N A T A K G N I N E
P MINATDANPRESTAS IBELAJARMENGGUNAKAN E
D O T E
M INKUIRITERBIMBINGPADAMATER ISIFAT-SIFATCAHAYA I
R E G E N D S V S A L E K A W S I
S 1TAJI ,KLATENSEMESTER
2 1 0 2 / 1 1 0 2 N A R A J A L E P N U H A T P A N E G
I S P I R K S
n a k u j a i
D sebaga iSalahSatuSyara t untukMemperolehGela rSajranaPendidikan
r a s a D h a l o k e S u r u G n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
: h e l O n u s u s i D
it n a y a ji W u y h a W t u p u P
9 2 1 4 3 1 1 8 0 : M I N
R A S A D H A L O K E S U R U G N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
N A S U R U
J ILMUPENDIDIKAN
N A U R U G E K S A T L U K A
F DANI LMUPENDIDIKAN
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i N
A T A K G N I N E
P MINATDANPRESTAS IBELAJARMENGGUNAKAN E
D O T E
M INKUIRITERBIMBINGPADAMATER ISIFAT-SIFATCAHAYA I
R E G E N D S V S A L E K A W S I
S 1TAJI ,KLATENSEMESTER
2 1 0 2 / 1 1 0 2 N A R A J A L E P N U H A T P A N E G
I S P I R K S
n a k u j a i
D sebaga iSalahSatuSyara t untukMemperolehGela rSajranaPendidikan
r a s a D h a l o k e S u r u G n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
: h e l O n u s u s i D
it n a y a ji W u y h a W t u p u P
9 2 1 4 3 1 1 8 0 : M I N
R A S A D H A L O K E S U R U G N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
N A S U R U
J ILMUPENDIDIKAN
N A U R U G E K S A T L U K A
F DANI LMUPENDIDIKAN
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
ii
N A H A S E G N E P R A B M E L
N A K A N U G G N E M R A J A L E B I S A T S E R P N A D T A N I M N A T A K G N I N E P
E D O T E
v i
N A H A B M E S R E P N A D O T T O M N A M A L A H
y
e
K
e
h
t
si
e
v
o
L
a
d
a
p
n
a
k
h
a
b
m
es
re
p
a
y
a
s
i
n
i i
s
p
ir
k
S
u
k
a
u
t
g
n
a
v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
a t a y n e m a y a
S kan dengan sesungguhnya bahwa karya yang saya tuil s itdak m a l a d n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d a d a p n a p it u k
, n e t a l
K 24Ap ir l2012
s il u n e P
x .
9 Orang tuaku yang telah membeirkan semanga tdan doa yang itdak pernah .i
n i n a it il e n e p n a k u k a l e m a m a l e s it n e h r e b . 0
1 Metruaku dan adik iparku yang telah membeirkan semanga tdan perhaitan g
n a
y pernahberhenits elamamelakukanpeneilitani ni. .
1
1 Eyang purt iyang selalu mendoakanku ,member isemangat ,perhaitan selama .i
n i n a it il e n e p . 2
1 Kakakdanadik-adikkuyangs elalumembuatkus emangat. .
3
1 Teman-teman penuils (Joko ,Sair ,Dhanik) yang t elah membeirkan bantuan , ,t
a g n a m e
s nd a doronganuntukmenyelesaikanpeneilitani n.i .
4
1 Sahabat-sahabatku (Fani ,Nindy ,Lia ,Tia )yang t elah membeirkan bantuan , .i
n i n a it il e n e p n a k i a s e l e y n e m k u t n u n a g n o r o d n a d , t a g n a m e s . 5
1 Semua pihak yang itdak dapa tpenuil ssebutkan satu pe rsatu ,yang telah e
n e p a m a l e s n a u t n a b n a d n a g n u k u d n a k ir e b m e
m ilitani n.i
i r a d h u a j h i s a m i n i i s p ir k s a w h a b a y n h u n e p e s i r a d a y n e m s il u n e P
n a g n e d s il u n e p u ti a n e r a k h e l O . n a a n r u p m e s e
k rendah hat ibersedia meneirma i
m e p k i a b n a g n a b m u
s krian , k iritk maupun saran yang membangun dem i i
s p ir k s a g o m e S . i n i i s p ir k s n a a n r u p m e s e
k in iberguna bag ipembacadan penelti i n
i a l .
, a tr a k a y g o
Y 24Aprli2012
s il u n e P
i x
I S I R A T F A D
n a m a l a H
L U D U J N A M A L A
H ... i
G N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... ii.... i
N A H A B M E S R E P N A D O T T O M N A M A L A
H ... vi A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v
H A I M L I I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L
S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N
U ... iv K
A R T S B
A ... iiv
T C A R T S B
A ... iiv i R
A T N A G N E P A T A
K ... xi
I S I R A T F A
D ... ix
L E B A T R A T F A
D ... iix i R
A B M A G R A T F A
D ... vx
N A R I P M A L R A T F A
D ... ix v I
B A
B PENDAHULUAN
.
A Lata rBelakangMasalah ... 1 .
B PembatasanMasalah ... 4 .
C RumusanMasalah ... 5 .
D PemecahanMasalah ... 5 .
E BatasanPengeritan ... 5 .
F TujuanPeneilitan . ... 6 .
ii x A
K A T S U P N A I J A K I I B A B
.
A Hasi lPeneilitanyangRelevan ... 9 .
B Minat ... 1 1 .
C Prestas iBelajar ... 1 9 .
D MetodeI nkui irTerbimbing ... 2 3 .
E Kompetens iDasa rdalamMataPelajaranI PAKela sV ... .. 2 9 .
F KerangkaPikri... 4 0 .
G Hipotesi sTindakan. ... 4 2 I
I I B A
B METODEPENELITIAN
.
A Jeni sPeneilitan ... 43 .... .
B SetitngPeneilitan ... 46 .
C RencanaTindakan ... 47 .
D InsrtumenPeneilitan ... 52 .
E Vaildtia sdanReilablitiasI nsrtumenPeneilitan ... 95 .
F TeknikPengumpulanData ... 76 .
G Anailsi sData ... 96
V I B A
B HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN
.
A Hasi lPeneilitan ... 3.... 7 s
e s o r P .
1 ... 37 l
i s a H .
2 ... 29 .
B Pembahasan ... 99
V B A
B KESIMPULANDANSARAN .
A Kesimpulan ... 1 01 .
B Saran ... 1 31
A K A T S U P R A T F A
ii i x
L E B A T R A T F A D
. 1 l e b a
T Jadwa lPeneilitan... 47
l e b a
T 2. PeubahdanI nsrtumenPeneilitan ... 52 3
l e b a
T . Rub irkPengamatanMinat ... 53
l e b a
T 4 .KrtieiraMina tBelajar Siswa ... 45 l
e b a
T 5. Indikato rAspekAfektfi ... 55
l e b a
T 6. Indikato rAspekPsikomoto irk ... 55
l e b a
T 7. PanduanWawancarakepadaGuru ... 56 l
e b a
T 8. PanduanWawancarakepadaSiswa ... 65
l e b a
T 9. K -isikis iSoa lEvaluas iSiklusI ... 75 l
e b a
T 1 . 0 K -isikis iSoa lEvaluas iSiklusI I ... 85
1 l e b a
T 1. RincianPembeiranSko rSoa lEvaluasi ... 95
1 l e b a
T 2. Hasi lPenghtiunganVaildas iPerangka tPembelajaran ... 60 1
l e b a
T 3. Krtie iraVaildas iPerangka tPembelajaran ... 61 ....
