knowledge employees) law law nga ai wuhpawng she, mung masa sut masa, shinggyim nga pra masa ni ring chying na re.

V. Du Na Ra Ai Aten Na W.P Sha Ni A Hpaji Masa Hte Shawng Lam Maka

A. Koi gam ra ai sat lawat

1. Hpaji chye ai hte sha n ngut ai, hpaji rawng ai (sh) hpaji byengya nga ai masha, ni law law nga wa hkra myu sha ni hpe shalat la mat wa ra sai. Ga shadawn, lagut gaw lagu ai hpaji hta kungkyang na re. Lagu ai hpaji hta kungkyang tim hpaji rawng ai wa n rai nga ai. Degree kaba kade myi lu tim, wuhpawng wuhpawng a shingma hta kabye nna tinang hte tinang a kashu kasha jinghku jingyu a tinggyeng akyu a matu sha zai ladat shaw ai, atsam dat ai, hpaji hte ahpyawp masu (kaling kachyit) rai masha wa (sh) wuhpawng hpe grit nyem mat wa shangun rai yang gaw, dai wa mung hpaji chye tim, hpaji rawng ai wa n rai nga ai. Hpaji ji rawng ai wa ngu ai gaw tinang chye da ai hpaji hpe kaga ni hpe bai gam ya ai wa, tinang a hpaji hte masha wa (sh) wuhpawng rawt jat kalu kaba wa hkra, tsawra myit hte daw jau ai wa rai nga ai. Tinang a tinggyeng lam ni (private sentiments) hpe sha machyu

13 1313 13

(9)

w w w w hte maren, Philosohpy hte master (sh) Ph.D ngut ai

wa hpe mung, shi philosopher langai hku nna W.P sha ni a matu galaw ang ai, W.P sha ni a philosophy hpe a tsawm sawk sagawn ka jahtuk let mungkan de len shalai na lam, jawm n gun jaw,shatsam yang gaw, W.P sha ni a philosophy hpaji hpe mungkan de len shalai ya lu ai lam langai rai wa na re.

Chyum hpaji ni kaw mung, kadai gaw gara area kaw wa daw jau na matu sharin hkam la wa ai hpe hpung shawa ni chye na ra ai. Doctric degree nga jang mung, ganing re ai doctor degree gaw ganing re ai magam bungli hta shachyen nna daw jau na matu re hpe, hpung shawa chye da ra ai. Ga shadawn, D.Min (Doctor of Ministry) degree hte D.Miss (Doctor of Missiology) degree program ni gaw chyum jawng kaw sharin sara galaw na ( academic teaching) a matu design galaw ai degree program ni n re (ganing n chyum gadai n nga ai aten jahkring gan kapa ya na matu gaw lang ma ai). D.Min gaw tatut sasana bungli (practical area) hpe church (sh) organization kaw hkrang shapraw woi awn na matu design galaw ai degree program re. D.Miss gaw mission field na matu san san design galaw ai degree program re. Church (sh) organization a mission director galaw rai sasana masing ni woi jahkrat rai woi awn na matu design galaw ai degree re. Th.D (Doctor of Theology) degree gaw chyum jawng ni kaw na jaw ai tsaw dik ai degree re. Chyum jawng kaw professor

galaw na matu sha n rai, organization hkan ningbaw ningla tai na matu yaw shada nna design galaw ai degree re. Karai masa hte seng ai Ph.D (Doctor of Philosophy) degree gaw University (chyum jawng nkau myi mung jaw ai) kaw nna jaw shagrau ai mungkan hta tsaw dik sai degree re. Chyum jawng (sh) secular University hkan professor galaw na matu sha n rai wuhpung wuhpawng (organization) hpe woi awn ningbaw ningla tai na matu design galaw ai degree re.

3. Mai gan de bungli sa galaw ai myu W.P sha ni mung law malawng gaw yu maya bungli shangun ma magam hpe galaw let gumhpraw tam nga ai hpe mu lu, na chye lu ai. Hpaji lama ma hta kung kyang nna, dai hpaji hta mahta let magam bingli galaw ai ni, n law la nga ai. Mungkan hpe hpaji gam, ginlen jaw ai madang hku daw jau lu ai, madang de du wa ra sai. IV. Galai Shai wa nga ai mungkan masa

Dai ni na prat gaw jak hpaji kunghpan lam (technological development) ntsa mahta nna, shingyim atsam ningja (human resource) kung hpan wa hkra shalat nga ai prat re. Masha n-gun hpe mahta ai kaw nna, jak n-gun hta mahta ai de; jak n-gun hta mahta ai kaw nna jak hpaji (technology) de galai shai wa ai prat re. Yu maya shinggyim masha kaw nna machye machyang kung ai hpaji nighkrin ni law wa hkra, bawnu atsam hta mahta ai bungli masha (a society of

1 1 1 1 1 1 1 1

(10)

w w w w

ai myit jasat ni hpe koi gam let, wuhpung wuhpawng myit masa (public spirit) rawng ai ni law wa hkra shalat ra ga ai.

2. Hpa ji shakut nga ai dai ni na ramma ni, hpaji hparat hpe hka ja ai hta hpaji hpe tsaw ra let, sari sadang nga ai hku, lam jaw ang ai hku hka ja la ra ga ai. Hpaji sharin na ahkaw ahkang lu na matu, masu magaw, hkalem hkalau, kat hpa yat hpa ladat hte shakut ai myit jasat ni hpe koi gam ra ai. Dai gaw, grit nem ai (sh) grai naw madang nyem ai myit sat lawat re. Myit mang hpaji (philosophy) n nga ai masha a sat lawat re. Wuhpawng hta tara rap ra lam n nga wa shangun ai, kahkyin gumdin lam hten shangun ai, n pyaw n ngawn lam ni byin pru shangun nga ai. Tinang hkum tinang manu shadan nna, sari sadang hte Karai Kasang hpe kam hpa manoi let masha hpe (sh) mungkan hpe daw jau na ngu ai myit jasat hte hpaji hpe hka ja la ra ga ai. 3. Globalization a majaw, mungkan gaw shani shagu ngu na wa grai kyin let shachyut sha ra ai mungkan tai wa nga ai. Hpungtang hpaji (science) hte jak hpaji (technology) ni ningnan gin shalat ai law wa ai hte maren, kun rai kaja shapraw ai lam grai madang tsaw wa, grai lawan ai hku lu shapraw wa ai prat re. Japan, Singapore, USA,England zawn re ai mungdan hkan na masha ni, maga myi de bungli kaja lu na matu hpaji sharin shakut rai, maga myi de gaw pu kan a ai hku lu la mai ai shani she chye la lu, hka ja la lu na

masa nga ai. Dai re ai majaw, myu W.P sha ni gara hku jawm hkyen lajang let, atsam ningja nga ai ni yawng (matsan & lu su) jawm hka ja lu hkra zai ladat jawm shaw ra sai. Dai ni, ramma ni law law wa galu kaba rawt jat mayu let mare kaba hkan, maigan mungdan ni hkan hpaji hka ja nga ai ni, hpaji hka ja lu hkra shakut nga ai ni law law nga wa sai. Grai yu kabu hpa re. Rai tim, n law la ai W.P ramma ni sha dai ahkaw ahkang hpe lu la nga ma ai. Ja gumhpraw lam hta dut dang ai majaw, hpaji n lu hka ja ai ni; bawnu grai kaja tim (sh) laika grai ram tim matsan ai a majaw hpaji kaba n sharin la lu ai ni law law re. Dai ramma ni myit daw let wam dam nga ai ni law law re. Kadai lit la na? Dai ni nawku hpung ni sha n rai, myit rum ai, sut su ai, hpaji chyechyang sai ni wuhpawng jawm hpaw nna, hpaji shakut mayu ai ramma ni a matu pawn ba sharawt la ra saga ai. Ga shadawn, English laika hte ga hpe manu n la ai sha jawm sharin ya ai wuhpung jawm hpaw ai lamang, mungkan na jawng ni a jahpan hte scholarship jaw ai wuhpawng ni a jahpan ni hpe tam sawk len shalai ya ai lamang, dai ni hte matut mahkai ya ai lamang, manu hkyam sa ai hte internet lang nna hpaji sawk la na internet ginra ni hpaw ya ai lamang, etc., ni galaw mai nga ai. Ramma ni myit masa san tsawm nna, hpaji chye ai ni law wa magang, myu W.P sha ni a

1 7 1 71 7

(11)

w w w w matu bungli galaw shakut rai madu jan madu wa, kanu

kawa hte kashu kasha, kahpu kanau jinghku jungyu shada hkrum lu ai aten nau n nga wa ai. Masha gaw jak rai zawn re ai myit jasat rawng wa na tsang ra ai. Shinggyim masha langai tai nga ai a nam chyim, dinghku kata, makyin jinghku, myu sha shada mahku mara tsaw ra myit madun hkat ai htung hkying ningli ni mat wa mai ai hpe dum ra ga ai.

