halaman
1.1 Kasang Tukang Masalah ...
1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah ...
1.2.1 Watesan Masalah ...
BAB II NGAREGEPKEUN, TEMBANG PUPUH SEKAR AGEUNG,
MEDIA AUDIO VISUAL, SARTA ANGGAPAN DASAR
2.1 Ngaregepkeun ...
2.1.1 Wangenan Ngaregepkeun ...
2.1.2 Tahap – tahap Ngaregepkeun ...
2.1.3 Rupa – rupa Ngaregepkeun ...
2.1.4 Tujuan Ngaregepkeun ...
2.1.5 Faktor – faktor anu Mangaruhan kana Kualitas Ngaregepkeun ...
2.2.2 Babagian Pupuh ...
2.2.3 Watek Pupuh ...
2.2.4 Aturan Nulis Pupuh ...
2.2.5 Rumpaka Pupuh Sekar Ageung ...
2.3 Media Audio Visual ...
2.3.1 Wangenan Media Audio Visual ...
2.3.2 Ciri – ciri Media Audio Visual ...
2.3.3 Mangpaat Media Audio Visual ...
2.4 Anggapan Dasar ...
3.1 Metode, Desain, jeung Teknik Panalungtikan ...
3.1.1 Metode Panalungtikan ...
3.1.2 Desain Panalungtikan ...
3.1.3 Teknik Panalungtikan ...
BAB IV DESKRIPSI JEUNG ANALISIS HASIL PANALUNGTIKAN
4.1 Léngkah – léngkah Pangajaran Ngaregepkeun Rumpaka Tembang
Ngagunakeun Media Audio Visual ...
4.1.1 Siklus I ...
4.1.2 Siklus II ...
37
37
4.2.1 Siklus I ...
4.2.2 Siklus II ...
4.2.3 Ningkatna Hasil Diajar Pra Panalungtikan, Siklus I jeung Siklus II ...
4.3 Ngaronjat atawa Henteuna Kamampuh Ngaregepkeun Rumpaka
Tembang Ngagunakeun Media Audio Visual ... 46
49
52
54
BAB V KACINDEKAN JEUNG REKOMENDASI
5.1 Kacindekan ...
5.2 Rekomendasi ...
56
57
DAFTAR PUSTAKA...
LAMPIRAN-LAMPIRAN
Halaman Tabel 3.1
Tabel 3.2
Tabel 4.1
Tabel 4.2
Tabel 4.3
Tabel 4.4
Tabel 4.5
Validitas Butir Soal Tés Kamampuh Siswa...
Waktu Panalungtikan ...
Hasil Diajar Dumasar Peunteun Pra Panalungtikan jeung Siklus I ..
Persentase Hasil Diajar Ngaregepkeun Rumpaka Tembang Pupuh
Sekar Ageung Dumasar Peunteun Pra Panalungtikan jeung Siklus I
Hasil Diajar Ngaregepkeun Rumpaka Tembang Pupuh Sekar
Ageung Dumasar Peunteun Siklus I jeung Siklus II ...
Persentase Hasil Diajar Ngaregepkeun Rumpaka Tembang Pupuh
Sekar Ageung Dumasar Peunteun Siklus I jeung Siklus II ...
Hasil Diajar Ngaregepkeun Rumpaka Tembang Pupuh Sekar
Ageung Dumasar Peunteun Pra Panalungtikan, Siklus I jeung
Siklus II ... 24
34
46
48
49
51
DAFTAR GAMBAR
halaman Diagram 3.1
Diagram 4.1
Diagram 4.2
Diagram 4.3
Diagram 4.4
Alur PTK ...
Persentase Hasil Diajar Ngaregepkeun Rumpaka Tembang
Pupuh Sekar Ageung Dumasar Peunteun Pra Panalungtikan
jeung Siklus I ...
Persentase Hasil Diajar Ngaregepkeun Rumpaka Tembang
Pupuh Sekar Ageung Dumasar Peunteun Siklus I jeung Siklus
II ...
Hasil Diajar Siswa Dumasar Pra Panalungtikan, Siklus I jeung
Siklus II ...
Rata – rata Hasil Diajar Siswa Dumasar Pra Panalungtikan,
Siklus I jeung Siklus II ... 21
48
51
53
BAB I
BUBUKA
1.1 Kasang Tukang Masalah
Kaparigelan basa ngawengku opat aspék, diantarana ngaregepkeun,
nyarita, maca jeung nulis. Tujuan pangajaran basa Sunda di sakabéh tingkatan
sakola hususna di tingkat SMP, tangtuna waé pikeun meunangkeun jeung ngagali
leuwih jero ngeunaan sastra Sunda tur nyangkem kana opat kaparigelan basa.
Pangajaran ngaregepkeun sarua pentingna sarta raket patalina jeung
nyarita, maca, sarta nulis. Sabab kagiatan awal manusa ti saprak lahir ogé pasti
ngaliwatan ngaregepkeun heula, kakara bisa diajar ngomong atawa nyarita,
satuluyna diajar maca, nu ahirna bisa nulis. Lamun dilenyepan kagiatan
ngaregepkeun téh ampir sarua jeung ngadéngékeun, tapi teu sagemblengna sarua.
Dina ngadéngékeun can tangtu ngaregepkeun, tatapi lamun ngaregepkeun mah
geus pasti ngadéngékeun.
Standar kompetensi lulusan SMP/MTs mata pelajaran basa Sunda kelas IX
ngawengku opat aspék nya éta ngaregepkeun, nyarita, maca jeung nulis. Salah
sahiji kompeténsi dasarna nya éta ngaregepkeun rumpaka tembang. Tembang anu
mangrupa salasahiji kabudayaan Sunda, geus sakuduna dipikawanoh ku nonoman
Sunda, ku kituna diajarkeun ti danget sakola kénéh.
