• Tidak ada hasil yang ditemukan

PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2019

Membagikan "PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI"

Copied!
135
0
0

Teks penuh

(1)

P U D I H A N K A

M DUAORANGPENGGUNANARKOBAJ ENISSABU- SABU A T R A K A Y G O Y N A D N A N ” I C N U K “ I S A T I L I B A H E R A G A B M E L I D

TAHUN2011/2012MENURUTTEOR IVICTORFRANKL S

U S A K I D U T S ) I P A R E T O G O L (

i s p ir k S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r P

: h e l o n u s u s i D

y t u t s a li W i w D g n a d n E . F

9 2 0 4 1 1 1 6 0 : M I N

G N I L E S N O K N A D N A G N I B M I B I D U T S M A R G O R P

N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(2)

i P

U D I H A N K A

M DUAORANGPENGGUNANARKOBAJ ENISSABU- SABU L

I B A H E R A G A B M E L I

D ITAS I“KUNCI”NANDANYOGYAKARTA TAHUN2011/2012MENURUTTEOR IVICTORFRANKL

S U S A K I D U T S ) I P A R E T O G O L (

i s p ir k S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r P

: h e l o n u s u s i D

y t u t s a li W i w D g n a d n E . F

9 2 0 4 1 1 1 6 0 : M I N

G N I L E S N O K N A D N A G N I B M I B I D U T S M A R G O R P

N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(3)
(4)
(5)

v i

N A H A B M E S R E P N A D O T O M

N A I A M A D E K A O D

. . … N A I A M A D E K u k a h a l n a k ir e b n a h u T “

l a h . … A M I R E N E M t a p a d k u t n

U -ha lyang itdakdapa tAKUubah…. . n a d … h a b u U K A t a p a d g n a y A P A … h a b u g n e m k u t n u N A I N A R E B E K

” a y n a u d e k n a k a d e b m e m t a p a d k u t n u N A A N A S K A J I B E K

n i m A

k u t n U u k a y r a K n a k h a b m e s r e p u K

u k a d a p a y n h i s a K s a t a a i r a M a d n u B n a d s u s e y n a h u T

( k a p a

B Alm .Yohane sDonoroto) danibu(MariaSr iBanon )

e w a n i C

n u g n a B u k s a

M ,MbakVitadanadik-adikuTetet,Ab idan

l e z n

A

t i g i S s u n i t s u g A a t r e s y li m a F d n a e l o m e w i S y d d o D

k a n

A -anakkut erkasih

n a v a P n a d a i s u L , o n a i r a M , a t e r a g r a M , a h t r a y ll i B ) m l A (

a t r e

S ketigakeponakankuGrey,Anne danMichael

, g n a y a s h i s a k , A O D a u m e s k u t n u h i s a k a m ir e

T pendampingan dan

n a il a k t r o p p u

s semua kepadaku ,yang membawaku padasaa t n

a d u k p u d i h m a l a d n a k a i g a h a b m e m g n il a

p mengajairku untuk

d a n r a w i r e b m e m a tr e s a i n u d i g a b a t a m a k u b m e

m an makna pada

(6)

v

A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P

Saya menyatakan dengan sesungguhnya bahwa sk irps iyang saya tuil sin i n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d it

a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a

d layaknyakarya limiah.

, a tr a k a y g o

Y 29Agustu s2012

y t u t s a li W i w D g n a d n E . F

(7)

i v

N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L

S U P M A K N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P

a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a

Y mahasiswaUniverstia sSanataDharma: a

m a

N :F .EndangDw iWliastuty a

w s i s a h a M r o m o

N :061114029

P U D I H A N K A

M DUAORANGPENGGUNANARKOBAJENIS U

B A

S -SABUD ILEMBAGAREHABILITAS I“KUNCI”NANDAN YOGYAKARTATAHUN2011/2012MENURUT

C I V I R O E

T TORFRANKL

S U S A K I D U T S ) I P A R E T O G O L (

n a a k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e D

: l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n

U

a tr e s e

B perangka tyangdipelrukan( bliaada.) Dengan demikiansayamembeirkan a

d a p e

k Perpustakaan Universtias Sanata Dharma hak untuk menyimpan , n

a k h il a g n e

m dalam bentuk media lain ,mengelolanya dalam bentuk pangkalan n

a k i s u b ir t s i d n e m , a t a

d secara terbatas ,dan mempubilkasikannyadi i nterne tatau k

u t n u n i a l a i d e

m kepenitngan akademis tanpa pelru meminta ni ij d air saya n

u p u a

m membeirkanroyatlykepadasayaselamatetap mencantumkannamasaya i

a g a b e

s penu il .s

n a i k i m e

D pernyataan ii n sayab uatdengansebenarnya. a

tr a k a y g o Y i d t a u b i D

a d a

P tanggal , 92 Agustus2012 n

a k a t a y n e m g n a Y

g n a d n E .

(8)
(9)
(10)

x i

R A T N A G N E P A T A K

Penuil smengucapkan syuku rkepadaTuhanYang MahaEsaata srahma t n

a

d kasihkaruniaNya,s etrabimbinganNyas elamaprose spenyelesaians k irpsii ni . A B O K R A N A N U G G N E P G N A R O A U D P U D I H A N K A M “ l u d u jr e b i n i i s p ir k S

U B A S S I N E

J -SABU D ILEMBAGA REHABILITAS I“ KUNCI” NANDAN 2

1 0 2 / 1 1 0 2 N U H A T A T R A K A Y G O

Y MENURUT VICTOR FRANKL

R E T O G O L

( API )STUD IKASUS

r a l e g h e l o r e p m e m k u t n u t a r a y s u t a s h a l a s n a k a p u r e m i n i i s p ir k s n a n u s u y n e P

n a u r u g e K s a tl u k a F g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r P n a k i d i d n e P a n a jr a S

. n a k i d i d n e P u m lI n a d

Penuil sbanyak mendapatkan pengalaman selama prose spenyelesaian sk irps i n u m a n , n a k g n a n e y n e m g n a r u k n u p u a t a n a k g n a n e y n e m n a m a l a g n e p k i a B . i n i

g n e p a u m e

s alaman tiu merupakan pelajaran yang berharga bag iperkembangan .s

il u n e p i ri d

Sk irpsi i n idapat t erwujud berka tbantuan dan kejrasama dar iberbaga ipihak e

t g n a

y lah bersedia membimbing ,membantu dan selalu membeirkan dorongan m a l a d u ti a n e r a k h e l O . i n i i s p ir k s n a i a s e l e y n e p s e s o r p a m a l e s s il u n e p a d a p e k

: a d a p e k h i s a k a m ir e t n a p a c u n a k i a p m a y n e m n i g n i s il u n e p i n i n a t a p m e s e k

.

1 Dr .M.M .Sr iHastuit ,M.S.i ,selaku dosen pembimbing yang telah banyak i s a v it o m e m a tr e s g n i b m i b m e m k u t n u n a ri k i p n a d a g a n e t , u t k a w n a k a i d e y n e m

(11)

x .

2 Dr .Gendon Barus ,M.S.i ,selaku Dosen Pembimbing Akademik yang telah t

a g n a m e s n a k ir e b m e

m dan mo itvas iaga rsegeramenyelesaikan sk irps ipada s

il u n e

p .

.

3 BapakdanI buDosend iProgramStud iBimbingandanKonseilngUniverstia s a

m r a h D a t a n a

S terutama kepadaDrs .T.APrapancaHary ,M.Si .yang itdak .s

il u n e p a d a p t a g n a m e s ir e b m e m a y n it n e h i t n e h .

4 B .r Apolona ir sSetara ,FC ,selaku Kepala Lembaga Rehablitias i”KUNCI” a

tr a k a y g o Y n a d n a

N yang telah membe irkan kesempatan kepada penu il s n

a k a d a g n e m k u t n

u peneilitans tudykasu .s .

5 Br . Poilcarpus , FC dan Ma s Agu s yang membentu peneilit dalam l

o r e p m e m h a d u m r e p m e

m ehdatadanwawancarapeneilitans tud ikasusi ni . .

6 Kepada ZE dan EIt,e irma kasih ata s kesediaan kailan untuk berbag i .

i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s n a m a l a g n e p .

7 P ara Famliy penghun i lembaga rehab litias i besetra staf f yang selalu ir

e b m e

m semanga tdan menciptakan suasana yaang nyaman dan relas iyang .s

il u n e p i g a b n a k g n a n e y n e m .

8 Teman-teman Program Stud iBimbingan dan Konseilng angkatan 2006 dan u

k t a b a h a

s Ma sAgung ,Maitus ,Sendy, Nev ,i Nino dan Siska yang selalu r

o d n a d t a g n a m e s n a k ir e b m e

m ongankepadapenuil sselamaprose spenuilsan .i

s p ir k s .

9 Teirmakasih kepadaseluruh keluargaku Om,Tante ,Pakde, Budhe dan yang u

t a s r e p u t a s n a k t u b e s s il u n e p t a p a d k a d

it , yang telah membantu dan

n a g n u k u d n a k ir e b m e

(12)

i x .

0

1 Terima kasih kepada Rm .Rudi ,SJ ,Rm .Hajranto ,S ,J Rm .Kir sS ,J R m. In ,J

S o h o r g u

N Rm .Bangun ,Pr ,Rm .Margo MSF ,Rm .Sigi tSVD ,Rm .Asodo , I

M

O danFr .SuherwantoS ,Jata sdukungandoabag ipenuil .s .