B. Masing Jahkrat Sa Wa Ra Ai Lam Ni

1. Hpaji machye machyang gaw hpaji

ningli hkum sum hpa hpe sawk sagawn chye na

la shangun nga ai. Hpaji hparat chye chyang

kunghpan ai hta hkan nna, masha a manu hpe daw dan ai ban prat rai sai. Mungkan a prat masa gaw hpaji hpe manu shadan let prat pra ai prat, hpaji hta mahta nna asak hkrung ra ai prat de shanang

sa wa nga sai. La hka kade lu na ngu ai ntsa hpaji a

manu hpe n daw dan ai sha, hpaji machye machyang gaw amyu a gam maka kaja hpe shalat ya lu ai a lam madung re hte, ngwi pyaw sim sa ai asak hkrung lam hte rawt jat galu kaba wa na a shawng lam shim lam hpe jaw ya lu ai hpe myit dum let, hpaji byengya hpe manu shadan tsaw ra chye ai ni, hpaji kaba chye ai ni law law pru wa hkra lit la ra saga ai. KBC hku,

Ginwang hku, Buga hpung hku (sh) myit rum ai ni wuhpung jawm hpaw ai hku ladat amyu myu shaw let jawm gun hpai ra sai. Ga shadawn, hpaji hparat amyu myu a lam hte, de a jai lang mai ai, manu dan ai lam ni hpe shi ga gin len ya ai lamang ni; maigan mungdan shagu de du nga ai W.P sha ni scholarship fund jawm tawn let ningtawn ai, master (sh) doctric lung ai ni hpe garum ya ai lam ni; myu kaji ni hpe sharawt shatsaw la na myit lawm ai sahti ni, jawng ni, wuhpung ni hte matut nna myitsu let myu a matu daw jau mayu ai ningtawn ai myu sha ni hpe hpaji kaba lawan chye la lu hkra shalat la ra saga ai.(Japan du W.P sha nkau myi jawm pawng nna Kachin uplift society wuhpung jawm hpaw let MC lung ai W.P ramma nkau myi hpe ja gumhpraw hku garum shingtau pawn ba la nga ma ai. Grai kaja ai masing re).

2. Lu su ai ni hte matsan ai ni a lapran na hpaji hka ja la lu ai masa shai wa ai hpe rap shara ra ai. Mungkan hta shani shagu ngu na wa, ningnan lama ma hpe sawk sagawn lu let, gin shalat ai zai ladat hpaji lam ningnan ni pru wa nga ai. N dai zawn hpaji ninghkrin ni sawk sagawn mu tam da sai zai ladat hpaji ni gaw manu hpu hpu jaw nna she chye la lu, hka ja la lu ai majaw , lu su ai ni sha shawng lu chye la, hka ja rai akyu hkam sha lu nga ma ai. Matsan ai ni gaw shaning grai na ai shaloi, dai zai ladat hpaji ni manu hkyam sa

15 15 15 15

(12)

w w w w

shawng lam maka grau kaja tsawm htap wa magang rai na re.

3. Hpaji sutdek hpung (think tank) ni hpaw nna, myu hpe, mungkan hpe daw jau ra sai. Myit ningmu rum ai ni jawm hpawm nna, myu hpe makawp maga ai, mungkan hta tsaw ra myit, tara rap ra ai lam hte simsa lam (love, justice and peace) nga wa hkra wuhpung hpaw let daw jau saw a ra ga ai. Dai ni byin nga ai W.P ginra a mung masa sut masa, hpaji masa, shinggyim nga pra masa ni hpe sawk sagawn let, shawng lam shingran ni woi jahkrat, ladat ningnan ni woi shapraw re ai wuhpawng ni hpaw ra sai. Ga shadawn, tara masa kung kyang ai ni wuhpung jawm hpaw nna, myu sha ni tara masa lam hku jasam ni a roi sha, n tara ai hku amyat htuk sha ai kaw na makawp maga la mai ai hte, tara masa ni hte seng nna tara rap ra ai lam, anhte a ginra hte thuk manu ai tara u pade ni hpe gin shalat mat wa yawng mai kaja nga ai.

4. Ya kaw nna pyi, W.P ginra gaw ja hpaga nau ra rai wa nga sai. Kade daram W.P sha ni ja hpaga gin shalat ai hpaji, hpaga ga ai ladat hpaji, kun rai len shalai ai hpaji ni hpe chye da ai, hka ja nga ga ai ngu ai gaw, W.P sha ni a du na ra ai aten na sut masa ring chying lam hpe hkrang shapraw ya na lam madung rai nga sai.

3. Karai Kasang gaw hpaji byeng ya jaw nga ai. Karai shaman chyeju hta mahta nna, hpaji byengya hpe tam let W.P myu sha ni rawt jat galu kaba sa wa ga. 4. Karai Kasang jaw da ai labau

htunghkying ningli, shingra sut rai ni a lam ka jahtuk let mungkan de hpaji len shalai jaw saga.

Madi shadaw ai laika ni

1. John W. Riggs, Postmodern Christianity (New York: Trinity Press International,2003). 2. Paul Matheny, On the Genealogies and

Geographies of Philosophical and Theological Thinking: An Introductory Text (Manila: New Day Publishers,2006).

3. Ignatius Yarza, History of Ancient Philosophy (Manila:Sinag-tala Publishers, Inc, 1994). 4.

qef;vGif? urÇmhawG;ac:&SifBuD;rsm;? (&efukef ? tm;rmefpmay? 1999)

2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 1818181818 wwuww

(13)

w w w w 5. Hpaji hpan shagu hta ningtawn ai, mungkan

madang hku chye chyang ai experts (sh) specialists ni law law, nga wa hkra masing jahkrat let, myu hte mungdan hpe gaw sharawt sa wa ra ai. Ga shadawn, computer kung ai mung nga ra, tsi sara wun mung nga ra, nam kawn hpaji ninghkring ni mung nga ra, engineer mung nga ra, n bungli gau ninghkrin ni mung nga ra, etc. ga ai.

C. Mungkan De Hpaji Len Shalai Ai Amyu Ni Tai Shaga

Dai ni gaw, myu W.P sha ni hta hpaji janmau degree kaba ni hpe gup la lu ai, hpaji du ni (hpaji ninghkrin) law wa sai majaw mungkan hpe bai daw jau ra sai. Karai jaw da ai shingra sut rai ni hte, htunghkying ningli ni hpe prat dep zai ladat hpaji ni hte sawk sagawn rai, len shalai jaw ra ai aten rai sai. Mungkan masha ni gaw, myu W.P sha ni a labau, htunghkying, myit hkawn masa, shinggyim nga pra masa, Karai masa lam ni; W.P buga a hpun kawa, du sat, sut nhprang rai ni a lam hka ja la mayu nga sai. Galoi dai lam ni hpe mungkan de len shalai jaw na kun nga ala nga ma ai.

Ga shadawn, dai ni na ban prat gaw ngwi pyaw simsa lam hpe gaw gap ai prat ( the preservation of world peace) rai nga ai. Myu W.P sha ni a kinship system, kahpu ganau, mayu dama masum rai tim

langai sha hku hku sha ai, jasam ngu ai n nga ai htunghkying ni hpe mungkan de len shalai jaw lu yang mungkan simsa lam a matu jai lang mai nga ai. Lungseng a lam hpe azin ayang ka jahtuk len shalai ai hpe hti hka ja la mayu ai mungkan masha ni law law rai nga ma ai.

Anhte a labau, htunghkying, myit hkawn masa, shinggyim nga pra masa, Karai masa lam ni; W.P buga a hpun kawa, du sat, sut nhprang rai ni a lam ni ka jahtuk nna, mungkan de len shalai ai lam gaw Hpan madu Karai Kasang a lata amu ni hpe hpe sak se hkam dan ai lam mung rai nga ai. Anhte lu da ai (Karai Kasang jaw da ai) hpaji sut dek hpaw nna, mungkan de hpaji ningli ni len shalai jaw saga.

Ga Hpung Dim

1. Hpaji hpe manu chye shadan ai hte hpaji hta mahta nna asak chye hkrung ai amyu ni tai sa wa saga.

2. Hpaji byeng ya gaw myu a sari sadang hpe shatsaw ya lu ai sha n ga, myu a shawng lam maka kaja ni hpe gin shalat ya lu ai hte, mungkan madang dap ai myu ni tai wa hkra woi ningshawng lu ai hpe myit dum let, shawng lam a matu shajin shakut sa wa saga.

19 1919

(14)

w w w w

TSAWRA

MYIT A

NINGJ

NINGJA

A

YESU

HKRISTU

CHYU SHA

Jesus Christ

Perfect love

Yawhan 3:16; Roma 8:35; I Kor 13:13; I Yawhan 4:8

(April 3-5 laman galaw ai Man Maw Ginwang a mung shawa zuphpawng hta Rev. Dr. Lahpai Awng Li len shalai ai lakjet re)

I. Yesu Hkristu Gaw Kadai Rai Ta?

Yesu Hkristu gaw Karai Kasang a lam hte, Shi a sharawng awng ai lam ni hpe hpawdan hpyan dan ai wa re. Shi gaw:

ai lam hpe shawng tam ai lam rai nga ai (Mahte 6:33). Karai Kasang a mungdan ngu ai gaw Karai Kasang up hkang ai shara re. Yesu gaw Karai Kasang a up hkang ai lam hpe, shi a asak hkrung lam hta tsep kawp hkam la ai wa re. Shi hpe kam sham ai ni mung Karai Kasang a up hkang ai hpe hkam la nna asak hkrung na hku tsun sharin wu ai. Dai majaw, Yesu sharin ya ai kyu hpyi ga hta, Na a mungdan du wa u ga (Na a up hkang ai lam, nye a asak hkrung lam hta du wa u ga) ngu hpyi shangun ai re. Dinghpring ai lam ngu ai gaw Karai Kasang a hpung shingkang atsam ningja ni langai hkrai a asak hkrung lam hta dan hkung wa hkra, shagrit shanem let marin marit ai lam rai nga ai. Yesu shi nan mung Shi a asak hkrung lam Kawa Karai Kasang ra ai hku rai u ga ngu, galoi mung kyu hpyi ai re {ga shadawn- ndai gawm ngai kaw nna shalai lu yang gaw shalai kau ya rit, rai tim ngai ra ai hku n rai nang ra ai hku rai u ga ngu akyu hpyi ai (Mahte 26:39)}. Lahta na lam ni hpe ginchyum nna, Karai Kasang hpe tsaw ra ai ngu ai gaw, Karai Kasang chyu sha teng man ai, hkrung nga ai Karai re ngu kam ai; Karai Kasang hta lai nna, kaga hpara shaje n nawku ai; Karai Kasang hpe hkrit hkungga ai; n’ gup aga hku, sat lawat hku Karai Kasang a man e shagrit shanem let asak hkrung ai, Karai Kasang a hkang da ai ga matsun ni hpe tsaw ra myit hte madat mara hkan sa ai lam re. Shani shagu na asak hkrung lam hta Karai Kasang hpe chyu sha

25 25 25 25

(15)

w w w w 1) Shawng ningpawt kaw nna Karai Kasang rai nna,

shinggyim hkum hkrang dagraw let shinggyim masha ni hpe yubak a ningsin hta na hkye la na matu mungkan ga de du sa ai wa re (Yawhan 1:1-5).