Dumasar kana hasil pangamatan di SMP Negeri 14 Bandung, materi
pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang mangrupa salasahiji bahan
pangajaran anu dianggap ngabosenkeun. Faktor nu ngabalukarkeun siswa bosen
téh museur kana diri siswa jeung faktor ti guru. Faktor ti diri siswa nya éta siswa
kurang mampu ngimpleng jeung merhatikeun kana materi. Sedengkeun faktor ti
guru nya éta kurang kreatif dina ngagunakeun alat sarta media pangajaran.
Kamajuan dina widang teknologi, informasi, jeung komunikasi tangtuna
méré pangaruh nu teu leutik kana dunia atikan atawa dunia pendidikan,
sabab dina prosés diajar ngajar aya nu disebut prosés komunikasi. Di jaman anu
geus serba canggih tangtuna geus loba jalma-jalma nu geus pinter kana teknologi
Ku ayana siswa nu geus palinter dina widang teknologi, tangtuna guru teu
meunang éléh. Sabisa-bisa guru kudu leuwih kréatif jeung inovatif nalika ngajar
sangkan barudakna teu bosen, sarta materi nu diajarkeunana bisa nerap ka para
siswa.
Dina hakékatna prosés diajar ngajar téh mangrupa hiji sistem, nu dijerona
miboga komponén-komponén sangkan prosés diajar ngajar bisa
éféktif. Komponén-komponén nu dimaksud ngawengku tujuan pangajaran, guru,
murid, bahan pelajaran, stratégi belajar, alat atawa media, sumber pelajaran, jeung
evaluasi.
Saluyu kana judul, dina hal ieu media pembelajaran mangrupa alat pikeun
nepikeun informasi ka murid. Ku ayana media dina prosés diajar ngajar tangtuna
dipiharep sangkan media bisa mantuan ningkatkeun prestasi muridna. Ku kituna,
dina nepikeun pangajaran guru dipiharep maké media sangkan tujuan
pembelajaran bisa kahontal jeung siswa gampang nyangkem kana materi. Media
anu saluyu pikeun ngaronjatkeun kamampuh siswa dina ngaregepkeun rumpaka
tembang nya éta media audio visual. Media audio visual kacida dibutuhkeunana
dina pangajaran ngaregepkeun, ku kituna tembang Sunda hususna pupuh anu
mangrupa bagian anu penting dina pangajaran basa Sunda kudu diajarkeun ti
danget sakola kénéh.
Tanpa ngaleungitkeun peran guru salaku pangajar, media audio visual ieu
dianggap cocok pikeun ngajarkeun pupuh di kelas. Saenyana disetél ngaliwatan
media audio visual, peran guru di dieu jelas kudu aktif ogé, sangkan siswa leuwih
bisa muserkeun panitén. Ku kituna guru dipiharep sangkan bisa leuwih kreatif
jeung inovatif.
Anu geus nalungtik ngeunaan pangajaran ngaregepkeun jeung media
pembelajaraan aya sababaraha urang, diantarana nya éta ngeunaan Kamampuh
Siswa Ngaregepkeun Dongéng kalawan Ngagunakeun Media Audio di Kelas VII
SMPN 12 Bandung ku Ivan Sufaran Permadi, Média Audio-Visual Dina
Pangajaran Ngaregepkeun Kawih ku Hana Igan Susana, jeung Média
Nurmayatini. Bahasan anu dipaké béda jeung anu ditalungtik ngeunaan
pangajaran ngaregepkeun tembang kalawan ngagunakeun media audio visual.
Ku kituna pikeun ngaréngsékeun pasualan ngeunaan kurang bisana siswa
dina museurkeun panitén jeung mekarkeun implenganana nalika pangajaran
ngaregepkeun rumpaka tembang, diperlukeun parobahan atawa pamekaran dina
ngagunakeun media ajar. Dumasar éta tinimbangan perlu ayana tindakan kelas.
Ku ayana kitu, ieu panalungtikan téh dibéré judul Media Audio visual Pikeun
Ngaronjatkeun Kamampuh Ngaregepkeun Tembang Pupuh Sekar Ageung
(Panalungtikan Tindakan Kelas ka Siswa Kelas IX B SMP N 14 Bandung
Taun Ajaran 2012/2013).
1.2 Watesan Jeung Rumusan Masalah
1.2.1 Watesan Masalah
Media téh kabagi jadi sababaraha jenis diantarana media audio, media
visual, sarta media audio visual. Dumasar kana kasang tukang nu geus
diébréhkeun di luhur, sangkan ieu panalungtikan teu lega teuing ambahanana, ku
kituna baris diwatesanan kana media audio visual.
Masalah dina ieu panalungtikan nya éta leuwih nyoko kana media
pembelajaran nu dipaké dina nepikeun pangajaran ngaregepkeun rumpaka
tembang ka siswa kelas IX B SMP Negeri 14 Bandung kalawan maké media
audio visual. Dina prak-prakanana, siswa diajar sangkan nyangkem kana eusi
rumpaka Pupuh Sekar Ageung nu geus ditayangkeun nu ngawengku pupuh
Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung Dangdanggula.
1.2.2 Rumusan Masalah
Dumasar kana kasang tukang sarta watesan masalah anu geus diébréhkeun
di luhur, ieu masalah téh diwangun ku sababaraha patalékan di handap ieu.
1) Kumaha prak - prakan pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang pupuh
Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung Dangdanggula)
2) Kumaha kamampuh (hasil diajar) siswa dina pangajaran ngaregepkeun
rumpaka tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung
Dangdanggula) kalawan ngagunakeun media audio visual siswa kelas IX B
di SMP N 14 Bandung Taun Ajaran 2012/2013 dina siklus I?