1

1 Teirma kasih untuk Suste rInez FCJ ,Mbak Tres ,Suste rAgulia SPM nd a t

s ir h C y r e M r e t s u

S ,SSPS ,untuks emuadukungandoa bag ipenuil .s

h i s k a m ir e t n a k p a c u g n e m s il u n e p i t a h n a h a d n e r e k a l a g e s a l a g e s n a g n e D

n a i a s e l e y n e p s e s o r p m a l a d s il u n e p u t n a b m e m h a l e t g n a y k a h i p a u m e s a d a p e k

r a s e b g n a y n a p a r a h i k li m e m s il u n e P . i n i i s p ir k

s semoga sk irps iin idapa t

.t a a f n a m r e b

(13)

ii x

I S I R A T F A D L

U D U J N A M A L A

H ... i G

N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A

H ... ii N

A H A S E G N E P N A M A L A

H ... iii N

A H A B M E S R E P N A D O T T O M N A M A L A

H ... vi Y

N R E

P ATAANKEASLIANKARYA ... v I

S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E

L ... iv

K A R T S B

A ... i.... v i T

C A R T S B

A ... ii..v i R

A T N A G N E P A T A

K ... ix I

S I R A T F A

D ... x ii N

A U L U H A D N E P . I B A B

.

A Lata rBelakangMasalah... 1 .

B PerumusanMasalah ... 5 .... .

C TujuanPeneilitan ... 6 .

D Manfaa tPeneilitan ... 6 .

E De ifnis iOperasional ... 7 .... I

I B A

B .KAJIANTEOR I .

A MaknaHidup... 9 .

1 PengeritanMaknaHidup ... 8 .

2 LandasanLogoterapi... 01 .

3 Karakte irsitkMaknaHidup ... 21 .

4 Sumber-sumbe rMaknaHidup ... 31 .

5 Metode-metodeMaknaHidup... 41 .

6 Dimensi-dimens iMaknaHidup ... 61 .

7 Jeni sMaknaHidup ... 81 .

8 Proses-prosePerubahandar iPenghayatanHidupTak M

a n k a m r e

B enjad iLebihBermakna... 12 .

9 IndikatorPengukuranMaknaHidup ... 32 .

B NARKOBA ... 42 .

1 PengeritanNarkoba ... 42 .

2 PenyalahgunaanNarkoba... 52 .

3 Faktor-fakto ryangMendorongSeseorangMenyalahgunakan a

b o k r a

N ... 72 .

4 J s-eni jeni sNarkoba... 92 .

5 UpayaPemuilhanPecanduNarkoba ... 13 .

6 Sebab-sebab(moitvasi )SeseorangPutu sNarkoba... 43 .

7 MantanPenggunaNarkoba ... 53

N A I T I L E N E P O G O L O D O T E M . I I I B A B

.

A Jeni sPeneilitan ... 63 .

B SubyekPeneilitan ... 63 .

(14)

ii i x .

D TeknikPengumpulanData... 63 .

E TeknikAnailsi sData ... 7.... 3 .

F TeknikPeme irksaanKeabsahanData ... 83 .

G Langkah-langkah/Tahap-tahapPeneilitan ... 9.... 3 .

1 TahapPra-Lapangan ... 93 .

2 TahapKegiatanLapangan... 04 .

3 TahapAnailsis ... 14 .

V I B A

B HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN .

A Jadwa lKegiatanProse sWawancara ... 42 .

B Hasi lWawancara... 43 .

C Anailsis ... 77 .

D Pembahasan ... 79 .

V B A

B KESIMPULANDANSARAN .

A Kesimpulan ... 99 .

B Saran ... 01 0 A

K A T S U P R A T F A

D ... 11 0 N

A R I P M A L

1 N A R I P M A

L Sura tPeneilitan... 01 3 2

N A R I P M A

L PedomanPetranyaanWawancaraUmum ... 01 4 3

N A R I P M A

L PedomanPetranyaanWawancaraMaknaHidup... 01 7 4

N A R I P M A

L Jadwa lKegiatanRehablitiasi ... 01 8

(15)

1 I B A B

N A U L U H A D N E P

.

A LatarBelakang

Masalah narkoba dan psiko rtopika telah menjad imasalah yang sanga t

s u ir e

s .Kenyataannyanarkobatelah em leka tdengan kehidupan masyaraka t

. i n i g n a r a k e

s Pada tahun 2009 ,kasu spenyalahgunaan narkoba d iDaerah

IsitmewaYogyakatramenempat ipeirngka tkeduas etelahDKIJ akatradengan

P a t a d ( g n a r o 0 8 9 . 8 k a y n a b e s a n u g g n e

p o lda DIY ,2009) .Daerah rawan

, n a m e l S n e t a p u b a K i t u p il e m Y I D i d a b o k r a n n a a n u g h a l a y n e

p Kabupaten

. a tr a k a y g o Y a t o K n a d , l u t n a B

Kecanduan narkobabukanlah merupakan suatu kejadian yang sederhana

ir a d t a b i k a n a k a p u r e m n a k n i a l e m , a y n ir i d n e s n a g n e d i d a jr e t u a t

a berbaga i

r o t k a

f ,baik individu maupun ilngkungan .Kedua fakto rtersebu t berkatian

u d i v i d n i g n a b m e k h u b m u t s e s o r p m a l a d n a r e p r e b n a d t a r

e ,sampai i ndividu

b n a k u m e n e

m entuk kehidupannya dan makna hidupnya. Seseorang

i d a j n e m s u m u r e jr e

t pecandu narkoba dapa t disebabkan fakto r gangguan

a i s u , n a i d a b ir p e

k dan itngka t reilgiu s yang rendah (Patrodihajro , 2001) .

s e b h u r a g n e p r e b a g u j p u d i h n a g n u k g n i

L a rterhadap penjerumusan individu

u d n a c e p i a g a b e

s narkoba , terutama fakto r keluarga , ilngkungan tempa t

n a a d a e k n a d n a l u a g r e p m a l a d n a m e t h u r a g n e p , h a l o k e s i d n a a d a e k , l a g g n it

. a y n m u m u a d a p t a k a r a y s a

(16)

Bag i pengguna narkoba , hidup dengan menyandang statu s sebaga i

a n u g g n e

p narkoba adalah suatu pendertiaan yang sanga tberat .Mereka d i

i d , k a l o

t kuclikan , dianggap remeh dan bahkan dibuang dar i kehidupan

.t a k a r a y s a

m Hali n idisebabkan adanyasitgmadalammasyaraka tbahwa para

a n u g g n e

p narkoba idenitk dengan perliaku kekerasan dan kejahatan ,se tra

n a p u d i h e k i d n e s a l a g e s k a s u r e m t a p a d g n a y r a l u n e m t i k a y n e

p (Thomb ,s

. ) 0 1 0

2 Dengan sitgmayang berkembang dimasyarakat i nliah yang membuat

a r a

p pengguna narkoba taku t dan malu untuk beroba K.t eluarga pun

u r e d n e

c ng menyembunyikan permasalahan kecanduan narkoba yang dialam i

i n i l a H . a g r a u l e k k i a b a m a n i m e d i ri d p u t u n e m n a d a g r a u l e k u t a s h a l a s h e l o

m u t n e

t enyebabkan kondis iparapenggunanarkobasemakint erpuruk. Sitgma

t a u b m e m g n a y a l u p i n i t a k a r a y s a m m a l a

d penggunanarkoba menjad irendah

rt s u r f , ir i

d asi ,putu sasasehinggat ak sediki tyang menjad ipecandu kembail ,

a s a r e m a k e r e m a n e r a

k hidup itdak lag i bermakn a akiba t penolakan dar i

r a ti k e s n a g n u k g n

il (Thomb ,s 2010.) Dtiambah lag idengan adanya Undang

-g n a d n

U Nomer 22 tahun1997 yangmenempatkanpecandunarkobasebaga i

u k a li r e

p k irmina lyang dapa tmerusak mora lbangsa dan penjara merupakan

u d n a c e p a r a p n a k t u d u y n e m n i k a m e s a y n i s u l o

s narkoba.

Substance Abuse and Menta l Heatlh Service s Admini tsra iton ( 02 7), 0

n a k k u j n u n e m a y n n a it il e n e p m a l a

d bahwa 60% masyaraka tmerasa nyaman

n a g n e d n a h a l e b e s r e b l a g g n

it seseorangyang sedangmenjalan ipemu ilhandar i

n a u d n a c e

k narkoba (Kompa ,s 2009) .Badan Narkoitka Nasiona l(BNN) j uga

n a k k u j n u n e

(17)

u d n a c e p n a t n a

m narkobayangmasihdalammasapemuilhan( Kompa ,s2009) .

a h ir p m e m u t n e t i n i i s i d n o

K itnkan ,karena sitgma dan juga Undang-Undang

Nome r22 t ahun 1997 tersebu tmembua tpara pecandu narkobaberada dalam

s i d n o

k i kesakti an,pendertiaandanketerpurukan .

