آیکونوگرافی پیکره ی سفالین سلطان طغرل سلجوقی

*یقوجلس لرغط ناطلس نیلافس ی هرکیپ یفارگونوکیآ

3یدسا رایهم ،^2**یراخلب نسح ،¹یناوج رغصا .ناریا ،ناهفصا ،ناهفصا رنه هاگشناد ،یمسجت یاهرنه هدکشناد رایشناد ¹ .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشناد داتسا ² .ناریا ،ناهفصا ،ناهفصا رنه هاگشناد ،رنه شهوژپ یارتکد هرود یوجشناد ³ )96/10/23 :ییاهن شریذپ خیرات ،96/5/2 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ نامرح راچد مییوگن رگ ا-دوب هتفرگ رارق طایتحا دروم ملاسا زا سپ نارود رد هک یناسنا یاه هرکیپ هصاخ و یشارت هرکیپ رنه نیا هلمج زا .دندش هتخاس فلتخم تاعوضوم اب یناسنا یاه هرکیپ و هدش عقاو هجوت دروم نایقوجلس نارود رد -دوب هدش مان هک دراد رس رب یهلاک و هتسشن نیمز یور ونازود تلاح هب هک تسیدرم هرکیپ ،تسا ناشاک ی هتخاس لاامتحا هک اه هرکیپً لرغط ناطلس هس زا مادکچیه روکذم لاس رد هک یتروص رد .تسا هدش موقرم نآ یور رب .ق .ـه 538 خیرات و لرغط ناطلس نابطاخم هب جنرطــش هرهم ناونع هــب ناــسانشراک یخرب یوــس زا ثحب دروم هرکیپ یــفرط زا .دــندرک یمن تــموکح یقوجلــس یناریا یرثا زا ییادز هابتــشا نآ یپ رد و روکذم هرــکیپ یریگ لکــش لیلد و درکراک نییبت ،هلاقم نیا فدــه .تــسا هدــش یــفرعم اب ات تــسا نآ رب یعــس و هدوب هرکیپ موــهفم یتــسیچ ،هلاقم یلصا لاؤــس .تــسا هدــش یفرعم نایناهج هب هــنوگرگد هــک تــسا هجیتن .دوش هداد خــساپ هلاقم لاؤــس هب ،ریواصت هیوناث یانعم نتفای و بوتکم نوتم هب هجوت و یفارگونوکیآ شور زا هدافتــسا نامدای نیقی هب بیرق لامتحا هب و هتــشادن جنرطــش اب یطابترا هنوگ چیه هرکیپ رد دوجوم ناگناــشن هک دهد یم ناــشن هلاقم .تسا عامس مسارم رد ناطلس روضح ای و ینیشن ملاظم

یدیلک یاه هژاو .عامس ،ملاظم ،ناشاک یاه کرکیپ ،نیلافس یاه هرکیپ ،لرغط ناطلس ،یقوجلس یاه همسجم

تــسا »مک اح تلود و نید درکیور رب دیک أت اب ،یقوجلــس رصع ناریا رد یزاــس هرکیپ رنه یرظن ینابم« :ناونع اب موــس هدنراگن یرتکد هلاــسر زا هتفرگرب هلاقم نیا * یاقآ بانج ی هدنزرا یاه تیاده زا نارکیب ساپس اب .تسا هدیسر ماجنا هب مود هدنراگن هرواشم نینچمه و لوا هدنراگن و دنژآ بوقعی رتکد یاقآ ییامنهار اب هک .دنژآ بوقعی رتکد .E-mail: hasan.bolkhari@ut.ac.ir ،021-66461504 :ربامن ،09121484855 :نفلت :لوئسم هدنسیون **

شوختــسد نایقوجلــس نارود رد هــملک ماــع موــهفم هــب رــنه زیامتم دوخ زا سپ و شیپ زا هک دبای یم ییاه یگژیو و هدش یتارییغت شخب .دوــمن قلاطا نادــب ار درــف هبرصحنم تــفص ناوــت یم و هدــش و یــگنهرف ی هنیــشیپ زا یــشان ناوــت یم ار تلاوــحت نــیا زا یــمیظع روصت ناملــسم ناکرت گنهرف لصاح ار یرگید شخب و ناکرت یرنه و یــشارترکیپ رنه هک تــسیدح هب ات تارــییغت نــیا ی هرتــسگ .دوــمن نامرح راچد مــییوگن رگ ا( نآ زا شیپ هــک یناــسنا یاه هرکیپ هــصاخ هجوت دروم اددجم ،دوب هتفرگ رارق هجوت ی هریاد زا جراخ )دوب هدــشً یــهجوت لــباق یاــه هرکیپ و هدــش عــقاو اــهنآ ناــیماح و نادــنمرنه رد هتــسشن نادرــم ،بــسا رــب راوــس نادرــم نوــچمه یــتاعوضوم اــب هک دندمآ دوــج هب کدوک و رداــم و ناگدــنزاون ،نوــگ انوگ یاــه تلاح زورــما و )63 ، فــلا 1389 ،ســیارپ( دنا هدــش قــلخ ناــشاک رد ارــثک اً یاه یجارح رد اــی و دنوــش یم یرادهگن اــیند فــلتخم یاــه هزوم رد .¹دنوــش یم شورــف و دــیرخ یبتاــس نوــچمه اــیند حرــطم یرــنه یرایــسب یاه هتــسجرب شقن و یزلف راثآ زا ریغ هب روــکذم یاــه هرکیپ دنامید مــعز هــب و دــنتفرگ لکــش نارــیا فــلتخم طاــقن رد هــک تــسا درب راک هب اــهنآ یارب ار هرــکیپ ظفل ناوت یم هــک دنا هتــسجرب یدح هــب لامتحا هب هــک نیلافــس یاه هرکیپ هــلمج زا .)97 ،1389 ،دــنامید(

رد یلیلخ ی هعومجم رد و تسا هدــش هتخاس ناشاک رد دایز رایــسب تلاح هب هک تسا یدرم ی هدنهد ناــشن ،دوــش یم یرادهگن ندنل .ـه 538 خــیرات نآ ی هبل رــب هک دراد رــس رب یــهلاک و هتــسشن وــناز ود هدــش ببــس رما نیمه و تــسا هدــش رــکذ لرــغط ناطلــس ماــن و .ق رد .دننک یقلت یقوجلــس لرغط ناطلــس لاثمت ار هرکیپ نیا ات تــسا هس ،)مجع و برع زا معا( قارع و ناریا رد نایقوجلس تموکح نامز یموــس و یلوا تموکح نیب هک دندرک تموکح لرغط مان اب ناطلــس رب هدش رکذ خیرات هک تساجنیا هتکن .تــسا هلصاف لاــس 150 دودح تــسین ینیطلاــس زا مادکچیه تموکح اب نراقم ،هرکیپ هلاک ی هبل هرکیپ تخاــس کینکت ییوــس زا و دــندرک تموکح لرــغط مان اــب هــک یرجه متفه هدــس لیاوا هب طوبرم ،ناــسانشراک یخرب رــظنم زا زــین