2) Yawng mayawng hpe hpan da ai wa re (Yawhan 1:3; Kolose 1:16-17).

3) Tsaw ra ai wa re (Yawhan 3:16, I Yawhan 4:8). 4 Yubak nlang hte hpe raw dat kau ya ai wa re (I

Yawhan 1:7).

5) Htani htana (mani, daini, htawm hpang prat) a hkrung nga ai wa re (Hebre 13:8; Shingran laika 21:6).

6) Tsadan hte si du hpe awng dang ai wa re (I Korinhtu 15:3-4; Yawhan 11:25-26).

7) Mungkan hpe awng dang ai wa re (Yawhan 16:33). II. Yesu Madun Lai Wa Sai Tsaw ra Myit Ningja

Ni

Yesu gaw shi a Karai shingni ningja hpe dinghpring ai lam hte tsaw ra myit hta mahta nna shadan shadawng wu ai. Shi gaw 1. Chyoi pra ai Wenyi hte shangai ai hkam la ai (Yawhan 3:3). Chyoi pra ai Wenyi a n’ gun atsam hte she Karai Kasang sharawng awng ai asak hkrung lam hta hkawm sa ai (Luka 4:18-19). 2. Myit masin kraw lawang kata chyoi pra san seng ai (Mahte 5:21-30). 3. Shinggyim masha shagu

hpe manu shadan ai. Shinggyim masha gaw du sat du myeng ni hta grau manu dan ai, mungkan ting hta garau manu dan ai (Mahte 12:12; Marku 8:36) hku yu let tsaw ra ai.Yesu manggang kap ai ni (Mahte 8:1-4) hpe tsaw ra ai hte shinggyim wuhpawng hta bai shang lu na matu shamai shatsai ya ai. Shut hpyit nga ai masha num hpe mung tsaw ra ai myit hte mara raw dat ya ai hte yubak lam kaw nna shalawt la ai (Yawhan 8:3-11). Ma ni hpe mung tsaw ra manu shadan ai (Marku 10:13-16). Yesu shi hpe tsaw ra ai ni hpe sha tsaw ra ai n rai, mungkan shinggyim masha yawng hpe tsaw ra ai wa re. Karai Kasang hpe n tam ai, n kam ai, Karai Kasang a tsaw ra myit hpe ndang kau ai ni hpe mung tsaw ra ai wa re.

A. Karai Kasang Hpe Tsaw Ra Ai Lam

Karai Kasang hte shinggyim masha shagu hpe tsaw ra ai lam hpe kaba dik ai hkang da ai tara hku Yesu shadan shadawng dan nga ai (Mahte 5:44-47; Luka 6: 27-36). Karai Kasang hpe na a myit kraw lawang mahkra hte, na a myit masin mahkra hte, na a myit mang mahkra hte nang tsaw ra lu na ndai, ngu nna dai hpe grau kaba ai hkang da ai ga re ngu, shi nan Karai Kasang hpe tsaw ra ai hte shi hpang hkan ai ni mung Karai Kasang hpe tsaw ra na matu tsun sharin wu ai (Mahte 22:37). Karai Kasang hpe tsaw ra ai ngu ai gaw, Karai Kasang a mungdan hte Shi a dinghpring

23 23 23 23

(16)

w w w w

kam hpa manoi manat let nawku ai, shagrau shatsaw ai, shakawn kungdawn ai, Karai a magam hta kabu gara ai myit hte ap nawng daw jau ai, myit mang tsun shaga asak hkrung ai lam yawng gaw Karai Kasang a hpung shingkang hpe shadan shadawng ai, lam ni rai nga ai.

B. Shinggyim Masha Hpe Tsaw Ra Ai Lam

Karai Kasang hpe tsaw ra ra ai ngu tsun ngut ai hpang, Yesu gaw, “Na a htingbu wa hpe, na a hkum hte maren nang tsaw ra lu na ndai” ngu hkang da ai re. Dai hpe Luka 10:23-37 hta tara sara langai Yesu “na a htingbu wa hpe na a hkum hte maren tsaw ra u’ ngu ai tara hpe tsun dat ai shaloi, dai wa gaw “nye htingbu wa gaw kadai wa rai na a ta? ngu nna Yesu hpe bai san ai shaloi, Yesu kaja ai Samari ga shadawn hte sang lang dan ai re. (Masha langai mi Yerusalem mare nna Yerihko mare de yu wa yang, damya hkrum wu ai: dai ni gaw shi a hpun palawng raw kau nna, nhtum nni di kayat nhtawm, ganoi noi si sayang she, kau da nna wa mat ma ai. Shaloi hkinjawng langai mi dai lam hku hprang hkrup nna, dai wa hpe mu jang, koi kau da wu ai. Dai hte maren, Lewi masha langai mi mung dai yang du nna, dai wa hpe mu jang, koi kau da wu ai. Samari masha langai mi mung dai lam sa wa yang, dai wa kaw du nna, shi hpe mu jang, matsan yu dum ai hte sit sa nna, shi a nma ni hta namman hte tsabyi ru kaw shi sa shingbyi nga ai. Dai wa mung shi a prang

ga de shi hpe wa rem shangun dat wu ai. Shaloi shi gaw, wa ni sha ai shapre kawp hte pyi, shi a kan jahkru mayu ti mung, gade ai mung n jaw sha mu ai. Shing rai shi myit dum yang, ‘Nye wa a shabrai sha ai ni gade wa n taw n tsang muk sha lu nga ma hka’! ‘Ngai wa gaw ndai yang e kawsi kyet ai hte hten bya magang wa nga nngai. Ngai rawt nna nye wa kaw wa n htawm, Wa e, sumsing lamu a man e mung, na a man e mung, ngai shut ni ai. Ya kaw nna, na nsha ngu na, ngai n ging n dan nngai: na shabrai sha ai masha langai mi zawn ngai hpe tawn da e law, ngu na we ai, nga ai. Shingrai shi rawt sa wa nna, kawa kaw du wa ai. Shi tsan tsan naw rai nga yang, kawa gaw shi hpe hkap mu ai hte matsan yu dum nna, gat sa n htawm, kasha a du hta noi ginshum let, shi hpe a pup wu ai. Shaloi kasha gaw, Wa e, sumsing lamu a man e mung, na a man e mung, ngai shut ni ai: ya kaw nna na nsha ngu na ngai n ging n dan nngai. Na a shabrai sha ai masha langai mi zawn, ngai hpe tawn da e law, ngu nna kawa hpe tsun nem wu ai. Kawa chyawm gaw shi a mayam ni hpe, reng htum ai hpun palawng alawan la sa nna, shi hpe jahpun ya maru; shi a lata hta lachyawp chyawp ya maru; lagaw hta kyepdin din ya maru; kawn tawn ai dumsu kasha mung la sat mu; shingrai anhte kabu kara ai hte lu sha nga ga; hpa majaw nga yang, ndai ngai sha gaw si mat sai, ya bai hkrung sali ai; mat mat sai

29 29 29 29

(17)

w w w w bun nhtawm, ahkyeng kayawp wu ai: shi a lawze hta

mung dai wa hpe shajawn nhtawm, manam nta langai mi de lakawn wa nna, lajang ya wu ai. Hpang shani e shi gumhpraw lap lahkawng shaw nna, dai manam nta madu wa hpe ya let tsun wu ai gaw, ndai wa hpe yu lajang ya e; shi a majaw nang jan ma ai made gaw, ngai bai wa jang she, nang hpe wa wa na de ai, ngu da wu ai. Dai masha masum hta damya hkrum ai wa hte htingbu daw ai wa gaw, kadai mahtang re ai, ngu nna nang myit n ta? ngu nna htan wu ai. Dai tara sara gaw dai wa hpe matsan dum ai wa re ai ngu wu ai. Yesu gaw, nang mung dai zawn wa galaw u, ngu nna shi hpe tsun dat wu ai). Yesu shi nan mung shinggyim hkum hkrang hku asak hkrung ai aten hta matsan mayan, ru yak jam jau hkrum ai ni yawng hpe tsaw ra myit hte shamai shatsai, jaw lu jaw sha ai re. Dai hta sha n’ ga Yesu gaw, `Yubak lu ai ni hte hpyen ni hpe mung tsaw ra ra ai hku sharin ai re. Htingbu wa hpe na hkum hte maren tsaw ra u ngu ai gaw, tinang a akyu hpe shagyawm kau nna, manang wa a akyu a matu garum shingtau let daw jau ai lam rai nga ai. Tinang a tinggyeng hpe machyu nna asak hkrung na matu n rai, masha wa a matu asak hkrung ai lam rai nga ai. Masha wa a mai kaja lam a matu tinang a akyu hpe shagyawm kau nna, tsaw ra ai tsaw ra myit re. Masha wa a myit masin wenyi su hprang wa nna, Karai Kasang yaw shada da ai shinggyim masha langai a asak hkrung lam

de du wa hkra garum madi shadaw, daw jau ai tsaw ra myit rai nga ai.

