14 Tregjet e faktoreve te prodhimit

(1)

Leksion 14

(2)

1. Arsyeja.

• _{Firmat, kerkojne faktore prodhimi per te} prodhuar te mirat.

• _{Kriteri i zgjedhjes eshte gjithnje ai i} maksimizimit te fitimit.

• _{Per arsye studimore, do limitohemi ne}

(3)

2. Maksimizimi i fitimit dhe

kerkesa e faktoreve te prodhimit. • Pame se si, nga maksimizimi i fitimit, firma

percakton sasine e prodhimit per tu ofruar duke barazuar KM (koston marxhinale) me AM (te ardhurat marxhinale).

• _{Por prodhimi qe firma ofron eshte ne varesi}

te faktoreve te prodhimit te perdorur.

• _{Keshtu: Maksimizimi i fitimit, udheheq}

(4)

kerkesa e faktoreve te prodhimit.

• _{Perkufizimi i fitimit eshte gjithnje i njejti:} •  = AT – KT

• _{Gjithsesi, dallohet varesia e te ardhurave}

totale dhe e kostove totale:

• _{Nga cmimi i shitjes se produktit;}

• _{Nga faktoret e prodhimit te perdorur;} • _{Nga kostoja e faktoreve te prodhimit,}

• _{atehere, ne menyre me pergjithesuese,}

(5)

kerkesa e faktoreve te prodhimit.

•  (Ç, s, x₁, x₂, w₁, w₂) =

• = AT(Ç, s, x1, x2) – KT(x1, x2, w1, w2)

• _ku:

• _{Ç = Çmimi i produktit perfundimtar.}

(output)

• _{s = Sasia e produktit perfundimtar;} • x1, x2 = Faktoret e prodhimit;

(6)

Periudha e shkurter.

• _{Ne periudhen e shkurter, zgjedhja e}

firmes eshte e limituar ne nje faktor prodhimi te vetem variabel, keshtu qe fitimi shprehet:

 (Ç, s, x₁, w₁)=AT(Ç, s, x₁)–KT(x₁, x₂,

(7)

Periudha e shkurter.

• _{Duke kujtuar se:}

• AT(Ç, s, x1) = Ç s(x1, x2)

• KT(x1, x2, w1, w2) = x1 w1 + x2 w2.

• ku x2 tregon sasine fikse, ne periudhen e shkurter te faktorit x2, atehere, objektivi i maksimizimit te fitimit nepermjet

zgjedhjes se nje inputi te vetem, sjell ne: Max  = Ç s(x₁, x₂) - x₁ w₁ - x₂ w₂.

(8)

Periudha e shkurter.

• _{Kushti i rendit te pare eshte:}

• _/x1 = 0  Ç q/x1 - w1 = 0

• _{Kjo eshte nje lidhje shume e rendesishme qe} percakton, ne menyre implicite, kurben e

(9)

Periudha e shkurter.

•  Kurba e kerkeses e faktorit te prodhimit x1

shpreh lidhjen midis cmimit te nje faktori prodhimi dhe zgjedhjen e po ketij faktori qe maksimizon fitimin e firmes.

• Shprehja Ç s/x1 eshte Vlera e Produktit Marxhinal e faktorit x1, VPMx1.

(10)

Periudha e shkurter.

• Kujtojme se PMx1=s/x1, sipas ligjit te te

ardhurave marxhinale renese, eshte renes.

(11)

Periudha e shkurter.

• _{Kostoja e faktorit te prodhimit per}

(12)

Periudha e shkurter.

• X*₁ paraqet sasine optimale te

(13)

Periudha e shkurter.

• _{Me shtimin e kostos se faktorit te prodhimit,}

ulet sasia perdorur e faktorit dhe anasjelltas.

• _{Per te kuptuar me mire, rikthehemi te kushti}

optimal:

• Ç s/x1 = w1

• _{Vlera e Produktit Marxhinal te Faktorit,}

mat fitimin qe firma nxjerr nga shitja e produktit te shtuar, te perftuar fale

(14)

Periudha e shkurter.

• E vertete eshte qe , s/x1 = PMx1 mat

rritjen (ne kuptim fizik) te produktit si pasoje e nje rritje te vogel te sasise se faktorit te prodhimit x1.