رد نایهاــشمزراوخ روضح و نایقوجلــس تموکح ماــمتا نامز یــنعی نارگشهوژپ .)Rogers, 2010, 194 ؛217 ،1336 ،یربرآ( تــسا ناریا زا ییاهراکهاــش :ملاــسا یاــهرنه« باــتک هدنــسیون هــلمج زا یــبرغ روکذم همــسجم باب رد تاعلاطا یلصا عجرم هــک »²یلیلخ هــعوجم لرغط لاثمت ،هرکیپ نیا هک دراد رما نیا رب داقتعا ،دور یم رامــش هب ار دوخ طابنتسا یانبم و تــسا هدوب جنرطــش هرهم نینچمه و مود تــسا دقتعم و هداد رارق یــناکروگ هاــشربک ا رابرد جنرطــش یاــه هرهم ندشرکذ لیلد و تسا گرزب جنرطش کی هاش ی هرهم زین هرکیپ نیا مود لرغط هک تــسا رارق نیدب نآ هلاک ی هــبل رب لرغط ناطلــس ماــن Rogers,( تــسا هدومن سایق جنرطــش اب ار گنج هنحص ،یقوجلــس اب سایق و هرــکیپ نتــسشن هوــحن رد هــقادم اــب یــفرط زا .)2010,192 ناونع هــب ناریا زا رــیغ یایفارغج رد هــک یــخیرات نراــقم یاــه هرکیپ نوــتم ی هــعلاطم نــینچمه و دنا هدــش یم هدافتــسا جنرطــش هرــهم ،رضاح ی هرــکیپ اب هنابأم ناطلــس شــشوپ و راتفر قــیبطت و یــخیرات هدش عقاو دیدرت دروم روکذم باتک هدنسیون ناونع هب زرجار یاعدم .دسر یم رظن هب تیعقاو زا رود هب و هجوت اب هک تسا نیا یلصا شسرپ ،هدش رکذ بلاطم هب هجوت اب دهد یم رارــق ام رایتخا رد لرــغط هب موــسوم هرکیپ هــک یــتاعلاطا هــب هب اکتا اب نینچمه و )نتــسشن هوحن و ندب و رــس شــشوپ نوچمه(

ایآ هکنیا و تــسا هدوب هــچ ثحب دروم هرــکیپ درــبراک ،یــخیرات نوــتم یشهوژپ هک راتشون نیا .ریخ ای دراد تحص نآ باب رد زرجار یاعدا هدافتسا اب و یخیرات یدرکیور اب دور یم رامش هب یداینب عون زا یفیک

4یکسفوناپ نیورا یارآ نداد رارق انبم و ³یفارگونوکیآ شور -درکیور زا یخیرات عبانم زا هدافتــسا اب ات دراد دصق ،یرظن بوچراچ ناونع هب حرطم شسرپ ِخساپ هب ،نآ زا سپ یلیلحت نوتم و عوضوم اب نراقم شهوژپ نــیا رد اــه هداد یروآدرــگ شور اــترورض .دــبای تــسد هدــشً .تسا هدوب لوا تسد نوتم زا هدافتسا رب یعس هراومه و یا هناخباتک

همدقم

شهوژپ هنیشیپ

نارود صوصخلا یلع و نارــیا یزاــس همسجم رنه باب رد شهوژپ رنه باب رد یلک ییاه شهوژپ زا یئزج یتمسق هب دودحم ،یقوجلس هدــش رــشتنم باتک تروص هب هک تــسا یزاــس همسجم اــی و یملاــسا هراــشا ناریا رد یزاــس همسجم خیرات باتک هب دیاب لاثم یارب .تــسا یعس نآ رد و )1392( تسا هدش هتشاگن یلوانت زیورپ طسوت هک دومن ناریا رــصاعم نارود هــب ات ناتــساب نارود زا رنه نــیا هب ات تــسا هدــش هب باتک نیا زا یزــیچان شخب و دوــش هتخادرپ ریوصت هئارا هارــمه هــب شهوژپ رظن دروم هرکیپ اضق زا و دراد صاصتخا یقوجلس یشارترکیپ باتک نیا تفگ دیاب هتبلا .تــسا هدــش دیق یلوانت باتک رد زین رضاح شهوژپ کی بوچراچ رد و یراگن خیرات لوصا تیاعر اب هک نآ زا شیب

رد هک تــسا یراــثآ فصو لماــش ،دــشاب هتفرگ لکــش یــخیرات یــملع .دنتسه دوجوم ایند فلتخم یاه هعومجم و اه هزوم ناریا رــنه خیرات« ناوــنع تــحت یباتک زــین هــنماخ یوــسوم ارــهز فیلأت »)یتسد عیانص زا هتفرگرب( یزاــس همسجم :یملاــسا هرود رد رــنه هــب زــیچان یتاراــشا زــین باــتک نــیا رد هــک )1386(تــسا هدوــمن .تسا هدش نارود نآ یشارترکیپ و یقوجلس ،تسا هدیسر پاچ هب یسراف نابز هب و ناریا رد هک یبتک رب هولاع نآ زا هک هدش هتشون لرغط هب موــــــــــــسوم هرکیپ باب رد زین یتلااقم

هعومجم رد دوجوم راثآ باتک رد هدش پاچ بلطم هب ناوت یم هلمج یاه همسجم باب رد یا هلاقم نینچمه و )Rogers, 2010(یلیلخ

5رادلا ثیدح ی هیرــــــــــــشن رد یملاــــــــــــسا هنایم نارود یکیمارــــــــــــس Gibson, 2012, 24–(دومن هراشا ،تسا هدش رشتنم تیوک رد هک زا رود هب هلاقم نیا ناگدنراگن رظن زا اهنآ رد روکذم تاعلاطا هک ؛)28 .تسا هدمآ یپ رد نآ دقن و هدوب تحص

شهوژپ شور و درکیور

نآ رب یعــس ⁶یژولونوکیآ شور - درکیور هب اکتا اب رضاح شهوژپ ،ثحب دروم ی هرکیپ اب نآ قیبطت و هطوبرم نوتم هعلاطم اــب اــت دراد دییأت ار دوخ زا شیپ یاه هیضرف مقس ای و تحص و هتفای ار نآ عجرم نــیورا یارآ زا هــتفرگرب ،هدافتــسا دروــم شور -درــکیور .دــنک در اــی و باب رد شور نــیا صاخ یگژیو ،نآ درــبراک لیلد و هدوــب یکــسفوناپ .تسا یخیرات راثآ :تسا هلحرم هس هب دقتعم یژولونوکیآ باب رد یکسفوناپ تــساه هدیدپ ⁷یعیبط ای ییادتبا یانعم هب طوــبرم ،لوا ی هــیلا تــسا دــقتعم و دــناوخ یم ⁸یرــنه یاــه هیام شقن یاــیند ار نآ وا و

9یفارگونوکیآ اــشیپ فیصوت ،اه هیام شقن نیا هیلوا یانعم تخانــش .تسا یرنه رثا کی فده و تــساه هیام شقن ¹⁰هــیوناث یاــنعم هــب طوــبرم ،مود هــیلا و دراد دوجو ریوصت ره تــشپ سپ رد هک تــسا ییانعم تخانــش ،نآ

.دمان یم یفارگونوکیآ ار نآ یکسفوناپ

11یــنیدامن یاــه شزرا فــشک و ریــسفت هــب طوــبرم ،موــس هــیلا تسا هدش دراو رثا رد دنمرنه طــسوت هاگ آدوخان تروص هب هک تــسا

.)Panofski, 2009, 221–223( تسا هدیمان یژولونوکیآ ار نآ وا و دهاوخن شیپ مود هــلحرم زا شیب هلاقم نیا تــسا نهربم هــچنآ نآ یلصا فدــه ،ثحب دروــم همــسجم هیوناث یاــنعم فــشک و تــفر

.دش نایب رت شیپ ،نآ هب یبایتسد یگنوگچ هک تسا

یقوجلس لرغط هب موسوم همسجم

عافترا هب یکیمارس یا همــسجم ،هلاقم نیا ثحب دروم همــسجم دوــش یم یرادــهگن یــلیلخ هــعومجم رد هــک تــسا رتمیتناــس 41/5 تلاح هب هک تسا یدرم ی هدنهد ناشن ،روکذم همسجم .)1ریوصت(