3) Kumaha kamampuh (hasil diajar) siswa dina pangajaran ngaregepkeun
rumpaka tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung
Dangdanggula) kalawan ngagunakeun media audio visual siswa kelas IX B
di SMP N 14 Bandung Taun Ajaran 2012/2013 dina siklus II?
1.3 Tujuan Panalungtikan
1.3.1 Tujuan Umum
Sacara umum, tujuan anu hayang dihontal dina ieu panalungtikan téh nya
éta hayang mikanyaho sakumaha kamampuh murid dina pangajaran ngaregepkeun
rumpaka tembang kalawan ngagunakeun media audio visual.
1.3.2 Tujuan Husus
Sacara husus ieu panalungtikan ngabogaan tujuan hayang ngadeskripsikeun
:
1) prak - prakan pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang pupuh Sekar
Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung Dangdanggula) kalawan
ngagunakeun media audio visual;
2) kamampuh (hasil diajar) siswa dina pangajaran ngaregepkeun rumpaka
tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung
Dangdanggula) kalawan ngagunakeun media audio visual siswa kelas IX B
di SMP N 14 Bandung Taun Ajaran 2012/2013 dina siklus I;
3) kamampuh (hasil diajar) siswa dina pangajaran ngaregepkeun rumpaka
tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung
Dangdanggula) kalawan ngagunakeun media audio visual siswa kelas IX B
1.4 Mangpaat Panalungtikan
Mangpaat anu dipiharep tina ieu panalungtikan téh nya éta aya mangpaat anu
sifatna tioritis sarta mangpaat anu sifatna praktis.
1.4.1 Mangpaat Tioritis
Mangpaat tiorotis tina ieu panalungtikan dipiharep bisa méré sumbangan
pikeun kamekaran tiori dina widang atikan. Utamana waé dina widang media
pembelajaran anu bisa ngaronjatkeun kamampuh ngaregepkeun rumpaka
tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, Dangdanggula).
1.4.2 Mangpaat Praktis
Mangpaat praktis tina ieu panalungtikan téh nya éta :
1) Pikeun guru
Guru bahasa Sunda dipiharep bisa ngeuyeuban pangaweruh dina milih
media pangajaran, hususna media audio visual dina pangajaran ngaregepkeun
tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, Dangdanggula),
sarta mikanyaho kumaha kamampuh siswa séwang-séwangan sanggeus diajar
ngagunakeun media audio visual.
2) Pikeun Siswa
Siswa bisa mikanyaho mangpaat media audio visual dina kagiatan
pangajaran utamana dina kagiatan ngaregepkeun rumpaka tembang pupuh Sekar
Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, Dangdanggula), nepi ka bisa
ngaronjatkeun kamampuh jeung rasa sumanget diajar.
3) Nu Nalungtik
Sanggeus ngalaksanakeun ieu panalungtikan, nu nalungtik dipiharep bisa
mikanyaho ngaronjatna kamampuh ngaregepkeun rumpaka tembang pupuh Sekar
Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung Dangdanggula) nalika diajar teu
maké media audio visual jeung nalika diajar maké media audio visual.
4) Nu Maca
Hasil panalungtikan ieu dipiharep bisa nambahan pangaweruh nu maca,
hususna ngeunaan media audio visual dina ngaronjatkeun kamampuh
Asmarandana, jeung Dangdanggula) siswa kelas IX B SMP N 14 Bandung Taun
Ajaran 2012/2013.
1.5 Raraga Tulisan
Laporan panalungtikan ieu diwangun dina wangun skripsi. Léngkah
nyusunna salawasna diaping ku dosén pangaping. Sangkan leuwih jéntré
dihandap kaugel raraga tulisan nu digarap, nya éta ngawengku : ABSTRAK,
PANGJAJAP, DAFTAR EUSI, DAFTAR LAMPIRAN, DAFTAR TABEL,
DAFTAR GAMBAR, BAB I BUBUKA, BAB II NGAREGEPKEUN,
TEMBANG PUPUH SEKAR AGEUNG, MEDIA AUDIO VISUAL, SARTA
HIPOTESIS, BAB III METODOLOGI PANALUNGTIKAN, BAB
IVDESKRIPSI JEUNG ANALISIS HASIL PANALUNGTIKAN, BAB V
BAB III
METODOLOGI PANALUNGTIKAN
3.1 Métode, Desain, jeung Téknik Panalungtikan
3.1.1 Métode Panalungtikan
Dumasar kana tujuan anu hayang dihontal, ieu panalungtikan téh
ngagunakeun métode Panalungtikan Tindakan Kelas (PTK). Numutkeun Ebbut
(dina skripsi karya Zaine, 2011) panalungtikan tindakan kelas mangrupa kajian
sistematis tina upaya pikeun ngaropéa praktik atikan ku guru ku cara ngalakukeun
tindakan – tindakan dina kagiatan pembelajaran dumasar kana refleksi ngeunaan
hasil tina tindakan kasebut. Aya tilu kecap anu ngawangun PTK, nya éta saperti
ieu didandap.
1) Panalungtikan, hiji kagiatan anu nalaah hiji objék ku cara ngagunakeun cara
jeung aturan métodologi anu tangtu pikeun meunangkeun data atawa informasi
anu miboga mangpaat dina ngaronjatkeun kualitas hiji hal anu ngirut minat.
2) Tindakan, kagiatan anu ngahaja dilakukeun sarta miboga tujuan anu tangtu.
3) Kelas, dina hal ieu teu ngawengku ruangan kelas, tapi dina hal ieu nu dimaksud
kelas téh nya éta sakelompok siswa dina waktu anu sarua, narima pangajaran
anu sarua ti guru anu sarua ogé.