C. Mara Raw Dat Ya Ai Tsaw Ra Myit

Karai Kasang gaw shinggyim masha ni a n kaw n law di ai, ga n madat ai, gumlang ai majaw shanhte hpe jahten sharun shamyit kau na, Nye a man hta gum dagup shangun na, Ngai hpang de gayin wa tim dam jaw na, ringri zingrat hte sharin shaga na ngu nna, Karai Kasang myit na re ngu shinggyim masha ni myit la chye ga ai. Rai tim, Yesu Hkristu a asak hkrung lam hku nna Karai Kasang madun ai tsaw ra myit gaw lam yit mat nna, tinang kaw na hprawng mat wa ai kashu kasha langai dum nta de bai nhtang wa yang she myit dik myit pyaw ai kawa a tsaw ra myit zawn rai nga ai. Dam mat ai (sh) mat mat ai kasha lam hpe Luka 15:11-25 hta Yesu ga shadawn hku shaleng dan da nga ai. (Masha langai mi shadang sha lahkawng lu ai. Dai yan hta na kaji mahtang gaw kawa hpe, Wa e, ngai la ang ai sali kumhtaw gaw ngai hpe karan ya e, ngu nna hpyi wu yang, kawa mung shan hpe sali wunli karan ya wu ai. Dai hpang nhtoi gade ya n na yang, kasha kaji gaw arai mahkra shinggyin la nhtawm, tsan ai mung de sa wa nna, dai shara e pyaw daw kadaw hkawm nga ai hte, shi a sut rai ginlut shamat kau ma jang, dai mung e hku wa kaba wa ai rai nna, shi matsan chyaren hkrum magang nga ai. Shaloi dai mung na masha langai mi

27 27 27 27

(18)

w w w w

mung, ya bai mu la se ai; ngu mu ai. Shingrai shanhte pyaw pyaw rai nga ma ai). N dai ga shadawn hta, tsaw ra myit gaw mara raw dat ya ai (forgiveness) lawm ai re. Mahte 18:21-22 hta hpu nau wa bai shut shut rai yang sanit shi e htam sanit lang mara raw kau ya mai nga ai (n matsing da ai sha mara raw ya tik tik di wu ngu mayu ai re) ngu tsun sharin da ai re.

D. Shagrit Shanem ai Tsaw Ra Myit

Yesu gaw Karai majing, hkaw hkam ni a hkaw hkam rai tim, shi hkum shi shangun ma zawn shagrit shanem ai hte daw jaw ai re. Shangun ma a nsam hpe dagraw nna, sape ni a lagaw hpe kashin ya ai re (Yawhan 13:1-15). Luka 18:9-14 hta tinang hkum ding man dum nna, masha kaga hpe hpa n nawn ai Hparishe wa hte, ti nang hkum yubak kap dum ai kang hta ai wa a htingnu de lung wa nna kyu hpyi ai lam ga shadawn hku Yesu tsun dan nga ai. N dai ga shadawn hta, mara n lu dum ai, san seng chyoi pra dum ai Hparishe wa hta, shagrit shanem let yubak kap ai wa hpe matsan dum la rit ngu, sinda adup let kyu hpyi ai kang hta ai wa mahtang Karai Kasang a man e ding hpring ai lam grau lu la wu ai ngu nna, Yesu tsun sharin da nga ai.

Yesu gaw shinggyim masha ni shi a man hta tinang hkum tinang asum jaw hput di na matu, grai mazut ai ladat hte hkye mawai la ai wa n rai. Galu kaba dik htum ai tsaw ra myit hte tinang a arawng aya, hpung - Yawhan 14:23-24 ‘Ngai e tsaw ra wa rai yang gaw,

nye ga matsun hkan shatup na ra ai: nye Wa mung dai wa hpe tsaw ra na wu ai. Ngai e n tsaw ra ai wa gaw, nye ga n hkan shatup lu ai: dai hta kaga, nanhte na la lu ai mungga gaw, nye a ga n rai li ai, ngai hpe shangun dai ai, nye Wa a mungga rai nga lu ai’.

- I Yawhan 2:5 ‘Kadai rai ti mung shi a mungga hpe hkan nang a yang gaw, Karai Kasang a tsaw ra ai lam, dai wa hta e kaja wa teng teng dik wa salu ai: anhte shi hta rawng nga ga ai gaw, ndai lam majaw anhte chye lu ga ai’.

- I Korinhtu 13:13 ‘makam masham, myit mada ai hte tsaw ra ai myit ngu ai lam masum rai nga ai, rai tim dai hte hta grau kaba ai gaw tsaw ra ai myit rai nga ai’.

- I Korinhtu 13:2 ‘Ngai myihtoi chye htoi ai hte, sung ai ga yawng mayawng, chye chyang ai lam amyu myu hkum nga ai hte, bum hpe jasit lu hkra re ai makam masham rawng ti mung, tsaw ra ai myit n rawng yang gaw, ngai hpa n rai nga nngai’.

- Galati 5:6 ‘Hkristu hta e matu gadoi hkam ai lam rai ti mung, matu gadoi n hkam ai lam rai ti mung, hpa akyu nnga ai rai nna, tsaw ra myit hte shachyen ai makam masham hkrai sha, akyu rawng nga ai’. - Roma 8:39 ‘Hkristu Yesu a tsaw ra ai hta na anhte

hpe kadai wa mi jahka kau lu na a ta?’

33 3333

(19)

w w w w dagu, daru magam ni yawng kau da nna, mayam a

nsam hpe hpun dagraw let wu dang ntsa si hkam ai hku nna she, shinggyim masha ni hpe tsaw ra myit hte hkye la ai magam gun hpai lai wa sai wa re.

Tinang hkum tinang dinghpring dum, grau dum, chyoi pra san seng dum, kaga ni hta makam masham grau nga dum ai Hparishe ni hpe Yesu daru kau nga ai (Mahte 23:23-28). Yesu shi du sa ai gaw masha ni a daw jau ai hpe hkam la na matu du sa ai n rai, shi mahtang shinggyim masha ni hpe daw jau na matu du sa ai ngu, shagrit shanem ai tsaw ra myit hte daw jau ai wa re (Mahte 20:28).

E. Asak Jaw Kau Ai Du Hkra Tsaw Ra Ai Tsaw Ra Myit

Yawhan 3:16 hta “Karai Kasang a kasha hpe kam sham ai ni, hten bya n hkrum ai sha, htani htana asak lu la mu ga nga, Karai Kasang gaw shi a kasha shingtai hpe jaw kau ai kaw du hkra mungkan ga hpe tsaw ra wu ai” ngu nna, Karai Kasang a tsaw ra myit gaw asak jaw kau ai du hkra tsaw ra ai, tsaw ra myit re ngu tsun sang lang da nga ai. Shinggyim masha ni hpe tsaw ra ai lam hpe, jahtum chyalai hku nna wu dang ntsa du daw sai hkaw hkam let, Yesu madun lai wa sai. Yawhan 10:11 hta Yesu tsun ai “Ngai gaw sagu rem wa kaja rai nngai. Sagu rem wa kaja gaw, sagu ni a matu tinang a asak nawng ya kau lu ai” ngu shi a

tsaw ra myit hpe shaleng dan nga ai.Yawhan 15:11-13 hta Yesu tsun ai gaw, “Nye a kabu gara ai myit nanhte hta rawng nga na hte, nanhte a kabu gara ai gaw hpring tup wa na matu, ga ndai ngai nanhte hpe tsun da made ai. Ngai nanhte hpe tsaw ra made ai zawn, nanhte shada da tsaw ra nga mu, dai gaw nye a ga matsun rai li ai.

“Jinghku wa a matu tinang a asak nawng kau

hkra tsaw ra ai myit hta grau kaba ai tsaw ra ai

myit gaw kadai hta mung n nga ai” nga nna tsun

sharin da nga ai.

F. Hkristan Ni Yesu A Tsaw Ra Myit Hpe Bu Hpun Dagraw Ra Ai Lam

Hkristan asak hkrung lam gaw Yesu a tsaw ra myit hpe hkam la lu sai ni re ai hte maren, Yesu a tsaw ra myit ningja hpe mungkan de, anhte a asak hkrung lam hku len shalai ya ra ai lit lu ga ai. Lawu na chyum ga ni gaw anhte hpe Yesu a tsaw ra myit mungkan de len shalai ra ai lam shatsam ai mungga ni rai nga mali ai.

- Yawhan 14:21 ‘Nye a ga matsun lu la nna hkan shatup ai wa gaw, ngai hpe tsaw ra ai wa rai nga ai.Ngai e tsaw ra ai wa hpe nye wa mung tsaw ra na wu ai: ngai mung dai wa hpe tsaw ra ai hte, ngai hkum nan shi hpe shadan dan na we ai’.