یــهلاک و گــنر یا هزورــیف یادر و تــسا هتــسشن نــیمز یور وــنازود و لرغط ناطلــس مان ،نآ ی هبل یور هک دراد رــس رب دــنلب و یــطورخم ناطلــسلا لرغط انلاوم« تراــبع و .م 1143-44 /ق .ـــه 538 خــیرات ،هرکیپ هرهچ .)Gibson, 2012, 28( تــسا هدــش رکذ »لداــعلا مــلاعلا یاه یگژیو زا هک تسا کچوک بل و یماداب یاه مشچ هدنهد ناشن شیر ،ورــبور هب هرــیخ هاگن و دوــش یم بوــسحم یــلوغم -یــکرت داژــن یاه یگژیو هلمج زا ،دنا هتفرگ رارق وناز یور هک یناتسد و دنلب رایسب .دور یم رامش هب نآ

؟دوب هک لرغط

رکذ هعلاطم دروــم هرــکیپ هلاک هــبل یور »لرــغط« ماــن هــک اــجنآ زا یقوجلس نارود زا ینیطلاــس فیصوت هب شخب نیا رد ،تــسا هدــش هــس زا دیاب هار نیا رد و دنتــشاد مان »لرــغط« هک دوــش یم هــتخادرپ .تسا هدمآ یپ رد اهنآ رکذ هک درب مان تیصخش

)کبلرغط( لوا لرغط

ق .ـه 424 لاــس رد لوا لرــغط تنطلــس رودــصلاةحار رــکذ رــبانب یخیرات عبانم رد .دیماجنا لوط هب لاــس شــش و تــسیب و دــش زاغآ یو یرادنید رــکذ رد و تــسا هدــش دای نمؤم یدرف ناونع هــب یو زا هک یرعــش اب فصو نیا و دوــبن رترادنید یو زا هــک هدــمآ نــینچ نــیا اب وا یمان مه و دهد یم رارــق )ص( دمحم ترضح اــب ساــیق رد ار یو هب درمــش یمرب ار شیوکین تافص و هداد رارق هیامتــسد ار ترضح نآ .)99 –97 ،1386 ،یدنوار( دسر یم لامک دندرک مان دمحم ار بحاص ود ؛دندرک مان تمحر هک ششخب نآ رد«

شتایح رد کلامم متخ یکی ؛شتاذ تشگ توبن متخ یکی هاش نادواج ار برع کلم یکی ؛هام دبا ات ار برع جرب یکی هدرک دابآ لدع هب ایند یکی ؛هدرک دازآ ملظ ز ار نید یکی شوگ رد هقلح شمیم ود ار ملاع ود ؛شون ۀمشچ زا درک هک یمان یهز تسا میم ود ار وا یکی ار ملاع هک ؛تسا مین ود ملاع وا مان کشر ز »جات یــکی دــشخب ملق شمیم یــکی ؛جاراــت خــسن زا مــلق ناکرــتب

.)99 ،نامه(

ی هنارادم نید لــئاصخ و وــکین تافص لــمحم ،زــین همانقوجلــس حتف نراــقت لیلد هب هــک دنک یم لقن یرــیهظ هک اــجنآ .تــسا لرــغط و دنک یم تفلاخم عازــن و گنج هنوگره اــب وا ،ناضمر هاــم و ناــسارخ شردارب بناج زا روباشین تراغ داهنــشیپ ،دیع زور رد هک ینامز یتح تفلاخم وا اــب نیملــسم ندناجنر میب زا ،دوــش یم حرــطم کــبیرغچ عناق رانید رازه لهچ اب ار یو ،یشکدوخ هب دیدهت لباقم رد و دنک یم نیمه هب ار عــیاقو نیا زــین یرادــنب .)18 ،1390 ،یروباــشین( دــنک یم

،باعل رــیز یــشاقن اب لافــس ،سانــشان :دنمرنه ،لرغط ناطلــس هــب موــسوم هرــکیپ -1رــیوصت .ندنل ،یلیلخ هعومجم :یرادهگن لحم ،رتمیتناس 41.5 عافترا )Khalili Collections, 2010( :ذخأم

ناکلخ نبا .)8 ،2536 ،یــناهفصا یرادنب( تــسا هدومن لقن بیترت ندرازگ یارــب ررقم تعاــس رد هــعمج یاــهزور« یو هــک دــنک یم لــقن هزور هبنــش هس و هبنــشود رــه .دــش یم رــضاح )دجــسم رد( هــناگ جنپ تفگ یم و درک یم انب دجاــسم ،تخادنا یم هار ریخلا باوبا ؛تــفرگ یم دوخ یارب یا هــناخ هک ارچ ،مراــسمرش لجو ّزع یادخ لــباقم رد نــم ،نتبمل زا لــقن هــب( »ما هدرــکن اــنب نآ راــنک رد یدجــسم و ما هتخاــس ناسارخ زین ینــس فارــشا ینابیتــشپ دروم کیب لرغط .)259 ،1392 یناوید روما رب طلــست و یتدیقع یرادرب هرهب یپ رد ناــنآ هک ارچ .دوــب ناونع اب یو زا یدــنوار .)14 ،1392 ،نــهاک( دــندوب دــیدج تاــحوتف نب د ّمحم کبلرغط بــلاطوبا نیدلا و این ّدلا نکر مــ ّظعملا ناطلــسلا«

تفص و )97 ،1386( دــنک یم دای »هلظ للها ّدم قوجلــس نب لــیئاکیمّ یلو درب یم راک هب مه موــس و مود لرغط یارب ار بــلاطوبا و اــین ّدلا نکر زا مادــکچیه و دنک یم داــی »کــبلرغط« ناوــنع اــب لوا لرــغط زا طــقف ناشمان هب »کب« تفص ندرک هفاضا اب زین ار یقوجلس رگید نیطلاس یقلت ماع یــتفص ناکرت ناــیم رد »کب« تــفص هچرگ ا .دــنک یمن داــی نیطلاس رگید نداد رارق باطخ یارب ماع هدافتسا مدع یلو ،دش یم و بصانم یخرب ماــن رد تفص نیا زا هدافتــسا لــباقم رد و یقوجلــس نیا تابثا یارب دشاب ینقتم لیلد دناوت یم نارود نآ یاه تیصخش رتهب ای و مسا ناونع هب هک تسا یتافص هلمج زا »کب« دنوسپ هک اعدا مسا هاگیاج ،رگید یماسا اب بیکرت رد دنوسپ ناونع هب مییوگب تسا یتفص ناونع هب هن »کبلرغط« دننام یمان رد نآ درکراک و هدرــک ادــیپ رادید یدــنوار هک ینامز لاــثم یارب .تــسا مــسا ناونع هب هــکلب ماــع دای »کباکلب« مان هب یتیصخــش زا دنک یم تیاور ار دومحم و قرایکرب یتیصخــش زا رجنــس ناطلــس لاوحا رکذ رد ای و )142 ،نامه( دنک یم ماــن یو یارزو زا یــکی ناوــنع هــب »یرغــشاکلا کــب ناغی« ماــن هــب ناونع اب یتیصخــش زا رگد ییاجرد نینچمه .)167 ،ناــمه( درــب یم مان رجنــس ناطلــس نارود رد زغ یارما زا یکی ناونع هب »کب یطوط«

بجاح ار »کــبصاخ« ناونع اــب یصخــش ای و )183 ،نامه( درــب یــم دوب نآ یپ زا هلدا نیا رکذ .)225 ،نامه( دناوخ یم دوعــسم ناطلــس یصخــش زا نوتم رد یــیاج رد رگ ا هــک دنادرگ نــشور ار هــتکن نــیا هــک هدنراگن دوــصقم متح هب ،تــسا هدــش هدرب مان »کبلرغط« ناونع اــب هرکیپ هلاک یــهلاک ی هبل رد هــک تــسا رکذ نایاــش و تــسا لوا لرغط .کبلرغط هن و تسا هدش هتشون لرغط مان ،هلاقم نیا ثحب دروم

