• Tidak ada hasil yang ditemukan

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA"

Copied!
12
0
0

Teks penuh

(1)

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG

KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3

SMA NEGERI 2 SINGARAJA

Ni Kd Ayu Yasinta D1, I B Putra Manik A1, Drs Gd Gunatama2

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Singaraja, Indonesia

e-mail:{yasintadewi300@gmail.com, putramanikaryana@gmail.com. detama_fbs_21@yahoo.com}.@undiksha.ac.id

KUUB

Tetilikan puniki matetujon nelatarang (1) panincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja nganggen metode copy the master (2) pidabdab pangajahan metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja (3) panampen sisia ring kawentenan metode copy the master sane kaanggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja.Jejering tetilikan puniki sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja. Panandang tetilikannyane inggih punika pikolih malajah lan panampen sisia. Tetilikan puniki nganggen rancangan penelitian tindakan kelas (PTK). Data panincapang kawagedan nyurat cerpen kapupulang nganggen kramaning tes. Data pidabdab pangajahan kapupulang nganggen kramaning praktiaksa lan data panampen sisia kapupulang nganggen kramaning angket, miwah sadu wicara sane katureksain nganggen metode deskriptif kualitatif lan deskriptif kuantitatif.Pikolih tetilikan puniki inggih punika metode copy the master prasida (1) nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia saking biji pratest 65,83 salanturnyane ring siklus I inggih punika 68,61 miwah ring siklus II 73,25, dadosnyane panincapang saking pratest ngantos siklus II inggih punika 7,42 (2) kalaksanayang antuk pidabdab pangajahan sane pinih becik akehnyane 9 paletan, unteng pangajahannyane sisia ngwacen lan nyelehin wangun cerpen master lan salanturnyane sisia makarya cerpen antuk nuutin imba cerpen master sakadi nuutin wangun, unteng, miwah pangabah (3) panampen sisia becik ring sajeroning paplajahan nyurat cerpen. Antuk pikolih punika, piteket majeng ring guru Basa Bali mangda ngamargiang metode copy the master ring paplajahan nyurat cerpen. Kruna jejaton : copy the master, nyurat, cerpen

ABSTRAK

Penelitian ini bertujuan untuk menjelaskan (1) peningkatan keterampilan menulis cerpen siswa dengan menggunakan metode copy the master di kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja, (2) langkah-langkah pembelajaran metode copy the master untuk meningkatkan keterampilan menulis cerpen sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja, (3) respons siswa terhadap penerapan metode copy the master untuk meningkatkan keterampilan menulis cerpen siswa kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja.Subjek penelitian ini adalah siswa kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja. Objek penelitian ini adalah hasil belajar dan respons siswa. Penelitian ini menggunakan rancangan penelitian tindakan kelas yang dilaksanakan dengan menggunakan dua siklus. Data peningkatan

(2)

keterampilan menulis cerpen diambil dengan metode tes. Data langkah-langkah pembelajaran diambil dengan metode observasi. Data respons siswa diambil dengan metode angket dan wawancara. Analisis datanya menggunakan metode deskriptif kuantitatif dan deskriptif kualitatif. Hasil penelitian ini adalah metode copy the master dapat (1) meningkatkan keterampilan menulis cerpen siswa dari nilai pratest 65,83, kemudian pada siklus I adalah 68,61 dan pada siklus II menjadi 73,25, sehingga peningkatan dari pratest sampai dengan siklus II sebesar 7,42, (2) dilaksanakan dengan langkah-langkah pembelajaran yang paling tepat yaitu sebanyak 9 langkah pembelajaran, yang pada kegiatan inti adalah siswa membaca dan menganalisis unsur cerpen master, kemudian siswa meniru bentuk, unsur, tema, tata cara menulis (3) respons siswa positif di dalam pembelajaran menulis cerpen. Berdasarkan hasil tersebut, saran peneliti kepada guru Bahasa Bali hendaknya menerapkan metode copy the master untuk meningkatkan keterampilan menulis cerpen siswa.

Kata kunci : copy the master, menulis, cerpen

ABSTRACT

The study aimed to explain (1) the development of the writing short story skill applied copy the master method for eleventh grade students of MIA 3 in SMA Negeri 2 Singaraja, (2) the stages of learning copy the master method in developing the writing short story for eleventh grade students of MIA 3 in SMA Negeri 2 Singaraja, and (3) the students’ response toward the implementation of copy the master method in order to develop the writing short story for eleventh grade students of MIA 3 in SMA Negeri 2 Singaraja. The subject of this study is eleventh grade students of MIA 3 in SMA Negeri 2 Singaraja. The object of this study is the result of learning process and the students’ response. This study was conducted by using classroom action research which is done by using two cycles. The data of improvement of writing short story skill was collected by test method. The data of learning steps was taken by observation method. The data of students responses was taken by using questionare and interview.The data was analyzed by using descriptive quantitative method and descriptive qualitative method.The results of this study are (1) this method is able to improve the skill of writing short story for the students that got score 65.83 in the pre-test and in the first cycle the students gained 68.61 and in the second cycle gained 73.25, and the result of development from pre-test into second cycle is 7.42, (2) this method implemented by using nine steps in learning process, namely the students read and analyzed the model of short story then the students imitated the form, theme, element, and (3) this method created the positive response from the students in writing short story. Based on the results, the researcher suggested the Balinese language teacher to implement copy the master method in order to improve the writing short story skill of students.

