• Tidak ada hasil yang ditemukan

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA"

Copied!
12
0
0

Teks penuh

(1)

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN

MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA

NEGERI 4 SINGARAJA

K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Universitas Pendidikan Ganesha

Singaraja, Indonesia

e-mail:

triwahyunikomang23@gmail.com

,

wisnukawiswara@yahoo.com

,

nengah_suandi@yahoo.co.id

KUUB

Tetilik puniki matetujon nelatarang (1) pangrencana, (2) panglaksana, lan (3) pamastika peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Jejering tetilik puniki guru bahasa Bali ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Penandang ring tetilik puniki inggih punika pangrencana, panglaksana, miwah pamastika peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Tetilik puniki nganggen

deskriptif-kualitatif lan mupulang data nganggen metode studi dokumenter, observasi, lan

sadu wicara. Pikolih tetilik puniki nyantenang (1) Pangrencana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja sampun manut sareng piranti penyusun RPP ring Kurikulum 2013. Wenten piranti penyusun RPP sane patut kalimbakang malih inggih punika KD lan indikator, pidaging peplajahan, dudonan peplajahan, miwah pamastika peplajahan. (2) Panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja nganggen pendekatan saintifik. Wenten sane patut kapratiaksayang malih inggih punika ring daging lan pamuput peplajahan. (3) Pamastika peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja nganggen pendekatan autentik minakadi panglaksana, kaweruhan, lan kawagedan. Pamastika sane durung becik kalaksanayang inggih punika pamastika parilaksana.

Kata kunci: mabebaosan, inovatif, lan Kurikulum 2013 Abstrak

Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan (1) perencanaan, (2) pelaksanaan, dan (3) evaluasi pelajaran berbicara basa Bali yang menggunakan model pembelajaran

inovatif di kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Subjek penelitian ini adalah guru bahasa

Bali di kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Objek penelitian ini adalah perencanaan, pelaksanaan, dan evaluasi pelajaran berbicara basa Bali yang menggunakan model pembelajaran inovatif di kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Penilitian ini juga menggunakan deskriptif-kualitatif. Metode pengumpulan data yang digunakan yaitu metode studi dokumenter, observasi, dan wawancara. Hasil penelitian ini adalah (1) Perencanaan pelajaran berbicara yang menggunakan model pembelajaran inovatif di kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja sudah sesuai dengan komponen penyusunan RPP dalam Kurikulum 2013. Ada beberapa komponen RPP yang masih perlu diperbaiki yaitu KD dan indikator, materi pembelajaran, kegiatan pembelajaran, dan evaluasi pembelajaran. (2) Pelaksanaan pelajaran berbicara yang menggunakan model pembelajaran inovatif di kelas XI IIS 3 SMA

(2)

Negeri 4 Singaraja menggunakan pendekatan saintifik. Ada beberapa komponen pelaksanaan pembelajaran yang harus dicermati lagi yaitu inti dan penutup pelajaran. (3)

Evaluasi pelajaran berbicara yang menggunakan model pembelajaran inovatif di kelas XI IIS

3 SMA Negeri 4 Singaraja menggunakan pendekatan autentik yaitu sikap, pengetahuan, dan keterampilan.

Kata kunci: berbicara, inovatif, lan Kurikulum 2013 Abstract

The aim of this research are to describe the (1) plan, (2) process , and (3) evaluation of the

study of Balinese speaking using innovative learning model in XII IIS 3 at SMA Negeri 4 Singaraja. The subject of this research is the Balinese teacher in XII IIS 3 at SMA Negeri 4

Singaraja. The object of this research are planning, processing and evaluating of the study of Balinese speaking using innovative learning model in XII IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. This research is also using descriptive-qualitative strategy. Method which is using in this research to collect the data are documenter study, observation and interview. The result of this research are (1) Lesson plan about Balinese Speaking using innovative learning model in XII IIS 3 at SMA Negeri 4 Singaraja which is already match with component in the lesson plan of Curriculum 2013. There are some components that should be fixed such as standard competence and indicator, material, learning activity and learning evaluation/assessment. (2) The step or the activity of the Balinese speaking using innovative learning model in XII IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja which is using scientific Approach. There some components of the learning activity which should be more concerned such as in the whilst and post activity. (3) Evaluation system in the study of Balinese speaking which is using innovative learning model in XII IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja use authentic approach.

Key Words: speaking, innovative, and curriculum 2013

PURWAKA

Mabebaosan inggih punika kawagedan rikala maosang kruna-kruna sane kanggen nyinahang manah, pangrasa, miwah nelatarang pikobet sane kapanggih (Arsjad, 1993: 17). Kawagedan mabebaosan patut kapelajahin ring sekolah santukan kawagedan punika prasida kanggen ring wewidangan sisia. Kawagedan mabebaosan kanggen ring wewidangan sisia minakadi mabebaosan ring acara pasamuan, mabebaosan sareng sawitra, rerame, guru, krama (masyarakat), miwah sane lianan.