3.1.2 Desain Panalungtikan
Numutkeun Kemmis jeung Mc Taggart (dina Rafi′uddin, 1996)
panalungtikan tindakan bisa ditingal salaku hiji siklus spiral tina penyusunan
perencanaan, pelaksanaan tindakan, pengamatan (observasi), jeung refleksi anu
Sangkan leuwih jéntré, titénan diagram di handap.
Gambar 3.1 Diagram alur PTK
Kemmis & MC Taggart (Rafi’udin 1997)
Numutkeun diagram diluhur, tahap – tahap panalungtikan bisa katitén dina
katerangan dihandap ieu.
1) Refleksi awal. Tahap ieu dimaksudkeun salaku kagiatan penjajakan nu
dimangpaatkeun pikeun ngumpulkeun informasi ngeunaan situasi-situasi nu
rélevan jeung téma panalungtikan.
2) Rancangan tindakan. Tahap ieu dadasar tina hasil refleksi awal. Lamun dirinci,
rarancang tindakan téh ngawengku tindakan anu rék dilakukeun pikeun
menerkeun, ningkatkeun atawa ngarubah polah anu dipikahayang salaku solusi
tina masalah anu sipatna fleksibel dina harti bisa robah saluyu kana situasi
3) Pelaksanaan tindakan. Tahap ieu nyoko kana naon anu dilakukeun ku
panalungtik salaku upaya pikeun menerkeun, ningkatkeun atawa ngarobah
dumasar kana rarancang tindakan.
4) Observasi. Tahap observasi ieu nyoko kana instrumen panalungtikan. Dina
kagiatan ieu panalungtik nalungtik hasil atawa dampak tina tindakan anu
dilakukeun ka siswa.
5) Refleksi. Tahap refleksi ieu mangrupa kagiatan analisis sarta interpretasi kana
sakabéh informasi hasil tina kagiatan tindakan. Dina kagiatan ieu, panalungtik
neuleuman sarta mertimbangkeun hasil – hasil tina tindakan. Ngaliwatan
refleksi anu jero, bisa ditarik kacindekan. Réfleksi mangrupa bagian anu
penting dina panalungtikan tindakan kelas, nya éta pikeun maham kana prosés
jeung hasil anu aya, anu mangrupa parobahan salaku akibat tina tindakan anu
geus dilakukeun.
3.1.3 Téknik Panalungtikan
1. Téknik Ngumpulkeun Data
Téknik anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan
ngawengku tés kamampuh siswa, observasi, jeung catetan lapangan.
a. Tés Kamampuh Siswa
Tés kamampuh siswa dilaksanakeun pikeun mikanyaho jeung ngukur hasil
diajar siswa dina pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang kalayan
ngagunakeun media audio visual. Tés ieu dilaksanakeun ngaliwatan tés tulis
diunggal tahap pangajaran pikeun mikanyaho jeung ngukur kamampuh siswa dina
ngaregepkeun rumpaka tembang, ti mimiti pra-panalungtikan, siklus I, jeung
siklus II.
b. Observasi
Observasi dina ieu panalungtikan dilakukeun pikeun nalungtik aktivitas
antara guru jeung siswa dina prosés diajar ngajar. Daryanto (2012:15) nétélakeun
alami. Format observasi dina ieu panalungtikan ngawengku lembar observasi ka
guru jeung lembar observasi ka siswa, anu langsung dieusian ku observer.
c. Catetan Lapangan
Catetan lapangan mangrupa instrumen pikeun nyatet sagala kajadian anu
karandapan dumasar kana tindakan anu dilakukeun ku guru, anu gunana pikeun
nempo perkembangan tindakan jeung perkembangan siswa dina ngalakukeun
prosés pangajaran (Sanjaya, 2009:98). Dina catetan lapangan ieu, dieusian ku
hasil observasi, réaksi, jeung refleksi panalungtikan nalika lumangsungna prosés
pangajaran.
2. Alat Ngumpulkeun Data
Alat ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan, nya éta : 1) lambaran tés,
2) lambaran obsérvasi, jeung 3) catetan lapangan.
a. Lambaran Tés
Lambar tés anu diujikeun dina ieu panalungtikan, mangrupa paréntah anu
kudu dilakukeun ku siswa salila ngalaksanakeun pangajaran ngaregepkeun
rumpaka tembang. Saacan lambar tés dibikeun ka siswa kelas IX B SMP N 14
Bandung, nu nalungtik mikeun heula ieu soal ka kelas X AP (Administrasi
Perkantoran) SMK N Manonjaya pikeun diuji cobakeun, sabab kelas X geus
pernah ngalaman pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang nalika kelas IX.
1) Uji Validitas Butir Soal
Validitas soal mangrupa ukuran ketepatan soal. Numutkeun Arikunto,
Suharsimi (1998:160) “validitas adalah suatu ukuran yang menunjukan tingkat
kevalidan atau kesahihan sesuatu instrumen. Suatu instrumen yang valid atau
sahih mempunyai validitas tinggi. Sebaliknya instrumen yang kurang valid berarti
memiliki validitas rendah.” Pikeun ngitung koevisien validitas dina
panalungtikan nu dilaksanakeun, nu nalungtik ngagunakeun rumus korelasi
Rumusna nya éta :
Klasifikasi interpretasi koefisien korelasi numutkeun Guilford, (dina
Widaningsih, Dedeh 2008:4d) nya éta saperti ieu di handap.