Key word: copy the master, writing, short story

PURWAKA

Pangajahan punika kadadosang utsaha ngiusin para sisia mangda kadaut kayunnyane malajah. Yening sawai-wai kasinahang ring pangajahan punika wenten pakaryan mamilih, netepang tur nglaksanayang tata cara sane kaanggen nincapang pikolihan ring sajeroning

pamargi pangajahan. Pamargi pangajahan inggih punika pasaduajeng pantaraning sisia lan guru dados pangajah, lan kalaksanayang antuk pedagogi sane madaging pangrencana lan tata cara ngajahin. Duaning asapunika pangrencana lan tata cara sane jagi kaanggen mangda anut sareng daging palajahan sane jagi kaicen olih guru.

(3)

Paplajahan basa Bali pinaka silih tunggil paplajahan sane kaicen mawit saking Sekolah Dasar ngantos Sekolah Menengah Atas sane ngranjing ring kurikulum muatan lokal. Paplajahan basa Bali pateh sakadi paplajahan Bahasa Indonesia sane madue patpat keterampilan utawi kawagedan inggih punika, mirengang (menyimak), mababaosan (berbicara), ngwacen (membaca), lan nyurat (menulis). Nyurat inggih punika silih tunggil kawagedan mabasa sane karasayang meweh olih para sisia. Paplajahan nyurat sane wenten ring silabus kelas XI SMA inggih punika paplajahan nyurat cerpen sane wenten ring Kompetensi Dasar (KD) 4.10 "Menulis hasil analisis dan menulis sebuah prosa Bali anyar (cerpen)".

Paplajahan nyurat cerpen pinih utama pisan ring sekolah menengah atas santukan cerpen prasida kadadosang sarana ngawedarang daging pikayunan. Manut Dalman (2015:1) nyurat inggih punika pamargi mapapineh sane kreatif ring sajeroning ngawedarang daging pikayunan nganggen basa sasuratan. Lianan punika manut Tarigan (1994:8) nyurat pateh sakadi kawagedan mabasa inggih punika pamargi nglimbakang. Nyurat prasida kapolihang saking pengalaman, galah, selah lan latihan. Antuk makakalih panampen para sujana ring ajeng prasida kacutetang nyurat inggih punika parikrama ngawedarang daging pikayunan nganggen basa surat lan ring sajeroning nyurat mangda madue pengalaman, galah, selah lan latihan.

Cerpen inggih punika silih tunggil soroh prosa. Ring kasusastraan Bali ngranjing ring sastra bali anyar. Manut Pranoto (2015:4) cerpen inggih punika satua sane bawak/cendet. Manut Dalman (2015:125) cerpen inggih punika satua rekaan sane madue pragina utama sane daging satuanyane cendet lan ngwangun pikobet sane nganggen lelintihan tunggal. Manut kalih para sujana punika prasida kacutetang cerpen inggih punika karya sastra sane cendet sane ketahnyane nganggen lelintihan tunggal miwah nyaritayang indik makudang-kudang satua

sakadi roman, tresna asih, jenaka miwah sane tiosan.

Kawagedan nyurat sisia nenten pateh, silih tunggilnyane ring sajeroning nyurat cerpen. Wenten sisia prasida nyurat cerpen sane becik lan wenten sisia sane tiosan durung prasida nyurat cerpen sane becik. Kawentenan punika santukan kidiknyane rasa meled lan ngaat sisia ring sajeroning malajah nyurat cerpen. Antuk praktiasa sane sampun kalaksanayang panilik utamannyane ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja kapolihang gatra yening kawagedan nyurat cerpen sisia kari kirang. Sisia ngrasa yening ngrereh daging pikayunan (ide) anggen nyurat meweh napi malih yening nyurat cerpen nganggen basa bali alus. Sisia taler masoang yening ipun arang malajah masasuratan. Lianan punika pamargi pangajahan sane kamargiang guru kantun nganggen tata cara konvensional inggih punika nganggen tata cara ceramah sane ngawinang pangajahan punika kari maunteng ring teori dadosnyane kawagedan sisia kirang polih uratian. Duaning asapunika cerpen sane kaasilang wantah cerpen sane ngawedarang indik gatra kemanten. Guru sapatutnyane nlatarang daging ajah-ajahan nganggen tata cara, media sane anut miwah mangda prasida ngardinin aab sane becik ring kelas. Santukan kawentenan punika pacang ngiusin pamikolih sisia.

Antuk punika patut pisan wenten utsaha anggen natasin utawi muputang pikobet punika. Silih tunggil utsahanyane inggih punika nganggen tata cara, teknik utawi pangrencana sane anut, sane untengnyane mangda paplajahan nyurat puniki sumingkin kreatif. Metode copy the master inggih punika silih tunggil tata cara sane prasida kaanggen ring sajeroning paplajahan nyurat utamannyane nyurat cerpen. Manut Marahimin (2009:20) copy the master inggih punika tata cara nyurat sane nganikain sisia nuutin utawi mencontoh master/model saking sang sane waged. Miwah ring sajeroning paplajahan nyurat, sisia langsung kaicen imba sasuratan sane pinih becik lan salanturnyane sisia nuutin wangun, tata

(4)

cara utawi gaya sasuratan punika. Manut Wicaksono (2014:92) tata cara copy the master puniki tata cara anggen nglimbakang daging pikayunan lan rerambangan (imajinasi) sisia ring sajeroning nyurat cerpen. Manut panampen kalih sujana punika prasida kacutetang yeing metode copy the master inggih punika tata cara nuutin saking sang sane waged antuk ngicen para sisia imba cerpen master lan para sisia pacang nuutin wangun, pangabah, unteng, utawi tata cara sasuratan punika.

