v
B. RumusandanPemecahanMasalah ... 7
1. Rumusan Masalah ... 7
2. Pemecahan Masalah ... 7
C. TujuanPenelitian ... 10
D. ManfaatPenelitian ... 10
E. DefinisiOperasional ... 11
BAB II MODEL KOOPERATIF TIPE TWO STAY TWO STRAY DALAM MENULIS PANTUN ... 13
A.Pembelajaran Bahasa Indonesia di Sekolah Dasar ... 13
B.Menulis ... 14
1. PengertianMenulis ... 14
2. FungsiMenulis ... 15
3. KegunaanMenulis ... 15
4. TujuanMenulis ... 16
5. Macam-macamMenulis di SD ... 18
C.Model KooperatifTipeTwo Sta y Two Stra y ... 19
D.Teori yang Mendukung ... 19
1. TeoriKognitivisme ... 19
2. TeoriBehaviorisme ... 20
3. TeoriKontruktivisme ... 20
E. Pantun ... 20
1. PengertianPantun ... 20
2. Ciri-ciriPantun ... 20
3. Langkah-langkahMembuatPantun ... 20
F. TemuanHasilPenelitian yang Relevan ... 21
G.HipotesisTindakan ... 22
BAB III METODE PENELITIAN... 23
A.LokasidanWaktuPenelitian ... 23
1. LokasiPenelitian ... 23
2. WaktuPenelitian ... 26
B. SubjekPenelitian ... 26
vi
D. ProsedurPenelitian ... 32
1. TahapanPerencanaanTindakan ... 33
2. TahapanPelaksanaanTindakan ... 33
3. TahapanObservasi ... 36
4. TahapanAnalisisdanRefleksi ... 36
E. TeknikPengumpulan Data danInstrumenPenelitian ... 37
1. TeknikPengumpulan Data ... 37
a. Wawancara ... 37
b. Observasi ... 38
c. CatatanLapangan ... 38
d. TesHasilBelajar ... 39
2. InstrumenPenelitian ... 40
a. PedomanObservasi ... 40
b. PedomanWawancara ... 40
c. CatatanLapangan ... 40
d. LembarTesHasilBelajarSiswa ... 40
F. TeknikPengolahandanAnalisis Data ... 40
G. Validasi Data ... 47
BAB IV PAPARAN DATA DAN PEMBAHASAN ... 50
A.Paparan Data Awal ... 50
1. Paparan Data AwalPerencanaan ... 51
2. Paparan Data AwalPelaksanaan ... 52
a. Paparan Data AwalKinerja Guru... 52
b. Paparan Data AktivitasSiswa ... 54
3. Paparan Data AwalHasilBelajarMenulisPantun ... 56
B.Paparan Data Siklus I ... 57
1. Paparan Data PerencanaanSiklus I ... 58
2. Paparan Data PelaksanaanSiklus I ... 60
a. Paparan Data Kinerja Guru Siklus I ... 60
b. Paparan Data AktivitasSiswaSiklus I ... 66
3. Paparan Data HasilBelajarSiklus I ... 67
C. AnalisisdanRefleksiSiklus I ... 69
D.Paparan Data Siklus II ... 71
1. Paparan Data PerencanaanSiklus II ... 71
2. Paparan Data PelaksanaanSiklus II ... 75
a. Paparan Data Kinerja Guru Siklus II... 75
b. Paparan Data AktivitasSiswaSiklus II... 79
3. Paparan Data HasilBelajarSiklus II ... 81
E. AnalisisdanRefleksiSiklus II ... 83
F. Paparan Data Siklus III ... 84
1. Paparan Data PerencanaanSiklus III ... 84
vii
a. Paparan Data Kinerja Guru Siklus III ... 88
b. Paparan Data AktivitasSiswaSiklus III ... 92
3. Paparan Data HasilBelajarSiklus III ... 93
G. AnalisisdanRefleksiSiklus III ... 95
H. PaparanPendapatSiswadan Guru ... 96
1. PaparanPendapatSiswa ... 96
2. PaparanPendapat Guru ... 96
I. Pembahasan ... 97
1. PerencanaanPenerapan Model KooperatifTipeTwo Sta y Two Stra yuntukMeningkatkanKeterampilanMenulisPantun ... 97
2. PelaksanaanPenerapan Model KooperatifTipeTwoSta y Two Stra yuntukMeningkatkanKeterampilanMenulisPantun ... 98
3. Peningkatan Keterampilan Menulis PantundenganMenerapkan Model KooperatifTipeTwoSta y Two Stra y ... 101
BAB V SIMPULAN DAN SARAN ... 106.