1 l e b a
T 4. PenghtiunganVaildtia sSoa lSiklusI ... 63 1
l e b a
T 5. PenghtiunganVaildtia sSoa lSiklusI I ... 64
1 l e b a
T 6. Krtie iraKoeifsienReilablitias ... 66
1 l e b a
T 7. Krtie iraKeberhaslianMina tBelaja rSiswa ... 9.. 6 l
e b a
T 1 . 8 Krtie iraKeberhaslianPrestas iBelaja rSiswa ... 70
l e b a
T 1 . 9 Hasi lUj iNormaltia sMina tKondis iAwa ldenganSiklusI ... 92 l
e b a
T 20. Hasi lUj iNormaltia sMina tSiklu s IdengnSiklusI I ... 93
2 l e b a
T 1. Hasi lUj i tMina tKondis iAwa ldenganSiklusI ... 49 2
l e b a
v i x 2
l e b a
T 3. Hasi lUj iNormaltia sPrestas iBelaja rSiswa ... 79 2
l e b a
T 4. Hasi lUj i tSatuSampe lPrestas iBelaja rSiswa ... 89
2 l e b a
T 5. Hasi lUj i tDuas ampe lPrestas iBelaja rSiswa ... 89
2 l e b a
T 6. Hasi lPeningkatanMina tBelaja rSiswa ... 99 2
l e b a
T 7 .RangkumanHasi lPengamatanMina tBelaja rSiswa ... 01 0
l e b a
T 28 .Hasi lPeningkatanPrestas iBelaja rSiswa ... 1 5.... 0 l
e b a
v x
R A B M A G R A T F A D
r a b m a
G 1 .CahayaMeramba tLurus ... 63
r a b m a
G 2 .PemantulanTeratur... 73 r
a b m a
G 3 .PemantulanBaur ... 7....3
r a b m a
G 4 .CerminDatar... 73 r
a b m a
G 5 .CerminCekung. ... 73
r a b m a
G 6 .CerminCembung... 8....3
r a b m a
G 7. PembiasanCahaya ... 8..3 r
a b m a
G 8. PembiasanCahayadar iudarakeari... 93
r a b m a
G 9 .PembiasanCahayadar iai rkeudara ... 93 1
r a b m a
G 0 .Pelangi ... 04
1 r a b m a
G 1 .Siklu sPeneilitanTindakanKelas ... 44
r a b m a
G 12 .PeningkatanMina tBelaja rSiswa ... 29 1
r a b m a
G 3 .PeningkatanNlia iRata-rataKelas ... 69
i v x
N A R I P M A L R A T F A D
1 n a ri p m a
L .Sliabus ... 81 1
2 n a ri p m a
L .RencanaPelaksanaanPembelajaran( RPP) ... 01 2 ri
p m a
L an3 .RingkasanMater i ... 51 3
4 n a ri p m a
L .Lemba rKejraSiswa( LKS) ... 11 4 5
n a ri p m a
L .Soa lEvaluas iSiklu s ... 91 5
6 n a ri p m a
L .Rub irkPenliaianNonTes ... 51 6
7 n a ri p m a
L .InsrtumenVaildas iPerangka tPembelajaran ... 71 6 8
n a ri p m a
L .Indek sKesukaranSoa lSiklus ... 11 7
n a ri p m a
L 9 .DataMentahSoa lSiklus ... 31 7 n
a ri p m a
L 1 .0 Reilablitia sSoa lSiklus... 51 7
n a ri p m a
L 1 .1 NotulendanDatfa rHadi rRelfeksi ... 9..1 7
n a ri p m a
L 1 .2 DataMina tSiswa ... 91 8 1
n a ri p m a
L 3 .DataPrestas iBelaja rSiswa ... 21 9
1 n a ri p m a
L 4 .Hasi lKe jraSiswa... 51 9 1
n a ri p m a
L 5 .SuratI ijnPeneilitan ... 32 0
1 n a ri p m a
L 6 .Sura tKeterangant elahMelakukanPeneilitand iSD ... 42 0
1 n a ri p m a
1 I B A B
N A U L U H A D N E P
.
A LatarBelakang
A n a u h a t e g n e P u m
lI lam ( IPA )merupakan limu yang mempelajar i a
w it s ir e
p -pe irsitwayangt ejrad id ialam( S irni ,2001: .)2 IPAmengajarkan a
d n e b a p u r e b k i a b r a ti k e s m a l a i a n e g n e m a ti
k -benda alam , buatan
, a i s u n a
m maupun peirsitwa yang te jrad id ialam .IPA mendorong anak ,
u ti n i a l e S . r a ti k e s m a l a i r a d r a j a l e b k u t n
u IPA menolong anak untuk
berpiki rlogi sterhadap kejadian sehair-har idan memecahkan masalah ,
u ti a n e r a k h e l O . a y n i p a d a h i d g n a y a n a h r e d e
s IPApenitnguntukdipelajair
i n i d k a j e
s .
n a k a p u r e m A P
I salah satu matapelajaran pokok d iSekolahDasa r ( DS ) .Salahsatumater idalamI PAd iSDadalah sfiat-sfia tcahaya .Mater i
t a fi
s -sfia tcahaya penitng dipelajair oleh siswakarena cahaya dipelrukan ir
a h e s n a p u d i h e k m a l a
d -ha ir .Salah satu contoh cahaya adalah cahaya i
r a h a t a m a y a h a C . ir a h a t a
m merupakan sumbe renerg iterbesa rd ibumi . a
T npacahayamatahar ibum iakan gelap dan itdak akan adakehidupan di i
m u
b .Cahayajugadigunakan sebaga ipenerangan dan fotosintensis pada .
n a h u b m u t
r a h D S i d A P I n a r a j a l e b m e
P u smember ikesempatan pada siswa u
t n
n a k r a s a d r e
B hasi lpengamatan dan wawancara secara informal s
a l e k i l a w n a g n e
d V SD Neger i1 Taij ,penelti imenemukan bahwasiswa V
s a l e
k kurang bermina tpada mata pelajaran IPA. Ha lin iterilha tdar i n i a m r e b , n a m e t n a g n e d l o r b o g n e m , n u m a l e m g n a y a w s i s a y n k a y n a b
n a r a j a l e p t a a s s a i s u t n a g n a r u k n a d , ir i d n e
s AIP .Siswa itdak t erilba tdalam a
y n h a d n e r n a d n a r a j a l e b m e
p kemauan siswa untuk mengembangkan diir . p
, u ti n i a l e
S erhaitan siswa terhadap pembelajaran IPA d idalam kela s g
n o l o g r e
t rendah .
Banyak siswa memperoleh nlia i dibawah Krtieira Ketuntasan )
M K K ( l a m i n i
M yatiu 60 .H al tersebu tteril hat dar ijumlah siswa yang a
d
it k mencapa iKKM dan rendahnya nlia irata-rata kelas .Pada tahun l
e
p ajaran 2010/2011 sebanyak 71,43% atau 10 orang dar i14 siswa yang a
d
a itdak mencapa iKKM. Nlia irata-rata kela syang diperoleh adalah .
3 2 , 9
5 Padat ahun pelajaran2006/2007 sebanyak46,2% atau 6 orangdar i a
d a g n a y a w s i s 3
1 itdakmencapa iKKM.
a g u d n e m i ti l e n e
P salah satu penyebabnya adalah metode n
a r a j a l e b m e
p yang digunakan guru .Metode yang digunakan dalam kela s l
a n o i s i d a rt h i s a
m .Guru cenderungmenggunakanmetodeceramah.Hali n i p
n a k b a b e y n e
m embelajaran lebih banyak mengutamakan pada ranah a w s i S . h a d n e r h i s a m n u p n a k g n a b m e k i d g n a y f it i n g o k h a n a R . fi ti n g o k
k a d it a w s i s , t u b e s r e t l a h n i a l e S . a t a d l a f a h g n e m i a p m a s a y n a h r a j a l e b
g n u s g n a l t a b il r e t k u t n u n a t a p m e s e k i r e b i d k a y n a
b menemukan sendri i
p e s n o
a j a s u ti g e b a m ir e n e m a y n a
h apa yang disampaikan oleh guru .Dengan t u b e s r e t l a H . r a j a l e b k u t n u k ir a tr e t k a d it n a d n a s o b a s a r e m a w s i s , n a i k i m e d
b e y n e m g n u s g n a l k a d it a r a c e
s abkan berkurangnya mina t siswa dan .
A P I n a r a j a l e p a t a m a d a p a w s i s r a j a l e b i s a t s e r p a y n h a d n e r
k u t n
U mengatas imasalahtersebut ,pene ilitmencobameningkatkan t
a n i
m dan prestasi belaja rsiswa dengan menggunakan metode inkuiir g
n i b m i b r e
t .Melalu imetode inkui ir terbimbing ,siswa akan dtiuntu tak it f n a k u m e n e m k u t n u g n u s g n a l a r a c e s n a k i d il e y n e p s e s o r p m a l a d t a b il r e t
ir i d n e
s fakta ,konsep ,dan p irnsip dalammateir .Langkah-langkah metode i
ri u k n
i terbimbing memungkinkan siswa untuk akit fmelakukan proses -it
u p il e m h a i m li s e s o r
p o irentasi , merumuskan masalah , merumuskan n a k i s a t n e s e r p m e m , n a l u p m i s e k k ir a n e m , n e m ir e p s k e n a k u k a l e m , s i s e t o p i h
n i a l g n a r o a d a p e k n a u m e t l i s a
h ,evaluasi . Dengan demikian , pene ilit u
d n e
m gabahwametodei nkui irterbimbingdapa tmeningkatkanmina tdan .r
a j a l e b i s a t s e r p
.
B PembatasanMasalah
i n i n a it il e n e
P hanya akan membaha smengena imina tdan prestas i a
w s i s r a j a l e
b padakompetens idasa r6.1 yatiu mendesk irpsikan sfiat-sfia t ir
i u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e m a y a h a
c terbimbing yang dliakukan secara k
o p m o l e k r e
.
C RumusanMasalah
i d n a it il e n e p g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e
B atas ,masalah peneilitan
dapa tdriumuskans ebaga ibeirku.t
.