0,90 ≤ rxy≤ 1,00 Validitas sangat tinggi (sangat baik)
0,70 ≤ rxy< 0,90 Validitas tinggi (baik)
0,40 ≤ rxy< 0,70 Validitas sedang (cukup)
0,20 ≤ rxy< 0,40 Validitas rendah (kurang)
0,00 <rxy< 0,20 Validitas sangat rendah, dan
rxy≤ 0,00 Tidak valid
Hasil perhitungan uji validitas butir soal tés kamampuh siswa dina
pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang pupuh Sekar Ageung ngagunakeun
media audio visual bisa katitén dian lampiran, hasilnas aya dina tabel 3.1 di
handap.
Tabel 3.1
Validtias Butir Soal Tés Kamampuh Siswa
No. Soal Koefisien Validitas Derajat Validitas Keterangan
1 0,77 Tinggi Digunakan
2 0,78 Tinggi Digunakan
3 0,66 Sedang Digunakan
5 0,63 Sedang Digunakan
Reliabilitas aya hubunganana jeung ketetapan. Pikeun ngukur reliabilitas
tés bentuk uraian, ngagunakeun rumus Alpha Cronbach saperti ieu di handap.
�11 =
r = Koefisien reliabilitas
n = Banyaknya soal
Klasifikasi interpretasi koefisien korelasi numutkeun Guilford, J.P
(Widaningsih, Dedeh 2008:4d) nya éta saperti ieu di handap.
r11< 0,20 Derajat reliabilitas sangat rendah
0,70 ≤ r11< 0,90 Derajat reliabilitas tinggi
0,90 ≤ r11≤ 1,00 Derajat reliabilitas sangat tinggi
Numutkeun hasil itungan tés kamampuh siswa dipaluruh hasil r11 =
0,94. Ku kituna, soal tés kamampuh siswa asup kana kategori reliabilitas sangat
tinggi.
Ditilik tina validitas butir soal jeung reliabilitas instrumen nu geus
dijéntrékeun, bisa dicindekkeun yén soal tés kamampuh siswa layak pikeun
digunakeun dina ieu panalungtikan. Hasil itungan uji validitas jeung reliabilitas
bisa katitén dina lampiran.
Ngaregepkeun Rumpaka Tembang Pupuh Sekar Ageung
Eusian patalékan – patalékan di handap !
Kinanti
1. Budak leutik dina pupuh Kinanti, sok liar (ngapungna) wayah naon?
2. Naon nu ditéangan ku éta budak leutik?
3. Ngadon naon cenah éta budak leutik lamun beurang-beurang
aleuntreup dina tangkal kai?
4. Kumaha disadana éta budak leutik téh?
5. Naon nu dimaksud “budak leutik” dina éta pupuh?
Sinom
6. Dina pupuh Sinom nu tadi, naon nu jadi udagan manusa di dunya,
malahan tepi ka ngahalalkeun sagala cara?
7. Naon nu sok kapopohokeun ku jalma di dunya téh?
8. Dina pupuh Sinom nu tadi, naon anu bisa nedunan sagala kahayang
téh?
9. Naon sasruaan harta jeung harti?
10.Naon bédana harta jeung harti?
Asmarandana
11.Saha musafir anu keur sila sisi jalan?
13.Naha bet éta musafir jadi sasadu ménta hampura sanggeus nempo ka
jalma anu ngadupakna?
14.Naon nu dilakukeun ku ngadupak (nu balangsiar) sanggeus manéhna
labuh nindihan musafir?
15.Ahirna musafir jeung nu balangsiar jadi sosobatan dalit, jeung musafir
bisa ngabantuan nu balangsiar dina néangan sandang pangan ku
cara……….
Dangdanggula
16.Lambang RI jero pisan hartina lamun ku urang di……….
17.Naon lambang Naara Republik Indonesia?
18.Naon Semboyan Nagara urang?
19.Naon harti Semboyan Nagara urang?
20.Naon nu jadi wujud Bangsa Indonesia, dina pupuh Dangdanggula nu
tadi?
b. Lambaran Obsérvasi
Lambaran obsérvasi mangrupa salasahiji instrumen anu dipake pikeun
ngumpulkeun data dina panalungtikan.dina observasi ieu aya dua hal anu
ditalungtik, nya éta lambar obsérvasi aktivitas guru jeung lambar obsérvasi
aktivitas siswa.
1. Lambaran Observasi Aktivitas Guru
Observer niténan langsung jeung ngaévaluasi panalungtik (guru) nalika
keur ngajar salila lumangsungna prosés KBM.
Lembar Observasi Aktivitas Guru
Wasta Obsérver :
Standar Kompetensi : 9.1 Mampu menyimak untuk memahami dan menanggapi
wacana lisan yang berupateks pidato/khotbah, lirik lagu
jenis tembang, dan pembacaan cerita pendek.
Kompetensi Dasar : 9.1.2 Menyimak lirik (rumpaka) lagu – lagu jenis
tembang.
No. Aktivitas Ya Tidak Komentar
1. Kagiatan Awal
a. Nuliskeun topik
pangajaran, ngabsén.
b. Ngajelaskeun ngeunaan
tujuan pembelajaran
c. Méré apersepsi jeung
motivasi.
d. Ngainstruksikeun siswa
sangkan ngaregepkeun
materi nu rék diajarkeun.
2. Kagiatan Inti
a. Méré materi pangajaran
ngeunaan ngaregepkeun
rumpaka tembang.
b. Mapagahan siswa sangkan
bisa ngaregepkeun
tembang anu rék disetél
ngaliwatan media audio
visual.
c. Nyetél tembang
ngaliwatan media audio
d. Ngabimbing siswa
sangkan bisa
ngaregepkeun kalawan
daria
e. Méré kasempetan ka
siswa pikeun nanya.