Kawagedan mabebaosan patut kapelajahin ring sekolah santukan kawagedan punika prasida kanggen ring wewidangan sisia. Kawagedan mabebaosan kanggen ring

wewidangan sisia minakadi mabebaosan ring acara pasamuan, mabebaosan sareng sawitra, rerame, guru, krama (masyarakat), miwah sane lianan. Bebaosan taler pinaka piranti sane pinih mautama ring kauripan manusa. Manusa kaptiang madue kawagedan mabebaosan santukan prasida ngawinang elah mikolihang pakaryan lan akeh kauningin olih jadma krama.

Peplajahan mabebaosan basa Bali sampun kaajahin saking SD kantos SMA nanging nenten prasida ngawinang sisia waged mabebaosan, minakadi maosang ragragan, pikayunan, pitaken, pisaur, lan kreativitas ring kahanan (situasi) sane formal ngangen basa Bali sane manut sor-singgih basa. Punika taler karasayang antuk sisia ring genah panilik nglaksanayang PPL Real

(3)

inggih punika SMA Negeri 4 Singaraja. Sakadi seseleh (observasi) lan sadu wicara (wawancara) sane sampun kalaksanayang antuk guru basa Bali ring SMA Negeri 4 Singaraja, akeh sisia ring SMA Negeri 4 Singaraja nenten mrasidayang gelis maosang ragragan, pikayunan, manah, miwah sane lianan nganggen basa Bali sane manut sor-singgih basa. Guru sapatutnyane ngentosin model peplajahan sane manut ring wewidangan sisia mangda prasida ngawinang sisia liang rikala nyarengin peplajahan basa Bali. Model peplajahan sane manut ring wewidangan sisia inggih punika model peplajahan inovatif. Peplajahan inovatif inggih punika peplajahan sane katingkes antuk guru ring dasar manah lan kramaning (metode) sane anyar mangda prasida nincapang pikolih peplajahan (Suyatno, 2009: 6).

Guru basa Bali ring SMA Negeri 4 Singaraja sampun nglaksanayang model peplajahan inovatif ring peplajahan basa Bali. Punika sane ngawinang panilik nglaksanayang tetilik ring SMA Negeri 4 Singaraja. Panilik mratiaksayang kelas XI IIS 3. Kelas XI IIS 3 inggih punika kelas sane madue kawagedan akademik kirang becik.

Model peplajahan inovatif sane patut lan panglaksana sane manut pastika nincapang kawagedan sisia mabebaosan miwah ngawinang sisia gimeh (semangat) rikala nyarengin peplajahan. Silih sinunggil sane prasida ngawinang kawagedan mabebaosan sisia sayan nincap kasinahang antuk kawagedan guru nlisikin lan nglaksanayang model peplajahan. Punika sane mawinan guru patut madue sesuluh pangrencana peplajahan (RPP) miwah panglaksana peplajahan. Sesuluh punika sampun wenten ring lepitan Permendikbud Nomer 65

Tahun 2013 sane ngaptiang kawentenan panglimbakan RPP. Mangda peplajahan memargi antar, sapatutnyane guru ngamargiang parikrama peplajahan patut sakadi sane wenten ring RPP. Ring RPP, wenten piranti-piranti RPP sane patut kamargiang makasami ri sajeroning parikrama peplajahan ring kelas.

Lepitan Permendikbud Nomer 65 Tahun 2013 nelatarang indik panglaksana peplajahan inggih punika sesuluh parilaksana sane wenten ring RPP. Samian rencana sane wenten ring RPP patut kalaksanayang ring peplajahan. Sesuluh sane kakaryanin lan kaatur antuk pemerintah nenten mrasidayang nasarin parilaksana guru. Wenten guru sane nenten nglaksanayang model peplajahan sane wenten ring RPP. Ring RPP, guru nganggen model-model peplajahan inovatif, nanging ring panglaksanannyane guru nganggen pendekatan konvensional. Lianan ring punika, wenten guru ring panglaksana peplajahan nganggen model-model peplajahan inovatif, nanging ring RPP guru nganggen model peplajahan sane lianan. Sapatutnyane, guru nglaksanayang tata titi sane patut ring kurikulum sane memargi. RPP miwah panglaksana peplajahan sane becik prasida nincapang kawagedan sisia.

Lianan ring RPP miwah panglaksana peplajahan sane becik, pamastika taler mabuat pisan ring peplajahan. Pamastika sane kalaksanayang ring parikrama peplajahan mangda pateh sakadi pamastika sane wenten ring RPP. Pamastika punika mangda manut ring

indikator peplajahan. Pamastika

prasida nyukat (ngukur) kawagedan mabebaosan sisia lan pikolih guru ring parikrama peplajahan.

Punika sane ngawinang bantang pikobet ring tetilik puniki indik (1) Sapunapi pangrencana peplajahan

(4)

(RPP) mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja?, (2) Sapunapi panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja?, lan (3) Sapunapi pamastika panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja?.

Tetujon ring tetilik puniki inggih punika nelatarang indik pangrencana, panglaksana, lan pamastika peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Kawigunan sane prasida kapolihang ring tetilik sane jagi kalaksanayang puniki katuju majeng ring guru, sekolah, sisia lan panilik salanturnyane.

