Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB III
MÉTODE PANALUNGTIKAN
Dina ieu bab dipedar métode panalungtikan anu ngawengku setting
panalungtikan, desain panalungtikan, métode panalungtikan, wangenan
operasional, instrumén panalungtikan, téhnik ngumpulkeun data, jeung
léngkah-léngkah panalungtikan.
3.1 Setting Panalungtikan
Setting panalungtikan ngawengku lokasi panalungtikan, sumber data anu
dijerona aya subjék panalungtikan, jeung waktu panalungtikan.
3.1.1 Lokasi Panalungtikan
Lokasi panalungtikan nya éta di Kabupatén Cianjur Provinsi Jawa Barat,
anu diwengku ku tilu bagian tempat, nya éta Cianjur kaler, Cianjur tengah, jeung
Cianjur kulon.
3.1.2 Sumber Data
Data dina ieu panalungtikan nya éta dongéng-dongéng nu kasohor di
Kabupatén Cianjur. Sumber data utama dina panalungtikan kualitatif nya éta
kecap jeung paripolah (Moeleong, 2007:157). Sumber data nya éta subjék tempat
data dipibanda. Saupama panalungtik ngayakeun kagiatan wawancara dina
ngumpulkeun data, ku kituna sumber datana résponden nya éta jalma anu
ngaréspon atawa ngajawab patalékan-patalékan panalungtik, boh sacara lisan boh
tinulis. Saupama panalungtik ngagunakeun téhnik obsérvasi sumber datana
mangrupa barang, tingka paripolah, atawa prosés hiji hal. Saupama panalungtik
ngagunakeun téhnik dokuméntasi, sumber datana mangrupa kumpulan catetan
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.1.3 Waktu Palaksanaan Panalungtikan
Waktu palaksanaan panalungtikan nya éta minggu kahiji jeung minggu
kadua bulan Mei.
3.2 Desain Panalungtikan
Desain panalungtikan nya éta prosés anu dirarancang ku panalungtik
pikeun ngajawab atawa ngajelaskeun masalah-masalah anu geus dirumuskeun.
Desain panalungtikan dibagankeun saperti ieu di handap:
Bagan 3.1 Desain Panalungtikan
Nangtukeun masalah Ngawatesan jeung
ngarumuskeun masalah
Ngarumuskeun anggapan dasar
Nangtukeun sumber data
Nangtukeun jeung nyusun instrumen
Ngumpulkeun data ku cara wawancara jeung
studi dokuméntasi
Nganalisis data ku cara maluruh ajén budaya, stuktur jeung ajén atikan
karakter dina dongéng-dongéng di kabupatén
Cianjur Nyieun kacindekan jeung
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.3 Métode Panalungtikan
Métode panalungtikan minangka hiji cara ilmiah pikeun meunangkeun
data nu miboga tujuan jeung mangpaat nu tangtu (Sugiyono, 2010:3). Métode
panalungtikan ogé manrupa hiji cara ngaréngsékeun pasualan ku cara
meunangkeun fakta jeung kacindekan pikeun maham, ngajelaskeun,
ngaramalkeun, jeung ngadalikeun kaayaan (AR spk, 2009:14). Tina dua sawangan
di luhur bisa dicindekkeun yén métode panalungtikan mangrupa cara nu dilakonan
dina kagiatan ilmiah saperti panalungtikan pikeun meunangkeun hasil nu luyu
jeung tujuan panalungtikan sangkan bisa kahontal.
Dina ieu panalungtikan, métode anu dipaké nya éta déskriptif analisis, nya
éta ngadéskripsikeun fakta-fakta tuluy dianalisis. Salian ti kitu, méré pamahaman
jeung panjelasan sacukupna (Ratna, 2007:53). Data didéskripsikeun pikeun
manggihan unsur-unsurna. Analisis nu dipaké ogé nya éta analisis ajén budaya
sarta atikan karakter anu bisa dijadikeun minangka model atikan karakter siswa.
Ku sabab kitu, métode anu luyu pikeun ieu panalungtikan nya éta métode
déskriptif analisis. Sabab salian ngadéskripsikeun fakta-fakta, ogé méré
pamahaman tina hasil analisis data nu dilakukeun.