1 Bagaimana penggunaan metode inkuri i terbimbing dalam upaya e
m ningkatkan minat belajar IPA pada mater isfiat-sfiat cahaya siswa V
s a l e
k SD Neger i1 Taij ,Klaten semeste rgenap tahun lpeajaran 2
1 0 2 / 1 1 0
2 ?
.
2 Bagaimana penggunaan metode inkuiir terbimbing dalam upaya r
a j a l e b i s a t s e r p n a k t a k g n i n e
m IPApadamater isfiat-sfiatcahayasiswa V
s a l e
k SD Neger i1 Taij ,Klaten semeste rgenap tahun pelajaran 2
1 0 2 / 1 1 0
2 ?
.
D PemecahanMasalah
n a s u m u r n a d h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l a d a p n a i a r u n a k r a s a d r e B
t a fi s i a n e g n e m a w s i s r a j a l e b i s a t s e r p n a d t a n i m h a l a s a m , h a l a s a
m -sfia t
e d o t e m n a k a n u g g n e m g n a y n a r a j a l e b m e p n a g n e d i s a t a i d n a k a a y a h a c
ir i u k n
i terbimbing.
.
E BatasanPengeritan
n a k l u b m i n e m k a d it r a g
A tafsrian i stliah yang dikemukakan ,maka n a s a t a b n a k a p u r e m i n i t u k ir e B . n a it r e g n e p n a s a t a b a y n a d a u lr e p
g n a y n a it r e g n e
.
1 Mina tadalah suatu ketetra irkan atauperhaitanpadasuatuobjekyang d
i d g n a y p a t e n e m g n u r e d n e
c alamnyaadaunsurr asas enang.
.
2 Prestas ibelaja radalah hasi lbelaja r akademik dan non akademik siswa setelah siswa melakukan kegiatan belaja r yang diuku r
s e t n a k a n u g g n e
m maupunnont e .s
.
3 Metode inkui ir terbimbing adalah cara penyaijan pelajaran yang a
p m e s e k i r e b m e
m tan kepadasiswauntuk menemukan fakta ,konsep , p
i s n ir p n a
d dengan bimbingan guru .Siswa dalam kelompok akan i
r a c n e
m fakta ,konsep ,danp irnsip em ngenaisfiat-sfia tcahayadengan .
u r u g n a g n i b m i b
.
F TujuanPenuilsan
i a p a c i d n i g n i g n a y n a u j u t ,s a t a i d h a l a s a m n a s u m u r n a g n e d i a u s e S
.t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d
.
1 Untuk mengetahu ibagaimana penggunaan metode i nkui ir terbimbing t
a fi s i r e t a m a d a p t a n i m n a k t a k g n i n e m a y a p u m a l a
d -sfia tcahayasiswa
s a l e
k V DS Neger i1 Taij ,Klaten semeste rgenap tahun pelajaran 2
1 0 2 / 1 1 0
2 .
.
2 Untuk mengetahu ibagaimana penggunaan metode i nkuri iterbimbing t a fi s i r e t a m a d a p r a j a l e b i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m a y a p u m a l a
d -sfia t
V s a l e k a w s i s a y a h a
c SD Neger i1 Taij ,Klaten semeste rgenap tahun l
e
.
G Manfaa tPenuilsan
t n e t i s a m r o f n i n a k ir e b m e m t a p a d i n i n a it il e n e
P ang penggunaan
e d o t e
m inkui irterbimbingdalamprose sbelaja rmengajarI PA ,antaral ain. it
il e n e P . 1
Memperoleh pengalaman dalam melakukan PTK khususnya i
ri u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e
m terbimbing dalam upaya meningkatkan t
a fi s n a r a j a l e p a d a p r a j a l e b i s a t s e r p n a d t a n i
m -sfiatcahayasiswakela s
VSDNeger i1Taij ,Klatens emeste rgenap tahunp jela aran2011/2012.
a w s i S . 2
Membeirkan pengalaman mempelajar isfiat-sfia tcahaya dengan ir
i u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e
m terbimbingpadasiswakela sVSDNeger i 1Taij ,Klatensemeste rgenaptahunpelajaran2011/2012.
. 3 Guru
Membeirkan insprias ibag iguru-guru SD untuk melakukan PTK y
n s u s u h
k a menggunakan metode inku ri i terbimbing dalam upaya t a fi s n a r a j a l e p a d a p r a j a l e b i s a t s e r p n a d t a n i m n a k t a k g n i n e
m -sfia t
a w s i s a y a h a
c kela sV SD Neger i1 Taij ,Klaten semeste rgenap tahun l
e
.
4 Sekolah
Menambah bahan bacaaan terkai t dengan PTK khususnya i
ri u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e
m terbimbing dalam upaya meningkatkan t
a fi s n a r a j a l e p a d a p r a j a l e b i s a t s e r p n a d t a n i
m -sfiatcahayasiswakela s
VSDNeger i1Taij ,Klatensemeste rgenaptahunpelajaran2011/2012.
. 5 Prod i
Menambah bahan bacaaan terkai t dengan PTK khususnya i
ri u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e
m terbimbing dalam upaya meningkatkan t
a fi s n a r a j a l e p a d a p r a j a l e b i s a t s e r p n a d t a n i
m -sfia tcahayasiswakela s
I I B A B
A K A T S U P N A I J A K
.
A Hasi lPeneilitanyangRelevan
l i s a h a p a r e b e b n a k r a p a m e m n a k a i ti l e n e p , i n i n a i g a b a d a P
. n a v e l e r g n a y n a it il e n e p .
1 Hasi lpeneilitan yang dliakukan oleh Evaning Praitwitahun 2011 dengan n a d r a j a l e B i s a t s e r P p a d a h r e T i ri u k n I e d o t e M h u r a g n e P “ l u d u j
i r o g e t a K s it ir K r i k if r e B n a u p m a m e
K Afekit fpada Mata Pelajaran IPA k
u j n u n e m ” n a j a r b o ri W K D
S kanbahwat ejrad ipeningkatanprestas ibelaja r a g r a h n a g n e d n a k k u j n u ti d g n a y i ri u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e m n a g n e
d s ig.
(2-talied )sebesa r0,000 < 0,05 beratr iada kenaikan prete ts ke posttest . f it i s o p g n a y n a a d e b r e p a d a l o rt n o c n a d n e m ir e p s k e k o p m o l e k a l u p u ti g e B
( . g i s a g r a h n a g n e d u ti a y n a k if i n g i s n a
d 2-talied)s ebesa r0,049<0,05 .
.
2 Hasi lpeneilitan yang d ilakukan oleh Meilnda Oilifa Sahara tahun 2009 u
k n I e d o t e M n a a n u g g n e P ” l u d u j n a g n e
d ri iuntuk Meningkatkan Prestas i t
a fi S n a k i s p ir k s e d n e M r a s a D i s n e t e p m o K r a j a l e
B -Sfia tCahayapadaMata
D S V s a l e k a w s i S A P I n a r a j a l e
P N Temayang Tahun Ajaran 2008/2009” n
a k k u j n u n e
m bahwat elaht ejrad ipeningkatanprestas ibelajart erbukt idar i a
t a
r -rata nlia ipretest siswa dalam satu kela spada awalnya rendah yatiu i
a li n i p a t e t 5 , 2 5 i a p a c n e m a y n a
t a n i m i
d iakan lebih mena irk perhaitan namun sebailknya ijka itdak g
n a r u k a k a m t a n i m r e
b mendapa t perhaitan. Winke l (1984: 30 ) m
a l a d n a g n u r e d n e c e k h a l a d a t a n i m a w h a b n a k h a b m a n e
m subjek untuk
g n a n e s a s a r e m n a d u t n e tr e t l a h u a t a g n a d i b a d a p k ir a tr e t a s a r e m
. u ti g n a d i b m a l a d g n u p m i c e k r e b
: 7 8 9 1 ( r e g n i S t r u
K 78 )menjelaskanminats ebaga isuatul andasan e
m g n il a p g n a
y yakinkan dem ikeberhaslian suatu prose sbelajar .Jika m a l a d t a p e c n a k a a i , r a j a l e b n i g n i a s a r i k il i m e m d ir u m g n a r o e s
. a y n t a g n i g n e m n a d i tr e g n e m
: 7 8 9 1 ( i d r a w e o
S 183)mengaritkanmina tsebaga ikesediaan ijwa g
n a
y sfiatnya akit funtuk meneirma sesuatu dar iluar .Tiap pelajaran a
w s i s t a n i m k ir a n e m s u r a h u r u g n a k ir e b i d g n a
y .Mina tdtiumbuhkan
m o d h u r a g n e p h e l
o ainkogntifidandomainafekit .f
Mina tadalah kecenderungan ijwa seseorang (biasanya disetra i a
s a r e p n a g n e
d an senang) ,karena tiu merasa ada kepenitngan dengan u
ti u t a u s e
s (Sardiman , 1986 : 76) . Sejalan dengan Sardiman, Syah Muhibbin (1995: 136 ) mengaritkan mina t i(nterest ) bera tr i
r a s e b g n a y n a n i g n i e k u a t a i g g n it g n a y n a h a ri a g e k n a d n a g n u r e d n e c e k
t a u s e s p a d a h r e
t u .
