HUBUNCAM
KADAR
A S A M
LEMAK BEBAS
DENGAN KANDUNGAN
A F k A T O K
PADA
EVIiNYAK
K E L A P A
oleh
EBA
PRIHASTYATI
J U R U S A M G l Z l M A S Y A R A K A T D A N S U M B E R D A V A K E L U A R G A
F A K U L T A S P E R T A N I A N
l N S T 1 T U T P E R T A N I A N B Q G O R
B 0 6 Q R
RINGKASAN
EKA PRIHASTYATI. Hubungan Kadar Asam Lemak Bebas dengan
Kandungan A f l a t o l r s i n pada Minyak K e l a p a (Dibawah bimbing-
an SUDJANA SIBARANI dan DJITENG ROEDJITO).
Tujuan p e n e l i t i a n i n i i a l a h u n t u k mengetahui hubung-
a n k a d a r asam lemak b e b a s dengan kandungan a f l a t o k s i n pa-
d a minyak k e l a p a . Sedangkan t u j u a n k h u s u s i a l a h u n t u k me-
n g e t a h u i hubungan pengaruh lama penyimpanan, k a d a r a i r ,
k a d a r asam lemak b e b a s dan kandungan a f l a t o k s i n pada minyak
k e l a p a t r a d i s i o n a l .
P e n e l i t i a n d i l a k u k a n d i b a g i a n T o k s i k o l o g i dan Miko-
l o g i , B a l a i P e n e l i t i a n V e t e r i n e r ( B a l i t v e t ) , Cimanggu, Bo-
g o r , m u l a i t a n g g a l
5
Mei sampai d e n g a n5
J u l i1986.
Pengambilan s a m p e l d i l a k u k a n d i Kabupaten Ciamis, Jawa Ba-
r a t , l a n g s u n g pada i n d u s t r i rumah t a n g g a yang membuat m i -
nyak k e l a p a . S e t i a p sampel d i l a k u k a n a n a l i s a k a d a r a i r
menurut c a r a W i l l i a m ( 1 9 6 6 ) , a n a l i s a k a d a r asam lemak be-
b a s menurut B u s s e r ( 1 9 6 4 ) dan a n a l i s a kandungan a f l a t o k s i n
menurut B l a n e y , Moore dan T y l e r ( 1 9 8 4 ) pada s e t i a p s e l a n g
lama penyimpanan 0,
7, 14,
21, dan 28 h a r i . A n a l i s a s t a -t i s t i k u n t u k mengetahui pengaruh lama penyimpanan dan hu-
bungan a n t a r v a r i a b e l digunakan Metode R e g r e s i L i n e a r dan
Non L i n e a r ( ~ u d j a n a , 1 9 8 3 ) .
H a s i l P e n e l i t i a n a y a n g d i p e r o l e h t e r n y a t a bahwa semakin
lama minyak k e l a p a d i s i m p a n , k a d a r a i r dan k a d a r asam lemak
menurun. Dengan penyimpanan selama 28 h a r i k a d a r a i r me-
n i n g k a t r a t a - r a t a 0.31 p e r s e n , menyebabkan k a d a r asam l e -
mak bebas meningkat r a t a - r a t a 0.15 p e r s e n , dan mengakibat-
k a n k e r u s a k a n minyak k e l a p a . Hal i n i d i s e b a b k a n o l e h pro-
s e s h i d r o l i s a , k a r e n a ada a i r dan k e r j a enzim l i p a s e akan
membentuk asam lemak b e b a s dan g l i s e r o l . H a s i l l a i n yang
d i p e r o l e h a d a l a h dengan p e n i n g k a t a n k a d a r asam lemak b e b a s
menyebabkan kandungan a f l a t o k s i n
%
menurun s e t e l a h penyim-panan
7
h a r i ,1 4
h a r i , 2 1 h a r i dan 28 h a r i dengan 0.54 ppb(19.70
761,
1.04 ppb (37.96$1,
1.64
ppb (59.85 $) dan 2.26p ~ b (82.48
%).