Seitapmanusiadapa tmenemukan maknahidup sampa inafasnyaberakhi r

a w s e o K

( ra , 1992) . Menuru t Frank l (Kosworo , 1992 ) reailsas i nliai-nlia i

u d i v i d n i a k it e k a y n a h k a d it n a k u k a li d u lr e p p a k i s r e

b menghadap ipendertiaan ,

n a k ir e b m e m p u d i h a n k a M . t u a m i p a d a h g n e m u d i v i d n i a k it e k a g u j i p a t e t

n a d g n a r o e s e s p u d i h n a a d a r e b e k i g a b d u s k a

m membeir seseorang kepada

. a y n h u n e p e s a i s u n a m i d a j n e m n i k a m e s k u t n u n a u j u t u t a u

s Makna hidup

a i s u n a m n a a d a r e b e k m a l a d i tr a n a k ir e b m e

m yatiu bagaimana caranya dalam

a n a m ir e n e

m sib dan keberaniannya dalam menahan pendertiaan (Schutlz ,

.) 1 9 9

1 Makna hidup beratr i hal- lha yang membeirkan a tr i khusu s bag i

n a k a s a ri d n a p u d i h e k n a k b a b e y n e m n a k a , i h u n e p i d a li b a p a g n a y g n a r o e s e s

g r a h r e b n a d i tr a r e b i d a j n e

m a , sehingga akan menimbulkan penghayatan

i d t a p a d n a d a i g a h a

b temukandalams eitapkehidupan( Schutlz,1991) .

Menuru t Frankl (Kosworo, 1992 ) manusia dapa t menemukan makna

l e

m aluir eailsas inliai-n lia imanusiaw iyangmencakupnlia ikreatfi ,nliail ogis ,

t a p a d a i s u n a m i tr a r e b i n i l a H . n a m a l a g n e p i a li n n a d , s it e i a li n , s it e t s e i a li n

n e m u a t a n a k u m e n e

m ciptakankebermaknaanhidupmelalu ikejra ,pemenuhan

r a n e b e k n a u m e n e p n a d n a h a d n i e k n a k

a an ,penemuan cinta dengan sesama

n a m a l a g n e p i u l a l e m n u p u a

m -pengalaman . Yalom (Bastaman, 2007 ) me

(18)
(19)

u b a s n a a n u g g n e p p a d a h r e t i s u b ir t n o k r e b u ti l a h a u m e

S -sabu dan akhrinya

,s i g o l o i b n a u g g n a g a d a p k a p m a d r e b g n a y u d n a c e p i d a j n e m a k e r e m t a u b m e m

k a m n u p u a m s i g o l o k i s

p nahidup (Matrono dan Joewana ,2006) .Berdasarkan

f , s a t a i d t u b e s r e t l a

h oku speneilitan i n iadalah tentang kebermaknaan hidup

u b a s a n u g g n e

p -sabu padar emaja .Peneilitanakanmendisk irpsikan bagaimana

a r a

p penggunasabu-sabuyangmasihberusiar emajamemakna ikehidupannya.

Berdasarkan hasi lwawancara awa ldengan pengelola Pant iRehablitias i

” i c n u K

“ Nandan ,Yogyakatra ,jeni s narkoba yang banyak digunakan para

u b a s h a l a d a a j a m e

r -sabu , karena cara mengkonsumsinya dianggap lebih

a d a a y n l a w a k e f E . h a d u

m lah itmbulnya khayalan-khayalan nikma t dan

k a d it g n a y n a a n u g g n e p a d a p n u m a N . u m e s a i g a h a b a s a r a tr e s n a k g n a n e y n e m

t i k a s , h a s il e g ,l a u m n a d h a t n u m g n i p m a s k e f e n a k l u b m i n e m n a k a l o rt n o k r e t

a h k l u b m it , g n a r u k r e b g n u t n a j t u y n e d , g n a r u k r e b n a k a m u s f a n , a l a p e

k yalan

n a d , n a k t u k a n e m g n a

y kejang-kejang.

h a l a s a M n a s u m u R . B

a l e b r a t a l n a k r a s a d r e

B kang tersebut , foku s permasalahan peneilitan in i

t u k ir e b i a g a b e s n a k s u m u ri

d :

.

1 Bagaimanagambaranmaknahiduppenggunasabu-sabu ?

.

2 Perubahan posiit fapakah yang didapa toleh pengguna sabu-sabu setetah

i s a ti li b a h e r it u k i g n e

(20)

.

C TujuanPeneilitan

e

P neilitan in i dimaksudkan untuk mengetahu i gambaran makna hidup

a n u g g n e

p sabu-sabudanperubahanposiit fyangdidapa toleh penggunasabu

-e t e s u b a

s lahmengikuitr ehablitias.i

.

D Manfaa tPeneilitan

r e b m e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e

P ikan sumbangan dan manfaat ,antara

: n i a l

.

1 Manfaa tTeo irit s

n a k ir e b m e

M sumbangan informas i bag i pengembangan pengetahuan

n a g n e d n a ti a k r e b a y n s u s u h k , g n il e s n o K n a d n a g n i b m i

B makna hidup

i a k a m a

p sabu-sabu .

.

2 Manfaa tPrakit s

.

a Bag iMasyaraka t

Membeirk anpengetahuan danpemahaman bag imasyaraka taga rdapa t

i m a h a m e

m para pengguna sabu-sabu dalam menjalan ikehidupan d i

t a k a r a y s a

m .

.

b Bag iKonselo r

)

1 Hasi lpeneilitan dapa tdigunakan sebaga ibahan masukan dalam

i m a h a m e

m kondis iparapenggunasabu-sabu.

)

2 Hasi lpeneilitan dapa tdigunakan sebaga ibahan i nformas i dalam

n a g n i p m a d n e p s e s o r

(21)

s il u n e p i g a B . c

)

1 Peneilitan in i bermanfaa t bag i penuil s untuk mengena l dan

i m a h a m e

m tentangmaknahiduppenggunas abu-sabu .

)

2 Peneilitan in isanga tbemanfaa tsebaga ibeka lpenuil s d imasa

, t a k a r a y s a m r e b p u d i h m a l a d g n a t a d n e

m dan membantu member i

a r a p i g a b n a g n i p m a d n e

p pengguna sabu-sabu dalam prose s

i s a ti li b a h e

r .

.

c Bag ipengguna

)

1 Peneilitan i n idapa tmembeirkan wawasan t entang tentang makna

p u d i

h .

)

2 Peneilitani n idapatmembeirkanmoitvas iparapenggunasabu-sabu

k u t n

u membanguns ikaphidupyangl ebihr eailsit .s

.

E Deifnis iOperasiona l

Deifnis i operasiona l va irabel-vairabe l yang terdapa t dalam foku s

l a s a m r e

p ahanpeneilitanadalahs ebaga ibe irkut :

.

1 Makna hidup adalah sesuatu yang dianggap penitng ,benar ,terkandung

p u d i h n a u j u

t dan didambakan setra membeirkan nlia i khusu s bag i

g n a r o e s e

s , sepe tr i nlia i kejujuran , keterbukaan , kepercayaan , dan

b a w a j g n u g g n a

t .

.

2 Penggunaadalah orang yang menggunakan sabu-sabu secara liegal ,yang

i l h a i r a d n a s a w a g n e p n a d n a g n a b m it r e p a p n a t n a k u k a li d a y n n a a n u g g n e p

(22)

.

3 Sabu-sabu adalah salah satu j eni snarkoitkadar igolongan sitmulan, yatiu

i s g n u f r e b g n a y a k it o k r a

n merangsang fun igs tubuh dan meningkatkan

(23)

9 I I B A B

I R O E T N A I J A K

.

A MaknaHidup

.

1 PengeritanMaknaHidup

Makna hidup merupakan sesuatu yang dianggap penitng dan berharga ,

e b a li b p u d i h a n k a M . g n a r o e s e s i g a b s u s u h k i a li n n a k ir e b m e m a tr e

s rhasi l

n a k a s a ri d i n i n a p u d i h e k n a k b a b e y n e m n a k a i h u n e p i d n a d n a k u m e ti d

) 6 9 9 1 , n a m a t s a B ( a g r a h r e b n a d i tr a r e b n a i k i m e

d . Pengeritanmengena imakna

k u j n u n e m p u d i

h kan bahwa didalamnya t erkandung j uga t ujuan hidup ,yakn i

l a

h -ha l yang pelru dicapa i dan dipenuh.i Makna hidup in i benar-bena r

k a d it a y n n a a t a y n e k m a l a d n u p u a l a w , ir i d n e s u ti n a p u d i h e k m a l a d t a p a d r e t

a li B . a y n m a l a d i d i y n u b m e s r e t n a d t a ri s r e t g n ir e s a n e r a k , n a k u m e ti d h a d u m

n a k b a b e y n e m n a k a i h u n e p i d n a d n a k u m e ti d l i s a h r e b i n i p u d i h a n k a m

a s a ri d n a p u d i h e

k kan bermakana dan berharga yang pada glirianya akan

a w h a b n a k a t a k i d t a p a d n a i k i m e d n a g n e D . a i g a h a b n a a s a r e p n a k l u b m i n e m

g n a r o e s e s n a li s a h r e b e k i r a d g n i p m a s t a b i k a u a t a n a r a j n a g h a l a d a n a a i g a h a b e k

. p u d i h a n k a m i h u n e m e m

Menuru tpandangan Frank l(1970) makna hidup haru sdiilha tsebaga i

u d i v i d n i n a g n u b u h n a g n e d n a ti a k r e b a n e r a k f it k e j b o t a g n a s g n a y u t a u s

i ri d n e s u ti p u d i h a n k a m n u p i k s e m , i n i a i n u d m a l a d a y n n a m a l a g n e p n a g n e d

r a n e b a y n it r a , fi t k e j b o g n a y u t a u s a y n r a n e b e

s -bena rada dan dialam idalam

p u d i h e

(24)
(25)
(26)
(27)

.

b Kongk ir tdans pesi ifk

g n e p m a l a d n a k u m e ti d t a p a d p u d i h a n k a m i n k a

Y alaman dan

ir a h e s n a p u d i h e

k -ha ir ,setra itdak usah selalu dikatikan dengan hal- lha

o li f k a rt s b a a b r e s g n a

y so if sdan ideail satau kreaitvtia sdan prestas i

. n a k b u j k a n e m a b r e s g n a y s i m e d a k a

.

c Member ipedomandanarah

n a k a g n a r o e s e s h e l o n a k u m e ti d g n a y p u d i h a n k a m a y n it r A

n a t a i g e k p a d a h r e t h a r a n a d n a m o d e p n a k ir e b m e

m -kegiatan yang

s p u d i h a n k a m a g g n i h e s a y n n a k u k a li

d eakan-akan menantang

(cha llenging ) dan mengundang (inviitng ) seseorang untuk

. a y n i h u n e m e m

.