31 31 31 31

(20)

w w w w

- Yawhan 13:35 ‘Shing rai nanhte shada tsaw ra ai myit rawng nga myit yang gaw, nanhte nye a sape ni rai nga myit dai gaw, masha yawng mayawng chye lu na mara ai’.

III. A Lu Ai Tara

Yesu a bum ntsa na tara hkaw ga ni gaw Yesu a tsaw ra myit shingni hpe bu hpun dargaw let asak hkrung lu na matu sharin matsun ai mungga ni re. A lu ai ngu ai gaw Karai Kasang sharawng awng ai ngu ai lachyum re.

1. Wenyi hta matsan mayan rai nga ai ni gaw a lu ma ai; kaning rai n me law, sumsing lamu a mungdan shanhte a mungdan rai nga ma lu ai. (Blessed are the poor in spirit: for theirs is the kingdom of heaven). Mahte 5:3.

A. Wenyi hta matsan mayan rai nga na matu gaw, tinang hta wenyi lam gawng kya nga ai hpe dum ra ai. Tara Agyi 16:20-21 hta Samsun, Delila a hkalem ai majaw kara zen kau ya ai hkam ra mat ai.Karai Kasang a wenyi shi hte rau n rai mat ai. Dai majaw n gun n rawng mat ai. Matsan mayan rai mat ai. Hparishe ni, tara shadik nna, wenyi lam hta sut su dum ma ai. Rai tim, Yesu shanhte hpe lup hte bung ai ni ngu daru kau ai (Mahte D. Wenyi hta matsan mayan rai nga ai wa gaw,

Karai Kasang a chyeju hte sha hkrung nga lu ai hpe dum chye nna, shagrit shanem ai myit lu la ma ai. Tingyeng marin myit ni shagyawm kau nna, Karai Kasang sharawng awng ai hku asak hkrung na myit shajin lu ai. Karai Kasang a matu asak hkrung gwi wa ai. Dai majaw dai ni gaw, sumsing mungdan a kashu kasha ni hkam la lu na lam ma hkra hkam la lu na re. Mahte. 16:24 hta Yesu gaw “Ngai hpang de sa wa mayu ai wa kadai rai tim mung, tinang a hkum hpe nyet kau lu na rai nna, shi a wu dang hpai let ngai kaw hkan nang ru ga” ngu nna tsun sharin da nga ai.

Kam hpa manoi manat ai hte Karai Kasang kaw ap da let asak hkrung ai wa sha Karai Kasang a ga madat nna, Karai Kasang sharawng awng ai hku hkawm sa na re majaw, sumsing mungdan gaw shanhte a mungdan rai na ra ai.

2. Yawn hkyen hkrum ai ni gaw a lu ma ai, kaning rai n me law shanhte shalan shabran ai hkrum na mara ai. (Blesses are they that mourn: for they shall be comforted).

A. Yawn hkyen hkrum ai shaloi she, tinang hta makam masham nga n nga; nga yang mung

37 37 37 37

(21)

w w w w 23:23-28). Luka 18:10-14 hta Yesu ga shadawn

tsun ai hta mung Hparishe wa Wenyi lam hta hkum tsup dum ai.Kang hta ai wa chyawm gaw shi hta gawng kya dum ai n hkum tsup dum ai hte Karai Kasang kaw hpyi sit shang ai. Dai majaw Kang hta ai wa dinghpring ai lam hparishe wa hta grau lu la ai. Dai re ai majaw Wenyi hta sut su ra ai hpe dum chye ai ni, dai hpe hkan tam na ra ai. Shaloi Karai Kasang hpe shagroi gara ai myit masin hte hkan tam na mara ai rai nna, Karai Kasang a mungdan hte seng ai masha ni tai wa na re.

B. Wenyi hta gawng kya nga ai wa gaw, Karai Kasang sha jaw ya, shabyin ya lu ai hpe mu chye wa na rai nna, Yesu a si hkam ai hte hkrung rawt ai chyeju hta sut su ai wa tai wa na re. Wenyi hta sut su ai ngu ai hpe chye na wa na ra ai. Luka 12:16-21 hta sut gan law htam wa ai hta, masha a asak rawng ai n rai nga tsun da nga ai. Dai ga shadawn hta Sahti wa shi a yi hkau na hta nsi naisi grai ngai ai majaw, dum kaba galaw la nna sut rai ni hpe shinggyin da nhtawm “nye myit masin e law law ning a matu arai kaja law law nang shinggyin da ni ai, myit masin e asan apan rai nga nu,lu nu sha nu, pyaw pyaw rai nga nu, ngu na we ai. Shaloi

Karai Kasang gaw dai wa hpe, masha angawk e, dai na jang na a myit masin hpe dawm la kau ya na ra ai: dai rai nna, nang mahkawng shachyip da ai arai ni gaw, gade a matu rai na ra ta? Tinang a matu sut gan mahkawng nna, Karai Kasang hta n lu n su ai wa gaw shing re ai wa rai nga ai, nga nna Yesu sharin da nga ai. Wenyi hta matsan mayan rai nga ai ni gaw, tinang hkrai hpa mung ndang di lu ai majaw, Karai Kasang hpe tam ai hte manoi manat wa ai majaw Karai Kasang a kashu kasha ni tai wa na re.

C. Wenyi hta matsan mayan hkrum nga ai wa gaw, Karai Kasang hpe tsep kawp kam hpa manoi manat ra ai hpe chye wa ai re.Yawhan 15:4f ‘Ngai hta noi nga mu, ngai mung nanhte hta noi nga na, shaloi nanhte asi law law si na’. Yesu tsun ai ‘nanhte ngai hta noi nga nna,nye ga mung nanhte hta noi nga ai rai yang nanhte hpa hpyi mayu yang hpyi mu, hpyi ai hte maren nanhte hpe madat ya na’ nga ai re. (Karai Kasang hpe n hkrit, n hkungga ai majaw tsa, kan-ni lu ai ni; nse nsa ai hku asak hkrung ai ni;dinghku hten ai ni; mawp sha ai ni; lagut damya ni; masha sat ai lam ni byin nga ai). Karai Kasang hpe tsep kawp kam hpa manoi manta ai ni gaw, Karai Kasang a mungdan a Sali wunli hkam la lu na re. 35 35 35 35 35 3636363636

(22)

w w w w

ngang kang ai makam masham rai nga ai kun? jep joi yu lu wa ai. Masha gaw yawn hkyen hkrum ai shaloi Karai Kasang hpe hpyi jahtau chye nga ai. Shaloi, dai wa Karai Kasang a shalan shabran ai tsaw ra myit hpe hkam la lu na re.

B. Masha wa a yawn hkyen, tsin yam tsin dam hkrum sha ra ai hpe mu mada nna, yawn hkyen hkrum ai ni gaw a lu ma ai. Masha wa hte rau yawn hkyen ai, hkam sha lawm ai tsaw ra myit gaw, Karai Kasang a tsaw ra myit ningja re. C. Tinang a yubak mara hpe mu nna, myit malai ai

hte yawn hkyen ai wa a lu ai. Yubak a shabrai si ai hpe chye nna myit malai lu nna, Karai Kasang hpang de nhtang wa mai ai. Dai wa hpe Yesu mara raw ya nna, Shi hta masha ningnan tai wa shangun ai re. II Kor 7:10 hta tsun ai gaw, Karai Kasang ra ai yawn hkyen ai gaw, hkye hkrang la ai hkrum hkra, n tsang ra ai myit malai ai hpe shachyen nga ai, mungkan ga a yawn hkyen ai chyawm gaw, si mat ai hpe shachyen nga ai. Yawn hkyen hkrum ai aten hta Karai Kasang a shalan shabran ai lam hkam la lu ai wa gaw, teng sha Karai Kasang a chyeju hkam la lu ai wa rai nga ai.

ai re. Dai majw hparishe ni a asak hkrung lam shut nga ai ngu gwi gwi tsun ai (Mahte 23:23-28) . Nawku htingnu kaw n tara ai hku amyat htuk, tinang a tinggyeng a matu sut tam la ai hpe pawt sindawng nna, pum hkum saboi ni hpe galau kau ya ai re (Mahte 21:12-13). Mahte laika 11:29 hta “nye a lam sharin la mu” ngu tsun sharin let Karai Kasang a mungdan a matu, Karai Kasang sharawng awng ai lam hpe masha myi man n tau ai sha Karai Kasang a myi man tau let gwi gwi tsun sharin mu, galaw gun hpai mu ngu kasi madun ai lam re.

Mungkan hpe madu lu na ngu ai gaw, Karai Kasang moi kaw nna ga sadi jaw da ai hpe madu la lu na ngu ai re. Ga shadawn, Abraham hpe Ningpawt Ninghpang 15:7 hta “Ndai mung hpe na a sali wunli shatai na matu jaw na nga nna, Hkaladea masha ni nga ai Ura mare kaw nna nang hpe shaga woi wa ai Yehowa gaw ngai rai nga nngai” ngu Yehowa tsun ai. Tara Jahprang. 4:38 hta “Nang hta grau kaba nna, grau law ai amyu ni hpe na a man na shi shaden kau ya nna, dai ni rai nga ai hte maren shanhte a lamu ga hta nang hpe woi shawn nna, sali wunli madu shangun na nga, shi a nsam kaba hte Egutu mung kaw nna shi a man de shaw wa nit dai” nga tsun da nga ai. Karai Kasang a ga madat let kam sham ai hte shi a ga sadi ni hpe madu la lu ai lam ni re. Tinang ra ai lam hpe lata nna,

41 41 41 41

(23)

w w w w

3. Myit sumnung ai ni gaw a lu ma ai, kaning rai n me law, shanhte mungkan ga hpe madu lu na mara ai.(Blessed are the meek: for they shall inherit the earth).