2. Kagiatan ahir
a. Negeskeun deui matéri
pangajaran anu geus
ditepikeun
b. Ngalaksanakeun tes.
c. Mungkas kagiatan
pangajaran.
Jumlah
Catatan Obsérver :
Bandung, Nopember 2012
Observer Nu Nalungtik
_______________________________ Karina Barliani
2. Lambaran Observasi Aktivitas Siswa
Observer niténan aktivitas siswa salila lumangsungna prosés pangajaran
anu aya patalina jeung motivasi anu tumuwuh salila prosés pangajaran.
Lembar Obsérvasi Aktivitas Siswa
Wasta Obsérver :
Poé, Ping :
Jam :
Standar Kompetensi : 9.1 Mampu menyimak untuk memahami dan
menanggapi wacana lisan Yng berupa téks
pidato/khutbah, lirik lagu jenis tembang, dan
pembacaan cerita pendek.
Kompetensi Dasar : 9.1.2 menyimak lirik (rumpaka) lagu – lagu jenis
tembang.
No. Aktivitas Ya Tidak Komentar
1. Kagiatan Awal
a. Nurut nalika
dikondisikeun
b. Ngarti kana apersepsi
materi anu rék
diterangkeun
c. Sumanget jeung
ngabogaan motivasi diajar
d. Ngarti kana tujuan jeung
léngkah-léngkah
dihontal salila pangajaran
2. Kagiatan Inti
a. Ngabandungan materi
ngeunaan ngaregepkeun
rumpaka tembang.
b. Siswa kalibet kana
pangajaran nagregepkeun
rumpaka tembang nu
disetel ngaliwatan media
audio visual.
c. Segep dina ngabandungan
rumpaka tembang anu di
setel ngaliwatan media
audio visual.
d. Siswa nanyakeun
ngeunaan kekecapan anu
kurang dipikaharti.
2. Kagiatan ahir
a. Siswa ngalaksanakeun tes.
b. Siswa merhatikeun kana
penegasan materi.
c. Mungkas kagiatan
pangajaran.
Jumlah
Bandung, Nopember 2012
Observer Nu Nalungtik
Karina Barliani
NIM 0902488
c. Catetan Lapangan
Catetan lapangan dieusian ku observer salaku catetan salila prosés
pangajaran lumangsung anu mangrupa catetan kajadian dina pangajaran anu
henteu nyampak dina lembar obsérvasi.
Lambaran Catetan Lapangan
Wasta Observer : ...
Poé, Ping : ...
Jam : ...
Catetan Lapangan Refleksi jeung Analisis
Bandung, Nopember 2012
_______________________
NIP/NIM.
3.2 Analisis Data
Analisis data dilakukeun dina unggal siklus, salaku refleksi pikeun
parobahan dina siklus satuluyna. Aya sababaraha tahapan dina analisis data,
diantarana :
1) Ngawilah – wilah data saluyu jeung fokus masalah. Dina tahapan ieu
panalungtik ngawilah – wilah data mana anu rék dipaké dina panalungtikan
pikeun ngumpulkeun data, tuluy dikumpulkeun dumasar fokus masalahna.
2) Napsirkeun data nu geus diwilah – wilah dina wangun pernyataan.
3) Nganalisis data anu mangrupa hasil tés ngaregepkeun rumpaka tembang dina
unggal tindakan pikeun mikanyaho hasil panalungtikan anu geus ditangtukeun.
Kriteria ketuntasan minimal (KKM) mata pelajaran basa Sunda di SMP Negeri
14 Bandung nya éta 75. Siswa dianggap tuntas lamun bisa ngahontal KKM
atawa leuwih ti 75, sedengkeun anu disebut can tuntas nya éta siswa anu can
ngahontal 75 atawa peunteunna kurang ti 75.
4) Nganalisis hasil observasi aktivitas guru jeung siswa ku cara ngitung unggal
presentasi tiap kategori dina unggal tindakan anu dilakukeun ku panalungtik
jeung ngitung presentasi ti observer.
5) Nganalisis hasil catetan lapangan salaku hasil refleksi panalungtik kana prosés
pangajaran anu teu ditepikeun jeung teu dijelaskeun observasi ku sabab muncul
kalawan teu direncanakeun saméméhna salaku bahan tinimbangan pikeun
ngalakukeun refleksi anu baris dilarapkeun dina kagiatan pangajaran.
6) Ngalakukeun analisis kualitatif, nya éta nyindekkeun ngaronjat henteuna hasil
pangajaran anu geus dilaksanakeun dumasar tina hasil observasi kalawan
7) Nyindekkeun hasil panalungtikan, dumasar kana analisis hasil observasi anu
disaluyukeun jeung tujuan panalungtikan anu dijelaskeun dina kalimah
pernyataan.
3.3 Setting Panalungtikan
Setting panalungtikan ngawengku lokasi panalungtikan, subjék
panalungtikan, jeung waktu pelaksanaan panalungtikan.
3.3.1 Lokasi Panalungtikan
Panalungtikan tindakan kelas ieu dilakukeun di SMP Negeri 14 Bandung
Jln. Lapang Supratman No. 14 Bandung. Jln Lapang Supratman ayana di
sagédéngeun Lapang Supratman, payuneun Pusat Senjata Infanteri (PUSSENIF).
3.3.2 Subjek Panalungtikan
Subjek dina ieu panalungtikan nya éta siswa SMP Negeri 14 Bandung
kelas IX B anu jumlahna 38 urang, ngawengku 16 siswa lalaki jeung 22 siswa
awéwé.
3.3.3 Waktu Panalungtikan
Panalungtikan ieu dilaksanakeun kurang leuwih sabulan, nya éta bulan
Nopember tepi ka Desember 2012.