4 Sumber-sumberMaknaHidup

Frank l(dalam Tirmardhany ,2003 )menyimpulkan bahwa makna hidup

: u ti a y , a r a c a g it i u l a l e m n a k u m e ti d a s i b

.

a Nlia iKreatfi

fi t a e r k i a li

N dapa tdriaihmelalu iberbaga ikegiatan .Padadasarnyas eorang

a t a y n r e t n u m a n , n a a jr e k e p n a b e b k a y n a b u l a lr e t a k ij s s e rt s i m a l a g n e m a s i b

g n a r o e s e

s ijka itdakmelakukan kegiatan a -paapaj ugaakan merasahampa

a l u p s s e rt s n a

d . K aegi tan yang dimaksud itdaklah semata-mata kegiatan

t a p a d g n a r o e s t a u b m e m g n a y n a a jr e k e p n u m a n , g n a u i r a c n e m

i s n e t o p n a k i s a s il a e r e

m -potensinya sebaga i sesuatu yang dinliainya

a d a p e k n u p u a m n i a l g n a r o u a t a i ri d n e s a y n ir i d i g a b a g r a h r e

(28)
(29)

.

a PemahamanP irbad i

a d n a t a u k e k f it k e j b o a r a c e s i l a n e g n e

M n kelemahan dri isend ri idan

h a l e t g n a y n u p u a m i s n e t o p n a k a p u r e m h i s a m g n a y k i a b , n a g n u k g n il

n a t a u k e k n a i d u m e k k u t n u i s a s il a u t k a r e

t -kekuatan tiudikembangkandan

n a h a m e l e

k -kelemahandihamba tdandikurang.i

.

b Beritndakpostifi

a n a s k a l e m n a d n a k p a r e n e m a b o c n e

M kan dalam perliaku dan itndakan

-ir a h e s a t a y n n a k a d n

it -har i yang dianggap baik dan bermanfaat .

.f it i s o p r i k if r e b i r a d n a t u j n a l e k n a k a p u r e m f it i s o p k a d n it r e B

.

c PengakrabanHubungan

i d a b ir p n a g n e d k i a b g n a y n a g n u b u h n a k t a k g n i n e m a j a g n e s a r a c e

S

-u t n e tr e t i d a b ir

p (misalnya anggota keluarga , teman , rekan kejra ,

) a g g n a t e

t ,sehingga masing-masing merasa sailng menyayangi ,sailng

u t n a b a i d e s r e b n a d n a k h u t u b m e

m -membantu.

.

d PengalamanT ir-N liai

g n a y i a li n m a g a r a g it i h u n e m e m n a d i m a h a m e m k u t n u a y a p u r e B

u s i a g a b e s p a g g n a i

d mbe rmakna hidup yatiu nliai-nlia ikreait f(kejra ,

) a y r a

k ,nliai-n lia ipenghayatan( kebebaran ,keindahan ,kasih,i man) ,dan

i a li

n -nlia ibersikap (meneirma dan mengambi lsikap yang tepa tata s

i g a l ir a d n i h i d t a p a d k a d it g n a y a ti r e

d )

.

e Ibadah

n a k a p u r e m h a d a b

I upaya mendekatkan dri ipada sang pencipta yang

(30)

r a c e s n a k u k a li d g n a

y a terus-meneru sdankhusukmembe irkan perasaa n

h a l o e

s -olah dibimbing dan mendapa tarahan keitka melakukan suatu

n a t a u b r e

p .

.

6 Dimensi-dimens iMaknahidup

Menuru t Bastaman (1996) terdapa t komponen-komponen potensial

g n a

y dapa tdimanfaatkan untuk mengatas imasalah yang dihadap idan

n e n o p m o K . n a k i s a s il a u t k a i d h u a j e s a n k a m r e b n a p u d i h e k n a k g n a b m e g n e m

k a y n a b p u k u c a t a y n r e t i n

i ragamnya,t etap isemuanyadapa tdikatego irkan

a g it i d a j n e m m a l a

d dimens iyatiu:

.

a Dimens iPersonal

r u s n

U -unsu ryangmerupakandimens ipersona ladalah:

)

1 Pemahamandiir( sefli nsight) ,yakn imeningkatnyakesadaranata s

k n a d i n i t a a s a d a p i ri d i s i d n o k a y n k u r u

b einginan kua tuntuk

. k i a b h i b e l g n a y i s i d n o k h a r a e k n a h a b u r e p n a k u k a l e m

)

2 Pengubahan sikap (changing atttiude) ,dar isemula itdak tepa t

p u d i h i s i d n o k , h a l a s a m i p a d a h g n e m m a l a d t a p e t h i b e l i d a j n e m

. n a k k a l e r e t g n a y h a b i s u m n a d

.

b Dimens iSosial

a p u r e m g n a y r u s n

U k dan imens isosia ladalah dukungansosial ( sosial

o p p u

s rt) ,yakn ihadrinya seseorang atau sejumlah orang yang akrab ,

dapa tdipercaya dan selalu bersedia membe irkan bantuan pada saat

(31)

.

c Dimens iNliai-n liai

r u s n u n u p a d

A -unsu rdar idimens inliai-nlia imeilput:i

)

1 Maknahidup (the meaning o f ilve) ,yakn inliai-nlia ipenitng dan

i s g n u f r e b g n a y g n a r o e s e s i d a b ir p n a p u d i h e k i g a b i tr a r e b t a g n a s

n a t a i g e k h a r a g n e m n a d i h u n e p i d s u r a h g n a y p u d i h n a u j u t i a g a b e

s

-n a t a i g e

k n .y a

)

2 Keikatan dri i (sel f commtiment) et rhadap makna hidup yang

. n a k p a t e ti d g n a y p u d i h n a u j u t n a d n a k u m e ti d

)

3 Kegiatan terarah (directed acitviites) ,yakn iupaya-upaya yang

n a g n a b m e g n e p a p u r e b a j a g n e s n a d r a d a s a r a c e s n a k u k a li d

i s n e t o

p -potens ip irbad i(bakat ,kemampuan ,keteramplian )yang

f it i s o

p setra pemanfaatan relas ianta rp irbad iuntuk menunjang

. p u d i h n a u j u t n a d a n k a m a y n i a p a c r e t

r u s n

U -unsu r tersebu t blia disimak dan drienungkan secara mendalam

s a h k n a k a d n it n a d t a fi s , p a k i s , n a u p m a m e k , k a d n e h e k n a k a p u r e m a t a y n r e t

s a ti l a u k i n k a y , i n a s n

i -kuailta s yang terpater i pada eksistens i manusia.

Pengembangan p irbad i pada dasarnya adalah pengopitmailsasia n

n a l u g g n u e

k -keunggulan dan peminimailsasian kelemahan-kelemahan

i g e s i r a d t a h il i d n a i k i m e d n a g n e D . i d a b ir

p dimensi-dimensinya dapa t

ir p h a u b e s p a k g n u i

d nsip yatiu keberhaslian mengembangkan penghayatan

n a d i r a d a y n e m n a l a j n a g n e d n a k u k a li d a n k a m r e b p u d i h

s a ti l a u k i s n e t o p n a k i s a s il a u t k a g n e

(32)

.