i d t a n i m n a it r e g n e p a p a r e b e b i r a
D ata sdapa tdisimpulkan bahwa n
a k a p u r e m t a n i
m suatu ketetrairkan atau perhaitan pada suatu obj ek i
d g n a y p a t e n e m g n u r e d n e c g n a
a m a s g n a
y sepe tr i dengan teman sebayanya yang memiilk i .l
a m r o n k i s if n a g n a b m e k r e p
.
e Mina tdipengaruh ipengaruhbudaya
k a n
A -anak mendapa tkesempatan dar iorang tua ,guru ,dan k o p m o l e k h e l o a j a s a p a i a n e g n e m r a j a l e b k u t n u n i a l a s a w e d g n a r o
n a i k i m e d n a g n e D . i a u s e s u a t a r a n e b p a g g n a i d g n a y a k e r e m a y a d u
b ,
e r e m g n a y t a n i m i n u k e n e m k u t n u n a t a p m e s e k i r e b i d k a d it a k e r e
m ka
a y n a y a d u b p u k g n il a d a p g n u t n a g r e t k a n a t a n i M . i a u s e s k a d it p a g g n a
. k i a b n a g n e d i n u k e t a k e r e m g n a y
.f Mina tberbobo temosional
g n a y t a n i m i r a d f it k e f a k e p s a n a k a p u r e m l a n o i s o m e t o b o B e n e
m ntukan kekuatanya .Bobo temosiona lyang itdak menyenangkan e
m n a k
a lemahkan mina tseorang siswa .Dan sebailknya , ijka bobo t t a u k r e p m e m n a k a a k a m n a k g n a n e y n e m a w s i s g n a r o e s l a n o i s o m e
.t u b e s r e t a w s i s g n a r o e s t a n i m
.
g Mina ttiuegosentirs
k a n a k a s a m g n a j n a p e
S -kanak , bahwa mina t tiu bersfia t u
t n u n e m n a k a t a n i M . s ir t n e s o g
a t a m a d a p k a n a t a n i
m pelajaran IPA ,kepandaian mereka d ibidang n a k u d u d e k u j u n e m k u t n u g n it n e p h a k g n a l i d a j n e m h a l o k e s i d A P I
a d k i a b g n a
y nmenguntungkand ibidangalam.
Berdasarkan ciir- irc i mina t id atas ,beirku takan djiabarkan k
i d n
i ato rmina tdandesk irptorminatsebaga ibe irku.t
)
1 Perasaan senang antara lain :siswa mengikut ipelajaran dengan s
a i s u t n
a ,siswa itdakmengeluh keitkadibeirt uga sdar iguru ,siswa i
a l u m i d n a r a j a l e p m u l e b e s u t k a w t a p e t g n a t a
d , siswa menyiapkan
i a l u m i d n a r a j a l e p m u l e b e s n a r a j a l e p u k u
b ,siswa duduk dengan
r a j a l e b k u t n u p a i s g n a n e
t .
)
2 Perhaitan dalam belajarantara l ain :siswaakit fbetranya d idalam s
a l e
k , siswa akit f menjawab petranyaan , siswa menyimak a
m a s k e s n a g n e d u r u g n a s a l e j n e
p ,siswa itdak melamun d idalam s
a l e
k ,siswa itdak mengobro latau itdak mengganggu teman lain r
a j a l e b a k it e
k .
)
3 Kemauan untuk mengembangkan dri i antara lain : siswa gia t )l
e p a m i a u s e s ( n a r a j a l e p u k u b a c a b m e
m , s wis a menanyakan
u r u g a d a p e k i m a l a i d g n a y n a ti l u s e
k , siswa membua t catatan
u r u g h e l o n a k i a p m a s i d g n a y i r e t a m i a n e g n e
m ,siswamengejrakan
u r u g i r a d s a g u
t , siswa membawa buku atau sumbe rlain dalam r
a j a l e
b .
)
4 Keterilbatan siswa dalam pembelajaran antara lain : siswa ak it f i
s u k s i d m a l a d t a p a d n e p n a k i a p m a y n e
k u g a ri d t a p a d k a d it a w s i
s an lagi , sanga t menentukan itngka t e
b n a li s a h r e b e
k laja r siswa . Oleh karena tiu , semakin itngg i r a s e b n i k a m e s a k a m g n a r o e s e s i s n e g e l e t n i t a k g n it n a u p m a m e k
u l e
p angnyauntuk meraihkesuksesan ,dansebailknya. )(2 Sikapsiswa , sikap adalah gejala interna l yang berdimens i afek it f berupa
g n a y a r a c n a g n e d n o p s e r e m u a t a i s k a e r e m k u t n u n a g n u r e d n e c e
k relatfi
a b , a y n i a g a b e s n a d , g n a r a b , g n a r o p a d a h r e t p a t e
t ik secara postii f
fi t a g e n n u p u a
m . )( 3 Bakat siswa ,kemampuan potensia lyang dimiilk i . g n a t a d n a k a g n a y a s a m a d a p n a li s a h r e b e k i a p a c n e m k u t n u g n a r o e s e s
) 4
( Minat siswa , kecenderungan dan kegariahan yang itngg i atau n
i g n i e
k an yang besa rterhadap sesuatu .(5 )Moitvas isiswa ,keadaan n
a m k i a b ( e m s i n a g r o l a n r e t n
i usiamaupunhewan )yangmendorongnya .
u t a u s e s t a u b r e b k u t n u
.
b Fakto reksterna lsiswa dapat dibag imenjad idua macam yatiu k
a f n a d l a i s o s n a g n u k g n il r o t k a
f to rilngkungannonsosia.l
k a
F to r ilngkungan sekolah meilput iguru ,para sta fadminisrtasi , n
a
d teman-teman sekela s dan fakto r ilngkungan siswa meilput i n
a m e t a g u j a g g n a t e t n a d t a k a r a y s a
m -teman sepermainan d isektia r a
g n u p m a k r e
p n siswa tersebut . Lingkungan sosia l yang pailng h
u r a g n e p r e
b adalah orang tua dan keluarga siswa . Orang tua dan a
u l e
k rgasiswamembeirkanpengaruhyangpailngbesart erkai tdengan .
l a i s o s n a g n u k g n
il Sedangkan fakto r ilngkungan nonsosia lantara l ain n
k a t e l n a d h a l o k e s g n u d e
7 9 1 ( n e i m
A 9 1 : 2) , mengemukakan kelebihan menggunakan t
u k ir e b i a g a b e s h a l a d a i ri u k n
i :
)
a Jerome Bruner , seorang professo r psikolog i dar i Harvard n a g n u t n u e k a p a r e b e b n a k a t a y n e m t a k ir e S a k ir e m A i d y ti s r e v i n U
:t u k ir e b i a g a b e s n a u m e n e p e d o t e m
x Siswaakanmengetr ikonsep-konsepdasa rdani de-idel ebihbaik
x Membantu dalam menggunakan ingatan dan rtansfe r pada i
s a u ti
s -stiuas iprose sbelaja ryangbaru
x Mendorong siswa untuk berpiki rdan bekejra ata sinisiaitpnya ir
i d n e s
x Mendorong siswa untuk intuiit fdan merumuskan hipotesanya ir
i d n e s
x Membeirkankepuasanyangbersfiati nt irnsik
x Stiuas iprose sbelaja rmenjadil ebihmerangsang )
b Pengajaranmenjad i“student-centered” )
c Prose sbelaja rmelalu ikegiatan “inquiry” dapa tmembentuk dan “
n a k g n a b m e g n e
m s -efl consept”padadiirs iswa )
d Tingka tpengharapanbetrambah )
e “inquiry learning” dapa t mengembangkan baka/tkecakapan u
d i v i d n i )
f “inquiry learning” dapa t menghindarkan siswa dar i cara-cara l
a n o i s i d a rt r a j a l e
. i d a t a y n m u l e b e
s Melakukan eksperimen ,siswamelakukan percobaan .
s i s e t o p i h i j u g n e m k u t n
u Mempresentasikan hasli ,guru membeirkan l
i s a h n a k r o p a l e m k u t n u a w s i s a d a p n a t a p m e s e
k diskus ikelompok ke
. s a l e k n a p e
d Mengevaluasi ,guru membe irkan soa levaluas iuntuk .
a w s i s n a k a jr e k i d
.
E Kompetens iDasard mala M aa Pt elajaran AI KP ela sV
.