Myit sum nung ai ngu ai gaw, hkrit ai, dang sha mayu ai wa hpe galoi mung asum jaw ai, jaw tim n jaw tim baw gum hkap la ai myit masa n re. English ga hkum meek ngu ai a chyum masa lachyum gaw 1) Karai Kasang a ga madat mara na matu jin jin rai nga ai myit masin 2) Karai Kasng a hkang da ai tara ni hpe kabu gara hkap la hkan san a matu jin jin rai nga ai myit masin hpe ngu ai re.

A. Karai Kasang hpe myit masin hkum hkrang ma hkra hte kam hpa let tinang hkum hpe Karai Kasang kaw tsep kawp ap da ai wa re. Luka 1:38 hta Mari tsun ai, na a ga hte maren ngai hta rai wa u ga. Mahte 26:39-42 hta Yesu , nye a myit n rai, na a myit she rai u ga kyu hpyi ai re. Karai Kasang kaw ap ai asak hkrung lam hpe Karai Kasang lit la ya nga ai. Dai majaw mungkan gaw shanhte hpe n dang kau lu ai. Shanhte she mungkan hpe dang kau ai ni rai na re.

B. Jaw ang ai aten hta masin pawt nna, n jaw ai aten hta masin n pawt ai wa re. Tinang hte, tinang a akyu hkra wa yang masin pawt ai gaw yu maya shinggyim masha a sat lawat re. Rai tim, masha

wa a matu (sh) wuhpawng a matu n tara, dang sha roi rip, zing ri, baw daw sha, mawp sha, ai ni a matu tsaw ra matsan dum ai myit hte masin pawt let shalawt na matu ap nawng shakut ai gaw, Karai Kasang a mungdan gaw de ai lam hta shang lawm ai lam re. Karai Kasang a mungdan a maka kum la gaw tsaw ra ai, ngwi pyaw simsa ai hte tara rap ra ai lam ni re. Dai majaw, tinang a tingyeng a matu n rai, jahten sharun na matu n rai, hkye la na, garum shingtau na, masha wa a tsin yam kaw na shalawt na matu pru ai sin pawt lam gaw jaw nga ai. Ga shadawn, Bu Hkawm Laika 12:3 hta “Moshe gaw, ga ningtsa ting na masha nlang hta myit grau sumnung ai wa rai nga ai”ngu tsun shagrau da nga ai. Moshe gaw n tara ai hpe makawp ai shaloi lata lai mat nna, Egutu masha hpe sat ga ai. Egutu hkaw hkam Hpara U hpe, ‘nye masha ni hpe dat u’ ngu gwi gwi tsun ai wa re. Pawt sindawng let Israela ni hpe daru sharin ai. Rai tim dai lam ni gaw, tinang a myit ra ai lam a matu n rai, Karai Kasang a sharawng awng ai lam hpe madung dat nna tsun shaga, galaw gun hpai ai majaw, Moshe hpe sumnung ai myit masin lu la ai wa re ngu tsun ai re. Yesu mung Karai Kasang a sharawng awng ai lam hpe masha myi man n tau ai sha gwi gwi tsun sharin

39 39 39 39

(24)

w w w w

tinang ra ai hku asak hkrung yang Hkanan mung hpe n madu la lu na ma ai. Kam sham ai hte, shagrit shanem let Karai Kasang sharawng awng ai hku asak hkrung jang ‘na mungdan du wa rit ga ngu ai’ yesu sharin ya ai kyu hpyi ga hte maren anhte kaw du wa na re.Yesu du sa ai shaloi ga sadi jaw ai gaw 1) simsa ai lam (shalom) ,ndai mungkan n jahten lu ai simsa ai lam lu la na.Kaning re ai lam mung anhte hpe Karai a tsaw ra myit hte n jahka kau ya lu sai, ngu ai re. 2) N’ gun atsam, marin myit, tingyeng myit, sin pawt myit hpe up hkang lu ai atsam ningja lu la shangun na.

Dai majaw myit sumnung ai ni gaw Yesu Hkristu a up hkang ai hpe tsep kawp hkam la nna, madu Yesu sharin da ai kasi hku asak hkrung ai ni re ai majaw, Karai Kasang a kasha majing ni rai nna, Karai Kasang hpan da ai mungkan hpe madu lu ai ni rai na. Mungkan a mayam tai ai kaw nna lawt ai ni rai na re.

4. Dinghpring ai hpe kawsi hpang gara nga ai ni gaw a lu ma ai: kaning rai n me law, shanhte hkru kat wa lu na mara ai. (Blessed are they which do hunger and thirst after righteousness: for they shall be filled) Mahte 5:6.

Kawsi hpang gara ai gaw hkrung nga ai ngu ai a kumla re.Si ai ni kaw si hpang gara ai lam n nga ma ai. Karai Kasang sha jaw ya lu ai dinghpring ai hpe kawsi yawng hpe pai hkra gin hka nna, nkau mi hpe sumsing

mungdan de, nkau mi hpe ngarai de gin hka na hta mung, masha wa ru yak jam jau ai shaloi kade tsaw ra myit hte garum shingtau ai ngu ai ntsa hta daw dan ai lam lawm na nga tsun sharin da nga ai.Matsan dum chye ai ni gaw Yesu hte myit ningja langai sha rai nna, Yesu mung shanhte hpe matsan dum lanu lahku la na re.

6. Myit san seng ai ni gaw a lu ma ai:kaning rai n me law, shanhte gaw Karai Kasang hpe mu lu na maru ai. (Blessed are the pure in heart: for they shall see God).Mahte 5:8.

Htung hkying hkringhtawng hku shinggan shingni hpraw san shakut ai hta, myit masin kata san seng ai hpe tsun ai re. Shinggan hku yu yang makam masham nga ai zawn rai tim, myit masin awu asin rai yang gaw myit san seng ai wa n rai nga ai. Mahte.23:27 hta Hparishe ni shinggan shingni hku makam masham hte seng ai tara shadik dum tim, myit masin hta tinggyeng myit machyu ai, Karai a sharawng awng ai lam hpe n tam ai majaw Yesu shanhte hpe lup hte bung ai ngu tsun shadum ai re. Karai Kasang hpe mu lu na matu, nhten ai myit n rawng ai sha; n ju n dawng, awu asin re ai myit hpe yeng seng kau na ahkyak ai. Karai Kasang hpe kadai mung myi hte n mu lu ai. Yehowa Moshe hpe ‘nang nye myi man n mu lu na re, nye

45 45 45 45

(25)

w w w w hpang gara ai gaw, Karai Kasang hte shi a sharawng

awng ai lam hpe chye mayu, hkan nang mayu, madu la lu mayu ai lam re. Chyum laika hti lagawn, nawku n kam sa wa, kyu hpyi lagawn wa, chyum laika hpe n kam hkan nang wa rai jang, wenyi hta si ai de du wa ai kum la re. Luka 15:11-24 hta dam mat ai kasha: 24 “ndai ngai sha gaw si mat sai, ya bai hkrung sali ai, mat mat sai, ya bai mu la sali ai” ngu nna Karai Kasang hte tsan mat ai, n seng mat ai kum la hpe shaleng dan nga ai re. Mahte 19:16-22;Marku.10:17-22; Luka 18:18-23 ni hta aya lu ai masha n htum n wai asak hpe lu la mayu ai. Yesu shi hpe lu malu hpe kau da gwi ai daram, n htum n wai asak hpe marin marin nni? Ngu dai wa hpe san ai re. Mahte 8:20; Luka 9:57-58 hta masha langai Yesu kaw hkan nang na tsun ai shaloi, Yesu gaw,chyahkyawn ni nhkun lu ma ai, ntsa malen pyen ai u ni mung, u yup lu ma ai; dai masha kasha chyawm gaw baw tawn na shara pyi n lu nga ai, ngu nna tsun ai hta nang gaw prat a tsin yam ma hkra hpe hkam jan lu ai hku nna nye a hpang hkan nang gwi nni? ngu san ai lam rai nga ai.Mahte 10:37; Luka 14:26 hta “ngai hpe tsaw ra ai hta Kanu/wa, kashu kasha hpe grau tsaw ra ai rai yang, ngai hte n ging ai” ngu Yesu tsun sharin ai re.

Hkristan asak hkrung lam gaw Karai Kasang hte shi a tara ni hpe chye ai sha n rai, dinghpring ai lam gaw si hkrung si htan lam daram ahkyak ai hku marin

marit ai lam re. Hkan sharau, shakut shadik shatup ai lam re.

Dinghpring ai ngu ai gaw, 1) Tara rap ra ai hpe marin marit ai (Amo 5:24). ) 2) Karai Kasang hte masha hpe tsaw ra let ap nawng daw jau ai lam re. 3) Karai Kasang hte jaw ang ai hku htinglu/lai ai lam re.

5. Matsan chye dum ai ni gaw a lu ma ai: kaning rai n me law shanhte matsan dum la ai hkrum na mara ai. (Blessed are the merciful:for they shall obtain mercy). Mahte. 5:7.