Antuk tata cara punika sisia pacang langsung ngamolihang pengalaman miwah prasida nglimbakang (merangsang) rerambangan santukan para sisia nyingakin lan nyelehin imba cerpen model/master lan salanturnyane sisia pacang nuutin cerpen master ring pariindikan wangun, tata cara nyurat, pangabah, unteng, utawi daging pikayunan sang pangawi. Duaning asapunika kaaptiang pawigunan tata cara puniki prasida natasin pikobet lan prasida nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia.

Sadurungnyane sampun wenten tetilikan asoroh sane naenin nilikin indik paplajahan nyurat cerpen miwah sane naenin nganggen metode copy the master. Tetilikan sane kakaryanin olih Putu Endri Supadmi saking jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Universitas Pendidikan Ganesha antuk murda tetilikannyane "Penerapan Teknik Show Not Tell Untuk Meningkatkan Kemampuan Menulis Cerpen Siswa Kelas X3 SMA Negeri 5 Denpasar". Tetilikan sane kakaryanin olih Eka Ayu Andriyani saking jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Universitas Negeri Yogyakarta antuk murda tetilikannyane "Utsaha Meningkatkan Keterampilan Menulis Cerpen Siswa Kelas X.2 SMA Negeri 1 Kretek, Bantul, Yogyakarta Dengan Menggunakan Teknik Mind Mapping" miwah tetilikan sane kakaryanin olih Deni Ari Indra Gumilar saking jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Universitas Pendidikan Indonesia antuk murda tetilikannyane "Utsaha

Meningkatkan Pembelajaran Menulis Pantun Melalui Teknik Copy The Master Pada Siswa SMP Darul Falaha Kelas VII Tahun Ajaran 2012-2013".

Saking makatiga tetilikan ring ajeng, durung wenten tetilikan sane nganggen metode copy the master ring sajeroning nyurat cerpen, sane mangkin panilik meled nganggen metode punika ring sajeroning anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen. Duaning asapunika, pacang kalaksanayang tetilikan sane mamurda "Metode Copy The Master Kaanggen Nincapang Kawagedan Nyurat Cerpen SisiaRing Kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja".

Sepat siku-siku sane jagi kaanggen panuntun ri kala ngamargiang tetilikan inggih punika (1) Pariindikan Nyurat (2) Pariindikan Cerpen (3) Metode Copy The Master (4) Pidabdab Pangajahan Nyurat Cerpen antuk Metode Copy The Master miwah (5) Pikolih Malajah.

(1) Wicaksono (2014:12) maosang nyurat inggih punika parikrama ngawedarang daging pikayunan utawi panampen anak tiosan majeng ring pangwacen antuk basa surat mangda prasida karesepin.

(2) Manut Dalman (2015:125) cerpen inggih punika satua rekaan sane madue pragina utama, sane daging satuanyane cendet lan ngwangun pikobet sane nganggen lelintihan asiki/tunggal. Cerpen punika kawangun antuk kalih wangun inggih punika wangun intrinsik (unteng, lelintihan, pragina, genah/galah, genah sang pangawi, gaya basa, piteket) lan wangun ektrinsik (kahanaan pangawi, psikologi pangawi miwah kahanan palemahan pangawi sakadi kahanan ekonomi, masimakrama, politik)

(3) Manut Marahimin (2009:20) metode copy the master puniki silih tunggil tata cara sane prasida kaanggen ring sajeroning pangajahan nyurat, sane nganikain sisia nuutin utawi mencontoh master/model saking sang sane waged. Ri

(5)

tatkala nyurat, sisia pacang kaicen siki imba sesuratan sane becik salanturnyane sisia nuutin wangun sasuratan punika. Manut Wicaksono (2014:92) metode copy the master puniki sakadi perangsang lan panglimbak daging pikayunan ri tatkala para sisia ngawitin makarya sesuratan cerpen.

(4) Pidabdab pangajahan nyurat cerpen antuk metode copy the master inggih punika guru patut nyiagayang cerpen master. Cerpen sane kakaryanin sisia nenten pateh pisan sakadi cerpen model nanging para sisia wantah nuutin sakadi wangun (struktur), pangabah (bentuk/gaya), unteng, tata cara nyurat sakadi cerpen master.

(5) Pikolih malajah manut taksonomi Bloom (Daryanto lan Rahardjo, 2012:27) pikolih malajah kaepah dados 3 luiripun: (1) ranah kognitif, (2) ranah afektif, (3) ranah psikomotorik. Pikolih malajah sane jagi katilikin ring tetilikan puniki inggih punika pikolih malajah ranah kognitif kemanten antuk ngicen para sisia tes.

Antuk napi sane sampun kawedarang ring dadalan pikobet punika, prasida karumusang bantang pikobet luiripun. (1) Napike prasida metode copy the master kaanggen nincapang kawagedan nyurat cerpen ring sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja? (2) Sapunapi pidabdab pangajahan metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen ring sisia kelas XI MIA 3 SMA N geri 2 Singaraja? (3) Punapi panampen sisia ring kawentenan metode copy the master sane kaanggen nincapang kawagedan nyurat cerpen ring sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja?

Majalaran antuk bantang pikobet punika tetilikan punika matetujon (1) mangda prasida uning kawagedan nyurat cerpen sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja nganggen metode copy the master,(2) mangda prasida uning pidabdab pangajahan metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sring sisia kelas XI MIA 3

SMA Negeri 2 Singaraja, lan (3) mangda prasida uning panampen sisia ring kawentenan metode copy the master sane kaanggen nincapang kawagedan nyurat cerpen ring sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja.