3.4 Wangenan Operasional
Sangkan leuwih jéntré tur écés, istilah nu aya patalina jeung judul ieu
panalungtikan didéfinisikeun sacara operasional di ieu handap :
1) Ajén Budaya
Ajén budaya mangrupa hiji hal nu dianggap hadé ku hiji kelompok atawa suku
bangsa anu can tangtu dianggap hade ku kelompok masarakat atawa suku
bangsa lian, sabab ajén budaya ngawatesan jeung mérékeun karakteristik dina
hiji masarakat jeung kabudayaanna. Ajén budaya mangrupa tingkat nu paling
abstrak tina adat, hirup jeung ngakar dina alam pikiran masarakat, jeung hésé
diganti ku ajén budaya lian dina waktu singget. Ajén budaya dina ieu
panalungtikan mangrupa nilai-nilai keseluruhan sistem berfikir, religi,
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
pilar utama nya éta hubungan : manusa jeung nu Nyiptakeunna; sasama
manusa; manusa jeung karyana; manusa jeung alam; manusa jeung waktu.
Contona dina dongéng sasakala pangguyangan badak putih aya ajén budaya
nulungan anu keur mikabutuh bantuan nya éta nalika monyét nulungan ka
maung lodaya anu keur hanaang hayang nginum. Hal éta mangrupa salah
sahiji tina lima pilar utama ajén budaya nya éta hubungan sasama manusa.
2) Struktur
Sacara étimologis, strukturalisme asal kecapna “stuktur, hartina nya éta ayana
hubungan nu tetep antara kelompok-kelompok gejala atawa unsur (élémén),
éta hubungan téh digelar ku panalungtik hasil tina pangamatan. Éta kaitanana
atawa hubungan saéstuna anu nangtukeun sarta ngécéskeun saban-saban objék
nu ditalungtil. Éta objék panalungtikan mungkin baé mangrupa badan manusa,
minat manusa, masarakat, matématika, métodologi, alam, bahasa, atawa sastra
kaitanana jeung gejala, dua hal penting anu sok disebut tadi téa mangrupa
sipat nu abstrak.
Strukturalisme téh mangrupa hiji pergerakan inteléktual, nu gelar di Prancis.
Dina praktékna strukturalisme téh leuwih umum dianggap minangka hiji
kaédah atawa métode anu tujuan utamana mah nya éta pikeun ngalelempeng
atawa méré pangajén ka para panalungtol dina ngalaksanakeun panalungtikan
nu leuwih nyosok jero ngeunaan hiji objék kajian. Nu kaasup kana stuktur
karya sastra téh nya éta galur, palaku, latar, jeung téma.
3) Atikan karakter dina ieu panalungtikan nya éta nilai-nilai karakter nu
ngabiasakeun siswa (dengan sadar, sistematis, jeung terencana) milampah nu
hadé boh tina ucapan boh tina paripolah. Analisis atikan karakter dina ieu
dongéng nya éta 18 atikan karakter anu dumasar tina hasil kajian empiric
Pusat Kurikulum nu sumberna tina agama, Pancasila, budaya, jeung tujuan
atikan nasional, nya éta : (1) agama, (2) jujur, (3) toléran, (4) tuhu kana aturan,
(5) suhud, (6) parigel, (7) mandiri, (8) démokratis, (9) hayang nyaho, (10)
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
sosobatan/komunikatif, (14) cinta damai, (15) resep maca, (16) miduli
lingkungan, (17) miduli sosial, (18) Tanggung Jawab.
3.5 Instrumén Panalungtikan
Instrumén diperlukeun pikeun meunangkeun data. Numutkeun Arikunto
(2010, kc. 203) instrumén nyaéta pakakas nu digunakeun ku panalungtik dina
ngumpulkeun data sangkan pagaweanana leuwih gampang jeung meunangkeun
hasil nu hadé, dina harti taliti, lengkep, jeung sistematis sangkan leuwih gampang
ngolahna. Sedengkeun Ratna (2010:247) nételakeun yén instrumén utama dina
hiji panalungtikan nya éta panalungtik.
Instrumén dina ieu panalungtikan ngawengku pedoman wawancara jeung
kartu data.