مود لرغط

رد .ق .ـــه 526 لاــس رــخلاا یدامج رد مود لرــغط ناطلــس باتک رد .)189 ،2536 ،یناهفصا یرادنب( تسشن تخت رب نادمه ناونع اــب وا زا یدنوار هــک دمحم نــب لرغط ناطلــس ،رودــصلا ةــحار دمحم نب لرــغط بلاطوبا نــیدلا و ایندلا نــکر مــظعملا ناطلــسلا«

نیا تــسا هدرک دای )208 ،1285( »نینمؤملاریما نیمی هاــشکلم نب کنت مامت نساحم هرهچ خرس یهاشداپ« :تسا هدش فصو نینچ تدم ،نهپ هنیــس و رب هتــسب لای و تــشپ لادتعاب تماق زارد هباوذ عــست هنــس مرحم رد ناذمه ردب شتافو لاــس جنپ و تــسیب شرمع تسایس و لدع ،لاــس هــس یهاــشداپ تدم ،ۀیام سمخ و نیرــشع و لزه زا و دوــب بلاغ وا قلاــخا رــب تعاجــش و مرــک و تــ ّیمح و اــیح و

هباــشم یتافص اب یو زا مه همانقوجلــس رد .)اجنامه( »رود شهاوف موادم یاه گنج و تسا هدش دای لعنلا هب لعنلا قباط یا هراپ رد و زا یکی اب ییورایور رد یو ندــش هتــشک تیاهن رد و شــناردارب اــب یو ،یروباشین( دور یم رامش هب وا یگدنز هجوت لباق تاکن هلمج زا اهنآ باب رد دمحم نب لرغط ناطلس ریبدت و تسایس زا .)54 –55 ،1390 تــسد نآ زا هک تــسا هتفر یدنوار باتک رد اهرکذ نمــشد اب گنج هاشداپ نوچ« هک دومن تراشا ناطلس فورعم هلمج نیدب ناوت یم طوبضم ذوخ لاح کنانچ و ذناوتن وا رــیبدت ذوبن هاگ آ نمــشد راک زا یزاب کنادنچ زاب جنرطش هک ذوب ذیاب ربخ اب نمشد لاح زا ذراد یم نیمه و )217 ،1386 ،یدنوار(»ذرگن مه ار مصخ یزاب ذنیب شیوخ رد یخرب ریــسفت هیامتــسد هــک تــسا زاــب جنرطــش اــب هاــشداپ ساــیق .تسا هتفرگ رارق راتشون نیا ثحب دروم ی همسجم یتسیک تخانش

موس لرغط

بلاطوبا نیملسملاو ملاــسلاا فهک نیدلاو ا یندلا نکر ناطلــسلا دنلب تسا هدوب یدرف یدنوار تیاور هب نینمؤملاریما میــسق لرغط هک یلیبــس و هوبنا شیر و دنلب یاهوم یاراد و هرهچ شوخ و تماق کباتا دزن هک یو .)331 ،1285( تــسا هتــشاد دادتما شــشوگ انب ات ردپ راد ثاریم ناونع هب مک نس رد دوب هتفای ومن و دشر زگدلیا دمحم لهس وا رب نانچنآ تنطلــس تخت هب ندیسر و دوــش یم وا نیــشناج :دهد یم حرش یتلامج نینچ اب ار یو تلااوحا یروباشین هک تــسا وشن لابقا و تلود رادناج ضایر رد و هدمآ دوجوب تلود هنایشآ رد«

هدیشوکان تنطلس توسک و هدیسر ودب هدیسویبان یکلم هتفای امن و بکرم رب بلط بــعت یب بدا بتکم زا و هدرــک لــیوحت تــختب دــهم زا ماکحا و علاط ریثأت و ماوعا هوــشع و مایا هدعو دنب رد هدــش راوــس کلم و راسفیب شکلم نسوت و هدمآ مادب هنادیب شتلود خیرم هدوبان موجن هتسارآ ناوخ رس رب هدروخان یگوات نان و هدربان یگوای جنر هدش مار ماگل .)83 ،1390 ،یروباشین( »هتسشن هتساریپ هنازخ و رامــش هب قارع نایقوجلــس ناطلــس نیرخآ هک نلاــسرا نب لرغط هاــشمزراوخ شکت ناطلــس اــب درــبن رد.ق .ـــه 590 لاــس رد ،دور یــم .دش هتخیوآ یر رازاب رد شرکیپ و هداتسرف دادغب هب یو رــس و هتــشک :تسا هدورس نینچ یو فصو رد نارود نآ رد یگرزب تسگنت لد نوچ هنامز اهش زورما

تسگنر کی نامز ره خرچ هزوریف دوب زگ کی کلفب ات وت رس زا ید .)91،نامه( تسگنسرف تندب ات رسز زورما

؟تسا جنرطش هرهم لرغط هرکیپ ایآ

نیا ثحب دروم هرکیپ زرجار ،تفر همدقم رد نآ رکذ هک روطنامه تابثا یارب هتبلا و )Rogers, 2010(هتــشادنپ جنرطــش هرهم ار هــلاقم اب ات تــسا هدــش یعــس همادا رد هک هدروآ تــسس یلیلد دوخ نخــس .دوش تباث نآ فلاخ راوتسا یلیلاد رکذ و ناشیا یاعدا یواک او

نتسشن هوحن -1 و تــسا هتــسشن نیمز یور وــنازود تلاح هــب ثــحب دروــم هرــکیپ رد نتــسشن وناز ود تلاح .تــسا هداد رارق وــناز یور ار دوــخ ناتــسد لباقم رد یصخــش هک دتفا یم قافتا ینامز یناریا -یملاــسا گنهرف نتــسشن هنوگنیا اب دراد دــصق و دریگ یم رارــق دوخ زا رــت گرزب یــماقم رد راطع لاــثم یارب .دیامنب لــباقم صخــش هب ار دوــخ مارــتحا یادا قداص ماما و یــسابع هفیلخ روصنم ییورایور ناتــساد ءایلولااةرکذت ار ترضح نآ اــت دهد یم روتــسد هفیلخ هک دنک یم تــیاور هــنوگنیا ار ینامز و دناوخ یمارف راــبرد هــب ار یو نیمه یارــب و دنناــسرب لتق هــب دناــشن یم ردص رب ار یو هفیلخ ،دنوــش یم ناکــم نآ دراو ناــشیا هــک مارــتحا یادا و دنیــشن یم ناــشیا یورــبور »وــنازود« تــلاح هــب و زا زین یرخف خیرات هدنــسیون .)14 ،1365 ،)راطع( یروباــشین(دنک یم تعلخ هفیلخ طــسوت ات دنتــشاد وزرآ هک دنک یم تیاور یــنایاورنامرف هب ناشیوزرآ نوچ و دوــش هدیچیپ مچرپ ناشیارب و دنوــش هدناــشوپ و دندیــسوب یم بدا نــیمز هــفیلخ لــباقم رد تــسویپ یم تــقیقح .)188 ،1389 ،یقطقط نبا( دندومن یم تدارا راهظا هنوگنیا نیا یاعدا دــییأت رد بوتکم یدنــس هک روکذم تاــیاور رــب هولاــع یاه هنیلافــس یور رب شوقنم رامــش یب ریواصت زا دــیاب ،تــسا هلاقم یدایز راثآ رد .درب مان یریوصت دانــسا ناونع هب زین یقوجلــس نارود و مــک اح اــی ناطلــس اــهنآ رد و دنتــسه یقوجلــس راــبرد رــگنایامن هــک ای مــک اح صخــش ،دنا هدــش هدیــشک رــیوصت هــب ناــیرابرد و ناــمزلام تــلاح نــیا و تــسا هتــسشن تــخت رــب وــنازراهچ تــلاح هــب ناطلــس یلو ،دشاب هدش هدافتسا زین وا ناکیدزن طسوت تسا نکمم نتسشن هک دنا هتــسشن یو ربارب رد ونازود تلاح هب نایرابرد و ناــمزلام رــگید .تسا مارتحا یادا زا یا هناشن هرکیپ رد هدش مسجتم نتسشن هوحن ،لااب رد بوتکم دانسا ربانب هــکلب ؛درادــن دوــخ رد تردــق زا یناــشن لرــغط ناطلــس هــب بوــسنم نیا و دور یــم رامــش هب مارتحا یادا و عوــضخ و یــنتورف زا یا هناــشن رتلااب یماقم ربارب رد هاــش صخــش هک دراد قافتا ناکما ینامز تلاح ناونع هب ناطلــس صخــش هاگیاج هب تیانع اــب و درــیگب رارــق دوــخ زا و ثروزاــب( نارود »یداــم و یــسایس ماــقم نــیرتلااو« و »ارــملااریما«