H a l i n i k a r e n a t e r b e n t u k senyawa FLdrogenP e r o k s i d a pada penyimpanan minyak k e l a p a yang d a p a t merusak
a f l a t o k s i n
B1
dan G1 ( P a r p i a , 1 9 7 1 ) s e r t z t e r b e n t u k a f l a -t o k s i n j e n i s l a i n ( d i d u g a a f l a t o k s i n B
3
) yang b e r a s a l d a r ia f l a t o k s i n GI. Hidrogen P e r o k s i d a t e r b e n t u k d a r i p r o s e s
o k s i d a s i k a r e n a a d a persenyawaan t i d a k jenuh ( m i s a l n y a
asam lemak b e b a s ) , s e h i n g g a p e n i n g k a t a n k a d a r asam lemak
b e b a s akan meningkatkan senyaiva S i d r o g e n P e r o k s i d a (B202).
Kandungan a f l a t o k s i n minyak k s l a p a belum mencapai t a r a f
yang membahayakan k e s e h a t a n manusia, namun s e t e l a h penyim-
panan 12 h a r i minyak k e l a p a t r a d i s i o n a l m u l a i mengalami
HUBUNGAN KADAE AS4M LEMAK BEBM
DENGAN KANDUNGAN AFLATOKSIN
PADA M I N Y A K KELAPA
o l e h
EKA PRIHASTYATI
A.
19
1 0 0 7s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t memperoleh g e l a r
S a r j a n a P e r t a n i a n
pada
F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
JURUSAN G I Z I MASYAR.4KAT DAN SUMBERDAYA KXLUAEGA
FAKULTBS PERT AN1 AN
INSTITUT F'ERTPNIm BCGOR
J u d u l P e n e l i t i a n : HUEUWGAN KADAR ASAN LLSMAK BESAS
DENGAN KANDUNGAN AFLATOKSIN PADA
Nama Mahasiswa : EKA PRIHASTYBTI
Nomor Pokok : A.
1 9
1007\
h, Menye t u j u i
n
/
,
Ir. S u d j a n a S i b a r a n i . M.Sc (Dosen Pembimbing)
HUBUNCAM
KADAR
A S A M
LEMAK BEBAS
DENGAN KANDUNGAN
A F k A T O K
PADA
EVIiNYAK
K E L A P A
oleh
EBA
PRIHASTYATI
J U R U S A M G l Z l M A S Y A R A K A T D A N S U M B E R D A V A K E L U A R G A
F A K U L T A S P E R T A N I A N
l N S T 1 T U T P E R T A N I A N B Q G O R
B 0 6 Q R
RINGKASAN
EKA PRIHASTYATI. Hubungan Kadar Asam Lemak Bebas dengan
Kandungan A f l a t o l r s i n pada Minyak K e l a p a (Dibawah bimbing-
an SUDJANA SIBARANI dan DJITENG ROEDJITO).
Tujuan p e n e l i t i a n i n i i a l a h u n t u k mengetahui hubung-
a n k a d a r asam lemak b e b a s dengan kandungan a f l a t o k s i n pa-
d a minyak k e l a p a . Sedangkan t u j u a n k h u s u s i a l a h u n t u k me-
n g e t a h u i hubungan pengaruh lama penyimpanan, k a d a r a i r ,
k a d a r asam lemak b e b a s dan kandungan a f l a t o k s i n pada minyak
k e l a p a t r a d i s i o n a l .
P e n e l i t i a n d i l a k u k a n d i b a g i a n T o k s i k o l o g i dan Miko-
l o g i , B a l a i P e n e l i t i a n V e t e r i n e r ( B a l i t v e t ) , Cimanggu, Bo-
g o r , m u l a i t a n g g a l
5
Mei sampai d e n g a n5
J u l i1986.