1 HakikatI PA
o t n a ir T m a l a d a n a y h a
W (2010 :136 )mengatakan bahwa Ilmu PengetahuanAlam( IPA)adalahs uatukumpulanpengetahuant ersusun
i s a r a c e
s stemaitk ,dan dalam penggunaannya secara umum terbata s a
l a j e g a d a
p -gejala alam. Peirsitwa yang tejrad idi la am dipelajar id i i
t a m a i d t a p a d g n a y k i a b A P I m a l a
d maupun yang itdak dapa tdiamat i .
a r e d n i a c n a p h e l o
: 1 0 0 2 ( i n ir
S 1 )mengemukakan bahwa lImu Pengetahuan Alam u a t a a l o p i r a c n e m k u t n u r i s i n a g r o r e t g n a y n a k i d il e y n e p h a l a d a
n a r u t a r e t e
k dalam alam .IPA menyeildik ikejadian-kejadian di alam r
a g a d u s k a m n a g n e
d manusiadapa thidupd ialam.
0 1 0 2 ( o t n a ir
T :136 ) menyimpulkan bahwa IPA adalah suatu s a t a b r e t m u m u a r a c e s a y n n a p a r e n e p , s it a m e t s i s g n a y i r o e t n a l u p m u k
a l a j e g a d a
i tr e p e s h a i m li p a k i s t u t n u n e m a tr e s n e m ir e p s k e n a d i s a v r e s b o i tr e p e s
i g n i a s a
r nt ahu,t erbuka,j ujur ,dans ebagainya.
a w h a b n a k l u p m i s i ti l e n e p t a p a d s a t a i d t a p a d n e p a p a r e b e b i r a D
i r a j a l e p m e m g n a y m a l a g n a t n e t n a u h a t e g n e p u m li h a l a d a A P I
n a i d a j e
k -kejadiandialamyangdiperolehmelalu iprose s limiah secara e
l o i r a s a d i d n a d s it a m e t s i
s h sikap limiah sehingga menghaslikan .
h a i m li k u d o r
p
Hakika tIPA dibangun ata sdasa rproduk limiah ,prose s limiah , .
) 7 3 1 : 0 1 0 2 , o t n a ir T ( h a i m li p a k i s n a d
.
a lImuPengetahuans ebaga iProdukImiah
, p i s n ir p , p e s n o k , a t k a f h a l a d a k u d o r p u t a u s i a g a b e s A P I k u d o r P
.i r o e t n a d , m u k u
h Beirku tpenjelasannya:
)
1 Fakta AI P adalah pernyataan mengena ibenda-benda yang ada r
a n e b g n a y a w it s ir e p u a t
a -benart ejrad.i
)
2 KonsepIPAadalahabsrtaks iataupenjelasandarif akta.
)
3 P irnsipI PAadalahgenerailsas idar ikonsep-konsepI PA.
)
4 Hukum adalah p irnsip-p irnsip yang secara khusus b
a ir a v a u d n a k g n u b u h g n e m
( el ataul ebih .)
)
5 Teor iadalah generailsas idar ip irnsip yang memprediks idan
.
b lImuPengetahuans ebagais uatuProsesImiah
k a d it a g u j n u m a n , k u d o r p n a g n e d t i a k r e t a y n a h k a d it A P I
e b A P I s e s o r p i m a h a m e M . s e s o r p n a g n e d n a k h a s i p r e
t ra tr i
a h a m e
m m i fakta-fakta sampa i dengan terbentuk sebuah teo ir . t
e
K eramp lian prose s berkatian dengan metode-metode yang h u p m e ti d g n a y e d o t e M . n a u h a t e g n e p h e l o r e p m e m k u t n u h u p m e ti d
h a i m li e d o t e m t u b e s i d A P I m a l a
d .Metode limiah yatiu metode i r a d t a p a d i d g n a y n a u h a t e g n e p a r a t n a n a k g n u b a g g n e m g n a y
. n a ri k i p i r a d n a u h a t e g n e p n a d n a m a l a g n e
p Cara kejra untuk
b e s i d g n a y h a l u ti k u d o r p h e l o r e p m e
m u tdenganprosesI PA.
: 1 0 0 2 ( i n ir
S 5 )menyatakanbahwaketeramplianprosesI PA m
a r e t e k h a l a d
a plian-keteramplian yang dliakukanpara limuw an d i a
y n a r a t n
a :
)
1 Mengamat i adalah prose s mengumpulkan informas i d
n i g n e p t a l a a u m e s n a k a n u g r e p m e
m ra atau mempergunakan
n e m u rt s n
i untukmembantuala tpengindra. )
2 Menguku radalah membandingkan suatu besaran yang akan n a k p a t e ti d h a l e t g n a y s i n e j e s g n a y n i a l n a r a s e b n a g n e d r u k u i d
. a y n n a u t a s )
3 Mengklasi ifkas iadalahmenyusunataumendistirbusikanobjek , i
s a m r o f n i u a t a , n a i d a j e
k dalam golong-golongan menuru t i
)
4 Mengendailkan vairabel adalah menanda ikarakteirsitk objek k
a f u a t
a to rdalam kejadian atau peirsitwa yang t etap dan yang .
a d e b r e b g n a y i s i d n o k m a l a d i d h a b u r e b )
5 Merumuskan hipotesi s adalah menyusun suatu pernyataan d
n i k g n u m g n a y n a a g u d g n a t n e
t tientukandalampeneilitan. )
6 Melakukan ekspe irmen adalah melakukan suatu percobaan d
h e l o r e p m e m k u t n
u ata yang relevan dengan kegiatan .
n a r u k u g n e p )
7 Menganailsis data adalah mengolah data yang telah diperoleh .
n a a b o c r e p l i s a h i r a d )
8 Membuatl aporan peneilitan adalah menyusun datayang t elah m a l a d n a k r o p a li d n a i d u m e k k u t n u , a y n n a r a n e b e k s i s il a n a i d
. n a it il e n e p n a r o p a l k u t n e b .
c lImuPengetahuans ebagais uatuSikapImiah
a c e m e m m a l a
D hkansuatumasalahseorang limuwanse irng u
t n e tr e t p a k i s l i b m a g n e m a h a s u r e
b yang memungkinkan usaha
a m a n n a g n e d l a n e k i d u ti p a k i S . n a k p a r a h i d g n a y l i s a h i a p a c n e m
h a i m li p a k i
s (S irni , 2001: 1 2 .) Ika (2011 : 4- )5 menyebutkan a
p a r e b e
b ciirs ikap limiahantaral ain:
)
1 Objektfit erhadapf akta
n a d a y n r a n e b e s g n a y n a k a t a g n e m n a it r a m a l a d f it k e j b O
s u r a h a i a k a m , l a v o k u t n e b r e b g n a y l e p a t a h il e m a i : a y n l a s i M
n i g n i a y n it a h m a l a d n u p u a l a w l a v o u ti l e p a k u t n e b n a k a t a g n e m
.t a l u b n a k a t a g n e m
)
2 Tidaktergesa-gesadalammengambi lkeputusan
g n a y a t a d k a y n a b h a l s u r a h n a s u t u p e k l i b m a g n e m k u t n U
a t a d u a l a k i J . t u b e s r e t n a l u p m i s e k g n u k u d n e
m -data tersebu t
a s e g r e t h e l o b k a d it a k a m n a k u g a ri d h i s a m n a d u p m a m m u l e
b
-a s e
g dalammengambi lkeputusan.
)
3 Berhaitt erbuka
m a l a d n u p u a l a w , n i a l g n a r o n a u m e t/ t a p a d n e p a m ir e n e M
n i k g n u m u a t a a d e b r e b t u b e s r e t g n a r o t a p a d n e p a y n it a h
. a ti k t a p a d n e p n a g n e d n a g n a t n e tr e b
)
4 Tidakmencampu radukanf aktadanpendapat
g n e d a d e b r e b a t k a
F a n pendapat .Fakta bersfia tobjek it f i n i i tr e p e s l a h a g g n i h e s f it k e j b u s t a fi s r e b t a p a d n e p n a k g n a d e s
. h a i m li n a it il e n e p m a l a d i r a d n i h i d s u r a h
)
dapa tdtiemukan .Dengan demikian ,pembelajaran d iSD akan mudah .
a w s i s h e l o i m a h a p i d
n a r a j a l e b m e
P IPA hendaknya driancang aga r menyenangkan i
g a
b siswa .Pembelajaran IPA dimodiifkas idengan permainan akan n
i a m r e b l i b m a s r a j a l e B . a w s i s n a a ir e c e k h a b m a n e
m akan
a w s i s h a d u m r e p m e
m untuk memaham imater iyang sedang dipelajar i n
a r a j a l e b m e p m a l a
d AIP .
d a w s i s h a d u m r e p m e m n a k a D S i d u d a p r e t n a r a j a l e b m e
P alam
p r a s a D . u t a u s e s i m a h a m e
m embelajaran terpadu d i SD adalah e
k am mpuan berpiki rsiswa masih global .Pembelajaran d iSD pelru .
n a r a j a l e p g n a d i b i a g a b r e b n a g n e d n a k ti a k i d
.