Kawigunan sane prasida kapolihang ring tetilik sane jagi kalaksanayang puniki katuju majeng ring guru, sekolah, sisia lan panilik salanturnyane. Kawigunan majeng ring guru inggih punika kanggen sesuluh ritatkala nyinahang model peplajahan inovatif sane patut tur kanggen rikala nglaksanayang peplajahan mabebaosan basa Bali. Kawigunan majeng ring sekolah inggih punika kanggen gatra sane mawiguna ring sekolah rikala nglimbakang model peplajahan inovatif lan kanggen daya upaya ring peplajahan basa Bali, utamanyane peplajahan mabebaosan. Kawigunan majeng ring sisia inggih puniki kaptiang prasida ngicen wesana sane becik/positif majeng ring sisia. Sisia kaptiang nyiagayang padewakan ring parikrama peplajahan mangda prasida nincapangan kawagedan mabebaosan. Kawigunan majeng ring panilik salanturnyane inggih puniki prasida kanggen

tetimbang rikala nglaksanayang tetilik sane mapaiketan sareng panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif.

Sepat siku-siku inggih punika teori-teori sane kanggen dasar ring sajeroning nglaksanayang tetilik puniki. Teori-teori sane katelatarang ring sepat siku-siku punika minakadi, (1) artos lan soroh mabebaosan (Tarigan lan Suhender 1986, Wendra 2006, (2) peplajahan inovatif (Suyatno, 2009,Trianto 2010 ), (3) pangrencana peplajahan (Permendikbud Nomer 65 Tahun 2013), (4) panglaksana peplajahan (Permendikbud Nomer 65 Tahun 2013), (5) pamastika peplajahan (Permendikbud No. 66 Tahun 2013), lan (6) bantang manah (Sugiyono 2010).

Tetilik sane masaih sareng tetilik puniki wenten tetiga inggih punika tetilik Putu Suryani ( 2014) sane mamurda "Pembelajaran Bahasa Indonesia Berbasis Teks di Kelas X SMA Negeri 1 Singaraja", Ni Made Yuliani Warlina (2014) sane mamurda "Problematika dalam Pembelajaran

Berbicara di Kelas VIII-2 SMP

Laboratorium Undiksha Singaraja", lan Ni Komang Ayu Damayanti (2014) sane mamurda "Pembelajaran Menulis Teks Anekdot Berpendekatan Saintifik dengan Model pembelajaran

Berbasis Proyek (Project Based

Learning) pada Siswa Kelas X Tata Kecantikan Kulit 1 di SMK Negeri 2 Singaraja". Tetilik sane masaih puniki pateh-pateh nelisikin indik pangrencana, panglaksana, lan pamastika peplajahan. Pabinannyane inggih punika tetilik Putu Suryani nelatarang indik pangrencana peplajahan (RPP), panglaksana peplajahan, lan pamastika indik peplajahan basa Indonesia berbasis teks. Pabinannyane sareng tetilik Ni

(5)

Komang Ayu Damayanti inggih punika nelisikin indik peplajahan nyurat teks

anekdot sane nganggen model

peplajahan berbasis proyek (Project Base Learning) ring kelas X tata Kecantikan Kulit 1 SMK Negeri 2 Singaraja. Lan pabinan sareng tetilik Ni Made Yuliani Warlina inggih punika wantah nelatarang indik pikobet sane kapanggih rikala ngrencanayang peplajahan (RPP), nglaksanayang peplajahan lan pamastika.

KRAMANING TETILIK

Ring tetilik puniki nganggen tetilik deskriptif kualitatif. Data sane karereh ring tetilik puniki inggih punika pangrencana peplajahan (RPP), panglaksana, lan (3) pamastika panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja.

Jejering ring tetilik puniki inggih punika guru bahasa Bali ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Sajeroning tetilik puniki data kapupulang antuk metode studi dokumenter, observasi, lan sadu wicara. Metode studi dokumenter punika kanggen ngrereh pisaur pikobet nomer kapertama indik pangrencana peplajahan (RPP) mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Metode puniki kalaksanayang marupa mupulang RPP mabebaosan sane ngangen

model peplajahan inovatif lan

nureksain tur minayang RPPnyane sareng sesuluh lepitan Permendikbud Nomer 65 Tahun 2013. Metode observasi kanggen ngrereh data indik panglaksana lan pamastika peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring sisia kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Metode sadu wicara

wantah kanggen nyangkepin pikolihan

dokumenter lan observasi indik

pangrencana peplajahan (RPP), panglaksana, lan pamastika peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja.

Piranti sane kanggen rikala mupulang data inggih punika sesuluh studi dokumenter, observasi, lan sadu wicara. Seusan samian data sampun prasida kapupulang, selanturnyane kalaksanayang data tureksa. Data tureksa sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika reduksi data, nyajiang data, miwah pamicutet (Sugiyono, 2009: 244-245).

PIKOLIH LAN TETEPASAN Pikolih Tetilik

Data sane kapolihang ring tetilik puniki mapaiketang sareng (1) pangrencana peplajahan (RPP) mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja, (2) panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja, lan (3) pamastika panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja.

Pangrencana peplajahan (RPP) mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring sisia kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja kawangun antuk makudang-kudang piranti RPP Wangun piranti RPP punika sampun kamanutang sareng Kurikulum 2013.

