S BD 1100926 Chapter1

(1)

Noor Ilmi Amalia, 2015

SISTEM KAPERCAYAAN KAMPUNG ADAT CIPTAGELAR

KABUPATEN SUKABUMI PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XII SMA

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB I

BUBUKA

1.1Kasang Tukang Panalungtikan

Indonesia mangrupa nagara anu beunghar pisan kabudayaanana, méh di

unggal wewengkon miboga rupaning budaya sarta adat kabiasaan anu béda tur

dihasilkeun tina kréatifitas sarta rupa-rupa aspék kahirupan manusa. Budaya

mangrupa hasil karya, rasa, tur cipta manusa, loba ma’na tina unggal unsur

budaya anu bisa nyaimbangkeun sarta jadi piwuruk dina sababaraha aspék

kahirupan. Kiwari ajén-ajén budaya di masarakat geus loba kapangaruhan ku

budaya-budaya deungeun. Pangaruh nu kacida atrana katempo tina kamekaran

atawa parobahan aspék-aspék budaya nu asup ka masarakat tur mangaruhan

budaya sarta hirup jeung cara hirup masarakat.

Kiwari teu sakabéh masarakat miboga kasadaran nu sarua dina ngajaga

adat-istiadat sarta budayana, aya kénéh sawatara masarakat nu masih nyekel

pageuh kana adat-istiadatna, contona masarakat adat. Di Tatar Sunda loba kénéh

masarakat kampung adat, salah sahijina masarakat Kampung Adat Ciptagelar di

Kabupatén Sukabumi. Di masarakat adat Kampung Adat Ciptagelar, unsur-unsur

budaya nu nyampak nya éta: (1) sistem kapercayaan; (2) sistem kamasarakatan;

(3) sistem élmu pangaweruh; (4) sistem basa; (5) sistem kasenian; (6) sistem

pakasaban; jeung (7) sistem téknologi. Sakabéh unsur-unsur budaya di luhur luyu

jeung unsur budaya anu diterangkeun ku E.B Tylor (dina Sulasman, 2013, kc. 40),

susunanna dumasar kana pasipatan unsur ti mimiti anu sipatna abstrak nepi ka nu

sipatna kongkrét.

Unsur budaya anu pangabstrakna mangrupa unsur pangpentingna tina

hirup kumbuh di masarakat, boh masarakat biasa boh masarakat adat. Unsur

kapercayaan mangrupa unsur nu jadi tatapakan dina hirup kumbuh manusa dina

ngawangun hubungan jeung Tuhan (Allah), ogé jadi tatapakan dina bebeneran

hirup antar manusa sangkan bisa ngahontal karahayuan.

Sistem kapercayaan mangrupa salah sahiji unsur budaya nu jadi cicirén

(2)

2

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Pikeun masarakat Kampung Adat Ciptagelar, sistem kapercayaan mangrupa hal

anu kacida pentingna dina ngalakonan hirup. Masarakatna miboga tatapakan

sorangan dina ngajalankeun kahirupan agama sarta kapercayaan. Masarakat

Kampung Adat Ciptagelar mangrupa masarakat semi nomaden, pindah ti hiji

tempat ka tempat séjén dumasar kana wangsit nu ditarima ku Sesepuh Girang,

salian ti éta masarakatna ogé masih ngalaksanakeun upacara-upacara adat anu

diwariskeun turun-tumurun tur nepi ka danget ayeuna masih dicekel pageuh.

Lantaran can aya nu nalungtik pundah-pindah lembur, upacara-upacara

adat sarta hal-hal anu mangrupa unsur sistem kapercayaan di masarakat Kampung

Adat Ciptagelar, bawirasa perlu ayana panalungtikan nu leuwih daria ngeunaan

unsur kapercayaan Kampung Adat Ciptagelar. Dina ngalakasanakeun ieu

panalungtikan, didadasaran ku panalungtikan saméméhna ngeunaan sistem

kapercayaan sanajan objék panalungtikanana béda, di antarana Kasepuhan yang

Tumbuh di Atas yang Luruh (Kusnaka Adimihardja, 1992). Eusina ngeunaan

panalungtikan di Kampung Adat Ciptagelar ku Kusnaka Adimihardja, dosén

jurusan Antropologi di UNPAD, tapi lain nalungtik unsur kapercayaanna,

anjeunna nalungtik cara ngokolakeun hirup masarakat ku cara tatanén di huma,

jeung Teologi Kebatinan Sunda (Abdul Rozak, 2005). Eusina ngajelaskeun

ngeunaan panalungtikan aliran kebatinan perjalanan di Subang, Kabupatén

Bandung.