3 Kompetens iDasarSfiat-sfia tcahaya
il e n e p m a l a
D itan i n iakanmembahas kompetens idasa r6.1 yatiu t
a fi s n a k i s p ir k s e d n e
m -sfia t cahaya . Cahaya sanga t pen itng dalam i
m u b a y a h a c a d a k a d it a k i J . n a p u d i h e
k akan gelap gultia dan itdak
a k
a n ada kehidupan .Benda-benda yang dapa tmemancarkan cahaya a
y a h a c r e b m u s t u b e s i
d .Contoh sumb er cahaya yatiu matahar,i lampu .
b s d , n il il , u p m a l , r e t n e
s Haryanto (2007: 140 )menjelaskan cahaya :
.
a Cahayadapa tmerambatl urus
u a t a k o b m e t h e l o g n a l a h r e t a k ij a k a m s u r u l t a b m a r e m a y a h a C a
k rton beka scahaya itdak dapa tterilhat .Contoh dalam kehidupan ir
a h e
s -har icahayamerambatl uru sdapa tk tia ilha tpadacahaya l ampu ,
ir a h m a l a m i d r e t n e
s cahayadar iproyektorf limdapa tdipancarkanke .r
a y a l
.
b Cahayadapa tmenembu sbendabening
a d n e
B -benda yang dapa td itembu soleh cahaya disebu tbenda a
r a t n a g n i n e b a d n e b k u s a m r e t g n a Y . g n i n e
b lain ari ,kaca ,ketras ,
it s a l
p k puith ,ketra smika ,gelas ,dsb .Benda-benda yang itdak dapa t p a l e g a d n e b k u s a m r e t g n a Y . p a l e g a d n e b t u b e s i d a y a h a c h e l o s u b m e ti d
b n i a l a r a t n
a uku ,globe,t irplek ,kaleng , bd . s
.
c Cahayadapa tdipantulkan
, n i c il g n a y n a a k u m r e p i a n e g n e m a y a h a c a k it e
K sepetr icermin
r a n i s n a k l u t n a m e m n a k a r a t a d n i m r e C . n a k l u t n a p i d n a k a a y a h a c , r a t a d
. a j a s h a r a u t a s a d a
p Rostiawaty dan A ir s Muharam (2008: 70 ) s
p n a k s a l e j n e
m emantulan cermin i n idisebu tpemantulan t eratur .Akan k
g n a y n a a k u m r e p i a n e g n e m a y a h a c a k ij , i p a t e
t asar , pantulan
i tr e p e s a y a h a c n a l u t n a m e P . h a r a a l a g e s e k r u b m a h r e t n a k a a y n a y a h a c
t u b e s i d i n
i pemantulanbau r(dfius.)
g n a t a d r a n i s = 1 : n a g n a r e t e K
2=permukaancerminataubenda
3=s ina rpantul
: u ti a y 3 i d a j n e m n a k g n o l o g i d n i m r e c , a y n n a a k u m r e p n a k r a s a d r e B
)
1 Cermin data radalahcermin yang memiilk ibagian pemantulan cahaya r
a t a d g n a
y ,contoh :cermin iras .Bayangan , u m e s a y n t a fi s r a t a d n i m r e c k u t n e b i d g n a y
. a y n a d n e b n a g n e d a m a s n a d , k a g e t
)
2 Cermin cekung adalah cermin yang a y a h a c n a l u t n a m e p n a i g a b i k il i m e m
i tr e p e s i n i n a g n u k e C . n a g n u k e c a p u r e b
n a i g a b : h o t n o C . a l o b u t a u s m a l a d n a i g a
b dalam lampu mobi ldan
r a b m a
G 2 .Pemantulant eratur Gambar .3 Pemantulanbau /rdfius
g n u k e c n i m r e C . 5 r a b m a G
i r a d t a k e d a d n e b a k ij , g n u k e c n i m r e c k u t n e b i d g n a y n a g n a y a B . r o t o m
i r a d h u a j a d n e b a k i J . r a s e b h i b e l , k a g e t , u m e s a y n t a fi s g n u k e c n i m r e c
. k il a b r e t , a t a y n a y n t a fi s g n u k e c n i m r e c )
3 Cermin cembung adalah cermin yang memiilk ibagian pemantulan p
u r e b a y a h a
c a cembungan . Contoh : . r o t o m n o i p s a c a k , li b o m n o i p s a c a k
n i m r e c k u t n e b i d g n a y n a g n a y a B
.l i c e k h i b e l , k a g e t , u m e s u ti a y g n u b m e c
.
d Cahayadapa tdibiaskan
a l e g n a g n e d m u n i m u m a k a k it e
K s ,menggunakan sedotan plasitk.
. k e d n e p h i b e l n a d h a t a p i tr e p e s t a h il r e t t u b e s r e t k it s a l p n a t o d e S
? i d a jr e t t a p a d i n i l a h a p a g n e
M sedotan yang terilha t patah
t a p a d t a fi s r e b a y a h a c u ti a y a y a h a c t a fi s u t a s h a l a s n a k k u j n u n e m
s a i b i
d kan .Cahayadapa tdibiaskan ijkacahayamelalu i2mediumyang
. a d e b r e b
g n u b m e c n i m r e C . 6 r a b m a G
n a s a i b m e P . 7 r a b m a
: n a g n a r e t e K
)
1 Sina rdatang merupakan sina ryang menuju dinding pantul .Sina r
g n i d n i d h e l o n a k s a i b i d h a l e t e s n a k s a i b i d g n a y r a n i s n a k a p u r e m s a i b
.l u t n a p
)
2 Bidang pantu latau bidangbia smerupakan bidang pembata santara
. a y a h a c n a k s a i b m e m u a t a n a k l u t n a m e m t a p a d g n a y m u i d e m a u d )
3 Gair s norma l merupakan gair s yang dibua ttegak luru s dengan
.s a i b g n a d i b u a t a l u t n a p g n a d i b
)
4 Sudu tdatangmerupakansudu tyangdibentuk oleh sina rdatang dan
.l a m r o n s ir a g
)
5 Sudu tbia smerupakansudu tyangdibentukoleh sina rbia sdangair s
.l a m r o n
t a p a r g n a r u k g n a y t a z i r a d t a b m a r e m a y a h a c a k i J
n a k a a y a h a c a k a m , t a p a r h i b e l g n a y t a z e k
a i b i
d skan mendekat i gair s normal . Misaln ya .r
i a e k a r a d u i r a d t a b m a r e m g n a y a y a h a c
e k t a p a r h i b e l g n a y t a z i r a d t a b m a r e m a y a h a c a k i J
i b i d n a k a a y a h a c a k a m , t a p a r g n a r u k g n a y t a
z askan
i M . l a m r o n s ir a g i h u a j n e
m saln ya cahaya yang
a r a d u e k r i a i r a d t a b m a r e m
ri a e k a r a d u i r a d a y a h a c n a t a b m a r e P . 8 r a b m a G
: n a s a i b m e p a w it s ir e p n i a l h o t n o C
)
1 Ikand ikolamyangj ernihkeilhatanl ebihbesa rdar iasilnya.
)
2 Dasa rkolamkeilhatanl ebihdangkal.
)
3 Jalan beraspa lpadasiang har iyangpana skeilhatan sepetr iberari .
t u b e s i d i n i n a i d a j e
K fatamorgana. )
4 Pensi l yang disimpan d i dalam gela s yang beirs i ai r terilha t k
o k g n e
b .
.
e Cahayapu itht erdir idar ibeberapawarna e b e s h it u p t a h il r e t g n a y i r a h a t a m a y a h a
C narnya perpaduan dar i
i a g a b r e
b macam warna yang disebu tspekrtum cahaya .Spekrum cahaya n a s e t e T . u g n u , a li n , u ri b , u a ji h , g n i n u k , a g g n ij , h a r e m a n r a w s a t a i ri d r e t
a i b m e m n a j u
h skancahayamatahar isehinggawarnapuithcahayamatahar i k
e p s i d a j n e m i a r u r e
t trum yang menyerupa iptia-ptia warna yang disebu t .i
g n a l e p
.