Wenten kalih kawigunan sane prasida kapolihang antuk nglaksanayang tetilikan puniki. Sane kapertama kawigunan pamucuk inggih punika prasida mapikenoh anggen nglimbakang widya pangajahan basa Bali. Dadosnyane prasida ngamecikang lan marimurnayang kautaman pendidikan lan utamannyane pangajahan nyurat cerpen. Sane kaping kalih kawigunan panglimbak inggih punika ngicen paweweh majeng ring guru ring sajeroning makarya pangrencana, tata cara aletrnatif anggen nincapang kawagedan sisia ring sajeroning paplajahan nyurat. Majeng ring panilik prasida minehang pidabdab pangajahan utamanyane pawigunan metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen. Majeng ring sisia mawiguna anggen sisia ring sajeroning muputang pikobet pangajahan nyurat cerpen ngantos kawagedan sisia puniki nincap. Miwah majeng ring panilik tiosan tetilikan puniki prasida kadadosang pratiwimba lan sandingan ri tatkala makarya tetilikan indik pikobet sane pateh.

KRAMANING TETILIK

Tetilikan puniki inggih punika penelitian tindakan kelas. Rancangan tetilikan punika anut sareng pikobetnyane inggih punika pikobet sane witnyane saking napi sane wenten ring pamargi pangajahan ring kelas lan wentennyane laksana pacang ngamecikang miwah natasin pikobet punika. Penelitian tindakan kelas punika pinaka laksana sane runut (terstruktur) sane kawawanin mangda ngamolihang pikolih sane pinih becik. Ring soang-soang siklus punika pacang ngamolihang data salanturnyane, kaolah lan pikolih pengolahan punika kadadosang dasar lan tetimbang anggen makarya pangrencana siklus salanturnyane. Tetilikan puniki kalaksanayang ring kelas XI MIA 3 SMA

(6)

Negeri 2 Singaraja sane pigumnyane 36 diri sisia. Panilik jagi nglaksanayang tetilikan ring sisia kelas puniki sane dados sampel saking samian sisia kelas XI sane wenten, santukan ring kelas XI MIA 3 puniki kelas sane polih paplajahan basa Bali lan kelas sane heterogen ring segi kognitif, afektif, lan psikomotor miwah sampun representatif, duaning asapunika sampun mrasidayang ngangganin kelas sane tiosan. Panandang tetilikan puniki wenten kalih inggih punika pikolih malajah sisia miwah panampen sisia. Mangda ngamolihang data indik panincapang kawagedan nyurat cerpen sisia pacang kaanggen karamaning tes lan katureksain nganggen metode deskriptif kuantitatif. Tes puniki marupa pitaken esai sakadi tugas unjuk kerja sane pisarat penilaiannyane wenten patpat inggihpunika (1) jangkepnyane aspek formal cerpen, (2) jangkepnyane wangun intrinsik lan ekstrinsik cerpen, (3) organisasi lan panyajiang miwah,(4) basa lan EYD. Data indik pidabdab pangajahan kambil antuk kramaning praktiasa lan data panampen sisia kapupulang nganggen kramaning angket/kuisioner sane kaicen majeng ring makasamian sisia miwah kramaning sadu wicara majeng ring 3 sisia sane kapilih acak lan katureksain nganggen metode deskriptif kualitatif lan deskriptif kuantitatif.

PIKOLIH LAN TETEPASAN

Kawagedan nyurat cerpen sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Sinagaraja kantun kirang. Saking pikolih praktiasa lan saduwicara kari akeh sisia sane maosang meweh nyurat cerpen mabasa Bali. Pikobet sisia punika sakadi meweh ring sajeoning ngrereh lan ngwedarang daging pikayunan antuk karya sastra. Asil cerpen sisia kantun marupa deretan gatra sane datar kemanten dadosnyane akeh para sisia sane nenten tuntas prasida kacingak sakadi tabel ring sor.

Tabel 1 Pikolih Pratest indik

Kawagedan Nyurat Cerpen Sisia

No Nilai Frekuensi %

1 85-100 0 0

2 70-84 8 22,22

3 55-69 26 72,22

4 <55 2 5,56

Tabel 1 punika nyihnayang kawagedan nyurat cerpen sisia kantun kirang. KKM paplajahan basa Bali ring SMA N 2 Singaraja puniki 70 nanging wantah 8 diri sisia sane tuntas lan ngamolihang biji ≥70. Siklus I inggih punika pinaka laksana pangawit antuk ngamargiang metode copy the master ring sajeroning paplajahan nyurat cerpen. Laksana siklus I puniki kalaksanayang anggen muputang pikobet lan ngamecikang pariindikan punika. Ring paletan puniki kakawitin antuk nglaksanayang mulat wali pangawit lan kalanturang antuk makarya pangrencana pangajahan. Pangrencana ring siklus I puniki karencanayang lan pacang kalaksanayang antuk kalih patemon. Pawigunan metode copy the master puniki kakawitin antuk ngicen para sisia imba cerpen master sastrawan Bali pikardin I Made Suarsa sane mamurda "Jele Ulian Pianak, Melah Ulian Pianak". Sane kapertama sisia kaicen pnalatarang indik pidabdab metode copy the master. Salanturnyane sisia ngwacen lan nyelehin wangun cerpen master. Usan punika sisia makarya pangrencana kakawian lan nglimbakang pangrencananyane dados cerpen. Sisia makarya cerpen ring siklus I puniki mangda nuutin wangun sakadi lelintihan caritanyane sane ngangge lelintihan maju, tata cara nyurat, miwah pangabah (bentuk/gaya) cerpen master.

Ring patemon kaping kalih para sisia nglanturang makarya cerpen sakadi napi sane sampun kanikain olih panilik. Cerpen sane sampun kapupulang pacang katureksain olih panilik lan guru.Risampune cerpen sisia katureksain, prasida kacutetang cerpen sane kakaryanin sisia akehan mawit saking pengalaman praragan, anak tiosan miwah pariindikan sane wenten ring palemahannyane. Nanging, asil cerpen

(7)

sisia ring siklus I puniki sampun wenten panicapang saking asil pratest sadurungnyane. Asil tes kawagedan nyurat cerpen sisia siklus I prasida kacingak sakadi tabel 2 ring sor.

