SHA NI ASHA NI A
SHA NI A
SHA NI A
MA
MAMA
MA
MATUTUTUTUTU
MYIHTOI
MYIHTOIMYIHTOI
MYIHTOI
MYIHTOI
HOSEA A
HOSEA AHOSEA A
HOSEA A
HOSEA A
MUNG
MUNGMUNG
MUNG
MUNGGGGGAGAAAA
(1994-95 Pahtau magazine hte 2008 Zi-un Buga hpung ni a Journal hta
Rev. Dr. Lahpai Awng Li ka bang ai mungga lak jet)
Myihtoi Hosea a Karai masa mungga madung gaw, ‘Yehowa gaw Israela a Karai Kasang (Yahweh is God of Israela) hte, Israela gaw Yehowa a amyu masha ( Israela is the people of Yahweh) re’ ngu ai rai nga ai. Israela hpe, Egutu e mayam tai nga ai kaw nna, hkye mawai la ai shaloi na, Karai Kasang Moshe hku nna htawn tsun ai ‘Ngai gaw nanhte a Karai Kasang rai Karai Kasang hta kaga, hpara shaje n nga ai. Kaga
hpara shaje ni hkye la ai n rai, Yehowa Karai Kasang chyu sha, hkye la ai re (Pru. 20:3, Hosea 13:4). Nam mali kata hta, kyang lai len kaja hte, myit masa kung ai amyu tai wa na matu, shakung jahpan ya lai wa sai re. Bai nna, Hkanan mung ngu ai, Yehowa san da ya ai lamu ga (the house of Yahweh) kaw, madu nga shangun sai (Hosea. 9:5-8; 8:1). Nam man, tsabyi hte asau ni hpe mung shaman ya sai (Hosea 2:10). Rai tim, yubak mara galaw ai hku nna, Israela ni, ga shaka hpe, gum lang jahten kau manu ai (4:1-3, 6:7, 7:1, 8:1). Ja ni hpe shabyawng nna, hpara sumla ni galaw let, Hkanan hpara ni hpe kam hpa nawku mat wa ma ai (8:4-5; 13:2). Hkanan hpara (Balim) jawng ni a num la ngang gayut ai lam ni hta, pyaw len nang ma ai. Nai mam kaja shu la lu na matu hte, kashu kasha mayat maya na matu Hkanan hpara (Balim) jawng a shawa num, shawa la ni hte num la ngang gayut lam ni hta sa shang lawm ma ai ( 2:7b-15; 9:10). Dai majaw myihtoi wa gaw, Israela hpe nse ai num, sawse lawklek ai num, shawa num ngu nna tsun wu ai (1:2; 2:4-15; 4:10-15; 9:10). Makam masham hta nse ai wenyi rawng ai ni; dai nse ai wenyi gaw nanhte hpe jahten shaza lam shadam manit dai ngu nna, Israela hpe myihtoi wa htawn tsun ai re.
Anhte myu Wunpawng sha ni mung, sut su nga mai lam a matu tara mai gan ni zawn, u baw yu, yam yu, bedin yu, nhtoi kaja lata ai ni hte, laban nhtoi hpe
97 9797 97
w w w w nna, nanhte gaw nye a amyu ni rai na’ ngu ai ga shaka
hta npawt gaw de ai Karai masa (theology) rai nga ai. Dai ga shaka hta, kang ka sadi dung ai, ding hpring ai (faithfulness) hpe ru di tawn ai rai nga ai.
Karai Kasang Israela hpe Egutu mung kaw mayam tai nga ai kaw na, hkye mawai la na shaloi, ‘Nye amyu’ {My people (ammi)} ngu tsun ai re (Pru. 6:7; 3:7-10). Myihtoi wa gaw dai ga hta mahta nna, Yehowa gaw Israela hpe ‘ammi’ nye amyu (My people) ngu shaga tim mung, Hkanan de du ai hpang, Israela myu ni, Karai Kasang hpe sha n rai, kaga hpara shaje ni hpe mung nawku ai lam galaw sai. Mungdan shim lam, lu su nga mai lam, ni a matu Hkanan masha ni asak hkrung ai hku hkan hkrung sai. Hkanan masha ni naw ai hpara ni hpe mung hkan nawku masai. Dai gaw Karai Kasang hte tawn da ai ga shaka ntsa sadi n dung ai, n kang ka ai lam tai sai. Dai majaw, Karai Kasang pawt nna, ‘Lo-ammi’ nye amyu n re (not my people) ngu tsun nga sai ngu tsun shadum wu ai. Bai Karai Kasang gaw shi hkum shi ‘ehyeh’ (I am) ngai wa rai nga n ngai, na a Karai Kasang ngai rai nga n ngai (Pru. 3:14) ngu Israela hpe htan ga ti mung, Israela a Karai Kasang a ntsa sadi n dung, n kang ka ai majaw ‘Lo-ehyeh’ {I am not your God) ngai na a Karai Kasang n re ngu nna, Yehowa tsun nga sai lam, myihtoi wa shadum sharin wu ai (Hosea 1:9).