7 Jeni sMaknadalamHidup

Menuru tFankl( dalamBastaman, 1996 :102)ada itgamaknahidup yang

: u ti a y , a y n p u d i h a n k a m a d a p e k a i s u n a m a w a b m e m t a p a d

.

a MaknaKejra

a n e r a k , b a w a ji d k u t n u i p a t e t n a k a y n a tr e p i d k u t n u h a l n a k u b p u d i h a n k a M

m a l a d n a k ir e b i d a y n a h i n i n a b a w a J . i n i p u d i h s a t a b a w a j g n u g g n a tr e b a ti k

a t a

k -kata tetap i yang utama adalah dengan berbua t dan dengan

n a k u k a l e

m nya .Aktuailsas inliai-nlia ikreait fyangbisamembeirkanmakna

n a a jr e k e p m a l a d g n u d n a k r e t a y n a s a i b g n a r o e s e s n a p u d i h e k a d a p e k

. g n a r o e s e

s Pekejraan menuru t Frank l (dalam Bastaman, 1996 : 102 )

d n i n a a d a r e b e k n a k i n u e k n a k i s a t n e s e r p e r e

m ividu dalam hubungannya

a n k a M . i a li n n a d a n k a m h a l o r e p m e m a y n a n e r a k n a d t a k a r a y s a m n a g n e d

i a g a b e s g n a r o e s e s n a a jr e k e p n a g n e d n a g n u b u h r e b i n i i a li n n a d

g n a y a y n a a jr e k e p n a k u b n a d t a k a r a y s a m p a d a h r e t a y n i s u b ir t n o k

d n a g n o s o k e k a s a R . i a li n i d g n a y a y n h u g g n u s e

s an tanpa makna yang

p m a k m a l a d a n a d i p a r a n h e l o i m a l a i d a g u j r u g g n a g n e p a r a p i m a l a i d

o

k nsentarasi .Dalam keadaan sepe tr i tiu ,mungkin terilha tseklia sbahwa

a t i s i d n o

k npapekejraan menyebabkan seseorang menjad ineuroits .Kesan

k a d it a y n r a n e b e s u ti n a i k i m e

d telralu tepat ,karena ternyata itdak semua

i m a l a g n e m n a i d u m e k r u g g n a g n e

p unemploymen tneurosis .Pada mereka

a t a m e s k a d it p u d i h a n k a m a w h a b i r a d a y n e m h a l e t g n a

y -sematat ergantung

, h a p u n a k t a p a d n e m g n a y n a a jr e k e p a d a

p unemploymen tneurosis itdak

s i M . i d a jr e

(33)

l a m a n a k t a k g n i n e m t a p a d g n a y l a i s o s n a t a i g e k i a g a b r e b n a k u k a l e m n a g n e d

. a k e r e m h a d a b i

.

b MaknaPendertiaan

i p a d a h g n e m u d i v i d n i a l a k a n a m a n k a m u t a u s n a k ir e b m e m n a a ti r e d n e P

a p a d k a d it g n a y n a p u d i h e k i s a u ti

s tdihindair .Bliamana suatu keadaan

h u g g n u

s -sungguh itdak bisa diubah dan individu itdak lag i memiilk i

i a li n n a k i s a s il a e r e m k u t n u g n a u l e

p -n lia i kreatfi , maka saatnya untuk

i a li n n a k i s a s il a e r e

m -nlia ibersikap .Dalam pendertiaan individu berada

n a g e t e k m a l a

d gan ata sapa yang seharusnya tejrad i dengan apa yang

. n a a t a y n e k m a l a d i d a jr e t a y n r a n e b e

s N -liainlia i bersikap teraktuailsas i

. a y n ri d k a t i d a j n e m h a d u s g n a y u t a u s e s a d a p n a k p a r a h i d u d i v i d n i a k it e k

u s e k a m ir e n e m p a k i s r e b u d i v i d n i , i n i h a l a s a m i p a d a h g n e m m a l a

D ltian

-i s n e t o p i s a s il a u t k a r e t h a l a n a s i d n a d a y n p u d i h n a ti l u s e

k -potens inlia iyang

. a y n k a y n a b a ri k r e t k a d

it Hidup adalah sebuah kesempatan untuk sesuatu ,

i a li n i u l a l e m ( b i s a n k u t n e b m e m k i a

b -n lia ikreatfi) ,dengan menentukan

li n i u l a l e m ( b i s a n p a d a h r e t p a k i

s a -i nlia i bersikap ) beratr i individu

k u j n u n e

m kan keberaniaan dan kemuilaan menghadap i pendertiaanya .

. a y n h u g g n u s e s g n a y p u d i h n a k a s a r e m a i s u n a m t a u b m e m t a p a d n a a ti r e d n e P

, g n a t a m i d a j n e m t a p a d a i s u n a m a w h a b n a k a t a k i d n a a ti r e d n e p m a l a D

ti r e d n e p i u l a l e m a n e r a

k aan tiulah manusia belaja r dan semakin

(34)
(35)

n a k ir e b m e m a tr e s n a k a b m a d i

d nlia ikhusu sbag iseseorang .Makna hidup

k u j n u n e

m kanbahwad idalamnyat erkandungj ugat ujuanhidup ,yakn ihal- lha

n a k a i h u n e p i d n a d n a k u m e ti d l i s a h r e b a li b i h u n e p i d n a d i a p a c i d u lr e p g n a y

. a g r a h r e b n a d i tr a r e b n a i k i m e d n a k a s a ri d i n i n a p u d i h e k n a k b a b e y n e m

.

8 Proses-prose sPerubahan dar iPenghayatan Hidup Tak Bermakna B

h i b e L i d a j n e

M ermakna.

Meneuru tBastaman (1996 )dalam prose sperubahan dar ipenghayatan

n a p a h a t n a k r a b m a g i d t a p a d a n k a m r e b h i b e l i d a j n e m a n k a m r e b k a t p u d i

h

s it ir o e t i s k u rt s n o k n a k a p u r e m a y n a h i n i l a H . u t n e tr e t n a m a l a g n e p n a p a h a t

d it a y n r a n e b e s s a ti l a e r m a l a d g n a

y ak selalu mengikut iurutan t ersebut( untuk

n a p a h a T . ) h u r u l e y n e m a r a c e s n a m a h a m e p h a d u m r e p e

m -tahapan in idapa t

: t u k ir e b i a g a b e s a m il i d a j n e m n a k g n o l o g i d

.

a TahapDertia( peirsitwa rtagis ,penghayatant ampamakna)

.

b TahapPeneirmaanDiir( pemahamandi ir ,pengubahans ikap)

.

c Tahap Penemuan Makna Hidup (penemuan makna dan penemuan

n a u j u

t - tujuanhidup)

.

d Tahap Reailsas i Makna (keikatan di ir , kegiatan terarah untuk

) p u d i h a n k a m n a h u n e m e p

.

e TahapKehidupanBermakna( penghayatanbermaknaan ,kebahagiaan)

n a y s i g a rt a w it s ir e

P g membawa kepada kondis ihidup tak bermakna

i ri d n a r a d a s e k n a k l u b m i n e m t a p a

d (sel finsigh)t dalam dri iindividu akan

i d a j n e m i ri d i s i d n o k h a b u g n e m k u t n u a y n u t n a b m e m n a d a y n ir i d n a a d a e k

a l a j e G . i g a l k i a b h i b e

l -gejala utama penghayatan hidup tak bermakna ,

n

(36)
(37)

r e b a y n ri h k a a d a p i n i p a h a t a li B . n a k i a b a r e t a y n m u l e b e

s hasi ldlialui ,dapa t

b m i n e m n a k a n a k it s a p i

d ulkan perubahan kondis ihidup yang l ebih baik dan

. n a a i g a h a b e k n a g n e d a n k a m r e b p u d i h n a t a y a h g n e p n a k g n a b m e g n e m

p u d i h n a t a y a h g n e p a w h a b s a l e j s a t a i d n a r a b m a g i r a D . ) 6 9 9 1 , n a m a t s a B (

. p u d i h n a a i g a h a b e k n a d n a s a u p e k h a r a e k g n a b r e g n a k a p u r e m a n k a m r e b

g n e d a y n a

H an memenuh i makna-makna potensia l yang dtiawarkan oleh

n k a m r e b p u d i h n a t a y a h g n e p , h a l n a p u d i h e

k a tercapa idengan kebahagiaan

. a y n n a r a j n a g i a g a b e s

.

9 IndikatorPengukuranMaknaHidup

Maknahidupakandiuku rmenggunakanaspek-aspek yangdiadaptas i

k e p s a i r a

d -aspek makna hidup berdasarkan pandangan Frank l(1973 )antara

: n i a l

a. Tujuan hidup ,yatiu sesuatu yang menjad ipiilhan ,member inlia ikhusu s

. a y n p u d i h m a l a d n a u j u t n a k i d a ji d a tr e s

.

b Kepuasan hidup , yatiu penliaian seseorang terhadap hidupnya ,

a n a m h u a j e

s iabisamenikmat idanmerasakan kepuasandalam hidupdan

s a ti v it k

a -akitvtia syangdjialaninya.

.

c Kebebasan ,yatiu perasaan mampu mengendailkan kebebasan hidupnya

. b a w a j g n u g g n a tr e b a r a c e s

.

d Sikap terhadap kemaitan ,yatiu bagaimana seseorang berpandangan dan

p u d i h a n k a m i k il i m e m g n a y g n a r O . n a it a m e k i p a d a h g n e m a y n n a p a i s e k

m a l a d a g g n i h e s , n a k i a b e k t a u b r e b n a g n e d i ri d i l a k e b m e m n a k a

(38)

.

e Pikriant entangbunuh diir ,yatiu bagaimanapemikrian seseorangtentang

n a k a p u d i h a n k a m i a y n u p m e m g n a y g n a r o i g a B . ir i d h u n u b h a l a s a m

n a k h a b u a t a i ri d h u n u b n a k u k a l e m k u t n u n a n i g n i e k i r a d n i h g n e m a h a s u r e b

a y n n a k ri k i m e m h a n r e p k a d it

.f Kepantasan hidup ,pandangan seseorang tentang hidupnya ,apakah ia

a u s e s a w h a b a s a r e

m tuyangdialaminyapanta satau itdak.

r o t a k i d n i n a k i d a ji d g n a y h a lt u b e s r e t r o t a k i d n

I makna hidup dalam

.i n i n a it il e n e p

a b o k r a N . B

a b o k r a N n a it r e g n e P . 1

Menuru tbatasanWHO( dalamJacobus ,2005 )yangdimaksuddengan oba t

u a t

a drugadalahs eitapza tyangapabliamasukkedalamorganismehidupakan

i s g n u f h i b e l u a t a u t a s a d a p n a h a b u r e p n a k a d a g n e

m -fungs i organ tubuh .