Tabel 2 Pikolih Tes Kawagedan Nyurat Cerpen Sisia Siklus I

No Nilai Frekuensi %

1 85-100 1 2,78

2 70-84 21 58,33

3 55-69 14 38,39

4 <55 0 0

Saking Tabel 2 ring ajeng, punika nyihnayang biji tes rata-rata kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja ring siklus I inggih punika 68,61 wenten ring kategori sedeng. Sisia sane ngamolihang biji 85-100 akehnyane 1 sisia utawi 2,78% antuk kategori pinih becik. Sisia sane ngamolihang biji 70-84 akehnyane 21 sisia utawi 58,33% antuk kategori becik. Sisia sane ngamolihang biji 55-69 akehnyane 14 sisia utawi 38,39% antuk kategori kirang, lan nenten wenten sisia sane ngamolihang biji <55.

Saking pamikolih skor kawagedan nyurat cerpen sisia ring tabel 2, prasida kacutetang yening metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja durung mapikolih. Punika prasida kacingak ring persentase pamikolih sisia nganutin tata cara (secara) klasikal 61,11% (wantah 22 diri sisia sane prasida ngamolihang biji ≥ 70) lan rata-rata ring kelas inggih punika 68,61%. Tetilikan puniki kabaos mapikolih yening nganutin tata cara klasikal 75% sisia sane ngamolihang skor ≥70. Nanging, yening kacingak saking skor rata-rata sisia antuk pawigunan metode copy the master

sampun nincap saking skor rata-rata kawagedan sisia nyurat cerpen sadurung kalaksanayang tata cara puniki. Skor rata-rata kelas sadurung tata cara puniki kalaksanayang inggih punika 65,83 lan wantah 8 diri sisia sane tuntas utawi 22,22% sane prasida ngamolihang biji ≥70. Dadosnyane saking asil rata-rata pratest ngantos siklus I sampun wenten panincapang 2,78 nanging durung prasida ngantos ring kriteria ketuntasan minimal sane sampun katentuang inggih punika 70. Duaning asapunika kawagedan sisia patut katincapang malih antuk laksana siklus II.

Panampen sisia ring kawentenan metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen puniki becik. Indike punika prasida kacingak saking asil angket/kuisioner miwah sadu wicara sane sampun kalaksanayang. Pikolih angket/kuisioner indik panampen sisia ring siklus I saking 36 diri sisia sane nagingin angket/kuisioner, wenten 3 diri sisia (8,33%) sane ngicen panampen pinih cumpu antuk kaanggennyane metode copy the master, lan sane tiosan 33 diri (91,67) sane ngicen panampen cumpu. Punika nyihnayang pikolih panampen sisia sampun prasida nglangkungin sepat sida inggih punika 75% sisia ngicen panampen cumpu. Punika taler pikolih sadu wicara majeng ring tiga sisia, panampen sisia indik pamargi pangajahan nyurat cerpen antuk metode copy the master sampun becik nanging ring pikolih sadu wicara punika kari wenten pikobet sane karasayang sisia ring sajeroning paplajahan nyurat cerpen sakadi durung tatas ngenenin indik wangun intrinsik lan ektrinsik cerpen. Duaning asapunika laksana siklus I lan pikobet sane kapanggihin ring siklus I puniki patut kapuputang lan katincapang malih ring siklus II.

Siklus II inggih punika siklus sane pacang kalaksanayang anggen ngamecikang pikolih ring siklus I. Antuk pikolih nyurat cerpen ring siklus I lan asil mulat wali, ring siklus II puniki pacang kakawitin antuk ngicen panelataran indik

(8)

wangun intrinsik miwah wangun ekstrinsik cerpen. Salanturnyane para sisia ngwacen lan nyelehin kalih imba cerpen master. Cerpen sane mamurda "Luh Sari" miwah imba cerpen sane kakaryanin nganggen metode copy the master inggih punika sane mamurda "Ayuk Ratmini". Sausan para sisia nyelehin wangun miwah pariindikan sane katuutin ring imba cerpen master punika, para sisia kanikain malih makarya cerpennyane utawi nglimbakang cerpen sane sampun kakaryanin ring siklus I. Salanturnyane, sausan para sisia makarya cerpen, ring patemon kaping kalih para sisia kanikain saling nureksain cerpen sawitranyane antuk sadurungnyane panilik ngicen pisarat penilaian. Antuk tata cara puniki prasida ngardinin kahanan kelas sane sumingkin becik. Lianan punika para sisia kacingak dangan ngamolihang kaiwangan cerpen sawitranyane.

Cerpen sane kaasilang ring siklus II puniki, cerpen sane pinih becik, santukan cerpennyane sampun akeh sorohnyane ngenenin indik pengalaman praragan, anak tiosan miwah pariindikan sane wenten ring palemahannyane. Para sisia taler sampun akeh sane prasida nyajiang lan ngorganisasiang pragina, lelintihan utawi genah (latar) ring cerpennyane. Pikolih tes kawagedan cerpen sisia ring siklus II prasida kacingak sakadi tabel 3 ring sor.

Tabel 3 Pikolih Tes Kawagedan Nyurat Cerpen Sisia Siklus II

No Nilai Frekuensi %

1 85-100 4 11,11

2 70-84 26 72,22

3 55-69 6 16,67

4 <55 0 0

Saking Tabel 3 ring ajeng, nyihnayang biji tes rata-rata kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja ring siklus II inggih punika 73,25. Sisia sane ngamolihang biji 85-100 akehnyane 4 sisia utawi 11,11% antuk kategori pinih becik.