Anhte myu Wunpawng sha ni hpe mung, Nat a mayam tai nga ai kaw nna, Karai Kasang a kashu kasha, Karai Kasang a amyu sha ni hku lata la ai re. Israela hpe lata la ai shaloi ‘Ngai gaw nanhte a Karai Kasang rai nna, nanhte gaw nye a amyu ni rai na’ ngu ai ga shaka hta npawt gaw de nna lata la ai zawn, myu wunpawng sha ni hpe mung, dai ga shaka hte Karai Kasang lata la ai re. Dai ga shaka hta, kang ka sadi dung ai, ding hpring ai (faithfulness) hpe ru di tawn ai zawn, anhte myu wunpawng sha ni Karai Kasang a man e kang ka sadi dung ai ni, ding hpring ai ni tai ra ga ai. Shaloi Karai Kasang a hpung shingkang hpe anhte a shani shagu na asak hkrung lam hku shadan shadawng nga ai amyu ni tai nna, Karai Kasang a sali wunli tut nawng hkam la lu nga ai amyu ni anhte tai na ga ai. Karai Kasang a man e, Karai lata la ai amyu langai hku asak n hkrung jang, Israela ni hpe zawn, nye amyu n re (not my people) ngu tsun kau na, {I am not your God) ‘ngai na a Karai Kasang n re’ ngu nna, Yehowa tsun kau na re ngu, myihtoi Hosea dai ni anhte myu Wunpawng sha ni hpe mung tsun shadum nga ai.
Myihtoi wa gaw shawng daw de Israela hpe Karai Kasang lata la ai amyu (chosen people) ngu wu ai. Karai Kasang gaw Egutu na hkye mawai la ai hte, nam mali hta bau maka ai majaw, Israela hta Yehowa 95
95 95 95
w w w w
pyi n koi hkra hpaga yam ga ga nga ai ni law law re. Lu su nga mai wa ai ni nkau myi mung, Karai Kasang hpe malap mali di nna, tinang tam la nna lu ai sut rai hku sawn la let, kam mara jai lang, lu nang, num shalaw, n gyi ma hkrai shapraw rai, Karai Kasang hpe n chye ai amyu ni zawn asak hkrung nga ai ni law law re. Dai majaw myihtoi Hosea gaw, anhte myu Wunpawng sha ni hpe mung, Karai Kasang a man e nse ai num, sawse lawklek ai num zawn rai wa nga ai, dai nse ai lam ni gaw Karai Kasang hte daw hka wa shangun nga ai, ngu shadum nga ai re. Nse ai wenyi rawng ai ni zawn asak hkum hkrung mu, dai gaw nanhte hpe jahten shaza na ra ai, lam shadam nga ai. Nai mam ngai shangun ai, sut su nga mai shangun ai, Hpaji hparat chyechyang shangun ai gaw Karai Kasang she re, Karai Kasang a kunhting kaja zawn, Karai Kasang shaman ya ai sut rai ni hpe jai lang let, Karai a hpung shingkang hpe shadan jahkung nga ra ai lam, shadum sharin nga ai.
Shingdu labau hta, Yehowa a teng man kang ka ai chyeju gaw, hkum tsup kup nga ai rai tim, Yehowa a hpung shingkang hta, n manoi ai sha, Asuri hte Egutu ni hpe kam hpa manoi ai majaw, gumle gumlau ai ni; tinang hkrum hkra na tsin yam hpe, tinang mahkam hkam la ai amyu ni re. Dai majaw Yehowa gaw, nanhte hpe nye amyu n re nga nga ai ngu myihtoi Hosea Israela myu ni hpe tsun shadum ai re. Yehowa sharawng jahtum e shi nan bai mawai la, hkye la, tsaw ra la na
ngu ai lachyum hpe shaleng dan ai rai nga ai.