یندــشان ناینیمز نایم رد یماقم نینچ دوجو ،)81 ،1390 ،نارگید یور رــب ناطلــس زا رــتلااب یــماقم هــک یناــسنا یــپ رد نتــشگ و تــسا ینامز اــهنت سپ .دــسر یم رظن هب هدوــهیب یرما دــشاب هتــشاد نــیمز یقلت ناطلــس مارتحا یادا ناونع هب ار نتــسشن تلاح نیا ناوت یم دــشاب رادروخرب یرتلااب یونعم ماقم زا یو لباقم صخــش هک دومن نایم قافتا تیاور اب نآ هباشم هک تــسا یزیچ نامه تــسرد نیا و یناهفصا یرادنب .دــش هداد حرــش )ع( قداص ماما و یــسابع هفیلخ تــسا هدومن تیاور هنوگنیا ار مئاقلا هفیلخ و لوا لرغط تاــقلام زــین هب نآ رد لرغط هک یرلاات هب هفیلخ دورو و هدرــپ نداتفارب زا سپ هــک تفه تفایرد زا سپ و دز هسوب ار نیمز ناطلــس ،دوب هتــسشن راظتنا رب لیلد هب هک اجنآ زا ،یورسخ رــسفا و برع جات و گنر هایــس تعلخ رب و دز هــسوب ار هفیلخ تــسد ،دوبن میظعت هــب رداق جاــت نتــشاد رــس هوحن نیا یقلت رب هولاع .)16 ،2536 ،یناهفصا یرادنب( داهن مــشچ ناوت یم ،رتلااب ماقم رد یصخــش هب مارتحا یادا ناونع هب نتــسشن نتــشاد رــس رب هچرگ ا .دومن تدابع تلاح رد نتــسشن هب ریبعت نآ زا

زامن ماگــنه رد ،دراد رــس رــب ثــحب دروــم هرــکیپ هــچنآ هیبــش یــهلاک دوجو مدع تــسا هجوت لباق هچنآ یور ره هب .دــسر یم رظن هب دیعب یــتلاح لــباقم رد و ناطلــس نتــسشن هوــحن رد تردــق زا یا هناــشن زین هرهم ¹²نیرت مهم هک جنرطش هاــش زا ار هرکیپ هک تــسا هناعضاوتم .دزاس یم زیامتم ،تسه تردق ناشن ناونع هب یگنج تلاآ نتشادن هارمه هب -2 ی هقبس هچرگ ا یملاسا گنهرف رد هاش ای و ناطلس هرکیپ نتخاس ،تــسا هداد خر یدودعم رایــسب دراوم رد یــلو دراد یداــیز یــخیرات تــسا دوهــشم هدنامیقاب یاه هرکیپ کدنا دادعت نیمه زا هچنآ یلو ربهر ناونع هب ناطلس .تسا حلاس نتشاد هارمه هب و رخاف ششوپ دوخ هارمه و دراد نت رب ار اــه سابل نیرتهب ،نایمدآ دمآرــس و ینیمز ملاــسا یایند رد ناملا نیا هــک دنک یم لمح زــین ار تردــق زا یــناملا هاش صتخم تردق نیدامن رصنع نتــشاد هارمه هب .تــسا ریــشمش دبای یم مــسجت سیدنت بلاق رد زین هفیلخ هرکیپ هک ینامز و تــسین هدنام یاــج رب هرکیپ هب دــیاب لاثم یارب .تــسوا تــسد رد ریــشمش تــسا هدــش فــشک رجفملاةبرخ رد هک دوــمن هراــشا یوــما هــفیلخ زا رب تسد و وربور هب هاگن و هداتسیا خسار یتلاح رد هفیلخ .)2 ریوصت(

سابل اب یو و تــسین مزر سابل هفیلخ سابل .دراد شیوخ ریــشمش تسا نارگید هب تبسن یو یرترب زا یا هناشن هک دوخ ی هژیو و رخاف رد .دراد هارــمه هب ار شــیوخ ریــشمش یلو تــسا هدــش هداد شیامن وحن نیمه هــب بتارم زین یقوجلــس نارود زا یرگید نیلافــس هرــکیپ تسا هدش هتخاــس ریشمش و هژیو سابل اب ناطلــس صخــش و تــسا هب ناطلس هرکیپ مسجت هب هاگرظن نیا هک تسا رکذ لباق .)3 ریوصت(

یراج ناریا رنه خیرات رد هتسویپ تردق زا یرادروخرب ناگناشن هارمه هک ار یلعرهم و اــبابازریم نوــچمه راــجاق نارود ناــشاقن راــثآ و هدوــب .درمشرب تسد نیا زا ناوت یم دنا هدرک یشاقن ار هاش یلعحتف هرکیپ ،¹³نایناساس نارود رد صوصخلا یلع زین ملاسا زا شیپ نارود رد هک یزراــب یگژیو و دــمآ یمرد شیامن هــب مزر ساــبل رد هاــش صخــش جات هکلب ،دوــبن شــشوپ عون دــشاب نارــگید اــب یو تواــفت زا یناــشن زا ییاروام و یوــنعم تردــق زا یا هناــشن ناوــنع هــب هــکدوب وا یهاــش هب ییاهنت هب هاــش صخــش هک مه ینامز و درک یم تفایرد ادزــماروها .تــشاد هارمه هب ار تردــق رب لاد ناگناــشن دــش یم هدیــشک رــیوصت دای یگرزب باتک زا فارــشلااو هیبنتلا باــتک رد یدوعــسم لاثم یارب زا یکی دزن سراپ رختــسا رهــش رد هــس و دصیــس لاــس هب هک دنک یم اهانب و کولم رابخا و مولع« لماش هک تسا هدید یناریا ناگداز گرزب ریواصت .)99 ،1389 ،یدوعــسم( تــسا هدوب »ناــیناریا یاــهریبدت و -نز ود و درم جنپ تسیب -یناساس ناهاــشداپ زا نت تفه و تــسیب لیلد نیا هب رما نیا و هدوب هدــش ریوصت باتک نیا رد گرم راگزور رد نیا .دننامن رــبخ یب ناگدرــم فصو زا ناگدــنز هــک تــفرگ یم تروــص نادرگرب یبرع هــب یــسراف زا زین کلملادبع ماــشه هفیلخ یارب باــتک هب دنا هدوب گنج رد هک یناهاشداپ یدوعسم تیاور ربانب .دوب هدش هب دنا هتخادرپ یم یراک هب هک یناهاشداپ ریوصت و »هداتسیا« تروص هب ریشدرا لاثم یارب .)اجنامه( دندوب هدش ریوصت »هتسشن« تروص