Sisia sane ngamolihang biji 70-84 akehnyane 26 sisia utawi 72,22% antuk kategori becik. Sisia sane ngamolihang biji 55-69 akehnyane 6 sisia utawi 16,67% antuk kategori kirang, lan nenten wenten sisia sane ngamolihang biji <55.

Saking pikolih skor kawagedan nyurat cerpen sisia, prasida kacutetang yening metode copy the master kaanggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja sampun mapikolih. Tetilikan puniki sampun kabaos mapikolih yening kasaihang ring skor rata-rata siklus I. Ring siklus I skor rata-rata kelas nilai sisia 68,61 antuk kategori sedeng lan ring siklus II 73,25 antuk kategori becik. Punika nyihnayang skor rata-rata nyurat cerpen sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja nincap sane akehnyane4,64.

Majalaran saking persentase pamikolih sisia nganutin tata cara klasikal kawagedan nyurat cerpen sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja kabaos mapikolih santukan, 30 diri sisia sampun prasida ngamolihang biji ≥ 70 utawi 83,33% sisia sane sampun tuntas saking akeh sisia makasamian. Nganutin sepat sida sane sampun katetepang ring adiaya III, Metode Copy The Master Kaanggen Nincapang Kawagedan Nyurat Cerpen Sisia sampun kabaosang mapikolih santukan sampun nglangkungin sepat sida, inggih punika 75% saking pigum sisia ngamolihang skor ≥70.

Panampen sisia ring kawentenan metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia taler becik. Puniki prasida kacingak saking asil angket/kuisioner miwah sadu wicara sane sampun kalaksanayang ring siklus II. saking 36 diri sisia sane nagingin angket/kuisioner, wenten 13 diri sisia (36,11%) sane ngicen panampen pinih cumpu antuk kaanggennyane metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia, lan 23 diri (63,89%) sane ngicen panampen cumpu. Pikolih punika nyihnayang panampen sisiaring kawentenan metode copy the master anggen nincapang kawagedan

(9)

nyurat cerpen sisia sampun 100% sisia sane ngicen panampen becik.

Prasida kacutetang pikolih malajah sisia lan panampen sisia ring siklus II puniki sampun kabaos mapikolih, santukan sampun prasida nincapang kawagedan nyurat cerpen ring sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 2 Singaraja. Pikolih punika sampun nganutin kriteria ketuntasan minimal inggih punika sisia sane ngamolihang biji ≥70 akehnyane 30 diri sisia (83,33%) punika taler panampen sisia sampun 100% ngicen panampen becik. Duaning asapunika, ring siklus II puniki parikrama tetilikan prasida kapuputang santukan sampun ngamolihang asil sakadi sane kaaptiang.

Sastra pinaka seni kreatif sane objeknyane punika manusa lan kauripannyane antuk nganggen basa pinaka pirantinyane. Prasida kabaosang yening sastra punika rerawatan kahuripan manusa. Rerawatan kauripan manusa ring sastra madasar antuk daya rerambangan Rerambangan nglimbak kasarengin antuk nglimbaknyane kawagedan manusa mababaosan lan mababasan. Rerambangan punika pariindikan sane nampek ring sisia. Marerambangan prasida ngawinang sisia prasida ngawedarang daging pikayunanyane sane sumingkin kreatif. Nanging akeh sisia

sane maosang yening

marerambanganngrereh daging pikayunan meweh pisan. Napi malih makarya cerpen sane nganggen basa bali. Pariindikan punika ngawinang cerpen sisia akehan sakadi kakawian sane wantah prasida ngicen gatra (informasi) kemanten. Duaning asapunika metode copy the master puniki kaanggen natasin makasamian kakirangan lan pikobet sisia punika.

Metode copy the master inggih punika tata cara nuutin model saking sang sane waged (Marahimin, 2009:20). Nuutin ring tata cara puniki sakadi nuutin wangun cerpen model, tata cara nyuratnyane, pangabah, ide utawi daging pikayunannyane. Tata cara puniki kakawitin antuk nyelehin cerpen sane

kadadosang model lan salanturnyane, nuutin cerpen model punika. Antuk ngicen cerpen model lan nganikain nyelehin cerpen model, para sisia pacang dangan marerambangan utawi ngrereh daging pikayunan. Antuk punika kalaksanayang tetilikan indik nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia antuk metode copy the master. Pikolih saking tetilikan puniki inggih punika metodecopy the master prasida nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja. Punika prasida kacingak ring panincapang pikolih tes kawagedan nyurat cerpen ring siklus II yening kasaihang sareng pikolih tes ring siklus I lan pratest.

Pidabdab pangajahan nyurat cerpen antuk metode copy the master puniki inggih punika sane kapertama para sisia kaicen imba cerpen master, imba punika mangda kaselehin wangunnyane miwah tata cara nyuratnyane. Sane kaping kalih, sisia kanikain nyurat cerpen antuk nuutin cerpen master antuk nglaksanayang pidabdab, nuutin, ngolah lan nglimbakang. Nuutin indik tata cara nyurat, wangunnyane miwah daging pikayunannyane. Cerpen sane kapilih lan kadadosang imba punika cerpen sane basanyane dangan karesepin lan cerpen sane untengnyane indik palemahan utawi kahuripan ring pasimakrama ring aab mangkin mangda para sisia dangan ngamolihang daging pikayunan anggen makarya cerpen. Lan sane kaping tiga, panyusunan pangrencana (kerangka) kakawiannyane lan rikala nglimbakang pangrencana punika kanikain mangda nguratiang indik jangkepnyane aspek formal cerpen, wangun intrinsik, tata cara nyajiang miwah indik basa lan EYD. Samian punika kauningin santukan pinaka pisarat penilaian cerpen sisia.