A.Simpulan ... 106
B.Saran ... 108
viii
DAFTAR TABEL
Tabel 2. 1 Hasil Prestasi Belajar Kelompok Eksperimen dan Kontrol ... 22
Tabel 3. 1 Nama-nama Guru dan Staf Pengajar SDN Conggeang II ... 25
Tabel 3. 2 Jumlah Siswa SDN Conggeang II ... 26
Tabel 3. 3 Nama Siswa Kelas IV SDN Conggeang II ... 27
Tabel 3. 4 Kriteria Observasi Kinerja Guru ... 42
Tabel 3. 5 Kriteria Penilaian Format Observasi Aktivitas Siswa... 42
Tabel 4. 1 Format Penilaian Kinerja Guru Data awal ... 52
Tabel 4. 2 Hasil Pengamatan Aktivitas Siswa Kelas IV SDN Conggeang II Data Awal ... 54
Tabel 4. 3 Data Awal Tes Hasil Belajar Siswa ... 56
Tabel 4. 4 Hasil Penilaian Kinerja Guru Siklus I ... 64
Tabel 4. 5 Pembagian Kelompok dalam Pembelajaran Model Kooperatif Tipe Two Sta y Two Stra y ... 65
Tabel 4. 6 Hasil Pengamatan Aktivitas Siswa Kelas IV SDN Conggeang II Dalam Menulis Pantun Siklus I... 66
Tabel 4. 7 Data Tes Hasil Belajar Siswa Siklus I ... 67
Tabel 4. 8 Rekapitulasi Target Pencapaian Kinerja Guru, Aktivitas Siswa, dan Hasil Belajar Siswa I ... 68
Tabel 4. 9 Analisis dan Refleksi Kinerja Guru, Aktivitas Siswa, dan Hasil Belajar Siswa Siklus I ... 69
Tabel 4. 10 Hasil Penilaian Kinerja Guru Siklus II ... 78
Tabel 4. 11 Hasil Pengamatan Aktivitas Siswa Kelas IV SDN Conggeang II Dalam Menulis Pantun Siklus II ... 80
Tabel 4. 12 Data Tes Hasil Belajar Siswa Siklus II ... 81
Tabel 4. 13 Rekapitulasi Target Pencapaian Kinerja Guru, Aktivitas Siswa, dan Hasil Belajar Siswa Siklus II ... 82
Tabel 4. 14 Analisis dan Refleksi Kinerja Guru, Aktivitas Siswa, dan Hasil Belajar Siswa II ... 83
Tabel 4. 15 Hasil Penilaian Kinerja Guru Siklus III ... 91
Tabel 4. 16 Hasil Pengamatan Aktivitas Siswa Kelas IV SDN Conggeang II Dalam Menulis Pantun Siklus III ... 92
Tabel 4. 17 Data Tes Hasil Belajar Siswa Siklus II ... 93
Tabel 4. 18 Rekapitulasi Target Pencapaian Kinerja Guru, Aktivitas Siswa, dan Hasil Belajar Siswa Siklus II ... 94
Tabel 4. 19 Analisis dan Refleksi Kinerja Guru, Aktivitas Siswa, dan Hasil Belajar Siswa III ... 94
Tabel 4. 20 Peningkatan Hasil Belajar Siswa Setiap Siklus ... 104
ix
DAFTAR GAMBAR
Gambar 3. 1 Denah Sekolah... 24
Gambar 3. 2 Desain PTK Model Kemmis dan Taggart ... 32
Gambar 4. 1 Diagram Peningkatan Kinerja Guru Setiap Siklus ... 99
Gambar 4. 2 Diagram Peningkatan Aktivitas Siswa Setiap Siklus ... 100
x
DAFTAR LAMPIRAN
Lampiran 1. Format Instrumen ... 112
Lampiran 2. Siklus I ... 134
Lampiran 3. Siklus II ... 171
Lampiran 4. Siklus III ... 207
Lampiran 5. Surat Keputusan Pembimbing ... 249
Lampiran 6. Surat Permohonan Izin Penelitian ... 250
Lampiran 7. Surat Balasan dari Sekolah Dasar ... 251
Lampiran 8. Foto-foto ... 252
Lampiran 9. Daftar Monitoring Bimbingan ... 260