• _{Duke shumezuar kete rritje te produktit me}

cmimin e shitjes se ketij te fundit,

domethene me Ç, arrihet ne konkluzionin e mesiperm.

• _{Deri ne cfare pike, firmes i intereson te rrise}

(15)

Periudha e shkurter.

• _{Nese perfitimi qe firma nxjerr nga}

shitja e produktit te shtuar, eshte me i madh se kostoja e perballuar per te blere faktorin, domethene nese

VPMx₁>w₁, atehere, firmes i

intereson te shtoje perdorimin e faktorit. Nese perfitimi eshte me i vogel se kostoja qe firma ka

(16)

Periudha e gjate.

• _{Ne periudhen e gjate, firma mund te}

zgjedhje cfaredo lloj kombinimi

faktoresh prodhimi, sepse sic kemi thene me pare, ne periudhen e gjate nuk ka faktore fiks, te gjithe jane

(17)

Periudha e gjate.

• _{Mund te tregohet qe, kushti optimal qe morem} me pare, duhet te vleje per gjithe inputet te

perdorura nga firma, keshtu qe:

(18)

Periudha e gjate.

• _{Gjithashtu, eshte e mundur te tregohet qe}

kurba e kerkese per nje faktor prodhimi,

eshte me elastike ne periudhen e gjate sesa ne periudhen e shkurter.

• _Perse?

• _{Ne kete hark kohor, firma eshte ne gjendje}

(19)

Periudha e gjate.

• _{Ka nje lidhje midis rregullit te minimizimit te kostove}

te vezhguar me pare dhe, rregullit qe sapo pame qe detyron te qenit njelloj midis VPMxi dhe wi.

• _{Per ta dalluar, perdorim kushtet e periudhes se gjate}

qe i takojne kerkeses per pune dhe per kapital, te firmes ne konkurence te plote:

• _Ç__s/__P_(pune)_{= w}

(20)

Periudha e gjate.

• Pjestojme te paren me te dyten:

• (Ç s/P) / (Ç s/K) = w / r

• _Pra:

• PM_P/PM_K = w/r

• _{Do te thote qe, ka nje barazi midis normes}

marxhinale te zevendesimit teknik midis faktoreve te prodhimit (MRSt) dhe, cmimit relativ te ketyre te fundit.

(21)

3. Kerkesa dhe oferta per pune.

• _{Kur shprehemi ne menyre te}

pergjithshme, lidhur me kerkesen per nje faktor prodhimi ne pergjithesi, kjo vlen dhe per faktorin Pune.

• _{Kostoja e punes, eshte Paga.}

Kujtojme se pagen do e shenojme me germen w (nga gjuha angleze-

(22)

3. Kerkesa dhe oferta per pune.

• Firma do kerkoje pune deri kur vlera e

produktit marxhinal te punes nuk barazohet me ate te pages.

• _Ç__s/__{P = w}

• _{Shpesh, kjo formule shkruhet ne menyre te}

njevlefshme si:

• _s/P = w/Ç

• sipas te ciles, firmat barazojne produktin

(23)

Kurba e kerkeses e punes se tregut.

• _{Kurba e kerkeses e punes se tregur,}

NUK nxirret, sic mund te mendohet ne nje shikim te pare, nga shuma e kurbave te kerkesave individuale te firmave per pune.

• _{Ne fakt, kurba e kerkeses e punes se}

(24)

Kurba e kerkeses e punes se tregut.

• _Perse?

• _{Sepse nje ulje e pages, nxit gjithe}

firmat te kerkojne me shume pune per te shtuar prodhimin.

• _{Duke vepruar keshtu, del nje pasoje}

mbase e padeshiruar, ulet cmimi i produktit, ulje e cila me tej, con nje nje ulje te vleres se produktit

(25)

(26)

Oferta e Punes.

• _{Te supozohet qe cdo individ mund te}

zgjedhe sa kohe ti dedikoje Punes ne cfaredolloj njesie qe duam (nje dite, nje muaj apo edhe nje vit pune).

• _{Alternativa ndaj punes, eshte Koha e}

(27)

Oferta e Punes.

• Pervec se te punoje dhe te clodhet ne kohen e lire, cdo individ ble nje total te Mirash dhe

Sherbimesh.