3.5.1 Pedoman Wawancara
Pedoman wawancara dipaké pikeun ngumpulkeun dongéng anu aya di
Kabupatén Cianjur anu masih sumebar sacara lisan ti informan. Pedoman
wawancara dina ieu panalungtikan nya éta pedoman wawancara henteu
berstruktur di mana informan teu kawatesanan dina ngébréhkeun pamadegan
jeung pangaweruh ngeunaan dongéng. Ieu di handap mangrupa pedoman
wawancara anu dipaké dina ieu panalungtikan.
Pedoman Wawancara Dongéng nu aya di Kabupatén Cianjur 1. Idéntitas Narasumber
a. Ngaran:
b. Umur:
c. Warna Jinis:
d. Pakasaban:
e. Atikan :
f. Basa nu dipaké sapopoé:
g. Padumukan:
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3. Eusi Dongéng :
3.5.2 Kartu Data
Kartu data digunakeun sangkan panalungtik leuwih gampang ngolah data.
Kartu data dina ieu panalungtikan aya dua nya éta nu kahiji kartu data pikeun
maluruh struktur instrinsik dongéng jeung ajén budya, nu kadua kartu data pikeun
maluruh atikan karakter.
1) Kartu data Struktur
Kartu Data maluruh Stuktur Intrinsik Dongéng
Waktu Observasi :
Tempat :
Kode :
Sumber :
Kalimah : Kode :
Katerangan :
Tabél 3.1 Kode Judul Dongéng
Judul Dongéng Kode
(1) (2)
1. Asal Usul Désa Ménténgsari (1)
2. Asal Usul Hayam Pelung (2)
3. Asal Usul Silat Jurus Cimandé (3)
4. Carita Kuda Kosong (4)
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
(1) (2)
6. Dongéng Sasakala Gunung Padang (6)
7. Dongéng Sasakala Gunung Putri (7)
8. Jangari nu Kalindih (8)
9. Jayasana Medal Sila (9)
10.Kasaktian Juragan Wira (10)
11.Ki Rangga jeung Dewi Rengganis (11)
12.Sasakala Cibulakan (12)
13.Sasakala Pangguyangan Badak Putih (13)
14.Sasakala Talaga Warna (14)
15.Sasakala Walungan Citarum (15)
16.Pajaratan Kabayan (16)
Tabél 3.2
Kode Struktur Dongéng
Stuktur Kode
1. Téma a
2. Palaku b
3. Galur c
4. Setting d
5. Amanat e
Lian ti instrumén di luhur, pikeun ngagampangkeun dina ngolah datana, ieu
panalungtikan ogé ngagunakeun instrumén tabulasi.
Tabel 3.3
Interpretasi kana Struktur Dongéng
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 2) Kartu data Ajén Budaya
Kartu Data maluruh Ajén Budaya
Kode :
Sumber :
Kalimah : Kode :
Katerangan :
Tabél 3.4 Kode Ajén Budaya
Ajén Budaya Kode
1. Pasualan ngeunaan Hakékat manusa MH
2. Pasualan ngeumaan Manusa jeung alam sabudeureunna MA
3. Pasualan ngeunaan Manusa jeung manusa MM
Lian ti instrumén di luhur, pikeun ngagampangkeun dina ngolah datana, ieu
panalungtikan ogé ngagunakeun instrumén tabulasi, anu dipatalikeun jeung atikan
karakter.
Tabél 3.5
Interprétasi tina Ajén Budaya kana Atikan Karakter Kode Kalimah Kode Ajén
Budaya
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data
Ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan nya éta prosedur anu sistematis
pikeun meunangkeun data anu diperlukeun (Satori, 2009:103). Panalungtikan nu
dilakukeun ngaliwatan sumber-sumber lisan jeung tinulis. Ku sabab kitu, sangkan
data maksimal, aya sababaraha léngkah dina ieu panalungtikan, nya éta :
3.6.1 Studi Dokuméntasi
Téhnik dokuméntasi mangrupa téhnik ngumpulkeun data nu mangrupa
catetan, transkrip, buku, jsb (Arikunto, 2010:231). Téhnik dokuméntasi
digunakeun ogé pikeun analisis struktur intrinsik dongéng.