Pengambilan s a m p e l d i l a k u k a n d i Kabupaten Ciamis, Jawa Ba-
r a t , l a n g s u n g pada i n d u s t r i rumah t a n g g a yang membuat m i -
nyak k e l a p a . S e t i a p sampel d i l a k u k a n a n a l i s a k a d a r a i r
menurut c a r a W i l l i a m ( 1 9 6 6 ) , a n a l i s a k a d a r asam lemak be-
b a s menurut B u s s e r ( 1 9 6 4 ) dan a n a l i s a kandungan a f l a t o k s i n
menurut B l a n e y , Moore dan T y l e r ( 1 9 8 4 ) pada s e t i a p s e l a n g
lama penyimpanan 0,
7, 14,
21, dan 28 h a r i . A n a l i s a s t a -t i s t i k u n t u k mengetahui pengaruh lama penyimpanan dan hu-
bungan a n t a r v a r i a b e l digunakan Metode R e g r e s i L i n e a r dan
Non L i n e a r ( ~ u d j a n a , 1 9 8 3 ) .
H a s i l P e n e l i t i a n a y a n g d i p e r o l e h t e r n y a t a bahwa semakin
lama minyak k e l a p a d i s i m p a n , k a d a r a i r dan k a d a r asam lemak
menurun. Dengan penyimpanan selama 28 h a r i k a d a r a i r me-
n i n g k a t r a t a - r a t a 0.31 p e r s e n , menyebabkan k a d a r asam l e -
mak bebas meningkat r a t a - r a t a 0.15 p e r s e n , dan mengakibat-
k a n k e r u s a k a n minyak k e l a p a . Hal i n i d i s e b a b k a n o l e h pro-
s e s h i d r o l i s a , k a r e n a ada a i r dan k e r j a enzim l i p a s e akan
membentuk asam lemak b e b a s dan g l i s e r o l . H a s i l l a i n yang
d i p e r o l e h a d a l a h dengan p e n i n g k a t a n k a d a r asam lemak b e b a s
menyebabkan kandungan a f l a t o k s i n
%
menurun s e t e l a h penyim-panan
7
h a r i ,1 4
h a r i , 2 1 h a r i dan 28 h a r i dengan 0.54 ppb(19.70
761,
1.04 ppb (37.96$1,
1.64
ppb (59.85 $) dan 2.26p ~ b (82.48
%).
H a l i n i k a r e n a t e r b e n t u k senyawa FLdrogenP e r o k s i d a pada penyimpanan minyak k e l a p a yang d a p a t merusak
a f l a t o k s i n
B1
dan G1 ( P a r p i a , 1 9 7 1 ) s e r t z t e r b e n t u k a f l a -t o k s i n j e n i s l a i n ( d i d u g a a f l a t o k s i n B
3
) yang b e r a s a l d a r ia f l a t o k s i n GI. Hidrogen P e r o k s i d a t e r b e n t u k d a r i p r o s e s
o k s i d a s i k a r e n a a d a persenyawaan t i d a k jenuh ( m i s a l n y a
asam lemak b e b a s ) , s e h i n g g a p e n i n g k a t a n k a d a r asam lemak
b e b a s akan meningkatkan senyaiva S i d r o g e n P e r o k s i d a (B202).
Kandungan a f l a t o k s i n minyak k s l a p a belum mencapai t a r a f
yang membahayakan k e s e h a t a n manusia, namun s e t e l a h penyim-
panan 12 h a r i minyak k e l a p a t r a d i s i o n a l m u l a i mengalami
HUBUNGAN KADAE AS4M LEMAK BEBM
DENGAN KANDUNGAN AFLATOKSIN
PADA M I N Y A K KELAPA
o l e h
EKA PRIHASTYATI
A.
19
1 0 0 7s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t memperoleh g e l a r
S a r j a n a P e r t a n i a n
pada
F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
JURUSAN G I Z I MASYAR.4KAT DAN SUMBERDAYA KXLUAEGA
FAKULTBS PERT AN1 AN
INSTITUT F'ERTPNIm BCGOR
J u d u l P e n e l i t i a n : HUEUWGAN KADAR ASAN LLSMAK BESAS
DENGAN KANDUNGAN AFLATOKSIN PADA
Nama Mahasiswa : EKA PRIHASTYBTI
Nomor Pokok : A.
1 9
1007\
h, Menye t u j u i
n
/
,
Ir. S u d j a n a S i b a r a n i . M.Sc (Dosen Pembimbing)