ییلاط و زبس یجات و نامــسآ گنر هب یــسابل اب هاــشداپ نیلوا ناونع خرس یا هنیمز رد دراد تسد رد یا هزین و هداتسیا هک یلاح رد گنر رد زمرق یجات و گنر ینامسآ یسابل اب درگدزی ینعی هاــشداپ نیرخآ و رد تسا هدرک هیکت دوخ ریشمش رب و هداتسیا تسد هب هزین هک یلاح .)اجنامه( تسا هدمآرد ریوصت هب گنر زبس یا هنیمز فــلتخم تاــماقم یارــب اه شوپرــس هــچرگ ا یملاــسا نارود رد ،درادن دوجو جات ناونع هب یشوپرس هک اجنآ زا یلو دنتسه توافتم تردق زا یرادروخرب زا یناشن شوپرس رانک رد هک تسا ندب ششوپ ناونع هب ار نآ ناطلس و هفیلخ هک تسا زارط نیا و دور یم رامش هب ادها صاخ صاخشا هب تیاضر ساــسحا و تردق ذیفنت زا یا هناــشن یاــه هچراپ زــین یــجراخ ناگرزــب هــب نداد هــیده ماگــنه و دــندرک یم وزج »زارط« هدنراد .دنتــشاد تیولوا رگید یایاده هب تبسن یــسابل سلاجم نوــچمه صاخ عــقاوم رد و دــش یم بوــسحم گرزب لاــجر و لاجر یارب سابل عوــن نیا زا یدایز دادعت دندوب روــبجم ،یــسورع .)71 ،1387 ،لنوک( دننک هدامآ ارما هدیــشک ریوصت هب هفیلخ ای و ناطلــس صخــش هک ینامز نیاربانب رامش هب وا هاگیاج و تردق زا یناــشن زین یو ندب شــشوپ ،دوــش یم تردق نیا رب یررکم دیک أت دیاب ار یگنج تلآ نتشاد هارمه هب و دور یم لرغط ناطلــس هب موــسوم هرکیپ دروم رد حوضو هب هچنآ .تــشادنپ تردق زا یا هناــشن و حلاــس هنوگره نتــشادن هارمه هب ،تــسا ناــیع هتــشادن یتافانم زرجار یاعدا اب رگ ا یتح رــما نیا و تــسا یرواگنج ناهج یــشارترکیپ رد درف هبرصحنم یا هنومن هب ار هرکیپ نیا ،دــشاب هک دناوخ یا هرکیپ نیلوا ناونع هب ار نآ ناوت یم و دنک یم لدبم ملاسا .تسا هدرکن تیعبت دوخ زا شیپ بولسا زا یروآون و ینکشراتخاس اب ندب ششوپ -3 و یملاــسا رــنه هزوــح رد نارگــشهوژپ هــلمج زا هــک نوــسبیگ رامــش هب یملاــسا هــنایم نارود نیلافــس یاــه هرکیپ صوــصخلا یلع هراــشا ثحب دروم هرکیپ هنایفوص یاه هبنج هــب یا هلاقم رد دور یــم نت رب نایفوص هک تسا یسابل نآ ،ششوپ عون تسا دقتعم و هدومن ناونع هب ار نآ گــنر و هدومن دای »هقرخ« ناوــنع اــب نآ زا و دــندرک یم .)Gibson, 2012, 29( تسا هدومن ریبعت فوصت یلااب هجرد هک تــسا ینــشخ و ربز یادر اــی سابل یاــنعم هــب هــقرخ ی هــملک نایفوص هب طوبرم یا هلاــسر رد و دندرک یم نت رب ناــیفوص و نارــیقف تافص نآ نــماد رب و ناــیم رب ،ناــبیرگ رد هــک تــسا هدــمآ نــینچنیا زــین یــفوص ی هژاو .)100 ،1389 ،یزد( دوــب هدــش هتــشون دــنوادخ مــشپ هب .دندرک یم نــت رب رــشق نیا هک تــسا یــسابل عوــن زا هــتفرگرب هک تــسا یــسک »یــفوص« و دوــش یم هــتفگ »فوــص« یــبرع ناــبز رد .)6 ،1389 ،نارــگید و هخرــس یــسنوم( دنک یم نت رب نیمــشپ سابل فلتخم یناعم لماح سابل و شــشوپ رد نوگ انوگ یاه گنر هچرگ ا یلو ،دــشاب هدوب زین دارــفا هاگیاج فرــعم تــسا نکمم و تــسا هدوــب یرترب ،ینــشور هب هک تفای عبانم رد ناوت یمن یمکحم و نقتم رکذ هرکیپ ی هماج گنر باب رد .دــنک نایب ار رگید گنر هب تبــسن یــگنر نایم رد اه گنر نیرت فرصم رپ هلمج زا ،دوبک گنر تفگ دیاب لرغط نیرت بسانم ،یا همرــس و یرفولین ،دوبک گنر .تــسا هدوب نایفوص گــنر نــیا اــب ناــنچ ناــیفوص و هدــش هتــسناد هــقرخ یارــب اــه گنر

و هتفر راک هــب یفوص لداعم »شوپ قرزا« اــج همه هک دــندوب زاــسمد .)10 ،نامه( تسا هدش هتسناد فوصت لداعم »یشوپ قرزا«

رس ششوپ -4 تسا »هوسنلق« ،دراد رس رب هرکیپ هک یهلاک ،نوسبیگ زا لقن هب هچ رگ ا .)Gibson, 2012, 29( دوش یم بوسحم نایفوص شوپرس هک هک دراد دوــجو ملاــسا یایند خیرات لوط رد یــفلتخم یاه شوپرــس ای شوپرــس عون هچ اقیقد هک نیا یلو ،تــسا هدــش هدیمان هوــسنلقً یوــس زا هچنآ و تــسین مهف لباق یخیرات نوتم زا تــسا هدوب یهلاک اب هتخیمآ و هدوبن یعطق هدــش رکذ نآ یتــسیچ باب رد نیصصختم دوــش یم دافتــسم یزد یاه هتــشون زا هچنآ لاثم یارب .تــسا نامگ »شوبرط« لداعم ار »هوــسنلق« هملک یو هک تــسا رما نیا رب یــنبم هدوب هبل نودب هلاک بش یعون هوسنلق ،وا رظن زا و تسا هدش روصتم یصاخ رــشق صتخم و دنا هتــشاذگ یم رــس هب همامع ریز رد هک تــسا سنج نینچمه .دنا هدرک یم هدافتــسا نآ زا نوگ انوگ راــشقا و هدوبن زب مشپ صوصخلا یلع و مشپ یخیرات تایاور رتــشیب رد شوپرــس نیا .)232–231 ،1389 ،یزد( تسا هدش رکذ ی هملک ب ّرعم ی هتفای لکش رییغت عقاو رد زین »شوبرط« ی هملک رد هک )161 ،نامه( تسا یبرع »شوبرش« ینعی ،یسراف »شوپرس«

لکــش هب ابیرقت هک هدــش رکذ جات هب هیبــش یهلاک ،یزیرقم زا یتیاورً ،نامه زا لــقن هب( دنا هتــشاذگ یم رــس رب همامع نودب و هدوــب ثــلثم و یوما یافلخ یمــسر شوپرــس ار »هوــسنلق« زین نزواــهگنیتا .)141 .)149 ،1383 ،ناگدنسیون زا یهورگ زا لقن هب( دناد یم یسابع لیاوا یــیارچ باــب رد ار دوــخ هدافتــسا دروــم عــبنم نوــسبیگ هــچرگ ا