Israela ni Karai Kasang tawn da ai, ga shaka tawt lai ai majaw, kaw si hpang gara ai, kashu kasha ni azat kau hkrum ai, ma brai ai, hkawhkam hte ru sai ni htau kau hkrum ai, majan pa hta nga ra ai, mare ni nat jahten kau hkrum ai, Egutu e na zawn hpang jahtum e, mayam bai yam ra mat masai re. Dingda Yuda mung mung, B.C 585 ning daram hta, Babelon ni zing la kau hkrum nna, nkau mi hpe Babelon de, bawng hku woi mat wa hkrum masai. Rai tim B.C 538 ning daram hta, Pasha ni bai n gun ja wa nna, Asuri hte Babelon ni hpe gasat dang la kau wu ai. Karai Kasang gaw Pasha masha ni hku nna, Israela ni hpe tinang a mung de bai du wa shangun sai re. Dai majaw, myihtoi Hosea a mungga gaw, mara madi madun let daw dan jeyang na, jahten shaza kau na ngu ai mungga sha n rai, Karai Kasang gaw shi Karai Kasang rai nga ai hte maren, Israela hpe bai mawai la na, naw tsaw ra na, hkye hkrang la ai chyeju naw jaw na ngu ai Karai Kasang a tsaw ra myit hpe, grau shadan shaleng ai mungga mung re.
Dai ni, anhte myu Wunpawng sha ni myit dum mai ai gaw, Karai Kasang gaw ja lung seng, ri, hpun kawa, hkai sha na dam lada ai lamu ga, hka shi hkagai ni anhte hpe jaw sai re. Rai tim, myu Wunpawng sha
101 101101
w w w w awng dik ai lam gaw, Yehowa hpe atsawm sha chye
chyang tsaw ra ai hte, kang ka sadi dung ai lam re. Shagu hkungga n rai, Yehowa hpe chye chyang ai lam hta, ningra ai majaw nai mam, tsabyi hte asau ni Balim hpara wa jaw ai re ngu, Hkanan masha ni kam ai zawn, hkan kam nang nga ma ai. Dai majaw, myihtoi ni, hkinjawng ni hte, Israela amyu sha ni lam yit mat masai. Yehowa a pawt sindawng ai hpe, hpyi sha nga myit dai. Yehowa gaw tara n je yang ai nga na n rai; jahten shaza kau na nga tsun nga ai ngu nna mung, myihtoi wa htawn tsun ai re. Dai majaw, hpang daw de Israela ni hkai sha shara kata rai, hkrap ngu hkrap ngoi hte, galaw sha ra rai B.C 722 ning daram hta, Asuri de bawng bai dung mat wa ra ai re.
Dai ni anhte myu Wunpawng sha ni hpe mung, Myihtoi Hosea gaw, Yehowa Karai Kasang hpe sha manoi let, n dai mungkan hta pra nga na matu shadum sharin nga ai. Karai Kasang she mat mat wa hkyen sai kaw na, myu Wunpawng sha ni hpe hkye mawai la ai re. Kaji kadun ai amyu hku ban prat law law nga lai wa sai kaw nna, dai ni na madang du wa hkra myu Wunpawng sha ni hpe, Karai Kasang lakawn la ai re. Dai gaw Karai a amyu hku Karai Kasang lata la ai kum la rai nga ai. Dai majaw, dai ni anhte myu Wunpawng sha ni, tinang hkum tinang machyu (sh) kaga mai gan amyu ni hpe manoi nna, myu a shawng lam gaw gap
yang gaw, Karai Kasang gaw myu Wunpawng sha ni hpe ‘nye amyu n re’ ngu nna bai nyet kau na hpe myit tsang ra ga ai. Alu hkungga hte Jubali ni galaw shaja ai hte sha n ngut ai, Karai a man hta, lata la hkrum ai amyu a shingni maka ni hpe tut nawng shadan shadawng nga ra ai lam, Myihtoi Hosea anhte myu Wunpawng sha ni hpe tsun shadum nga ai.