Matsan chye dum ai ngu ai gaw, masha wa hpe tinang a akyu matu hpa mung nlawm ai sha, lama ma kaw na hkyam sa shangun mayu ai, shalawt la mayu ai tsaw ra myit hpe ngu ai re. Dai gaw Karai Kasang a tsaw ra myit ningja re. Karai Kasang hpe kade tsaw ra ai gaw masha hpe kade tsaw ra ai ngu ai shadawn shadang hte she daw dan la mai nga ai. Ga shadawn, Kaja ai Samari mau mwi hpe yu ai shaloi, Hkristan asak hkrung lam gaw, tingyeng a matu sha hkrung nga na matu n rai, masha wa a matu asak hkrung na matu re.Mahte 7:2 hta ‘nanhte jeyang ai hku hkan nna,nanhte jeyang ai hkrum na marin dai’.Mahte 6:14-15 hta tsun ai gaw ‘masha ni a shut hpyit ai hpe nanhte raw kaw ya myit yang gaw, nanhte a shut hpyit ai hpe mung raw kau ya na’. Mahte 25 hta hpang jahtum n htoi e sagu hte bainam hpe garan ginhka ai zawn, Yesu gaw

43 4343

(26)

w w w w

myiman mu lu ai ni teng sha si na ngu tsun sharin wu ai. Yawhan 1:18 hta Karai Kasang hpe kadai mung nmu yu ai. Dai majaw Karai Kasang hpe mu lu na ngu ai gaw, 1) Karai Kasang a lam hpe hkum tsup kup hkra chye na lu, shi a myit ningja, lata amu ni hpe chye na wa lu na ngu ai re. 2) myit san seng yang sha Karai Kasang hte htinglu/lai kanawn mazum lu na mara ai. Karai Kasang mung chyoi pra ai wenyi hku shi hta shanu nga na rai nna, myit masin kaw na asan apra mu lu na, chye na hkam la lu na, ngu ai re.

7. Shangwi shapyaw chye ai ni gaw a lu ma ai: kaning rai n me law,shanhte hpe Karai Kasang a kasha ni ngu shamying na maru ai.(Blessed are the peacemakers:for they shall be called the children of God).Mahte 5:9.

Gali/law lam, gasat gala lam hpe shazim ya ai, simsa lam nga wa hkra galaw shakut ai ni hpe tsun ai re. Masha n ju na tsang, jahpwoi asawng na tsang, dukhka hkrum na tsang ai majaw, koi ai hku lapran nga ai ni hpe tsun mayu ai n rai. Shawa a gahkin gumdin lam hpe n yu, ngwi pyaw simsa lam hpe n yu ai sha tinang a akyu, tinang hte tinang a dinghku, jinghku jingyu nga mu nga mai lam a matu sha asak hkrung ai ni hpe tsun ai n rai. Shalom ngu ai ngwi pyaw simsa lam gaw kalu kaba, bawngring wa na matu, matsan nga ai lam ni mat mat hkra shakut ai hpe tsun ai re. Dai hpe hkan hkrung ai majaw, n ju n dawng ai ni nga wa nna, wudang

ntsa hta zingri zingrat hkrum sha lai wa sai re. Raitim Karai Kasang a hpung shingkang hta bai hkrung rawt ai hte sumsing tingnyang hta ningngai nga sai re. Yesu Hkrsitu hte rau zingri/rat hkrum jang Yesu Hkrsitu hte rau Mungdan shang lu na (Roma.8:17). Hkristu hte rau si jang Hkristu hte rau hkrung rawt na ra ai. Yesu Hkristu a marang e hkam sharang yang, Yesu Hkrsitu hte rau sumsing mungdan hta ningngai nga lu na re (2 Tim 1:11-12).

Yesu gaw shi a tsaw ra myit hpe tengman ai, tara rap ra ai, dinghpring ai hku madun ai shaloi nsin kata de n htoi htoi shang wa nna asan sha, nsin kata na n hkru n kaja ai lam ni mu lu ai zawn, n ding man ai hku asak hkrung nga ai ni ti nang a yubak mara ni dan dawng wa nna, dai n htoi hpe n ju ai ni mung nga lai wa sai ai. Zingri zingrat hte asak du hkra gyam sat ai ni nga lai wa sai. Rai tim dai Yesu a tsaw ra myit hpe, myit malai ai hte kabu gara hkam la ai ni, Yesu a tsaw ra myit hta myit ngwi myit pyaw lam lu la nna, htani htana asak hpe lu la ma ai.

Madi shadaw ai laika ni:

1. Billy Graham, The Secret of Happiness (Great Britain: Richard Clay and Company Ltd., 1959). 2. Henlee H. Barnette, Introduction Christian Ethics

(Nashville, Tennessee: Broadman Press, 1961).

49 49 49 49

(27)

w w w w galaw ai wa a lu ai ngu ai re. Ahkayk lam madung gaw

1) Tinang a myit masin shawng Karai Kasang hta ngwi pyaw simsa ai lam lu la ra ai. Hpa majaw nga yang Yesu Hkrsitu gaw ngwi pyaw simsa lam a madu re. 2) Ga law ga la, gasat, n ju n dawng lam ni sim na matu hte, Karai Kasang hte masha lapran teng man ai ganawn mazum lam nga hkra galaw ai lam re.

Karai Kasang hte shinggyim masha, masha shada ngwi pyaw simsa hkra shakut ai, galaw ai ni gaw, Yesu Hkrsitu galaw ai amu bungli hpe hkan galaw nga ai ni re ai majaw Karai Kasang a kasha ni ngu tsun ai re ( Roma 15:32;16:20; Hpilipi 4:9; 2; Korinhtu 13:11; Hebre 13:20-21; I Timohti 5:23).

8.Dingman lam majaw zingri zingrat hkrum ai ni gaw a lu ma ai, kaning rai n me law, sumsing lamu a mungdan, shanhte a mungdan rai nga malu ai. Nye a lam majaw, masha ni gaw nanhte hpe asawng asang di nna zingri zingrat nga ma ai hte, masu ai hku hkan let mara amyu myu shagun da myit dai shaloi e, nanhte a lu myit dai. Kabu nna pyaw pyaw rai nga mu, kaning rai n me law, sumsing lamu hta e nanhte a shabrai kaba nga mali dai, nanhte a shawng a myihtoi ni hpe mung shanhte dai hte maren zingri zingrat di kau manu ai. (Blessed are they which are persecuted for righteousness’ sake: for theirs is the

kingdom of heaven.Happy are you when people insult you and persecute you and tell all kinds of evil lies against you because you are my followers. Be happy and glad, for a great reward is kept for you in heaven.This is how the prophets who lived before you were persecuted). Mahte 5:9-12.

Hkristan ni a asak hkrung lam hta Hkristu a tengman ai matsun maroi hku tsun shaga, asak hkrung ai shaloi, asawng asang, shatan n hkan, zingri zingrat lam ai hkrum hkra ra nga ga ai. Asawng asang ringri ringzat ai lapran hta Hkrsitan langai hku ding ding man man hkrung nga ai gaw jet Hkrsitan ni a ningja re. Yesu Hkristu madun lai wa sai ningja nan rai nga ai. Dai zawn re ai Hkrsitan ni a asak hkrung lam hta shinggyim masha ni n jaw ya lu ai ngwi pyaw sim sa ai lam lu la na ngu Yesu ga sadi jaw da nga ai (Yawhan 16:33). Shanhte hte rau Yesu Hkrsitu rau nga nga ai ( Mahte 28: 20).

Sisa hkawhkam hpe n naw ku ai majaw zingri zingrat hkrum ai ni; tinang kam sham ai Yesu Hkrsitu a lam hpe hkan hkaw tsun ai majaw zingri zingrat hkrum ai ni hpung labau hta adan aleng anhte mu lu ga ai. Jet ai Hkristan langai hku ding ding man man Yesu hpe kam sham let, asak hkrung ai a majaw zingri hkrum ai rai yang gaw, dai gaw Yesu a lagaw hkang hkan ai lam re majaw a lu ai. Yesu mung Kawa Karai Kasang a mungdan a matu ding ding man man hkaw tsun ask

47 4747

(28)

w w w w

3. William Barclay, The Daily Study Bible: The

Gospel Of Metthew (Bangalore: Theological

Publications in India, 1994).

4. John MacArthur, The MacArthur Study Bible (Nashville, Tennessee: Thomas Neslon Inc, 2004). 5. D.A Carson, eds., New Bible Commentary

(Leicester: Intervarsity Press, 2002).

wwuww

jawng a academic madang hpe daw dan yang shut na re. Dai ni ngai, Ph.D jan mau gup la ngut nna, wa maram yu yang, ya du hkra anhte KTC gaw kaning re ai theology masa hta mahta nna, chyum mungga ni hpe sharin ya nga ai ngu ai hpe, ya she naw bawng jahkrup hpang wa nga ai hku, a san sha mu lu ai.

Ningja rawng ai magam gun ni hpe shangai shapraw ai kaw she, KTC a madang hte sari sadang hpe daw dan ra na re. Jawngma ni mung hpaji hpe sharawng shara hte hka ja ai ni nau n law wa hkraw shi nga ai. Library hta laika hpan ni hkum wa sai, rai tim devotional hte seng ai laika buk ni she grau law nna, academic a matu sawk hka ja mai ai laika ni nau n law shi ai. Jawngma law ai hta hkan nna, academic hku jai lang na laika buk law law nga hkra naw lajang da ra ai. Sharin Sara ni a madang gaw M.Div degree program du hkra na matu gaw, pyi jan sai ngu mai tsun ai. Ap nawng nga ai sharin sara/num ni hpe grau tangdu hkra sharin achyin ai lam hta maju jung lu na matu, lam shagu hku naw madi shadaw la ra ai (Ga shadawn- up to date laika ni sara/num ni lu hti nna, jawng ma ni hpe bai ginlen ya lu na matu lajang ya ra ai. Shabri shabrai prat hte shingdaw nna, htap htuk manu ai daram kum hpa ra ai. Internet ni lu lang hkra lajang da ya ra ai, internet Nawng Nang ginra de rai n mai lu tim, shara ra kaw mai jai lang na matu woi awn nga ai ni woi

53 53 53 53

(29)

w w w w

SAN HT

SAN HTAI

AI

(2008-2009 Kachin Theological College, Nawng Nang, jawngma

ganawn mazum hpung, laili laika komiti ni san ai ga san hpe

Rev. Dr. Lahpai Awng Li htai ai mahtai ni re)

1. Shawng nnan Sara a Ph.D janmau hpe

shachyen ya rit.