Tabel 3.2
Waktu Panalungtikan
No. Kagiatan Waktu
1. Pra panalungtikan 6 Nopember 2012
2. Siklus I 13 Nopember 2012
3.4 Prosedur Panalungtikan
Prosedur panalungtikan ieu ngawengku sababaraha kagiatan anu
dilaksanakeun salila kagiatan panalungtikan, ti mimiti kagiatan awal tepi ka
kagiatana ahir, diantarana saperti ieu di handap.
1) Réfleksi awal tina pangajaran ngeregepkeun anu geus diajarkeun.
2) Ngaidéntifikasi pasualan di kelas anu ngabalukarkeun munculna pasualan anu
karandapan ku siswa dina pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang.
3) Netepkeun media pangajaran anu baris digunakeun dina pangajaran
ngaregepkeun rumpaka tembang. Ngaliwatan media anu dipilih dina prosés
pangajaran, dipiharep dina ngeregepkeun rumpaka tembang kamampuh siswa
bisa ngaronjat. Ku kituna media anu dipilih pikeun ngungkulan masalah anu
aya nya éta media audio visual.
4) Netepkeun jumlah siklus salila pelaksanaan PTK, nya éta dua siklus.
5) Nganalisis Standar Kompetensi (SK), jeung Kompetensi Dasar (KD).
6) Nyusun Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP).
7) Nyieun instrumen panalungtikan pikeun masing masing siklus anu
ngawengku : lambar observasi guru, lambar observasi siswa, jeung catetan
lapangan.
8) Ngajukeun proposal panalungtikan
9) Nyusun bab I, bab II, jeung bab III.
10) Prak – prakan pra panalungtikan.
11) Prak – prakan siklus I.
12) Refleksi tindakan siklus I, anu hasilna digunakeun pikeun parobahan dina
nagtukeun perbaikan tindakan dina siklus II.
13) Prak – prakan siklus II.
14) Refleksi tindakan siklus II, anu hasilna digunakeun salaku kacindekan
panalungtikan. Dina siklus II mangrupa siklus pamungkas jeung siklus
perbaikan anu pamungkas pikeun mikanyaho ngaronjat atawa henteuna KBM
15) Nyusun bab IV jeung bab V.
16) Ujian sidang skripsi panalungtikan.
3.5 Wangenan Operasional
Sangkan ulah aya kasalahan nafsirkeun atawa méré interférénsi nu sarua
kana variabel-variabel nu aya dina panalungtikan, perlu ayana définisi nu aya dina
judul ngeunaan istilah – istilah nu dipaké. Ku kituna nu nulis baris ngajéntrékeun
masalah/variabel ngeunaan istilah nu dipaké.
1) Média Audio visual
Média audio visual nya éta média anu ngabogaan unsur sora jeung unsur
gambar.
2) Ngaregepkeun
Ngaregepkeun nya éta ngadéngékeun kalawan enya – enya ngahartikeunana.
3) Tembang
Tembang nya éta lagu jelema dina pupuh, ngalagu nurutkeun pupuh.
4) Pupuh
Pupuh nya éta guluyurna sora jelema anu ngalagu, sok disebut ogé sekar,
lobana aya 17 : Asmarandana, Balakbak, Dangdanggula, Durma, Jurudemung,
Gambuh, Gurisa, Kinanti, Ladrang, Lambang, Magatru, Maskumambang,
Mijil, Pangkur, Pucung, Sinom, jeung Wirangrong
5) Sekar Ageung
Sekar ageung nya éta papasingan pupuh nu ngawengku pupuh Kinanti, Sinom,
BAB V
KACINDEKAN JEUNG REKOMENDASI
5.1 Kacindekan
Hasil panalungtikan anu dilaksanakeun ka siswa kelas IX B SMP Negeri
14 Bandung taun ajaran 2012/2013 mangrupa data hasil Panalungtikan Tindakan
Kelas anu dilaksanakeun dina dua siklus, nya éta siklus I jeung siklus II. Dumasar
kana hasil panalungtikan jeung pembahasan anu geus dilaksanakeun, bisa
dicindekkeun yén media audio visual bisa ngaronjatkeun kamampuh
ngaregepkeun rumpaka tembang. Sangkan leuwih jéntré, di handap ieu baris
diécéskeun deui ngeunaan kacindekan hasil panalungtikan.
1) Prak – prakan kagiatan pangajaran dilaksanakeun dina dua siklus. Dina siklus I
prak-prakan pangajaran tacan pati bisa dilaksanakeun saluyu jeung rarancang
kagiatan pangajaran anu geus ditangtukeun. Kaaktipan, saregepna siswa nalika
ngaregepkeun rumpaka tembang, jeung prosés pangajaran sacara umum geus
bisa diungkulan, tapi nalika dina ngamotivasi, waktu, panitén siswa, sarta
pamahaman siswa kana eusi rumpaka tembang sacara lengkep masih kénéh
katitén tacan maksimal. Kurangna konséntrasi siswa nalika prosés
ngaregepkeun rumpaka tembang tur waktu nu kurang efisien ngabalukarkeun
kurang efektifna kagiatan pangajaran. Dina siklus II prak-prakan kagiatan
pangajaran geus bisa dilaksanakeun saluyu jeung rarancang pangajaran sarta
kagiatan pangajaran karasa leuwih efektif dibandingkeun dina siklus I.
Motivasi, waktu, panitén, sarta pamahaman siswa anu kurang nalika
pangajaran ngaregepkeun rumpaka tembang geus bisa diungkulan , tepi ka
katitén siswa geus bisa maham kana eusi rumpaka tembang anu geus
diajarkeun.