Bai nna, myihtoi Hosea a Karai masa mungga hta, tsaw ra myit gaw ahkyak madung rai nga ai. Teng man ai tsaw ra myit gaw, kaning re ai byin nga maka, byin da masa hta rai tim, n hten n run ai lam hpe, Myihtoi Hosea a mungga hta shaleng dan nga ai. Yehowa gaw Hosea hpe shawa num Gome hte dinghku de shangun ai gaw, n ging n dan n se n sa re ai Israela amyu hpe, Karai Kasang gaw tsaw ra la ai, shagging shadan la ai lachyum rai nga ai. Gome gaw kasha masum shangai ngut ai hpang, Hosea hpe kau da let, shawa num bai tai let, sawse lawklek rai nga hkawm mat tim, Yehowa gaw Hosea hpe shawa num langai a jahpu manu hte maren, bai mari la shangun nna, madu jan majing bai shatai shangun wu ai. Dai gaw Israela ni Karai Kasang lata la ai amyu, Karai Kasang a dinghku num hku tsaw ra la hkrum tim mung, Gome zawn sawse lawklek, shawa num zawn, madu wa law law tawn rai, Karai Kasang kaw na daw hka mat wa tim mung, Karai Kasang gaw tsaw ra ding yang rai nna, 99
9999
w w w w
ni kaw dinghku bra ai mang hkang she grau law wa, num kaji, la kaji shalaw ai ni law wa, n gyi ma ai law wa, shawa num/la ni she law wa, lu su ai ni nga wa tim, matsan ai ni grau grau she law wa, shada tsaw ra magyep kap ai lam ni nau n nga wa, hpung bra wa re ai lam ni a majaw, Karai Kasang gaw shaman chyeju ni bai dawm la kau wa nga sai kum la re. Nam maling ni krin mat wa, hpun kawa ni taw mat wa, hka shi hkanu, hkagai ni hkyet mat wa nga sai. Mung masa, sut masa hta mung, jahkrai zawn kamhpa shara, myit mada shara, shingbyi shara n nga ai zawn hkam sha ai ni law wa nga ai. Karai Kasang shaman chyeju dawm la kau wa nga ai kum la ni rai nga ai. Rai tim Myihtoi Hosea Israela ni hpe tsun ai zawn, Karai Kasang gaw tsaw ra myit kaba ai Karai re. Karai Kasang anhte myu Wunpawng sha ni hpe hkye la na re. Anhte gaw shi hpan da ai shinggyim masha ni, shi lata la ai amyu ni, shi hpe chye ai amyu ni re. Yehowa Karai Kasang anhte myu Wunpawng sha ni hpe, mara raw dat ya let bai shaman ya na re. Myit malai ai hte, Karai Kasang hta kam hpa manoi manat na sha ahkyak ai. Karai Kasang a man hta kangka sadi dung ai dinghku num zawn, asak hkrung hkawm sa jang, anhte hpe amyu kaba shatai la na re. Mungdan lu ai amyu, Hkaw hkam lu ai amyu anhte tai wa na ga ai.
ting hpe lama ma matu, lak san yaw shada lam hte lata la ai re ( Isa. 43:1; 46:11; Hoshe. 11:1; Mahte 4:21; Kasa. 16:10; Heb. 11:8). Grau sung ai hte grau dam lada ai Karai masa hku htai yang, Karai Kasang shinggyim masha ni hpe, shi a hkye hkrang la ai chyeju hkam la lu na matu hte shi a lak san shinggyim masha hku, n dai mungkan hta asak hkrung na matu shaga la, lata la ai re.
Ga shaka dingsa prat hta, Israela amyu ni, Karai lak san amyu sha hku lata la ai hpe, chye na ai lam shut lai wa sai. Karai a lata la ai gaw, Karai shanhte hte tut nawng rau rai nga nna, tut nawng shaman chyeju jaw na, lak san myi man lu ai ni, akyu hkam sha lu na ni rai na, ngu hkam la lai wa sai. Dai majaw, Ga shaka dingsa prat na myihtoi ni yawng shadum ai gaw, Karai Kasang lata la ai (divine election) ngu ai kaw, lak san shaman chyeju hkam la lu na ngu ai sha n rai, kyang lailen shingni tsawm ra ai ‘lit’ hte Yehowa hpe chyu sha nawku daw jau ra ai ngu ai ‘lit’ mung lawm ai lam htawn tsun lai wa masai.
Myihtoi Amo a mungga hta gaw, Israela myu ni sut su nga mu nga mai lam hta rawt jat galu kaba wa ai rai tim, Karai Kasang a amyu langai hku shaga la ai shaloi na tawn da ai, ga shaka hpe hkan shadik shatup ai lam hta ning ra nga ai. Hkik hkam ai nawku htingnu ni hta, nawku masha law law wa n rau n htau rai nawku nga ma ai (4:4f; 5:21-24). Rai tim, nawku htingnu ni
105 105105
w w w w “Hpaji rawng ai wa kadai ta?
dai lam ni hpe chye lu hkra, nyan rawng ai wa kadai ta?
Kaning rai nme law, Yehowa a lam ni malang nga nna, ding hpring ai ni dai hta hkan hkawm na mara ai; tara tawt lai ai ni chyawm gaw, dai lam ni hta ahtu kataw na mara ai (Hosea 14:9)”.
wwuww