Soroh sane kapertama wenten ring RPP inggih punika identitas RPP. Identitas sane wenten ring RPP peplajahan wawancara lan widya tula

(6)

inggih punika satuan pendidikan, kelas, semester, mata pelajaran, unteng peplajahan, miwah galah sane katelasang ring parikrama peplajahan punika.

Sane kaping kalih inggih punika indik Kompetensi Inti (KI). KI sane wenten ring RPP wawancara lan RPP widya tula sampun madaging kompetensi ring ranah parilaksana (panglaksana), kawruhan, lan kawagedan.

Sane kaping tiga inggih punika indik KD. KD ring RPP wawancara lan RPP widya tula sampun kamanutang sareng KI.

Kaping pat inggih punika indik

indikator pencapaian kompetensi.

Soang-soang RPP wawancara lan RPP widya tula madue patpat indikator.

Kaping lima inggih punika indik tetujon peplajahan. Tetujon peplajahan ring RPP wawancara lan RPP widya tula sampun madaging indik pikolih sane pacang kapanggih ring peplajahan lan nyinahang parikrama sane kalaksanayang ring peplajahan punika.

Kaping enem inggih punika indik pidaging (materi) peplajahan. Pidaging (materi) sane wenten ring kalih RPP punika durung jangkep kasurat ring RPP utawi ring lepitan RPP. Guru wantah nagingin sub pidagingnyane kemanten. Sub pidaging (materi) punika nenten katelatarang malih.

Soroh sane kaping enem inggih punika metode peplajahan. Metode peplajahan mangda manut sareng tetujon peplajahan, indikator, lan pendekatan peplajahan sane kanggen ring kurikulum 2013. Pendekatan sane kanggen inggih punika pendekatan saintifik. Metode sane kanggen punika marupa pitaken (tanya jawab), ceramah, pabligbagan, penugasan, lan demontrasi. Guru

nganggen model-model peplajahan inovatif ring RPP wawancara lan RPP widya tula. Model peplajahan inovatif sane kanggen ring RPP wawancara inggih punika model peplajahan kontekstual lan model peplajahan sane kanggen ring peplajahan widyatula inggih punika kontekstual miwah Model kontekstual taler kanggen diskusi kelas.

Soroh sane kaping pitu inggih punika dudonan peplajahan. Dudonan peplajahan punika minakadi pangawit, daging, lan pamuput peplajahan. Daging peplajahan sane wenten ring RPP wawancara lan RPP widya tula punika nganggen pendekatan saintifik. Soroh sane kaping kutus inggih punika sumber malajah. Sumber malajah sane kanggen ring RPP wawancara lan RPP widya tula inggih punika LKS WIKAN SMA/SMK lan buku Widia Sari SMA/SMK.

Soroh sane kaping sia inggih punika pamastika (penilaian). Pamastika ring RPP peplajahan mabebaosan puniki nganggen

pendekatan autentik. Soroh

pendekatan autentik punika minakadi pamastika panglaksana, pangwruh, lan kawagedan.

Data indik panglaksana peplajahan mabebaosan basa Bali sane nganggen model peplajahan inovatif ring sisia kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja kapolihang nganggen metode observasi lan wawancara. Panilik sareng ke kelas ngamratiaksayang parikrama peplajahan sane kalaksanayang olih guru. Panilik mratiaksayang parikrama peplajahan ring kelas XI IIS 3 tanggal 18 Oktober 2014, 1 November 2014, lan 8 November 2014 galah 07.00 - 08.30 Wita.

Tanggal 18 Oktober 2014 panilik ngamraktiasayan indik peplajahan wawancara. Tanggal 1 lan 8 November 2014 ngamratiaksayang

(7)

indik peplajahan widya tula. Sane kapertama kapratiaksayang inggih punika peplajahan wawancara ring tanggal 18 Oktober 2014. Peplajahan mabebaosan indik wawancara kakawitin antuk ngaturang salam panganjali umat, "Om Swastiastu". Derika guru natasin papan kahadiran sisia lan nakenang indik daging peplajahan awuku sane sampun lintang. Seusan punika guru maiketang peplajahan sane sampun lintang sareng peplajahan sane mangkin kaajahin. Ring daging peplajahan punika, guru nglaksanayang pendekatan saintifik

Ring parikrama mratiaksayang, sisia akehan mratiaksayang napi sane katelatarang olih guru. Parikrama sane kaping kalih inggih punika parikrama mataken. Ring parikrama mataken nenten wenten sisia sane mataken. Sisia akehan mataken rikala makarya tugas. Ring parikrama maricoba sisia ngwangun sekaha. Soang-soang sekaha makarya naskah wawancara. Sadurung makarya naskah wawancara, soang-soang sekaha patut makarya murda sane

pacang kanggen ring

wawancaranyane. Seusan ngamolihang murda sane patut, soang-soang sisia mupulang data indik murda punika. Seusan sisia sampun mikolihang data indik murdanyane, wau nglantur ring parikrama menalar. Ring parikrama

menalar, soang-soang sekaha

makarya naskah wawancara sane pacang kasobiahang. Santukan galah sampun telas, parikrama nyobiahang kalaksanayang ring jero soang-soang. Wawancaranyane punika karekam lan rekaman punika sane kapupulang olih guru.