) 5 0 0 2 ( s u b o c a J t u r u n e

M narkobaatau narkoitkadanobat-oba tberbahayai alah

i s g n u f , n a a s a r e p , n a ri k i p h a b u g n e m u p m a m g n a y i w a i m i k t a

z menta ldan

h a l a d a a b o k r a n ) 6 0 0 2 ( o n o tr a M & a n a w e o J t u r u n e M . g n a r o e s e s u k a li r e p

, n a h a b , t a b o k o p m o l e k e

s atauza tbukan makanan yang ijkadiminum ,dihisap ,

n a d k a t o a m a t u r e t , h u b u t a jr e k a d a p h u r a g n e p r e b n a k a n a k k it n u s i d u a t a , n a l e ti d

e t e k n a k l u b m i n e m g n ir e

s rgantungan .

Menuru t Sianipa r (2004 ) narkoba adalah singkatan dar i narkoitka ,

g n a y s i s e t n i s u a t a i m a l a t a z i t u p il e m , a y n n i a l fi t k i d a n a h a b n a d , a k i p o rt o k i s p

a tr e s , s i k i s p n a d k i s if i s g n u f n a h a b u r e p n a k l u b m i n e m t a p a d i s m u s n o k i d a li b

e t e k n a k l u b m i n e

(39)
(40)
(41)

k i s if a r a c e s g n u t n a g r e b t a m a k o k o r e p i s a g g n i h e s k a t o i n u c a r e m t a p a d i n i

. n a a w ij e k n a d

l o h o k l a r e b n a m u n i M . b

a r a g e n i

D -negarabara tsepetr iAmeirkadanAusrtailamenjadikan minuman

h e l o b a s a w e d g n a r o p a it e s n a it r a m a l a d , a y a d u b n a m u n i m i a g a b e s l o h o k l a

a y n m u n i m e m s a b e b n a g n e

d ,sepetr imisalnya dalam acara pesta ,d inigh t

b u l

c ,dan bahkan diyakin iminuman in idapa tmenjad ioba tpenenang dan

i h g n e

p lang rasa srtess . Padaha l belum ada peneilitan yang dapa t

. a i s u n a m a w ij n a k g n a n e n e m t a p a d l o h o k l a a w h a b n a k it k u b m e m

.

c Inhalant (za tyangdihisapmelalu ihidung )

n a k a i n i k a y i d a b o k r a n r u s n u g n u d n a g n e m g n a y t a z p a u p a s i h g n e M

i d a j n e m a n u g g n e p i s t a u b m e

m f yl dan mempunya iperasaan senang .Yang

n a d , n i s n e b , u k u k t a c , m e l h a l a d a a y n a r a t n a i d t n a l a h n i t a z k u s a m r e t

( n a k t o r p m e s i d g n a y u t n e tr e t t a z i a g a b r e

b aeroso lsprays) .Menghisap za t

t n a l a h n

i dapa t merugikan s i pengguna karena dapa t menyebabkan

u r a p n a k a s u r e

k -paru,l ever ,danotak.

r o t k a F .

3 -faktoryangMendorongSeseorangMenyalahgunakanNarkoba

Menuru t Jacobu s (2005 ) ada itga fakto r utama mengapa orang dapa t

a b o k r a n n a k a n u g h a l a y n e

m .Faktor-faktort ersebu tdiantaranya :

r o t k a F .

a individu ,penyebabpenyalahgunaannarkobaantaral ain :

)

1 Keingintahuan yang besa runtuk mencoba ,tanpa sada ratau berpiki r

. ir a h n a i d u m e k i d a y n t a b i k a g n a t n e t g n a j n a p

)

(42)

)

3 Keinginanuntukbersenang-senang

)

4 Keinginanuntukmengikuitt rendataugayahidup

)

5 Keinginanuntukdapa tdtieirmadalams uatukelompok

)

6 Lar idar imasalah ,kebosanan ,ataukegetrianhidup

)

7 Pengeritan yang salah bahwa mencoba sekail-sekal i itdak akan

. h a l a s a m n a k l u b m i n e m

)

8 Tidak mampu atau itdak beran imenghadapi t ekanan dar i ilngkungan

a b o k r a n n a k a n u g g n e m k u t n u n a l u a g r e p k o p m o l e k u a t a

)

9 Tidakdapa tataumampumengatakanTIDAKpadanarkoba

r o t k a F .

b lingkungan

i g n a r u g n e m u a t a h a g e c n e m u p m a m k a d it g n a y n a g n u k g n i L

a m e p n a t a p m e s e k a k u b m e m n a k h a b , a b o k r a n n a a n u g h a l a y n e

p kaian

. a b o k r a

n Fakto rkesempatan yang dimaksud d isin iadalah tersedianya

i s a u ti

s -stiuas iyang memungkinkan untuk memaka inarkoba ,diwaktu

-n i a l n a d , a t s e p , k e t o k s i d , n a r u b i h /i s a e r k e r t a p m e t i d , g n a u l u t k a w

. a y n i a g a b e

s Dalam kasus l ain karena ilngkungan masyaraka tyang itdak

n a r a d e r e p u a t a n a l a u j n e p n a k r a i b m e m n a k h a b n a k il a d n e g n e m u p m a m

n a l a u j n e p , m u k u h n a k a g e n e p a y n h a m e l a n e r a k a y n l a s i m , a b o k r a n p a l e g

a y n h a d u m , ri s i n a g r o r e t g n a y a b o k r a n s i n s i b , s a b e b a r a c e s a b o k r a n

n i a l n a d , a b o k r a n h e l o r e p m e

m -lain .

.

c Fakto rza tyangadad idalamnarkoba tius endri i

k i s if a r a c e s , a b o k r a n n a k a n u g g n e m a s a i b r e t h a d u s g n a y g n a r o e s e s a k it e K

(43)
(44)

p a s i h i d , g n u d i h i u l a l e m p u ri h i d a r a c n a g n e d n i a k o k n a k a n u g g n e m g n ir e s

. h a r a d m a l a d e k n a k k it n u s i d u a t a k o k o r n a g n e d

e n i m a t e h p m a h t e M . c

g n a y n a u d n a c e k g n a r o n a k b a b e y n e m g n a y t a u k g n a y t a b o s i n e j e s h a l a d A

a n e b e S . l a rt n e s f a r a s g n a s g n a r e m t a p a

d rnya za tin iberguna bag idunia

g n a r o i t a b o g n e m k u t n u n a r e t k o d e

k -orang yang mendertia obestia s dan

n a u g g n a

g Atteniton Deifci tHyperacitvtiy Disorder (ADHD) .Akan tetapi

n a a n u g h a l a y n e p n a g n e d n a k a n u g i d k a y n a b i n i t a z a y n n a a t a y n e k a d a p

d l a g e li a r a c i u l a l e

m airr esepdokte rdanl aborato irumgelap .

n i o r e H . d

t a b o h a l a d a n i o r e

H adiitf yang sanga tkuat .Kebanyakan pengguna heroin

h a t e g i r a d t a u b i d i n i t a Z . a y n h u b u t m a l a d e k t u b e s r e t t a z n a k k it n u y n e m

. y p p o p m u i p o n o h o p h a u b n a d a g n u b i r a d n a k g n ir e k i d g n a y

e. ClubDrug s

t a b o k o p m o l e k h a l a d

A -oba tyang biasanya digunakan oleh s ipengguna d i

b a l

k -klab pesta-pesta dansa dan tempat-tempa t keramaian lainnya .

m a l a d e k k u s a m r e

T club drugs (klab-klab narkoba )diantaranya ec tsasy ,

( B H

G GammaHydroxybutyrate) ,Rohypol ,danKetamine .

)

1 Ecstasy

i s a n i s u l a h r e b n a g n e d n a ri k i p h a b u g n e p k u t n u t a b o s i n e j e s h a l a d A

t a p a d y s a t s c E . ) n a l u m it s ( g n a s g n a r e p k u t n u t a z a g u j n a d

, i s e r p e d , n a ri k i p n a u a c a k e k i tr e p e s a w ij a l a j e g n a k b a b e y n e m

i o n a r a p n a d n a s a m e c e k , r u d it l a h m a l a d h a l a s a m r e

(45)
(46)
(47)

) K K ( a g r a u l e K g n il e s n o K . c

( n a h il u m e p s e s o r p u t n a b m e m k u t n

U recovery ) kilen pecandu narkoba

e k i r a d n a g n u k u d n a k u lr e p i d t a m

a luarga dan orang-orang terdeka tkilen

r e p e

s t i ayah , ibu , istir , saudara , pacar , dan segenap famliy lainnya .

e s n a r e p r e b r o l e s n o

K baga i f aslitiator ,sedangkanpesetranyaadalah kilen ,

g n a y l a n o i s o m e a s n a u N . a y n i a g a b e s n a d , ir t s i/ i m a u s , a r a d u a s , a u t g n a r o

k

a rab haru smampu diciptakan oleh konselo raga rte jrad iketerbukaan

i a y n u p m e m s u r a h a g r a u l e k a t o g g n a a y n k il a b e s , a g r a u l e k p a d a h r e t n e il k