3.6.2 Wawancara
Wawancara mangrupa lawungan antara dua orang atawa leuwih pikeun
tukeur informasi jeung ide ngaliwatan tanya jawab sangkan bisa dikontruksikeun
dina hiji topik nu tangtu. Wawancara mangrupa alat pikeun pambuktian kana
informasi atawa katerangan anu geus dimeunangkeun saacanna jeung magrupa
téhnik komunikasi langsung antara panalungtik jeung sampel.
Data dongéng nu didongéngkeun bisa direkam tuluy ditulis, tapi kudu
sakanyaho informan. Dina ieu panalungtikan, panulis nya éta instrumén utama.
Tapi, tetep dibantuan ku instrumén séjénna.
Instrumén dina ieu panalungtikan nya éta panalungtik éta sorangan, sabab
ieu panalungtikan mangrupa panalungtikan kualitatif (Sugiono, 2010:305). Tapi
panalungtik ogé dibantuan ku instrumén séjénna saperti alat rekam, buku catetan,
jeung pedoman wawancara, nu digunakeun dina pangumpulan data.
3.7 Téhnik Ngolah Data
Data anu geus dikumpulkeun tangtuna kudu diolah pikeun didéskripsikeun sangkan bisa dijieun kacindekan ngeunaan data panalungtikan. Data anu geus
dikumpulkeun mangrupa kartu data anu diolah ngaliwatan sababaraha léngkah,
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1) Data analisis struktur instrinsik dongéng
Pikeun ngolah ieu data, panalungtik ngalakukeun sababarah léngkah nya éta:
(1) panalungtik nganalisis kartu data ;
(2) hasil analisis dibaca jeung dibéré tanda;
(3) hasil maca dianalisis tur diklasifikasikeun dumasar strukturna;
(4) hasil analisis ditulis dina kartu data;
(5) kartu data disusun dina tabél; jeung
(6) nyieun kacindekan tina data anu geus diolah dina wangun perséntase.
2) Data hasil wawancara
Pikeun mikanyaho dongéng, panalungtik ngayakeun wawancara ka tokoh.
Anu jadi réspondén dina ieu panalungtikan nya éta tokoh anu dianggap weruh boh
anu aya di lingkungan formal saperti guru boh di lingkungan informal saperti
jalma anu jadi tokoh di lingkungan sabudeureunna.
Léngkah anu dilakukeun nya éta:
(1) panalungtik ngawawancara narasumber;
(2) hasil wawancara dianalisis; jeung
(3) nyieun kacindekan.
3.8 Léngkah-léngkah Panalungtikan
Ieu panalungtikan disusun ngaliwatan opat léngkah, nya éta: (1) tahap
tatahar, (2) tahap ngumpulkeun data, (3) tahap ngolah data, jeung (4) tahap
nyusun laporan. Léngkah-léngkah panalungtikan dijéntrékeun ieu di handap:
1) Tahap Tatahar
Léngkah-léngkah anu dilakukeun dina tahap tatahar, nya éta (1) obsérvasi
awal, (2) ngajukeun judul panalungtikan, (3) nyusun rarancang panalungtikan,
jeung (4) konsultasi jeung dosén pangaping.
2) Tahap Ngumpulkeun Data
Léngkah-léngkah dina tahap ngumpulkeun data, nya éta: (1) ulikan pustaka
pikeun pamahaman awal kana masalah anu ditalungtik, (2) ngayakeun wawancara
jeung narasumber ngeunaan dongéng , jeung (6) hasil wawancara dicatet atawa
Ratna Shinta Sukowati Suwat, 2014
AJÉN BUDAYA DINA DONGÉNG-DONGÉNG ANU AYA DI KABUPATÉN CIANJUR PIKEUN MEKARKEUN ATIKAN KARAKTER
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3) Tahap Ngolah Data
Léngkah-léngkah dina ngolah data, nya éta: (1) data dongéng
dipasing-pasing, (2) data dianalisis tuluy diklasifikasi, (3) nyieun kacindekan tina hasil
analisis data dina wangun déskripsi, (4) data ngeunaan dongéng disusun, (5)
nyieun kacindekan tina data wawancara dina wangun déskripsi, (6)
ngabandingkeun dua data, (7) nyieun kacindekan.
4) Tahap Nyusun Laporan
Tahap nyusun laporan panalungtikan mangrupa tahap anu pamungkas.
Data-data anu geus dikumpulkeun, dianalisis, tuluy dicindekkeun disusun dina wangun