Ring pamuput peplajahan, guru nglaksanayang parikrama nyutetang peplajahan lan ngicen tindak lanjut indik peplajahan awuku

sane jagi rauh. Refleksi peplajahan nenten mrasidayang kalaksanayang santukan parikrama nyobiahang wawancara durung kalaksanayang.

Parikrama peplajahan ring tanggal 1 November 2013 indik peplajahan widya tula. Peplajahan widyatula kakawitin antuk panganjali umat "Om Swastiastu". Drika guru nglaksanayang absensi kelas lan ngicen gatra ndik nilai sane kapolihang olih sisia ring tugas ngrekam parikrama wawancara. Seusan punika, guru maiketang peplajahan wawancara lan widya tula. Drika guru nelatarang pidaging (materi) widyatula.

Selanturnyane ring daging peplajahan. Ring daging peplajahan widya tula nganggen pendekatan

saintifik. Parikrama mratiaksayang

sane kapertama kalaksanayang. Ring parikrama mraktiaksayang, sisia kanikain mratiaksayang sawitrane sane nyobiahang bebaosan rikala dados pengenter acara ring widya tula. Parikrama kaping kalih inggih punika mataken. Ring parikrama mataken nenten wenten sisia sane mataken. Sisia akehan mataken rikala makarya tugas. Parikrama kaping tiga inggih punika maricoba. Ring galah maricoa punika, sisia kawangun antuk sekaha. Soang-soang sekaha kanikain mupulan data indik materi widyatula sane pacang kasobiahang. Seusan punika kalaksanayang parikrama menalar. Ring parikrama menalar puniki soang-soang sekaha kanikain maiketang data sane sampun kapolihang sareng murdanyane mangda prasida ngamolihang pidaging (materi) sane jangkep. Parikrama sane pinih untat inggih punika parikrama nyobiahang pakaryan. Parikrama puniki nenten memargi santukan kekirangan galah. Parikrama nyobiahang pakaryan

(8)

kalaksanayng ring tanggal 8 November 2014.

Ring pamuput peplajahan, guru nglaksanayang parikrama nyutetang peplajahan lan ngicen tindak lanjut indik peplajahan awuku sane jagi rauh. Refleksi peplajahan nenten mrasidayang kalaksanayang santukan parikrama nyobiahang widyatula durung kalaksanayang. Parikrama nyobiahang pakaryan kalaksanayang ring tanggal 8 November 2014.

Parikrama ring tanggal 8 November 2014 inggih punika sisia lan guru ngaturang panganjali umat "Om Swastiastu" anggene ngawitin peplajahan. Drika guru natasin papan kehadiran sisia lan ngicen pitaken indik peplajahan widyatula awuku sane sampun lintang. Seusan punika guru nglaksanayang pemastika widyatula inggih punika indik nyobiahang materi widyatula. Parikrama widyatula memargi becik. Ring pamuput peplajahan guru sareng sisia nyutetang peplajahan, lan guru ngicen refleksi indik parikrama nyobiahang widyatula soang-soang sekaha. Pamuputnyane inggih punika guru ngicen tindak lanjut indik peplajahan sane jagi rauh lan ngaturang parama shanti "Om Shanti, Shanti, Shanti, Om".

Pamastika peplajahan kalaksanayang pinih ungkur ring parikrama peplajahan. Rikala kalaksanayang peplajahan mabebaosan indik wawancara lan widya tula, guru stata nglaksanayang pamastika. Pamastika punika kalaksanayang rikala parikrama peplajahan lan seusan nglaksanayang parikrama peplajahan. Manut sakadi tuntutan kurikulum 2013, pamastika peplajahan mangda nganggen pamastika autentik. Pamastika autentik punika marupa pamastika

panglaksana, kawruhan, lan

kawagedan. Sesuluh pamastika

panglaksana peplajahan ring kekalih RPP (RPP wawancara lan RPP widya tula) punika pateh. Pamastika panglaksana ring kalih RPP punika pateh-pateh ngenilai aspek keaktifan, kedisiplinan, keseriusan, lan kerja sama. Sakadi seseleh sane sampun

Pamastika indik kawruhan punika nganggen tes lisan. Pamastika punika durung wenten kunci jawaban lan bobot nilai sane patut kaicen rikala sisia nyawis pitaken nenten manut, kirang manut, sampun manut, miwah sane lianan ring pitaken punika. Pamastika indik kawagedan marupa penilaian proyek ring RPP wawancara lan RPP widya tula. Penilaian proyek punika kalaksanayang olih guru rikala soang-soang sekaha nyobiahang naskah wawancara sane sampun kakaryanin.

Pamastikasane kalaksanayang olih guru rikala sisia nyobiahang wawancara lan widya tula inggih punika pamastika indik kawagedan (penilaian proyek).

TETEPASAN

Manut sakadi pikolih tetilik sane sampun katelatarang ring ajeng, sane mangkin prasida katelatarang tetepasan indik pangrencana peplajahan (RPP), panglaksana peplajahan, lan pamastika panglaksana peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja.