. n e il k n a h il u m e p p a d a h r e t i g g n it g n a y b a w a j g n u g g n a t a s a r

n a h it a l e P n a d n a k i d i d n e P . d

n a k i d i d n e p k u s a m r e t , n a k i d i d n e

P agama ,dibeirkan kepada k ilen narkoba

( t a h e s g n a y n a i d a b ir p e k k u t n e b m e m k u t n u n a u j u t n a g n e

d heatlhy

y ti l a n o s r e

p ) sebagaimana dimiilk i pada individu-individu normal .

n a h it a l e p n a k g n a d e

S -pelaithanyangdipelrukanadalahl aithan komunikas i

g n e d n a d n a p o s g n a

y an bahasayangbaik,l aithanbergau ldenganberbaga i

a d a p e k h a d a b ir e b n a h it a l n a d , i s u k s i d r e b n a h it a l , t a k a r a y s a m n a g n a l a k

. E M Y n a h u T

( n a g n u j n u K .

e Visiitng )

( n a g n u j n u k m a r g o r

P visiitng )kilen narkobadipelrukan j ugadalam prose s

n a h il u m e

p .Dalam program in ikonselo r haru smampu memiilh objek

n a h il u m e p t a p e c r e p m e m t a p a d a y n i s n a t s b u s r a g a n a g n u j n u

k ,misalnya

a g a b m e l e k n a g n u j n u

k -lembaga agamasepetr ipesanrten .Padakunjungan

(48)

T e k a n k a

m uhanan ,hidup ,dan i badah .Khusu smakna hidup ,d ipesanrten

a k it e n a d , i s a r k o m e d , n a a m a s r e b e k , a n a h r e d e s p u d i h g n a t n e t n a k r a j a i d i n

i

. a b o k r a n n e il k h e l o n a k h u t u b i d t a g n a s g n a y a m a g a l a r o m

l a i s o S i s a p i s it r a P .f

s e k n a k m a n a n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a t a i g e

K adaran sosia latau hidup

h a l e t e s a y n it r a r a j a w a r a c e S . fi t k u d o r p n a d r a j a w a r a c e s t a k a r a y s a m e b

e k i l a b m e k s u r a h a i a b o k r a n n g a n u t n a g r e t e k i r a d s a p e l n e il k

g n a y l a i s o s n a t u t n u t n a d , a m r o n , i a li n i h u n e m e m n a g n e d a y n t a k a r a y s a m

. t a b a h a s r e b n a d s it a r k o m e d

.

7 Sebab-sebab( Mo itvasi )SeseorangPutu sNarkoba

Hawar i(2004 )dalam suatu peneilitannya mengemukakan bahwa terdapa t

a b o k r a n s u t u p t a p a d A Z P A N a n u g g n e p g n a r o e s a p a g n e m n a s a l a a m il

(w tihdrawal) .Keilmahalt ersebu tdiantaranya :

)

1 Adanya keinginan yang kua tdar idalam dri iuntuk sembuh dan berhent i

. a b o k r a n n a k a n u g g n e m

)

2 Menyadar ibahwasanyakehidupan i n iharu sdiis idan dipergunakan untuk

l a

h -ha lyangbergunadanbermanfaat .

)

3 Adanyakeluarga, t eman ,dankolegayang mendukungdan menyemangat i

m e s k u t n

u buhdan itdakmengena lbarangharamt ersebut .

)

4 Adanyasanks iyangkua tdar ihukumbag iseorangpenggunadanpengeda r

. a b o k r a n

)

5 Adanya sanks id imasyaraka tsepetr ipenguclian ,pengasingan ,dan lain

(49)

a b e s a p a r e b e b i r a

D b yangdikemukakan t ersebut ,menunjukkanbahwamakna

d i

h up dapa tmenjad i pendorong seseorang untuk berhent i mengkonsums i

. a b o k r a n

a b o k r a N a n u g g n e P n a t n a M . 8

Istliah mantan penggunanarkobai n imerujuk padapengeritanseseorang yang

n n a u d n a c e k h a n r e

p arkoba dan kemudian berhent i mengkonsums i narkoba .

k a d it g n a y g n a r o h a l a d a a b o k r a n a n u g g n e p n a t n a m ) 1 9 9 1 ( k k d m i s a K t u r u n e M

i d a J . u t n e tr e t n a s a l a u t a u s a n e r a k g n a n e n e p t a b o u a t a s u i b t a b o n a k a n u g g n e m i g a l

h a d u s g n a y u d i v i d n i h a l a d a a b o k r a n a n u g g n e p n a t n a

m itdak menggunakan

ti s i m a l a g n e m k a d it u a t a r a u l e k h a l e t a i a g g n i h e s , a b o k r a

n u ia -s stiuas isepe tr i

, h a m u r i d n u p u a t a , r a j a l e p , a jr e k e p i a g a b e s k i a b l a i s o s n a r e p i h u n e m e m n a ti l u s e k

g n a d n U n a r a g g n a l e p i r a d r a d n i h r e t , n a k a y a h a b m e m g n a y i s a u ti s i r a d r a d n i h r e

t

-n

U dangsetrat elrepa sdar ikonfilki nterpersonal .Dalampeneilitani n isubjekyang

s e s o r p i n a l a j n e m g n a d e s g n a y a b o k r a n a n u g g n e p n a t n a m h a l a d a d u s k a m i d

(50)

6 3

I I I B A B

N A I T I L E N E P I G O L O D O T E M

.

A RencanaPeneilitan

Peneilitan in i dimaksudkan untuk memperoleh gambaran mengena i

a r a p i g a b p u d i h a n k a

m pengguna narkobajeni ssabu-sabu melalu ipeneilitan

f it p ir k s e

d kualtiait fdengan peneilitan stud ikasus .Peneilitan studi kasu sin i

u n a m u k a li r e p u a t a a l a j e g u t a u s i ti l e n e m k u t n u f it k e f e t a g n a s p a g g n a i

d sia .

i a p a c n e m a h a s u r e b f it a ti l a u k n a t a k e d n e p , ) 7 0 0 2 , i d a m s A ( n o tt a P t u r u n e M

n a it il e n e P . l u b m it g n a y u k a li r e p u a t a a l a j e g k u t n e b u t a u s i r a d n a m a l a d e k

f it a ti l a u

k yang akan dliakukan menekankan pada masalah makna hidup

it il e ti d g n a y k e y b u

s .

.

B SubjekPeneilitan

Subjekpeneilitanin idisebutrespondenadalah2orangl -akilak ipengguna

a b o k r a

n jeni ss ua -b sabu (ZE dan EI )masing-masing berusia 17 tahun dan

g n a d e

s menjalan i rehablitias i d i Lembaga Rehab litias i “Kunci” Nandan ,

a tr a k a y g o

Y padabulanJ anua irs ampaiJ ul i2012.

.

C Tempa tPeneil itan

Tempa t peneilitan in i d liakukan d i Lembaga Rehablitias i “Kunci”

. a tr a k a y g o Y , n a d n a N

.

D TeknikPengumpulanData

Data tentang makna hidup pengguna sabu-sabu dikumpulkan dengan

n a d r e n o i s e u k n a k a n u g g n e

(51)

7 3

.

E TeknikAnailsi sData

Teknik anailsi syang dipaka ipada peneilitan in iadalah teknik anailsi s

s i s il a n a k o k o p p i s n ir p , ) 6 0 0 2 , o n o w r a S ( n a t a n o Y t u r u n e M . fi t a ti l a u k a t a d

a t a d s i s il a n a g n e m n a d h a l o g n e m h a l a d a f it a ti l a u

k -data yang terkumpu l

n e

m jad idatayangs istemaitk,t eratu ,rt ersrtuktur ,danmempunya imakna .

a t a d s i s il a n a , ) 3 0 0 2 , o t n a y r a m u S ( n a m r e b u H n a d s e li M t u r u n e M

: u ti a y , p a h a t a g it m a l a d i g a b i d f it a ti l a u k

.

a Reduks idata ,diaritkansebaga iprose spemiilhan ,pemusatanperhaitan

y n e p a d a

p ederhanaan ,pengabsrtakan ,dan rtansformas idata “kasar”

. n a g n a p a l s il u tr e t n a t a t a c i r a d l u c n u m g n a y

.

b Penyaijan data adalah sekumpulan informas i yang tersusun dan

n a li b m a g n e p n a d n a l u p m i s e k n a k ir e n e p a y n a d a n a n i k g n u m e k i r e b m e m

. n a k a d n it

.

c Menairkkesimpulan/veirfikas.i

: t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d a t a d s i s il a n a k i n k e T

)

1 Prose s Reduks i data , diaritkan sebaga i prose s pemiilhan ,

r a g a a t a d n a a n a h r e d e y n e p n a d n a i s a k if i s a l k g n e p , n a k o p m o l e g n e p

.s it a m e t s i s n a d r u t a r e t i d a j n e m

)

2 Prose sPenyaijan data ,yatiu menamplikan data dengan alu ryang

a t a d n a ij a y n e P . n a it il e n e p n a a y n a tr e p b a w a j n e m k u t n u s it a m e t s i s

, l e b a t , i s a r a n n i a l a r a t n a k u t n e b i a g a b r e b m a l a d n a k u k a li d i n i

.r a b m a g n a d m a r g a i d , k if a r g

)

3 Prose sanailsis ,yatiu melakukan anailsi sterhadap data yang ada ,

n a

(52)

a n e m o n e f n a k i s p ir k s i d n e m n a g n e

d -fenomena yang dtiemukan

. n a it il e n e p m a l a d

)

4 Prose s pena irkan kesimpulan/verfiikasi , yatiu prose s penairkan

rt n a g n e d a t a d n a h a s b a e k i j u i u l a l e m n a l u p m i s e

k iangulas imetoda

. r e b m u s n u p u a m

.