Antuk nglaksanayang tata cara punika para sisia sampun akeh prasida makarya cerpen lan maosang yening ipun dangan ngrereh daging pikayunan antuk ngwacen makudang-kudang cerpen lan ngwacen cerpen sane sampun nganggen metode copy the master. Punika macihna tetilikan puniki prasida merangsang

(10)

rerambangan sisia miwah kacihnayang antuk cerpen sane kaasilang sisia sampun akeh sorohnyane minakadi indik pengalaman praragan, anak tiosan miwah kahuripan pasimakrama sane nglimbak ring aab mangkin. Punika manut sareng panampen sujana Wicaksono (2014:2) yening rerambangan sisia prasida medal saking asil imitasi, nuutin saking pariindikan sane kawacen utawi kapiarsayang. Makudang-kudang pikobet sane karasayang sisia sampun prasida katatasin antuk nglaksanayang parikrama punika ring siklus II.

Pidabdab pangajahan sastra antuk metode copy the master puniki sampun naenin kaanggen minakadi, ring tetilikan sane kalaksanayang olih Deni Ari Indra Gumilar saking jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Universitas Pendidikan Indonesia antuk murda tetilikannyane "Utsaha Meningkatkan Pembelajaran Menulis Pantun Melalui Teknik Copy The Master Pada Siswa SMP Darul Falaha Kelas VII Tahun Ajaran 2012-2013". Kapatehan tetilikan puniki sareng tetilikan sane kamargiang panilik wenten ring pariindikan tata caranyane inggih punika pateh nganggen metode copy the master ring paplajahan basa.

Lianan punika wenten taler pabinayannyane saking pariindikan panandang miwah jejeringnyane inggih punika tetilikan Deni punika nganggen ring sajeroning paplajahan nyurat pantun, yening panilik nganggen ring sajeroning paplajahan nyurat cerpen. Jejering tetilikan Deni punika kalaksanayang ring sisia kelas VII SMP Darul Falaha, yening panilik ngalaksanayang ring sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja.

Yening kaselehin saking pariindikan milih imba masternyane, taler mabinayan sareng tetilikan sane kamargiang panilik. Panilik ring tetilikannyane, ngicen imba cerpen master sane basanyane dangan karesepin lan imba cerpen sane sampun nganggen metode copy the master. Salanturnyane para sisia pacang nuutin imba cerpen master sakadi wangun, tata cara nyurat,

pangabah, unteng utawi daging pikayunannyane. Nanging tetilikan sane kamargiang olih Deni wantah ngicen imba pantun master sane rumpang lan pantun punika pacang kaobah ring pahan daging utawi giingnyane (sampiran). Yadiastun asapunika, pikolih tetilikan Deni pateh sakadi tetilikan sane kamargiang panilik, tetilikan sane kaamargiang Deni prasida merangsang rerambangan sisia antuk makarya pantun sane anyar saking nuutin wangun, nanging ring segi daging mabinayan. Lan saking tetilikan sane kamargiang panilik prasida taler merangsangrerambangan sisia antuk ngicen imba cerpen master lan kanikain nuutin wangun, tata cara nyurat, unteng utawi daging pikayunannyane. Pikolih punika anut sareng panampen sujana Wicaksono sane maosang (2014:92) tata cara copy the master puniki tata cara sane kaanggen nglimbakang daging pikayunan miwah rerambangan sisia ring sajeroning nyurat cerpen.

Wenten taler tetilikan sane pateh kajiannyane ngenenin indik nyurat cerpen inggih punika tetilikan sane kamargiang olih Eka Ayu Andriyani saking jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Universitas Negeri Yogyakarta antuk murda tetilikannyane "Utsaha Meningkatkan Keterampilan Menulis Cerpen Siswa Kelas X.2 SMA Negeri 1 Kretek, Bantul, Yogyakarta Dengan Menggunakan Teknik Mind Mapping". Pabinayan tetilikan puniki sareng tetilikan sane kamargiang panilik wenten ring pariindikan jejering miwah teknik sane kaanggen. Jejering ring tetilikan Eka punika ring kelas X.2 SMA Negeri 1 Kretek, Bantul, Yogyakarta, yening panilik ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja. Teknik sane kaangen Eka punika teknik mind mapping sakadi tata cara nyurat sane kreatif lan tata cara nyurat daging pikayunan sakadi peta pamineh (pikiran), yening panilik wantah nganggen tata cara nuutin cerpen master/model. Nanging ring sajeroning pamargin pangajahannyane wenten parikrama nureksain cerpen olih sawitranyane. Parikrama punika pateh sakadi tetilikan sane kamargiang olih Putu

(11)

Endri Supadmi saking jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Universitas Pendidikan Ganesha antuk murda tetilikannyane "Penerapan Teknik Show Not Tell Untuk Meningkatkan Kemampuan Menulis Cerpen Siswa Kelas X3 SMA Negeri 5 Denpasar". Ring makakalih tetilkan punika, parikrama nureksain cerpen olih sawitranyane punika prasida ngardinin kahanan kelas sane becik. Duaning asapunika, parikrama punika panilik margiang taler ring sajeroning pamargin pangajahan. Pikolihnyane antuk tata cara punika jakti prasida ngardinin kahanan utawi aab sane becik ring kelas. Asapunika pariindikan sane pateh sareng tetilikan sane kamargiang panilik.

Anggen natasin pikobet ring sajeroning paplajahan basa utamanyane paplajahan nyurat cerpen, guru prasida nganggen silih tunggil tata cara inggih punika metode copy the master. Santukan tata cara puniki sampun prasida nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja.