Salian ti mangrupa tarékah nginventarisir budaya, ieu panalungtikan ogé

bisa dimangpaatkeun pikeun kapéntingan séjén saperti arsip budaya jeung matéri

pikeun bahan pangajaran di sakola. Hasil panalungtikan bisa dijieun matéri

pangajaran maca ngeunaan artikel budaya, luyu jeung SKKD taun 2006 dina

silabus SMA kelas XII. Eusina nya éta meredih tarékah ti guru sangkan siswa bisa

diajar komunikasi ngaliwatan lisan atawa tulisan, diajar sastra, jeung diajar

maham kana ajén-ajén kahirupan. Hususna dina kaparigelan maca atikel budaya

nu aya dina KD 12.3.1. Ku kituna ieu panalungtikan dijudulan “Sistem

Kapercayaan Kampung Adat Ciptagelar Kabupatén Sukabumi pikeun Bahan

(3)

3

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1.2Rumusan Masalah Panalungtikan

Dumasar kasang tukang panalungtikan, aya sababaraha rumusan masalah

nu dipidangkeun dina wangun patalékan, nya éta:

a. kumaha kahanan umum masarakat Kampung Adat Ciptagelar?

b. kumaha sistem kapercayaan masarakat Kampung Adat Ciptagelar?

c. téks tina hasil déskripsi panalungtikan nu kumaha nu luyu pikeun pangajaran

maca di kelas XII SMA?

1.3 Tujuan Panalungtikan

1.3.1 Tujuan Umum

Luyu jeung rumusan masalah nu geus dipedar, ieu panalungtikan dipiharep

bisa méré informasi ngeunaan kamekaran budaya, pikeun bahan panalungtikan

saterusna, sarta bisa dimangpaatkeun pikeun salah sahiji sumber informasi

alternatif pikeun bahan pangajaran maca SMA kelas XII.

1.3.2 Tujuan Husus

Salian ti éta, panalungtikan ogé dipiharep bisa ngadéskripsikeun:

a. kahanan umum masarakat Kampung Adat Ciptagelar,

b. sistem kapercayaan masarakat Kampung Adat Ciptagelar,

c. téks tina hasil panalungtikan anu luyu sarta bisa dipaké pikeun pangajaran

maca di kelas XII SMA.

1.4 Mangpaat Panalungtikan

1.4.1 Mangpaat Tioritis

Ieu panalungtikan dipiharep bisa méré réfleksi sistem kapercayaan

masarakat Kampung Adat Ciptagelar sarta kumaha prak-prakanana, pikeun

sumber informasi dina pangajaran formal atawa non-formal, ogé dina raraga

ngaraksa sarta nginvéntarisir budaya di Tatar Sunda.

(4)

4

Kampung Adat Ciptagelar kuat sacara hukum, sarta geus aya dina daftar

kabeungharan budaya Dinas Kepariwisataan, Kebudayaan, Kepemudaan, dan

Olahraga Kabupatén Sukabumi. Ieu panalungtikan dipiharep bisa leuwih

ngahudang kasadaran masarakat sangkan leuwih méré panitén sarta ngajaga

kabeungharan budaya nu nyampak disabudeureunna.

1.4.3 Mangpaat Praktis

Ieu panalungtikan dipiharep bisa jadi sumber informasi sarta jadi

pangdeudeul pikeun studi di Departemen Pendidikan Bahasa Daerah, sarta pikeun

saha waé anu ngabutuhkeun sangkan ngalegaan informasi sarta pangaweruhna

ngeunaan budaya sarta kampung adat.

1.4.4 Mangpaat pikeun Isu sarta Aksi Sosial

Ieu panalungtikan dipiharep bisa méré gambaran kaayaan Kampung Adat

Ciptagelar sacara ringkes, sarta jadi motivasi pikeun saha waé nu hayang leuwih

apal kana kabeungharan budaya di Kabuptén Sukabumi.

1.5Raraga Tulisan

Raraga tulisan mangrupa gambaran umum sistematika nyusun skripsi anu

méré gambaran eusi dina unggal bab sarta hubungan antara hiji bab jeung bab

saterusna. Bab 1 mangrupa bubuka sarta gambaran umum eusi skrispi, strukturna

ngawengku kasang tukang masalah, rumusan masalah, tujuan panalungtikan,

mangpaat panalungtikan, sarta raraga tulisan. Bab 2 nya éta ulikan tiori atawa

landasan tioritis pikeun masalah anu dijieun objék panalungtikan, eusina

ngajelaskeun sacara déskriptif tiori-tiori nu luyu dipaké pikeun panalungtikan,

rujukan séjén anu aya pakaitna jeung panalungtikan sarta panalungtikan

saméméhna. Bab 3 métode panalungtikan anu ngajelaskeun prosedur

panalungtikan, ti mimiti tiori nu dipaké, informasi ngeunaan lokasi atawa objék nu

ditalungtik, desain panalungtikan, instrumén panalungtikan, tahapan

ngumpulkeun, ngolah sarta analisis data. Bab 4 eusina hasil panalungtikan, hasil

ngolah jeung analisis panalungtikan pikeun ngajawab rumusan masalah ku cara

(5)

5

sarta rékoméndasi. Réfleksi tina hasil analisis panalungtikan sarta saran pikeun nu