• _{Problemi i individit eshte ai i zgjedhjes:} • Midis kohes se lire dhe punes;

• _{Sa dhe cilat te mira dhe sherbime te konsumoje.} • Edhe pse ne pamje te pare, mund te duket si

problem kompleks, zgjedhja per agjentin

(28)

Oferta e Punes.

• _{Nese per shembull, konsumatori ka vetem}

te ardhura nga puna, atehere ai i harxhon vetem per nje te mire te vetme te perbere.

• Lidhja e buxhetit atehere eshte si me

poshte:

• ç s = w P (= Te ardhura)

• ku ç = cmimi i te mires se konsumit; s =

sasia fizike e te mire per tu konsumuar; w

(29)

Oferta e Punes.

• _{Nese marim ne konsiderate nje dite,}

atehere:

• _{P = 24 – KL (koha e lire)}

• _{Ku shprehet lidhja midis kohes se}

punes P dhe kohes se lire KL.

• _{Lidhja e buxhetit behet:}

• _{ç s = w (24 – KL)}  _{ç s + w KL}

(30)

Oferta e Punes.

• Ne kete forme, buxheti interpretohet lehtesisht: • _{24 w}_{eshte e ardhura maksimale (teorike) nese}

individi do punonte 24 ore ne dite; è

• ç s paraqet shpenzimin per blerjen te miren e perbere;

• _{w KL}_{eshte shpenzimi per te “blere” kohen e} lire.

• ç s +w KL eshte shpenzimi total.

(31)

Oferta e Punes.

• _{Nga e gjithe koha e tij 24 oreshe,}

konsumatori ofron: P = (24 – KL)

dhe keshtu heq dore nga paga e ores w per te perdorur kohen e lire KL.

• _{Prandaj koha e lire KL vleresohet}

sipas Kostos se saj Oportune,

(32)

Oferta e Punes.

• _{Kthehemi te lidhja e buxhetit dhe duke}

(33)

Oferta e Punes.

• _{Per nje konsumator, preferencat e te}

cilit i referohen sasise s te produktit dhe kohes se lire KL, mund te

paraqesim fale nje funksioni dobie me te gjithe parametrat e

(34)

(35)

Oferta e Punes.

• _{Duke mare ne konsiderate Lidhjen e}

Buxhetit dhe kurben e indiferences me te siperme, te perputhshme me vijen e

buxhetit, dallojme zgjedhjen optimale te

konsumatorit.

• _{Ne piken optimale vlen kushti:}

• MRSKL,s = w/ç

• _{Marxhina e nderrimit MRS, midis kohes}

(36)

(37)

Oferta e Punes.

• _{Le te normojme pak. Marim cmimin ç =1}

ne menyre qe w te paraqesi drejtperdrejt pagen reale.

• Grafikisht, nje shtim ne pagen w:

• _{Modifikon nderthuresen vertikale (duke e}

spostuar lart);

• Le te pa prekur nderthuresen horizontale;

• Rrit pjerresine e vijes se buxhetit.

(38)

(39)

(40)

Efektet

• _{Efekti i zevendesimit}_{: nje rritje e pages w, e ben}

kohen e lire KL relativisht me te shtrenjte  konsumatori eshte i shtyre te kerkoje me pak

kohe te lire KL dhe te ofrojme me shume pune P.

• _{Efekti i te ardhurave}_{: nje rritje ne page, sjell nje}

ritje ne te ardhurat reale, duke i lejuar individit konsumim me te madh te te gjitha te mirave, duke perfshire ketu dhe kohen e lire KL,  nese koha e lire KL eshte nje e mire normale,

(41)

Efektet

• _{Efekti total}_{: eshte apriorisht i} papercaktueshem.

• _{Nese, efekti i zevendesimit del mbi efektin e te} ardhurave, atehere konsumatori kerkon me pak kohe te lire KL dhe ofron me shume pune P.

• _{Kjo eshte cka ndodh pergjithesisht per} nivelet e ulta te te ardhurave.

• _{Nese efekti i te ardhurave del mbi efektin e}

(42)

Efektet

• _{Keto vezhgime bejne te besueshme}

hipotezen qe kurba e ofertes se

punes, ka nje sjellje fillimisht rritese dhe me pas renese me rritjen e

pages reale.