Dai ni anhte yawng chye da mai ai lam gaw, Doctor mying shagu Ph.D jan mau lu ai wa n re. D.Min, D.Miss, STD, Th.D, D.D, etc., lu ai ni hpe mung Doctor ngu nna shaga ma ai. Ph.D gaw University ni kaw nna, shagrau ai mungkan e tsaw dik ai degree re (Th.D gaw seminary ni kaw nna shagrau ai tsaw dik ai degree re). Tsaw ai de Ph.D degree hta grau ai degree ngu ai, dai ni na mungkan hta n nga sai, dam de sha Ph.D jan mau langai, lahkawng, masum lu ai ngu ai

nga ai.Ngai gup la lu ai Ph.D jamau gaw, Ph.D in

Religious Studies ngu ai rai nna, Asha Karai Masa

(Asian Theology) hpe major tawn nna, hka ja la ai degree re. Philipine Christian University kaw nna hkap la lu ai re. Sharin hka ja ai aten ladaw gaw 3 ning re. Ph.D degree gaw professorship a matu (sh) Wuhpawng hpe zai ladat ningnan ni ginshalat nna woi awn lu na matu design galaw ai degree re. 3 ning hte 5 ning lapran hta ngut la mai ai. 3 ning hte ngut ai ni gaw lawan dik ai hku lu shangut ai ni re. Ngai mung 3 ning hte ngut ai re. Shaning gadun dik ai hku Ph.D degree janmau gup la lu ai hku re.

2. Anhte Jawng, Academic madang de sa wa nga

sai lam chye lu ai. De a ntsa Sara a ningmu tsun ya rit. (Ga shadawn: Anhte a hpaji, sharin Sara, madang hte htuk manu nga ai kun?)

Mungkan madang dep ai jawng ngu nna tsun shawu ai gaw ram ram na sai. Rai tim, tsa lam shadang hku yu yang Academic hpe madung dat ai lam grai naw yawm ai hku mu lu ai. Ngai 1998 ning kaw nna, sharin sara hku KTC kaw magam gun hpang ai re. Dai ni du hkra maram yu yang, gaw gap ai hpe major hku naw madung dat nga ai hpe mu lu ai. Gaw gap da ai arung arai hte lu da ai arung arai ntsa kaw sha yu nna,

51 51 51 51 51 5252525252

?

u

C

(30)

w w w w

lajang ya ra ai. Dai shaloi she dai ni na mungkan hte matut mahkai let shiga, hpaji magup sum hpa hka ja lu nna, prat madang dep ai hku sharin achyin ya lu na re. KTC wang kaw jawngma ni hte wu wu di di rau nga let hpaji ginlen ya lu na matu, kashu kasha ni a matu myo de jawng lung na ferry ni lajang ya ra ai, bat myi hta yawm dik kalang myo de gat sa na matu ferry jawng kaw nna lajang ya ra ai).

M.Th, D.Min, D.Miss, STD ni hpaw hpang wa na matu gaw, Th.D or Ph.D jan mau lu ai sara yawm dik 3 daram naw ra ai ( D.Min (sh) D.Miss ngut ai ni M.Th jawngma ni hpe sharin lawm mai ai, rai tim pawm lawm ai hku sha mai jai lang ai, sharin sara madung hku n mai jai lang ai. Hpa majaw nga yang, D.Min hte D.Miss ni gaw M.Th madang hte maren sha re hku, academic kaw masat ma ai.

3. Anhte a wuhpung wuhpawng galai shai galu

kaba sa wa na matu hpa lam hpe madung ahkyak (priority) hku nna galaw sa wa ra na kun?

A) Nambat langai ahkyak dik gaw, myu sha ni a ideology galai ra ai. Gyip gyeng ai tinggyeng myit jasat masa (exclusive ideology) kaw na, yawng a matu ngu ai, hpawm chyawm myit jasat masa (inclusive ideology) de anhte a myu sha ni, lawan dik ai hku galai masa ni a manghkang a matu Chyum laika hta mahta

nna mahtai hpe jaw ya lu ai KTC tai wa shangun mayu ai. Tinang a ginra masa hte htap htuk ai Karai masa ni hpe gin shalat ya let, myu hpe myit shingran ningnan ni hte lam woi lu ai, dakkasu tai wa shangun mayu ai. Hkristan makam masham hta mahta nna, kaga mungkan hpaji hkum sum hpa hte seng ai degree ni hpe sharin achyin ya ai dakkasu jawng kaba langai hku nna mungkan hpe daw jau ai dakkasu byin tai wa shangun mayu ai. Ningja rawng ai hpaji ninghkrin ni, magam gun ni hpe shangai shapraw lu ai dakkasu tai wa shangun mayu ai.

5. Ph.D Janmau lu gup hkra gara hku shakut

shaja wa ai lam hte gara hku myit hpe shajin dawdan nna Jinghpaw mungde n htang wa ai rai kun?

Karai magam hta aten hpring ap nawng na ngu daw dan ai shani kaw nna, hpaji ninghkrin langai hku Karai a magam hta daw jau mayu ai ngu kyu hpyi let shakut shaja ai re. Ngai gaw moi kaji ai kaw nna, grai machyi ja ai, laika anya ai wa re. Dai re ai majaw, Karai garawt shaw la ai chyeju hte sha ngai myit mada ai Ph.D janmau hpe gup la lu na re ngu nna kam let, tut nawng akyu hpyi ai. Ph.D program hpe July 18, 2005 kaw nna hpang ai March 27, 2008 kaw jan mau gup la

57 57 57 57

(31)

w w w w shai ra sai. Tinang a tinggyeng lam ni (private

sentiments) hpe sha machyu ai myit jasat ni hpe koi gam let, wuhpung wuhpawng myit masa (public spirit) rawng ai ni law wa hkra shalat ra ga ai. Gashadawn-Tinang hte tinang a dinghku nta masha ni a matu sha, marang jahtu ya shangun mayu ai tinggyeng myit jasat kaw nna, yawng a matu marang jahtu ya shangun mayu ai myit jasat hte Karai kaw hpyi yang, tinang hte tinang a dinghku nta masha ni a matu mung, lawm sai ngu ai, dam lada ai myit jasat hte asak hkrung ai myu sha ni law wa jang, lam shagu hta myu sha ni lawan dik ai hku galu kaba wa na re.

B) Dai ni na prat gaw jak hpaji kunghpan lam (technological development) ntsa mahta nna, shingyim atsam ningja (human resource) kung hpan wa hkra shalat nga ai prat re. Masha n-gun hpe mahta ai kaw nna, jak n-gun hta mahta ai de; jak n-gun hta mahta ai kaw nna jak hpaji (technology) de galai shai wa ai prat re. Yu maya shinggyim masha kaw nna machye machyang kung ai hpaji nighkrin ni law wa hkra, bawnu atsam hta mahta ai bungli masha ( a society of knowledge employees) tai wa hkra galu kaba kunghpan ai mungdan ni shakut nga ai ten re. Bawnu atsam hta mahta ai bungli masha (knowledge employees) law law nga ai wuhpawng she, mung masa sut masa, shinggyim nga pra masa ni ring chying na re. Dai

majaw, Hpaji hpe tsaw ra manu shadan ai hte hka ja ai ni law wa hkra jawm shakut ra ai sha n ga, hpaji hpe zai ladat jaw jaw jai lang chye ai ni law wa jang, myu W.P sha ni lawan dik ai hku mungkan lahkam dep galu kaba wa na re.

4. Nawng Nang Chyum Jawng a ntsa Sara myit

mada byin shangun mayu ai lam hpe Sara a myit kata hkam la ai lam hpe tsun ya rit.

KTC gaw Myu W.P sha ni a shawnglam gam maka kaja ni hpe gin shalat ya ai shara tai wa shangun mayu ai. Marai langai ngai KTC hpe (directly or indirectly) hkau na pa shatai la nna, tinang a tinggyeng a matu maigan de na gumhpraw tam la shara, n shatai la lu hkra jawm makawp maga ra na re. Myu sha ni hpe brainwash galaw nna, myit masa (sh) rawt jat galu kaba wa na lam ni hpe jahten kau ya ai lam ( kat hpa yat hpa myit jasat, gyip gyeng ai exclusive tinggyeng myit jasat ni wuhpawng hta nga wa shangun ai lam ni; aten kadun hta wuhpawng a akyu nga ai zawn zawn rai tim, tinang a family bawngring lam hpe shajin la nna, aten galu a matu wuhpawng hpe chyana kau shangun ai zai ladat) ni n byin shangun mayu ai. Karai masa ring chying let, myu W.P sha ni dai ni hkrum hkra nga ai mung masa, sut masa, shinggyim nga pra

55 5555