F KerangkaPikir
t e k n a k a p u r e m A P I n a r a j a l e b m e
P eramplian yang itdak lepa sdar i s
s e s o r
p ain smeskipun yang dipelajar iproduk sains .Untuk mempelajar i s
s e s o r p u t a u
s ain stersebut ,siswa hendaknya didorong untuk melakukan i
. g n u s g n a l a r a c e s n a t a i g e k n a d k e t k a r
p Metode ceramah kurang tepa t
s s e s o r p u t a u s i r a j a l e p m e m k u t n u n a k a n u g i
d ains .Oleh karena tiu ,guru
u lr e
p menggunakan metode yang mengaktfikan siswa untuk melakukan .s
n i a s s e s o r
p Siswa akan lebih banyak terilba t dalam pembelajaran . ,
n a i k i m e d n a g n e
D siswa akan senang dan tetrairk atau dapa tdikatakan t
a n i m r e b g n u r e d n e
c terhadappelajaranI PA. Denganperasaans enangak an p
a k i s a d a p k a p m a d r e
b postifit erhadap pelajaran IPA .Lebih j auhl agi ,ha l t
u b e s r e
t akanmeningkatkanprestas ibelajarsiswa.
i ri u k n i e d o t e
M terbimbing adalah salah satu metode limiah yang m
a l a
d pembelajarann Sya. iswa menemukan send ri ifakta ,konsep , dan p
i s n ir
p yang sedangdipelajairnya .Guru dalam metodei nkuiir t erbimbing . a w s i s a d a p e k s a u l p u k u c g n a y k u j n u t e p u a t a n a g n i b m i b n a k a i d e y n e m
a d a w s i s u t n a b m e m u r u
G lam merumuskan masalah dan membeirkan .
n a r a j a l e b m e p h a k g n a l p a it e s m a l a d n a g n i b m i b
n a g n e
D metode inkuri i terbimbing , siswa akan lebih mudah t a b il r e t f it k a a w s i s a k it e k a y n ir a j a l e p i d g n a d e s g n a y i r e t a m i m a h a m e m
. n a r a j a l e b m e p m a l a
d Siswa akan t e trairk dan senang mengikut ipelajaran .
t a n i m r e b g n u r e d n e c n i a l a t a k n a g n e d u a t
a Dengan penerapan metode
ir i u k n
i terbimbing, penelti iyakinmampumeningkatkanmina tdanprestas i r
a j a l e
b siswa mater isfiat-sfia tcahaya siswa kela sV SD Neger i1 Taij , p
a n e g r e t s e m e s n e t a l
.
G Hipotesi sTindakan
n a k r a s a d r e
B vairabe l peneilitan , peneilitan sebelumnya , kaijan k
a t s u
p a ,dan kerangka berpikri d iatas ,penelti imengemukakan hipotesi s :
a w h a b
.
1 “Metode Inkui ir Terbimbing dapa tdigunakan untuk meningkatkan t
a fi s i r e t a m a d a p A P I t a n i
m -sfia tcahaya pada siswa kela sV SD ij
a T 1 i r e g e
N ,Klatensemeste rgenaptahunpelajaran2011/2012. ”
.
2 “Metode Inkui ir Terbimbing dapa tdigunakan untuk meningkatkan i
s a t s e r
p belajarI PA padamater isfiat-sfia tcahayapadasiswakela s V SD Neger i 1 Taij , Klaten semeste r genap tahun pelajaran
2 1 0 2 / 1 1 0
I I I B A B
N A I T I L E N E P E D O T E M
.
A Jeni sPeneilitan
n a it il e n e p s i n e
J yang digunakan dalam peneilitan in iadalah jeni s .s
a l e K n a k a d n i T n a it il e n e
P Peneilitan Tindakan Kela s (PTK ) adalah i u l a l e m i ri d n e s a y n s a l e k m a l a d i d u r u g h e l o n a k u k a li d g n a y n a it il e n e p
e d i ri d i s k e lf e
r ngan tujuan untuk memperbaik ikinejranya sebaga iguru g
n i n e m i d a j n e m a w s i s r a j a l e b l i s a h a g g n i h e
s ka t(Wardhani ,dkk ,2007 :
1 .)4 PTK mengangka t masalah-masalah yang dihadap i oleh guru di n
a g n a p a
l . Selain tiu ,PTKjugabetrujuanmemperbaik imutu pembelajaran s
a l e k i
d .Upaya perbaikan in idliakukan dengan melaksanakan itndakan untuk mencar ijawaban ata spermasalahan yang diangkat .Peneilitan in i
a m a s a jr e k e b i ti l e n e p u ti a y , u r u g n a g n e d f it a r o b a l o k r e b a r a c e s n a k u k a li d
. t u b e s r e t s a l e k i d n a r a j a l e b m e p u t u m i k i a b r e p m e m k u t n u
u ti a y a m a t u h a k g n a l t a p m e t a p a d r e t K T P n a a n a s k a l e P a c n e r e
p naan , itndakan ,observasi ,dan relfeks.i Empa tlangkah tersebu t .
s u l k i s t u b e s i d g n a y n a g n u b m a n i s e k r e b g n il a
s DalamPTK iin terdapa tdua
. s u l k i
, a m a g a ti w D . a y a ji W , h a m u s u K : r e b m u S
( Dedi .2009 :44)
.
1 Perencanaan
n a t a i g e
K merencanakan itndak lanju tdar ipermasalahan yang .
a d
a Setelah masalah dapa t diidenitifkasikan dan mengetahu i n a k a g n a y n a k a d n it a n a c n e r n u s u s i d t a p a d a k a m a y n b a b e y n e p
i s a t a g n e m m a l a d t a p e t g n a y i s u l o s i t u p il e m i n i a n a c n e R . n a k u k a li d
.t u b e s r e t h a l a s a m
n a a n a c n e r e P
(Planning)
n a k a d n i T
(Ac iton) i
s k e f e R (Re lfecitng
)
n a t a m a g n e P
(Observing) n a a n a c n e r e P
) g n i n n a l P (
n a k a d n i T
(Ac iton)
n a t a m a g n e P
(Observing) i
s k e f e R (Relfec itng
) h
a b u r e
P an
K T P m a l a d s u l k i S . 1 1 r a b m a G
I s u l k i S
.
2 Tindakan
, i n i n a t a i g e k m a l a
D penelti i melaksanakan itndakan sesua i n
a g n e
d perencanaan. Selanjutnya , penelti i mengimplementasikan .
n a r a j a l e b m e p m a l a d t u b e s r e t n a k a d n
it Tindakan yang pailng baik
m a l a d i p a d a h i d g n a d e s g n a y h a l a s a m n a k h a c e m e m u p m a m u ti a y
.t u b e s r e t s a l e
k
.
3 Observasi
a i g e
K tan in i mengamat i dengan pedoman observas i yatiu n
e m u rt s n
i yang telah dibua tdalam perencanaan .Hasi lobservas i i s i v e r n a d i s k e lf e r n a k u k a l e m k u t n u n a g n a b m it r e p n a h a b n a k i d a ji d
u s u y n e m k u t n
u nr encanadan itndakans elanjutn ya.
.
4 Relfeksi
M lelau i relfeks i penelti i dapa t menentukan apa yang telah i
d m u l e b g n a y a p a n a d i a p a c i
d capa isetraapayang pelru diperbaiki . h
a
T ap in ipailng penitng untuk memaham idan member imakna g n a y n a k a d n it a y n a d a t a b i k a i d a jr e t g n a y l i s a h n a d s e s o r p p a d a h r e t
a li d h a l e
.
B SetitngPeneilitan
n a it il e n e P t a p m e T . 1
k a t e lr e t g n a y i j a T 1 i r e g e N D S i d n a k u k a li d i n i n a it il e n e p t a p m e T
. n e t a l K n e t a p u b a k , n a n a b m a r P n a t a m a c e k , ij a T a s e d i d
b u S .
2 jekPeneilitan b
u
S jek peneilitan in i adalah Siswa SD Neger i 1 Taj i tahun l
e
p ajaran2011 1/20 2 kela sVyangbejrumlah24 siswa . 3 b . jO ekPeneilitan
b
O jek peneilitan i n iadalah peningkatan mina tdan prestas ibelaja r e
d o t e m n a k a n u g g n e m n a g n e
d inkuiir terbimbing pelajaran IPA mater i t
a fi
s -sfia tcahaya siswa kela sV SD Neger i1 T i aj tahun pelajaran 1
1 0
2 /2012.
n a it il e n e P u t k a W . 4
n a it il e n e
P in id liaksanakan selama 7 bulan pada semeste rgenap n
u h a
n a it il e n e P l a w d a J : 1 l e b a T o
N Kegiatan Bulan
r e b m e s e
D Januair Febuair Maret Aprli M ei J uni 1 O ebs rvas ipra
n a it il e n e
p √
2 PenyusunanProposal √ √ 3 Permohonani z in
n a it il e n e
p √
4 Pengumpulandata √
5 Pengolahandata √ √
6 Penyusunan l aporan √ √
7 U ijans k irpsi √
8 Revisi √
9 Pembuatanaritkel √
.
C Rencana Tindakan
p a d i n i n a it il e n e p r a g
A a tbejralan dengan l anca,rpenelti imembua t n
u g i d n a k a a y n it n a n g n a y n a it il e n e p n a t a i g e k n a g n a c n a r u t a u
s akans ebaga i
g n a y n a t a i g e k n a g n a c n a R . it il e n e p n a k u k a li d n a k a g n a y n a t a i g e k n a u c a
: t u k ir e b i a g a b e s s u l k i s a u d i r a d i ri d r e t n a it il e n e p a m a l e s n a k u k a li d n a k a
.