Pangrencana peplajahan (RPP) mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja kawangun antuk piranti penyusun RPP. Piranti-piranti sane wenten ring RPP punika sampun manut sareng Permendikbud Nomer 65 lan lepitan IV Permendikbud Nomer 81A Tahun 2013. Wenten makudang-kudang

(9)

pahan sane patut kalimbakang malih ring RPP peplajahan mabebaosan indik wawancara lan widya tula inggih punika kompetensi dasar lan indikator

pencapaian kompetensi, pidaging

(materi) peplajahan, dudonan parikrama peplajahan, miwah pamastika peplajahan.

Kawentenan sane kapertama kapolihang inggih punika indik indikator. Indikator patut kauratiang olih guru sawireh indikator mapaiketan sareng parilaksana sane kaukur ring pamastika. Punika wenten ring lepitan Permendikbud Nomer 65 Tahun 2013 indik indikator pencapaian kompetensi inggih punika parilaksana sane prasida kaukur lan kapratiaksayang anggena nyinahang KD sane patut kapolihang. Indikator ring RPP mangda nganggen Kata Kerja

Operasional (KKO). KKO sane

karencanayang ring indikator peplajahan mangda prasida ngukur

kawruhan, panglaksana, lan

kawagedan. Sesuratan KD kasarengin antuk indikator. Punika sane katelatarang ring lepitan IV Permendikbud Nomer 81A Tahun 2013. Napi sane sampun kaatur ring lepitan IV Permendikbud punika durung prasida dados sesuluh rikala nyurat KD lan indikator. KD lan indikator ring RPP wawancara lan RPP widya tula kari kasurat matiosan genahnyane ring B lan C. Punika taler kapolihang ring tetilik sane masaih inggih punika tetilik sane kakaryanin olih Putu Suryani (2014) sane mamurda "Pembelajaran Bahasa Indonesia Berbasis Teks Di Kelas X SMA Negeri 1 Singaraja". Drika guru basa Indonesia taler nyurat KD lan indikator ring genah sane matiosan.

Kawentenan kaping kalih indik pidaging (materi) peplajahan. Guru sepatutnyane nyurat kajangkepan pidaging (materi) sane kanggen ring RPP punika. Pidaging (materi)

peplajahan patut kajangkepang mangda sane ngwacen RPP (tim monitoring dinas pendidikan lan pihak terkait) ngamolihang gambaran sane jangkep indik pidaging (materi) peplajahan punika. Kajangkepan punika prasida kasurat ring pidaging (materi) peplajahan utawi ring lepitan RPP. Kajangkepan pidaging (materi) prasida kapolihang ring aneka sumber malajah. Pidaging (materi) peplajahan sane kasurat jangkep prasida kagunayang anggena nglaksanayang pamastika.

Kawentenan sane kaping pat inggih punika indik dudonan panglaksana peplajahan sane wenten ring RPP wawancara lan RPP widya tula. Dudonan daging peplajahan sane katelatarang ring lepitan Permendikbud Nomer 65 Tahun 2013 nelatarang indik daging panglaksana peplajahan nganggen pendekatan

saintifik. Dudonan panglaksana

pendekatan saintifik inggih punika mraktiasayang, mataken, maricoba/mupulang gatra, mengasosiasi/ngwangun

gatra/nglaksanayang (menalar) lan nyobiahang (mengkomunikasi). Napi sane katelatarang ring lepitan Permendikbud nenten kalaksanayang becik olih guru. Dudonan daging panglaksana peplajahan sane kasurat ring RPP wawancara lan RPP widya tula inggih punika mraktiasayang, metaken, menalar, maricoba, lan nyobiahang.

Kawentenan sane kaping lima inggih punika indik pamastika. Daging

komponen sane wenten ring

pamastika RPP wawancara lan RPP widya tula sampun akehan manut sareng komponen pamastika lepitan IV Permendikbud Nomer 81A Tahun 2013 indik Implementasi Kurikulum

Pedoman Umum Pembelajaran.

Wenten sane patut kawewehin malih ring pamastika RPP widya tula lan

(10)

wawancara inggih punika indik pedoman konveksi angka lan kunci jawaban. Pedoman konveksi angka lan kunci jawaban patut kasurat ring RPP widya tula lan wawancara mangda wenten sesuluh anggena nureksain pakaryan sisia tur prasida kanggen dokumentasi rikala nglaksanayang pamastika punika. Pikolih tetilik sakadi punika taler kapolihang ring tetilik masaih sane mamurda "Pembelajaran Bahasa Indonesia Berbasis Teks di Kelas SMA Negeri 1 Singaraja" sane kakaryanin olih Putu Suryani.

Pikolih tetilik sane kaping kalih inggih punika indik panglaksana peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Panglaksana peplajahan punika wenten pangawit, daging, lan pamuput peplajahan. Daging peplajahan punika nganggen

pendekatan saintifik minakadi

mraktiasayang, mataken, maricoba, menalar, lan nyobiahang. Punika manut sareng lepitan IV Permendikbud No. 81A Tahun 2013 indik Implementasi Kurikulum

Pedoman Umum Pembelajaran

Daging lan pamuput peplajahan sane kalaksanayang olih guru wenten sane durung manut sareng lepitan Permendikbud No. 81A Tahun 2013. Daging peplajahan punika indik mraktiasayang, mataken, maricoba, menalar, lan nyobiahang. Pamuput peplajahan sane durung manut inggih punika indik refleksi peplajahan.