فــشک ،چگ ،سانــشان :هدنزاــس ،هــفیلخ -2 رــیوصت ،رلفک ار هزوم :یرادهگن لــحم ،رجفملاةبرخ رد هدــش .سدقملا تیب )211 ،1394 ،رئب( :ذخأم درم لکش هب یلاخوت فرظ -3 ریوصت

لافــس ،سانــشان :هدنزاــس ،شــیر اــب لحم ،رتمیتناــس 27 :عاــفترا ،رادــباعل .نتیلوپورتم هزوم :یرادهگن Metropolitan Museum,( :ذــخأم )2017

یلو ،تــسا هدرکن حرــطم لرــغط هرــکیپ شوپرــس ندــناوخ هوــسنلق نیزورما کرادم و تادهاشم یو هک تــسا نیا دــسر یم رظن هب هچنآ نکمم هزورما .تــسا هدومن نیــشیپ روما باطخ و تخانــش رایعم ار کردم یلو دننک هدافتسا هوسنلق نامه ای دنلب هلاک زا نایفوص تسا ،هوــسنلق زا هدافتــسا هک درادــن دوجو عوــضوم نــیا رــب لاد یرــبتعم نوــسبیگ هک یا هجیتن هچرگ ا و دراد هــنایفوص تیصخــش رــب تــللاد اجنآ زا یــلو ،تــسا حیحص هرکیپ هنایفوص تلاح یــنعی تــسا هــتفرگ رگید ناگناشن رانک رد هناــشن کی ناونع هب ار هرکیپ شوپرــس یو هک .تسا هدیسر تسردان یا هجیتن هب اهتنا رد ،هداد رارق شناوخ دروم نراقم جنرطش یاه هرهم -5 و کرویوین نتیلوپورتم هزوــم ،جنرطــش یاه هرهم و یزاب باــب رد تسا هداد ماجنا ار یعماج قیقحت ،نوسنیکلیو زلراچ صخش هصاخ جنرطش یاه هرهم عیــسو هاگــشیامن کی یارب یگولاتاک تروص هب هک هرهم نیرت یمیدق تــسا دقتعم نوــسنیکلیو .تــسا هدیــسر عبط هب موــس /یدلایم مهن نرــق هب طوــبرم ،نارــیا رد هدــش تــفای جنرطــش نتیلوپورتم یــناریا یــمازعا تئیه یاــه شواک رد هــک تــسا یرــجه ،دنتسین هنایامنزاب اه هرهم نیا هچرگ ا .تسا هدش تفای روباــشین رد ،دنتسه تاناویح زا عزتنم هکنیا لیلد هب لیف و بسا یاه هرهم یلو Wilkinson, 1968, xxvii– xx- (دنتــسه ییاــسانش لباق یتحار هب هدش دراو اهروــشک رگید و قارع هب ناریا زا ،جنرطــش .)viii & Dennis جاع سنج زا لیف هرهم کــی هب دیاب هدنامیقاب یاــه هرهم هــلمج زا و هدوب هدــش ادها یناملراــش هب هفیلخ یوــس زا لاامتحا هک درک هراــشاً هدــش تفای جنرطــش یاه هرهم زا هــچنآ .)22 ، 1389 ،ســیارپ( تــسا اب طابترا یب هــک تــسا ییامنزاب مدــع رــب دــیک أت ،تــسادیپ نارــیا رد دروخرب هک مه ییاپورا جنرطــش یاه هرهم رد .تــسین مک اح بهذم هدش هدنایامن یا هنوگ هب هاــش هرهم ،تــسا هنایامنزاب ًلاماک هدنزاــس ی هلیــسو هب یلصا هرهم ناونع هــب وا ییلااو و یرترب هــجو هــک تــسا هب هــشیمه هاــش لاــثم یارــب .دــیامنب هتــسجرب نوــگ انوگ ناگناــشن

ًاقیقد رما نیا هک تسا هدش هدنایامن تردق رب لاد یاه ناملا هارمه .)Gordon, 2017 ک.ن( تسا لرغط هرکیپ فلاخ رب اه هرهم یقاب نادقف -6 ی هرــهم ناوــنع هــب لرــغط هــب موــسوم هرــکیپ یــقلت تروــص رد و دنطبترم نآ اــب هــک مینک رکذ ار یرــگید یاــه هنومن دــیاب ،جنرطــش دراوم و درادــن اــتمه دوــخ عوــن رد هرــکیپ نــیا هــک تــسیلاح رد نــیا .داد رارق هورگ کی رد ار اهنآ یمامت ناوتب هک دنا هدــشن تفای یرگید عوضوم نیا و دنا هدشن تفای جنرطــش رگید یاه هرهم ،رگید نایب هب فیعضت ار جنرطش هاش هرهم ناونع هب هرکیپ نیا زا هدافتسا لامتحا زا هباــشم راتخاــس اب یرگید یاه هرکیپ تفگ دیاب اــجنیا رد .دــنک یم هرکیپ رانک رد دنناوت یم هک دــنراد دوجو باعل و تخاــس تیفیک رظن اهنآ زا مادــکچیه یلو ؛دنوــش روصت هورگ کی هب قلعتم ،ثــحب دروــم یارب .دنوــش هدناوخ جنرطــش هرهم هــک دنتــسین یــیاه یگژیو یاراد رــس رب همامع هک دز لاثم ار دنلب نــساحم اب یدرم هرکیپ دــیاب لاــثم ایوگ هک تــسا هدــش مخ یا هنوگ هب و هتــسشن ونازود تلاح هب و دراد رظن زا هرکیپ نیا .)4 ریوصت( تسا هتسشن تروص هب میظعت لاح رد

هیبش رایــسب نتــسشن هوحن و هرترپ مــسجت ،باعل و تخاــس کینکت جنرطــش هرهم ار نا ناوت یمن هــجو چیه هــب یلو تــسا لرغط هرــکیپ تــسا نهربم یدح هب نآ ینامدای و یدربراکریغ هوــجو و درــک روــصت و عوضوم نــیا هب اکتا اب .دوــش یقلت لقتــسم یاهرکیپ دــناوت یم هــک روصت نامدای دیاب ار لرغط هرکیپ ،رگید هباــشم یاه هرکیپ نینچمه .جنرطش هرهم ناونع هب یدربراک یاهرکیپ هن و دومن

ناطلس نتسشن ملاظم هب

تسایر هب هک دوب یسلجم ملاظم همکحم ،نایقوجلس نارود رد لیاسم و ناوید زا مدرم تایاکــش هب یگدیسر یارب ناطلس صخــش ورردور تروص هب مدرم هسلج نیا رد و دــش یم رازگرب رابرد هب طوبرم رب ناطلس تواضق و دنتشاذگ یم نایم رد ناطلس اب ار دوخ تایاکش ،نوتبمل( تفریذپ یم تروص تاداع و فرع تاواــسم و لدع یانبم رارق دیلقت دروــم مه هفیلخ ریزو طــسوت یتح مــسر نــیا .)78 ،1391 لاثم ناونع هــب ار یرواردور عاجــشوبا ناوت یم باــب نــیا رد و هــتفرگ اپرب مــلاظم همکحم یــعون ءاــشع و برــغم زامن ناــیم هــک دوــمن رــکذ ناطلــس بناج زا هــک زــین تاــضق هــتبلا .)41 ،1389 ،رــنزولک( درــک یم رایعم یلو دنتخادرپ یم یواعد رد تواضق رما هب ،دندــش یم نییعت

.رتمیتناس 25 :عافترا ،رادباعل لافس ،سانشان :دنمرنه ،هتسشن درم هرکیپ -4 ریوصت )sotheby’s, 2010( :ذخأم