1 Persiapan
.
a Permintaani zinkepadaKepalaSDNeger i1T aj.i .
b Melakukan wawancara dengan guru dan kepala sekolah untuk .
.
c Mengamat idatfa rnliais iswat ahuns ebelumnya. .
d Melakukan observas ipada siswa kela sV SD Neger i1 T aij m ata w
s i s n a r a b m a g i u h a t e g n e m k u t n u A P I n a r a j a l e
p a .
.
e MenyusunProposa lPeneilitan.
.f Mengkaj i standa r kompetensi , kompetens i dasar , dan mater i .
a y n k o k o p .
g Menyusun sliabus ,untukl ebihj elasnya ilha tlampiran 1 halaman 1
1 8 . .
h Menyusun Rencana Pelaksanaan Pembelajaran(RPP) ,untuk lebih t
a h il a y n s a l e
j lampiran2halaman120.
.i Menyusun irngkasan mateir ,untuk l ebih j elasnya ilha tlampiran3 1
n a m a l a
h 35.
.j Menyusun Lemba rKejra Siswa (LKS) ,untuk l ebih j elasnya ilha t 4
n a r i p m a
l halaman141. .
k Menyusun insrtumen pengumpulan data (rub irk pengamatan , i
s i k , a r a c n a w a w n a m o d e
p -kis i soal , soa l evaluasit/es , dan )
n a i a li n e p n e m u rt s n
i .
.l Membua tskenairo pembelajaran yang beirsikan langkah-langkah n a k a d n it i s a t n e m e l p m i a k g n a r m a l a d u r u g n a k u k a li d g n a y
perbaikanyangt elahd riencanakan. .
m Mempersiapkanf aslitia sdansaranapendukungyangdipelrukan d i .
.
2 RencanaTindakans eitaps iklus
Setelah diperoleh gambaran keadaan kelas , maka dliakukan :t
u k ir e b i a g a b e s s a l e k n a k a d n it
.
a SiklusI
, n a u m e tr e p i l a k a u d a m a l e s n a k a n a s k a li d n a k a i n i s u l k i S
n a u m e tr e p p a it e s a n a m i
d beralokasikan2J P. )
1 RencanaTindakan
, s u b a li s , a r a c n a w a w n a u d n a p , t a n i m k ir b u r n u s u y n e m i ti l e n e P
k ir b u r , n a b a w a j i c n u k n a d i s a u l a v e l a o s , r a j a n a h a b , S K L , P P R
, n a a b o c r e p n a h a b n a d t a l a , a i d e m , k ir o t o m o k i s p k ir b u r , fi t k e f a
. k o p m o l e k m a l a d a w s i s i g a b m e m
)
2 PelaksanaanTindakanI )
a Menyampaikan kompetens idasar, indikator,t ujuan yangakan . n a k a n a s k a li d n a k a g n a y n a t a i g e k a n a c n e r m a l a d i a p a c i d )
b Siswa menyimak penjelasan dar iguru t entang rancangan atau .
n a k u k a li d n a k a g n a y n a t a i g e k k u j n u t e p )
c Siswa melaksanakan kegiatan yang ada d idalam LKS secara n
i s a m ( k o p m o l e k r e
b g-masing kelompok berangotakan 6 .)
g n a r o )
d Siswamembuatl aporanhasi lkegiatanyangadad idalamLKS. )
e Siswa melakukan presentas ihasi llaporan kgiatan yang telah t
a u b i
d .Mengadakan te satau evaluas ipembelajaran (siklu s I e
k n a u m e tr e
)
3 Observasi i ti l e n e
P melakukan observas i atau pengamatan terhadap . i s a v r e s b o r a b m e l n a k a n u g g n e m n a g n e d n a r a j a l e b m e p n a a n a s k a l e p
j b
O ek peneilitan adalah mina tsiswa dan prestas ibelaja rsiswa n
e d n a r a j a l e b m e p n a k a n a s k a l e m m a l a
d gan menggunakan metode
ir i u k n
i terbimbing.
)
4 Relfeksi
a s il a n a i d n a d n a k l u p m u k i d h a l e t g n a y i s a v r e s b o a t a d i r a D
n a a n a s k a l e p i r a d l i s a h h a k a p a n a k i s k e lf e ri d t a p a d n a i d u m e k
e d k a d it u a t a l i s a h r e b n a k a n a s k a li d g n a y n a k a d n
it ngan tujuan
n a k t a k g n i n e m k u t n u u ti a y n a it il e n e
p mina tdan prestas ibelaja r a
g a b e S . a w s i
s iupayapembenahan itndakan padasiklu sI ,penelti i s
u l k i s a d a p n a k u k a li d n a k a g n a y n a k a d n it n a k a n a c n e r e
m I Iyang
. h a l a s a m n a u m e t n a d i s k e lf e r li s a h a d a p u c a g n e m
.
b SiklusI I
n a s k a li d n a k a i n i s u l k i
S akan selama dua kal ipetremuan , n
a u m e tr e p p a it e s a n a m i
d beralokasikan2J P. )
1 PerencanaanTindakan i
ti l e n e
P memperbaik iRencana Pelaksanaan Pembelajaran ,)
P P R
( LKSberdasarkanhaslir elfeks.i )
)
a Siswamenyimakpenjelasandar igurut entangr ancanganatau .
n a k u k a li d n a k a g n a y n a t a i g e k k u j n u t e p )
b Siswamelaksanakan kegiatanyang adad idalamLKSsecara g
n i s a m ( k o p m o l e k r e
b -masing kelompok beranggotakan 4 .)
g n a r o )
c Siswa membua t laporan dar i hasi l kegiatan yang telah .
n a k u k a li d )
d Siswa melakukan presentas i laporan kegiatan secara .s
a l e k n a p e d i d n a it n a g r e b )
e Mengadakan te s atau evaluas i pembelajaran (siklu s I I e
k n a u m e tr e
p - )2 .
)
3 Observasi
s u l k i s n a g n e d a y n l a h a m a
S I ,pada siklu sI Ipenelti iselaku p a d a h r e t n a t a m a g n e p u a t a i s a v r e s b o n a k u k a l e m r e v r e s b o
m n a g n e d n a r a j a l e b m e p n a a n a s k a l e
p enggunakan l emba robservasi . j
b
O ek peneilitan adalah mina tdan prestas ibelaja rsiswa dengan ir
i u k n i e d o t e m n a k a n u g g n e
m terbimbing.
)
4 Relfeksi a t a d i r a
D observasi telah dikumpulkan dan dianailsa n a a n a s k a l e p i r a d l i s a h h a k a p a n a k i s k e lf e ri d t a p a d n a i d u m e k
n a u j u t n a g n e d k a d it u a t a l i s a h r e b n a k a n a s k a li d g n a y n a k a d n it
r a j a l e b i s a t s e r p n a d t a n i m n a k t a k g n i n e m k u t n u u ti a y n a it il e n e p
. a w s i
.
D InstrumenPeneil itan
e n e p m a l a
D ilitan i n ipeubahnyaadalah mina tdan prestas ibelajar . k ir b u r n a k a n u g g n e m n a t a m a g n e p i u l a l e m h e l o r e p i d t a n i m i a n e g n e m a t a D
n a k g n a d e S . a r a c n a w a w n a m o d e p n a k a n u g g n e m a r a c n a w a w n a d t a n i
m data
. a jr e k k u j n u n a d s e t n a k a n u g g n e m r a j a l e b i s a t s e r
p Be irkut i ndikator ,cara
m e
m peroleh data ,dan juga insrtumen yang digunakan dalam peneilitan i
n i .
l e b a
T 2 :PeubahdanI nstrumenPeneilitan o
N Peubah Indikator Data Pengumpul n
a Insrtumen 1 Minat 1)Perasaans enang
)
2 Perhaitandalam r
a j a l e b )
3 Kemauanuntuk ir i d n a k g n a b m e g n e
m
)
4 Keterilbatans iswa n a r a j a l e b m e p m a l a d
h a l m u J
a w s i s
g n a y
t a b il r e t
a m a g n e
P
-n a t dan
a r a c n a w a w
k ir b u R
n a t a m a g n e p
n a d t a n i m
n a u d n a p
a r a c n a w a w
2 Prestas i r a j a l e b
a w s i s
)
1 R aa -t ratanlia i n a g n a l u )
2 Persentasej umlah g n a y a w s i s
M K K i a p a c n e m
s e t i a li N
n a d
s e t n o n
w s i s a
s il u tr e t s e T
k u j n u n a d
a jr e k
r a b m e L
n a g n a l u / s e t
a w s i
s dan k ir b u r
n a t a m a g n e p
a jr e k k u j n u
.
1 Rub irkpengamatan
k ir b u
R pengamatan digunakan untuk mencar idata prestas ibelaja r ,
fi t k e f a k e p s