• _{Pra egziston nje nivel i pages reale,}

(43)

(44)

Kurba e ofertes e punese te tregut.

• _{Kurba e ofertes e punes te tregut per nje kategori}

punonjesish, nxirret duke mbledhur horizontalisht kurbat e ofertave individuale.

• _{Mund te tregohet qe edhe pse kurba e ofertes se}

punes te te gjithe individeve ka nje pjese renese, kurba e ofertes e punes te tregut per ate kategori punonjesish, eshte rritese ne krahasim me pagen.

• _{Arsyeja e kesaj dukurie qendron ne faktin qe, edhe}

(45)

(46)

4. Kerkesa dhe oferta e kapitalit.

• _{Kostoja e kapitalit dhe norma e}

interesit.

• _{Firma do te kerkoje kapital per sa}

kohe qe vlera e produktit marxhinal te kapitalit VPMK (=Çs/K) nuk

barazon normen e interesit r:

(47)

(48)

4. Kerkesa dhe oferta e kapitalit.

Kurba e kerkeses e kapitalit te tregut.

• _{Arsyeja e perkuljes me te madhe te}

kerkeses se kapitalit te tregut,

krahasuar me shumen e kurbave te kerkesave individuale te firmave,

(49)

Vlere aktuale neto (VAN).

• _{Kriteri i zgjedhjes, per blerjen e nje te}

mire kapital, ose e thene ndryshe, per te kryer nje investim, kerkon perdorimin e VAN. (ne anglisht - Present Value).

• _{VAN paraqet vleren e hequr te}

flukseve neto te fitimit, te gjeneruara nga e mira kapital (p.sh: nje

(50)

Vlere aktuale neto (VAN).

• _{Nese pershembull, parashikohet qe e mira kapital}

do gjeneroje nje fluks neto te fitimeve per n vjete:

•

• ku Rj= perfitime te bera fale te mires kapital (ose investimit), ne periudhen j;

• Cj=kosto te perballuaraper te miren kapital (ose investimin) ne periudhen j-;

(51)

Vlere aktuale neto (VAN).

• _{Nese e mira kapital mund te rishitet}

pas n vitesh, atehere edhe vlera e saj perfundimtare do meret ne

konsiderate.

• _{Nese supozohet qe norma e interesit}

(52)

Vlere aktuale neto (VAN).

• _{Te dallohet qe VAN rritet kur ulet}

norma e interesit.

• _{Pasi VAN eshte llogaritur, ai duhet}

krahasuar me koston e blerjes

(53)

Vlere aktuale neto

(VAN).

•  Nese VAN>CK₀, atehere eshte me

perfitim blerja e te mires kapital (ose kryerja e investimit).

•  Nese VAN<CK₀, atehere nuk eshte

(54)

Norma e interesit.

• _{Eshte nenvijezuar rendesia e normes se}

interesit e lidhur me kerkesen per kapital te firmes.

• _{Po oferta per kapital, nga vjen?}

• _{Edhe oferta per kapital percaktohet nga}

norma e interesit.

• _Kursyesit _{(por edhe operatore te tjere}

ekonomik) ofrojne kursimet e tyre ne

(55)

Norma e interesit.

• _{Nga piknderpreja e kurbes se}

kerkeses per fonde per blerjen e te

mirave kapital (dhe jo vetem), dhe te kurbes se ofertes te fondeve te

(56)

(57)

Permbledhje

• _{Principi i maksimizimit te fitimit eshte}

i dobishem per te kuptuar ne cfare menyre firmat blejne faktoret e

prodhimit.

• _{Per nje firme price-taker (cmim}

pranuese), vlen rregulli Ç s/x₁ =

w₁si ne tregun e faktoreve te

(58)

Permbledhje

• _{Oferta e punes nga ana e agjenteve}

ekonomik, ndjek rregullin e

pergjithshem, sipas te cilit, individet maksimizojne dobine e tyre jo me

vetem nepermjet konsumit por edhe nepermjet konsumit te kohes se lire.

• _{VAN eshte kriteri i zgjedhjes per blerjen}

e nje te mire kapital dhe me ne

(59)