Ring peplajahan wawancara guru sane akehan nelatarang pidagingnyane lan sisia sane mraktiasayang napi sane katelatarang olih guru. Dadosnyane, sisia wantah nerima gatra sane kaicen olih guru. Sisia nenten ngrereh ngraga data indik wawancara. Parikrama ceramah taler kalaksanayang olih guru ring

tetilik sane masaih inggih punika tetilik Putu Suryani (2014). Tetilik sane mamurda "Pembelajaran Bahasa Indonesia Berbasis Teks Di Kelas X SMA Negeri 1 Singaraja". Drika sisia mraktiasayang napi sane katelatarang olih guru.

Seusan mraktiasayang, guru nglaksanayang parikrama mataken. Rikala parikrama mataken, sisia nenten wenten sane mateken ring peplajahan wawancara lan widya tula. Sisia akehan mataken rikala galah makarya tugas. Yening sisia madue kapiambeng rikala makarya tugas, drika sisia metaken sareng guru. Ring parikrama mataken, guru sampun ngicen bimbingan sareng sisia indik napi sane durung kauningin indik pidaging (materi) peplajahan lan rikala ngamaritiaksayang conto widya tula. Pikolih tetilik puniki mapaiketan sareng tetilik sane masaih inggih punika tetilik Ni Made Yuliani Warlina (2013) lan tetilik Putu Suryani (2014).

Sane selanturnyane inggih punika indik parikrama nyobiahang widya tula sane durung manut sareng RPP. Ring petemon kapertama, parikrama nyobiahang pidaging (materi) widayatula nenten prasida kalaksanayang santukan kekirangan galah. Galah akehan anggena makarya daging-daging pidaging (materi) widya tula lan anggena mataken indik kosa basa sane durung kauningin basa Balinyane. Dadosnyane, parikrama nyobiahang ring peplajahan widya tula kalaksanayang ring galah selanturnyane. Puniki nenten manut sareng napi sane wenten ring RPP. RPP widya tula punika wantah kanggen ring asiki petemon. Yening ring peplajahan wawancara, sisia nyobiahang wawancaranyane ring jero soang-soang. Wawancara sane kalaksanayang ring jero soang-soang punika karekam. Rekaman punika

(11)

sane kanilai olih guru. Puniki manut sareng napi sane sampun katelatarang ring Permendikbud No.81A Tahun 2013 halaman 35-37 inggih punika indik parikrama nyobiahang.

Kawentenan sane lianan sane patut katelatarang malih inggih punika indik parikrama pamuput peplajahan. Wenten parikrama sane durung becik kalaksanayang ring parikrama pamuput peplajahan wawancara lan widya tula. Parikrama punika nenten memargi becik santukan kekirang galah. Sane kalaksanayang durung becik inggih punika indik pamastika ring parikrama peplajahan widya tula. Pamastika ring peplajahan widya tula nenten prasida kalaksanayang ring petemon kapertama. Pamastika widya tula sane marupa nyobiahang daging pidaging (materi) widya tula kalaksanayang ring petemon selanturnyane. Punika nenten manut sareng napi sane kasurat ring RPP. Guru wantah ngrencanayang asiki petemon ring RPP widya tula.. Pikolih tetilik sakadi puniki taler kapolihang ring tetilik sane masaih. Tetilik punika mamurda " Problematika dalam Pembelajaran Berbicara di Kelas

VIII-2 SMP Laboratorium Undiksha

Singaraja" olih Ni Made Yuliani Warlina (2013) lan Putu Suryani (2014) sane mamurda "Pembelajaran Bahasa Indonesia Berbasis Teks Di Kelas X SMA Negeri 1 Singaraja". Drika katelatarang ring parikama pamuput peplajahan guru nenten prasida langsung nglaksanayang pamastika ring peplajahan punika. Pamastika panglaksana peplajahan ring tetilik sane masaih punika taler kalaksanayang ring petemon selanturnyane.

Pikolih sane kaping tiga inggih punika indik pamastika panglaksana peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif

ring sisia kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja. Pamastika sane kalaksanayang olih guru ring peplajahan mabebaosan indik wawancara lan widya tula inggih punika pamastika autentik sane manut sareng tuntutan Kurikulum 2013. Pamastika autentik punika wenten tetiga inggih punika panglaksana, kawruhan, lan kawagedan.

Pamastika kawruhan lan kawagedan sampun becik kalaksanayang ring parikrama peplajahan. Pamastika sane durung becik kalaksanayang inggih punika pamastika parilaksana. Pamastika parilaksana kirang becik kalaksanayang santukan sesuluh pamastika panglaksana sane sampun karencanayang ring RPP durung kalaksanayang olih guru rikala nglaksanayang parikrama peplajahan. Indik pamastika sampun wenten ring Permendikbud Nomer 66 Tahun 2013 Bab II, drika katelatarang indik

observasi sane kalaksanayang

langsung utawi nenten langsung patut nganggen sesuluh observasi sane madaging indikator parilaksana sane kapraktiasayang.