PAMUPUT

Manut ring pikolih tetilikan sane sampun katlatarang ring adiaya sadurungnyane indik panincapang kawagedan nyurat, pidabdab pangajahan metode copy the master miwah panampen sisia, prasida kapolihang tetingkesannyane luiripun: (1) metode copy the master prasida nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja saking asil pratest ngantos siklus II wenten panincapang akehnyane 7,42, (2) pidabdab pangajahan sane pinih becik kalaksanayang wenten 9 paletan sane untengnyane guru nelatarang indik wangun intrinsik cerpen salanturnyane para sisia ngwacen lan nyelehin wangun cerpen master, usan punika para sisia makarya cerpen antuk nglimbakang cerpen sane sampun kakaryanin ring siklus I antuk nuutin imba cerpen master lan ring pamuputnyane para sisia kanikain nureksain cerpen sawitranyane (3) panampen sisia sane becik ring sajeroning

paplajahan nyurat cerpen ring sisia kelas XI MIA3 SMA Negeri 2 Singaraja. Antuk pikolih punika, piteket sane prasida kawedarang inggih punika majeng ring Guru Basa Bali sumangdane nganggen metode copy the master puniki ring sajeroning paplajahan nyurat utamanyane anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen.Sisia sapatutnyane mangda ngaat mataken ngenenin indik daging ajah-ajahan sane durung karesepin lan mangda nincapang malih kawagedan nyuratnyane. Panilik tiosan kaaptiang prasida nglaksanayang tetilikan sane asoroh ngenenin indik metode copy the master anggen nincapang kawagedan nyurat cerpen sisia saking pariindikan sane karasayang pinih utama pacang katilikin. Lianan punika panilik tiosan kaaptiang sumangdane nganggen tata cara pangajahan sane tiosan anggen nglimbakang kreativitas sisia ring sajeroning nyurat utamanyane nyurat cerpen.

KAPUSTAKAAN

Andriyani, Eka Ayu. 2011. Utsaha Meningkatkan Keterampilan Menulis Cerpen Siswa Kelas X.2 SMA Negeri 1 Kretek, Bantul, Yogyakarta Dengan Menggunakan Teknik Mind Mapping. Skripsi. Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, FBS UNY.

Tersedia pada

http://eprints.uny.ac.id/9171/1/1-07201244081.pdf. (diunduh pada17 Desember 2015)

Dalman. 2015. Penulisan Populer. Jakarta: PT. Raja Grafindo Persada.

Daryanto dan Muljo Rahardjo. 2012. Model Pembelajaran Inovatif. Yogyakarta: Gaya Media.

Gumilar, Deni Ari Indra. 2012. Utsaha Meningkatkan Pembelajaran Menulis Pantun Melalui Teknik Copy The Master Pada Siswa SMP Darul Falaha Klas VII Tahun Ajaran 2012-2013". Skripsi. Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, FPBS UPI. Tersedia padhttp://ejournal.upi.edu/index.ph p/PSPBSI/article/download/424/30 3. (diunduh pada 19 Desember 2015)

(12)

Marahimin, Ismail. 2009. Menulis Secara Populer. Jakarta: Pustaka Jaya Pranoto, Naning. Seni Menulis Cerita

Pendek.Jakarta: PT. Opuss Agrapana Mandiri.

Supadmi, Putu Endri. 2010. Penerapan Teknik Show Not Tell Untuk Meningkatkan Kemampuan Menulis Cerpen Siswa Kelas X3 SMA Negeri 5 Denpasar. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan

Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia. Singaraja: UNDIKSHA. Tarigan.1994. Menulis Sebagai Suatu

Keterampilan Berbahasa. Bandung : Angkasa.

Wicaksono, Andri. 2014. Menulis Kreatif Sastra dan Beberapa Model Pembelajarannya. Yogyakarta: Garudhawaca.

Gambar

Tabel  2  Pikolih  Tes  Kawagedan  Nyurat  Cerpen Sisia Siklus I

Referensi

Dokumen terkait

Pada penelitian inimenggunakan uji coba terbatas yaitu bahan ajar yang telah dikembangkan kemudian divalidasi oleh tim ahli selanjutnya bahan ajar yang

Metode yang dilakukan dalam penelitian ini adalah penelitian pengembangan (Research and Development). Instrumen yang digunakan untuk mengumpulkan data yaitu 1)

Secara umum untuk mengatasi kemikinan di Samigaluh yang terjadi karena aspek ekonomi, kerentanan, keterisolasian dan ketidakberdayaan dapat dilakukan dengan berbagai solusi seperti

3. Pembimbing Pembantu ialah seorang tenaga pengajar pada Bagian yang bersangkutan atau Bagian lain dalam lingkungan Fakultas Hukum Universitas Syiah Kuala, yang bantuannya

: 114/XII/SPMHATMB/1997 tanggal 19 Desember 1997 yang dibuat dan diterbitkan oleh Camat Kecamatan Medan Belawan, Kota Medan ;--- --- Menimbang bahwa sebagaimana diatur di

Dengan menerapkan aplikasi Odoo modul purchase management pada perusahaan, maka proses bisnis perusahaan akan berjalan lebih optimal dan efektif karena PO yang di buat

Berdasarkan refleksi hasil pembelajaran menulis surat ini dapat dikemukakan beberapa kekurangan yang dapat digunakan sebagai acuan untuk kegiatan siklus berikutnya. Guru kurang

Produktivitas kerja adalah tingkah laku kerja karyawan yang dipengaruhi oleh pola disiplin kerja, tingkat absensi dan disiplin kerja yang ada pada perusahaan,