2) Hasil diajar ngaregepkeun rumpaka tembang pupuh Sekar Ageung dina pra
rata peunteun anu dihontal dina pra panalungtikan nya éta 70,26. Dina siklus I
aya 34 urang atawa 89,47% asup kana kategori tuntas, sedengkeun 4 urang
atawa 10,53 % asup kana kategori tacan tuntas. Rata – rata peunteun anu
dihontal dina siklus I nya éta 83,95. Hasil diajar siswa dina siklus II nya éta
100% atawa kabéh siswa tina 38 urang asup kana kategori tuntas. Rata – rata
peunteun anu dihontal ku siswa dina siklus II nya éta 91,05.
3) Tina hasil diajar siswa nalika prosés pangajaran pra panalungtikan, siklus I,
jeung siklus II katitén yén hasil diajar siswa geus ngaronjat. Nalika pangajaran
pra panalungtikan, hasil rata – rata siswa nya éta 70,26 sedengkeun dina siklus
I nya éta 83,95 jeung siklus II nya éta 91,05. Dina pra panalungtikan hasil
diajar siswa masih tacan maksimal, hal ieu dipangaruhan ku sababaraha faktor
misalna waé siswa kurang bisa museurkeun panitén nalika diajar ngaregepkeun
rumpaka tembang lantaran teu ngagunakeun media pangajaran. Tina siklus I
hasil diajar siswa geus mimiti ngaronjat dibandingkeun dina pra panalungtikan
sanajan hasil diajar siswa tacan bisa tuntas 100%. Nalika siklus II geus bisa
katitén yén hasil diajar siswa ngaronjat 100%.
5.2 Rekomendasi
Sabada diayakeun panalungtikan ngeunaan pangajaran ngaregepkeun
rumpaka tembang pupuh Sekar Ageung (Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung
Dangdanggula) kalawan ngagunakeun media audio visual, aya sababaraha
rekomendasi saperti ieu dihandap.
1) Tina hasil panalungtikan, media audio visual bisa digunakeun salaku salasahiji
alternatif media pangajaran dina ngaregepkeun rumpaka tembang atawa dina
pangajaran séjén.
2) Nalika prosés pangajaran, leuwih hadé lamun waktu anu rék digunakeun téh
dirarancang jeung ditangtukeun heula sangkan prosés diajar bisa dipaké
kalawan optimal.
3) Dina ngagunakeun media audio visual nalika prosés pangajaran, guru kudu
visual salaku dadasar tumuwuhna rasa saregep, konsentrasi dina ngaregepkeun
rumpaka tembang, sangkan media audio visual bisa diterapkeun dina prosés
pangajaran.
4) Perhatian anu dibikeun ku guru ka siswa nalika kagiatan pangajaran
ngaregepkeun rumpaka tembang ngagunakeun media audio visual, kudu
leuwih dironjatkeun deui sangkan siswa bisa ngaregepkeun rumpaka tembang
kalawan saregep. Nalika prosés pangajaran kudu leuwih fokus kana hal – hal
anu rék ditepikeun sangkan prosés pangajaran bisa saluyu jeung tujuan anu
hayang dihontal.
5) Sanggeus diayakeun panalungtikan ka kelas IX B SMP Negeri 14 Bandung
Taun Ajaran 2012/2013 dipiharep kahareupna aya panalungtikan séjén anu
leuwih daria deui ngeunaan media audio visual dina materi pangajaran
DAFTAR PUSTAKA
Agung, Iskandar. 2012. Panduan Penelitian Tindakan Kelas bagi Guru. Jakarta :
Bestari Buana Murni.
Arikunto, Suharsimi. 1998. Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktek.
Jakarta : PT Rineka Cipta.
Danadibrata. R. A. 2009. Kamus Basa Sunda. Bandung : PT Kiblat Buku Utama
Daryanto. 2012. Panduan Operasional Penelitian Tindakan Kelas. Jakarta :
Prestasi Putrakarya.
Dwi Tresna. D., Zaine. 2011. Model Pangajaran Role Playing Pikeun
Ngaronjatkeun Kamampuh Siswa Dina Ngadongéng Sasakala (Tindakan
Kelas Ka Siswa Kelas XI C2 SMA 1 Pasundan Bandung Taun Ajaran
2010/2011). SKRIPSI di JPBD FPBS UPI Bandung : teu dipedalkeun.
Hidayat, Rachmat Taufiq. dkk. 2007. Peperenian Urang Sunda. Bandung : Kiblat.
Rustandi, Cecep dan Bambang Sutjipto. 2011. Media Pembelajaran Manual dan
Digital. Bogor : Ghalia Indonesia
Sanjaya, Wina. 2009. Penelitian Tindakan Kelas. Jakarta: Kencana Prenada
Media Group.
Sudjana, Nana dan Ahmad Rivai. 2011. Media Pengajaran. Bandung : Sinar Baru
Algensindo.
Suryani, Elis. 2011. Calakan Akasara, Basa, Sastra Katut Budaya Sunda. Bogor :
Ghalia Indonesia.
Sutisna, Ade. 2008. Ihktisar Media Pembelajaran Bahasa & Sastra. Wanayasa :
Tarigan, Henry Guntur. 2008. Menyimak Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa.
Bandung : Angkasa Bandung.
Universitas Pendidikan Indonesia. 2012. Pedoman Penulisan Karya Ilmiah.
Bandung : UPI.
Waryanto, Nur Hadi. 2007. Penggunaan Media Audio Visual dalam Menunjang
Pembelajaran. Yogyakarta : UNY . Teu dipedalkeun.
Widaningsih, Dedeh. 2008. Evaluasi Pendidikan Matematika Berdasarkan
Kurikulum Tingkat Satuan Pendidikan (KTSP) (Untuk Melengkapi Bahan
Perkuliahan Evaluasi Pembelajaran Matematika pada Program Studi