PEMUPUT

Pikolih sane kapolihang ring tetilik peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 prasida katingkes sakadi puniki. Kapertama indik pangrencana peplajahan (RPP) mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring sisia kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja kawangun antuk piranti penyusun RPP sane manut sareng Permendikbud Nomer 65 lan lepitan IV Permendikbud Nomer 81A Tahun 2013.

Kaping kalih inggih punika indik panglaksana peplajahan mabebaosan sane nganggen model

(12)

peplajahan inovatif ring sisia kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja punika nganggen pendekatan saintifik.

Kaping tiga inggih punika indik pamastika panglaksana peplajahan mabebaosan sane nganggen model peplajahan inovatif ring kelas XI IIS 3 SMA Negeri 4 Singaraja nganggen pendekatan autentik sane manut sareng tuntutan Kurikulum 2013.

Manut sakadi pikolih tetilik lan tetingkesan ring ajeng punika, piteket sane prasida katelatarang ring tetilik puniki sakadi puniki. Kapertama, panilik ngicen piteket majeng ring guru basa Bali sane sane durung nglaksanayang model peplajahan inovatif mangda nglaksanayang model peplajahan inovatif ring peplajahan mabebaosan sawireh model peplajahan inovatif prasida ngicen arahan majeng ring sisia mangda berpikir kritis, kreatif, lan ngurukang sisia mangda prasida mabebaosan ring arep kelas. Kaping kalih majeng ring panilik sane lianan. Panilik ngaptiang mangda panilik sane lianan nglaksanayang tetilik sane jejeringnyane samian guru basa Bali sane wenten ring sekolah tertentu.

KAPUSTAKAAN

Arsjad, Maidar dan Mukti. 1993.

Pembinaan Kemampuan

Berbicara Bahasa Indonesia. Jakarta: Erlangga.

Damayanti, Ni Komang Ayu. 2014. Pembelajaran Menulis Teks

Anekdot Berpendekatan

Saintifik dengan Model

Pembelajaran Berbasis Proyek (Project Based Learning) pada Siswa Kelas X Tata Kecantikan Kulit 1 di SMK Negeri 2

Singaraja. Skripsi (tidak

diterbitkan). Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha.

Pemerintah Menteri Pendidikan dan Kebudayaan. 2013. Standar Proses Pendidikan Dasar dan Menengah. Jakarta.

Sugiyono.2009. Metode Penelitian Kuantitatif Kualitatif dan R&B. Bandung: CV Alvabeta.

Suryani, Putu. 2014. Pembelajaran Bahasa Indonesia Berbasis Teks di Kelas X SMA Negeri 1

Singaraja. Skripsi (tidak

diterbitkan). Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha.

Suyatno. 2009. Menjelajah

Pembelajaran Inovatif.

Surabaya: Masmedia Buana Pustaka.

Tarigan dan Suhendar. 1986. Buku Materi Pokok Berbicara I. Jakarta: Universitas Terbuka. Trianto. 2010. Mendesain Model

Pembelajaran

Inovatif-Progresif: Konsep, Landasan,

dan Implementasinya pada

Kurikulum Tingkat Satuan

Pendidikan. Jakarta: Prenada Media.

Warlina, Ni Made Yulia. 2014.

Problematika dalam

Pembelajaran Berbicara di

Kelas VII-2 SMP Laboratorium UNDIKSHA Singaraja. Skripsi (tidak diterbitkan). Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha.

Wendra, I Wayan. 2006. Keterampilan Berbicara: Buku Ajar (tidak Diterbitkan). Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha.

Referensi

Dokumen terkait

Dalam pembahasan kali ini lebih difokuskan pada analisa kekuatan struktur dari FPSO sevan marine yang outputnya berupa hasil tegangan maksimum yang diperoleh

Metode yang dilakukan dalam penelitian ini adalah penelitian pengembangan (Research and Development). Instrumen yang digunakan untuk mengumpulkan data yaitu 1)

: 114/XII/SPMHATMB/1997 tanggal 19 Desember 1997 yang dibuat dan diterbitkan oleh Camat Kecamatan Medan Belawan, Kota Medan ;--- --- Menimbang bahwa sebagaimana diatur di

Dengan menerapkan aplikasi Odoo modul purchase management pada perusahaan, maka proses bisnis perusahaan akan berjalan lebih optimal dan efektif karena PO yang di buat

--- Menimbang bahwa setelah mempelajari perkara ini secara seksama, maka menurut Majelis Hakim pengadilan Tinggi Medan, pihak Pembanding/Tergugat-IV telah

Digitized picture adalah gambar yang didapatkan dari sebuah frame dari rekaman kamera, VCR, VCD atau live video lain yang di- capture dan dapat digunakan pada aplikasi

Produktivitas kerja adalah tingkah laku kerja karyawan yang dipengaruhi oleh pola disiplin kerja, tingkat absensi dan disiplin kerja yang ada pada perusahaan,

--- Menimbang, bahwa dengan demikian maka pertimbangan-pertimbangan hukum Majelis Hakim Tingkat Pertama tersebut diambil alih dan dijadikan dasar