6 TeknikPemeriksaanKeabsahanData

Aga rpeneilitani n imenjad ipeneilitanalamiah ,makadatayangdiperoleh

.) 3 0 0 2 , o t n a y r a m u S ( a y n n a h a s b a e k a s k ir e p i d u lr e

p Metode penguijan

h a l a d a a t a d n a h a s b a e

k tirangulasi sumber . T irangulas i beratr i ve irfikas i

it l u m n a k a n u g g n e m , r e b m u s i a g a b r e b i u l a l e m i s a m r o f n i n a u m e n e

p - metode

i ti l e n e p a p a r e b e b h e l o n a k a n u g i d a g u j g n ir e s n a d , a t a d n a l u p m u g n e p m a l a d

g n a y a t a d i tr a r e b r e b m u s i s a l u g n a ir t n a k g n a d e S . ) 3 0 0 2 , o t n a y r a m u S (

o c o c i d l u p m u k r e

t kkan dengan nara sumbe r atau responden lain . Dalam

i s a m r o f n i i n i n a it il e n e

p dar ikilen akan dicocokkan dengan informas idar i

. a g a b m e l n a n i p m i p n a d g n i p m a d n e p

Pendampingadalah persona lyangdtiugaskanmembe irkanpendampingan

s o r p a m a l e s n e il k a d a p e

k esr ehablitias ibelrangsung,s ehinggapendampingi n i

g n a y i s a m r o f n i i k il i m e m p a g g n a i

d aktua l tentang kondis i kilen selama

n a m r o f n i i d a j n e m a g a b m e l n a n i p m i p n a k g n a d e S . i s a ti li b a h e r i t u k i g n e m

i a g a b e s a y n n a n a r e p a n e r a k g n i d n a b m e

p pembinadan pengasuh merekayang

(53)

9 3

.

F Langkah-langkah /Tahap-tahapPeneilitan

h a k g n a

L -langkah atau t ahap-tahap peneilitan kualtiait fyang peneilit l akukan

n a d , fi s e t n i s i s il a n a , n a t a i g e k , n a g n a p a l a r p : u ti a y p a h a t t a p m e i r a d i ri d r e t

. n a r o p a l n a s il u n e

p

.

1 TahapPra-Lapangan

, it il e n e p n a k u k a li d s u r a h g n a y n a t a i g e k m a n e a d a i n i p a h a t m a l a D

: u ti a y

.

a Memiilhl apanganpeneilitans esua idengant emadanpermasalahan

. n a it il e n e p

.

b Menyusunrancanganpeneilitandalambentukproposa lpeneilitan .

.

c Menguru speirijnan( dalamhali n imemintakesediaans ubjekuntuk

i a g a b e s n a k i d a ji d i n i li s a h a y n it n a n n a d n a it il e n e p k e j b u s n a k i d a ji d

.) i s p ir k s n a s il u n e p n a h a b

.

d Memiilh dan melakukan wawancara awa l dengan pimpinan

y n n a u j u T . n a k u k a li d n a k a n a it il e n e p t a p m e t i s a ti li b a h e r a g a b m e

l a

n a u j u t n a g n e d i a u s e s t a p e t g n a y k e y b u s n a k t a p a d n e m k u t n u h a l a d a

u h a t g n il a p g n a y g n a r o p a g g n a i d a g a b m e l n a n i p m i P . i n i n a it il e n e p

g n a d e s g n a y k e y b u s g n a t n e t i s a m r o f n i a tr e s a t a d i k il i m e m n a d

. i s a ti li b a h e ri d

.

e Menyiapkan pelrengkapan peneilitan (mempersiapkan alat sepetr i

l a h t a t a c n e m k u t n u n a t a t a c u k u

b -ha lsekrianya itdak dapa td riekam

e l

o h ala tperekam ,misalnyabahasanon verbalr esponden) .Hali n i

(54)

.f Ha lyang itdakkalahpenitngyayatiu mempelajar ieitkapeneilitan ,

a r a c n a w a w n a k u k a l e m i ti l e n e p a k it e

k dengan r esponden .Misalnya

a m a n n a k a n u g i d a k a m , a y n a m a n t u b e s i d n i g n i k a d it n e d n o p s e r

. n a r a m a

s

.

2 TahapKegiatanLapangan

Peneilitan dliakukan melalu i tahap pengumpulan data melalu i

a r a c n a w a

w mendalam dengan subyek peneilitan dan nara

r e b m u

s i/nforman lainnya. Prose s wawancara dliakukan dengan

p n a u t n a

b edoman wawancara .Seitap hasi lwawancara akan dicata t

t a m r e c n a g n e

d . Selain mencata tketerangan nara sumber ,hal-ha llain

g n it n e p g n a

y untukdicata tantaral ain :waktuwawancara( hairt angga l

a r a c n a w a w a k it e k a n a s a u s n a d , a r a c n a w a w t a p m e t , ) m a j n a d

. g n u s g n a lr e b

.

3 TahapAnailsi s

Prose sanailsi sdalampeneilitan kualtiait fmula idliakukan seiirng

n a g n e

d belrangsungnya prose spengamblian datapeneilitan ,sehingga

tahap in idimula isejak hasi lwawancara mengena imakna hidup dar i

n i a l r e b m u s a r a n n a d n a it il e n e p k e y b u

s telah diperoleh .Setelah data

i ti l e n e p a y n t u j n a l e s , h e l o r e p i d p u d i h a n k a m g n a t n e t a r a c n a w a w l i s a h

h a a l e n e m , a c a b m e

m , mempelajair , menyeleksi , mengklasiifkasikan ,

n a k k o p m o l e g n e m n a

d data yang terkumpu.l Data akan dip liah-pliah ,

g n a y a t a D . n a v e l e r k a d it g n a y a t a d a n a m n a d n a v e l e r g n a y a t a d a n a m

n a k g n a d e s , s i s il a n a r u l a n a g n e d i a u s e s n a k k o p m o l e k i d n a k a n a v e l e r

(55)

1 4

s il a n

A i s data teru s d liakukan selama prose s peneilitan

g n a t n e t a t a d n a g n a r u k e k a d a h i s a m s i s il a n a m a l a d a k i J . g n u s g n a lr e b

n a k a i ti l e n e p a k a m , m a l a d r e p i d u lr e p g n a y a t a d a d a u a t a p u d i h a n k a m

s e s o r P . t a p e t g n a y n a m r o f n i n a g n e d i l a b m e k a r a c n a w a w n a k u k a l e m

li b m a g n e

p an data dihenitkan keitka informas iyang dipelrukan telah

i ti l e n e p s a g u t a k a m , i p u k u c n e m m u l e b i s a m r o f n i a k i J . i p u k u c n e m

m r o f n i i l a b m e k i r a c n e m h a l a d

a as i yang masih kurang melalui

n a g n e d n u p u a m , i s a v r e s b o , a r a c n a w a

w mempelajar idokumen.

t a d s i s il a n a s e s o r

P ad liakukanbersamaandenganprose spenguijan

r a n e b g n a y a t a d h a l a d a n a k u m e ti d g n a y a t a d a y n it r A . a t a d n a h a s b a e

k

r a n e

b tepa tdan sesuai dengan apa yang dimaksud peneilit .Jikaada

a t a d n a a d e b r e

p antara keterangan dar inarasumbe rdan dokumentasi ,

g u t a k a

m a s penelti i adalah menelusur i kembal i data/keterangan

t u b e s r e

t a tau melakukan cross check ,sehingga diperoleh keyakinan

t a p e t g n a y a n a m a t a d i a n e g n e

m . Data tersebultah nanitnya yang

i ti l e n e p h e l o i a k a p i

d untukmelakukananailsi sdata.Dengan datayang

e

t pa tyang telah melalu iuj ikeabsahan data ,maka akan dihaslikan

Referensi

Dokumen terkait

Denagan aneka makanan dan minuman yang enak dan segar dengan harga yang bias dicapai oleh semua golongan masyarakat sehingga hal tersebutlah yang menyebabkan ketertarikan saya

Fasilitas yang disediakan oleh penulis dalam perancangan ini adalah kapel sebagai tempat berdoa baik bagi komunitas maupun masyarakat sekitar, biara dengan desain interior

Kata hasud berasal dari berasal dari bahasa arab ‘’hasadun’’,yang berarti dengki,benci.dengki adalah suatu sikap atau perbuatan yang mencerminkan

[r]

“ STUDI DESKRIPTIF MENGENAI SUBJECTIVE WELLBEING PADA LANSIA PENDERITA PENYAKIT KRONIS YANG MENGIKUTI PROLANIS DI PUSKESMAS ‘X’ KOTA BANDUNG “. Universitas Kristen

[r]

Konselor :”Sebagai kesimpulan akhir dari pembicaraan kita dapat Bapak simpulkan bahwa Anda mempunyai kesulitan untuk berkomunikasi dalam belajar oleh karena itu mulai besok anda

Asian Institut for Teacher Education, menjelaskan kompetensi sosial guru adalah salah satu daya atau kemampuan guru untuk mempersiapkan peserta didik