دورو نآ هــب هک یلئاــسم سنج و دوب یــهقف و یــنید تاروتــسد ناــنآ ماقم اهنت ار ناطلس کلملا ماظن .دوب ناطلــس اب توافتم ،دندرک یم تواضق رما رد ناطلــس بیان ار تاــضق و تــسناد یم تواــضق ّقــحم طــسوت تاضقلا یضاق باختنا و )59 ،1389 ،یــسوط( تــشادنپ یم نــیا زراــب قادــصم ناوــت یم ار یو مــظعا رــیزو اــی و ناطلــس صخــش نــینچنیا کولملاریــس بــحاص .)37 ،1389 ،رــنزولک( درمــشرب قــح زور ود یا هــتفه ره هک نآ زا ار هاــشداپ تــسین هراچ« :هــک دــسیون یم نخــس و دــهدب فاــصنا و دناتــسب رــگدادیب زا داد و دنیــشنب مــلاظمب دوب رت مهم هک ه ّصق دنچ و یا هطساو یب دونشب شیوخ شوگب تی ّعر رد ربخ نیا نوــچ هک ،دهد یلاثم یکی رــه رد و دننک هضرع هــک دــیاب ار ناهاوخداد و ناملظتم ناــهج دنوادخ هک دوــش هدنگ ارپ تکلممّ دونش یم ناشیا نخــس و دناوخ یم شیوخ شیپ زور ود یا هتفه رد یدادیب دراین ســک دنراد هاتوک اه تــسد و دنهوکــشب ناملاظ ۀــمه .)18 ،1389 ،یسوط( »تبوقع میب زا ندرک یزارد تسد و ندرک سامت اب هک درمــشرب ناطلــس لدع رهظم دــیاب ار ینیــشن ملاظم تایاکــش هب ندرپــس شوگ و نامدرم اب یو یور رد ور و هطــساو یب میکحت و یــمومع تیلوبقم لــباقم رد و هــتفای یــنوریب دوــمن ،ناــنآ اــب ناطلــس .تــسا هتــشاد یــپ رد ار تــموکح یــعامتجا یاــه هیاپ و تــموکح هاگتــسد رد ماوــع نــتفریذپ اــی و مدرــم ناــیم رد روــضح ار یرذــب و دــنز یم مــقر ار یــقافتا ،ناــنآ اــب ینیــشنمه و یــملاکمه نیاربانب .دنک ورد نمــشد اب عازن نامز رد ار نآ ی هرمث هــک دراک یــم هارــمه نودــب ســلجم نــیا رد ناطلــس نــیا هــک تــسین رــظن زا رود رخاف یــششوپ اب ضوع رد و تردق ناگناــشن و گنج تلاآ نتــشاد .دوش رهاظ هنایفوص یلو

عامس بادآ ردنا

ی ّرس ار -یلاعت -دزیا هک نادب« :تسا هدروآ عامس باب رد یلازغ شتآ هک تــسا هدیــشوپ نانچمه یو رد نآ هک ،یمدآ لد رد تــسا ددرگ اراکــشآ شتآ ّرــس نآ نهآ رب گنــس مخز هب هک ناــنچ و نــهآ رد لد رهوگ نآ نوزوــم زاوآ و شوخ عامــس نینچمه ،دتفا ارــحص هــب و نآ ردــنا ار یــمدآ هــک نآ یــب ،دروآ ادــیپ یزــیچ یو رد و دــنابنجب ار ملاع اب ار یمدآ رهوگ هک تــسا یتبــسانم نآ ببــس و دــشاب یرایتخا نــسح ملاع یولع ملاع و تــسه -دنیوگ حاورا ملاع ار نآ هک -یولع بسانتم هچ ره و تسا بسانت لامج و نسح لصا و تسا لامج و و نــسح و لامج ره ،هچ .ملاع نآ لاــمج زا تــسا یراگدوــمن تــسا و لامج و نسح هرمث همه ،تسا سوسحم ملاع نیا رد هک بسانت یتهبش مه بسانتم نوزوم شوخ زاوآ سپ .تــسا ملاع نآ بــسانت و دروآ ادــیپ لد رد یهاگ آ هــک ببــس نادــب ،مــلاع نآ بــیاجع زا دراد نآ هک دنادن دوــخ یمدآ هک دــشاب هک دروآ دــیدپ یقوــش و یتکرح رــه هک یقوــش و یقــشع زا و دوب هداــس نآ هک دوب یلد رد نیا و تــسیچ لوغــشم یزیچ هب و دوبن یــلاخ نوچ اــما .دوب یــلاخ ،درــب نادــب هار مد هک یــشتآ نوچ و دیآ تکرح رد ،دوــب لوغــشم نادب هــچنآ ،دــشاب یتــسود شتآ بلاغ لد رب ار هــک ره و ددرــگ رــت هتخورفا دــنهد یو رد ره و دوب رتزیت شتآ نآ هک دشاب مهم ار یو عامس ،دوب -یلاعت -قح مارح یو رب و دوب یو لتاق رهز عامس ،دوب لطاب یتسود لد رد ار هک

هب دنــشاب لها هــک یناــسک نوــچ ســپ« .)473-474 ،1380( »دوــب دننکفا شیپ رد رس همه هک تسا نآ بدا نیشیپ ،دننیشنب عامــس هنایم رد و دهد نادب شیوخ یــگمه یــسک ره و دنرگنن رــگیدکی رد و و دنابنجن رــس تــسد و درگنن بناوج زا و دروــخن بآ و دــیوگن نخــس هب دنیــشنب زامن د ّهــشت رد هکنانچ هکلب دنکن تکرح چیه فیلکت هب .)497 ،نامه( »دنیشنب بدا یاه هبنج و هدوــبن یخیرات یــنتم شراگــن یلازغ دوــصقم هــچرگ ا و تاــعلاطا یواــح وا نــتم یــلو ،تــسا هدوــب وا رــظن دــم یــشزومآ بادآ باب رد یدنــس ناونع هب دناوت یم هــک تــسا قیقد یــتافیصوت .دریگ رارق هدافتسا دروم یقوجلس نارود رد عامس مسارم

ثحب

ناوت یم ،نوگ انوگ یاه شخب رد هدــش رکذ ثحابم هب دانتــسا اب هرکیپ یــلامتحا درــکراک و یتــسیچ باــب رد ار نوــسبیگ و زرــجار رــظن ،دــش رکذ زین نــیا زا شیپ هــک روــطنامه .درــک در لرــغط هــب موــسوم هرهم ناوــنع هب هتــسناوت یمن فــلتخم لیلاد هــب ثحب دروــم هرــکیپ هب موــسوم هرکیپ ندــب شــشوپ .درــیگ رارــق هدافتــسا دروــم جنرطــش تروــص هــب .درادــن ناــیفوص ساــبل هــب یتهابــش هــنوگچیه لرــغط عوضوم نیا و تــساهبنارگ و رخاف یــیادر هرکیپ شوــپ نت ،صخــشم و اه هرکیپ رــگید اب سایق رد هک ارــچ ؛تــسا تفایرد لــباق نآ حرــط زا عوضوم و هدنام یاج رب نایقوجلس نارود زا هک یریواصت نینچمه شــشوپ رد یرایــسب هباــشم دراوم هب ،تــسا ناــیرابرد یــیامنزاب نآ ندب شــشوپ نــیاربانب .مــیروخ یمرب یروــحم یاه تیصخــش ندــب رب لاد و هنایفوص تیصخــش زا یا هناــشن ناونع هب ناوت یمن ار هرکیپ .دومن ریبعت یرگ یفوص هب ناطلس هقلاع ییامنزاب هدش هدناوخ »هوسنلق« نوسبیگ یوــس زا هک زین هرکیپ شوپرــس ناطلــس یرگیفوص رب لاد یا هناــشن ناونع هــب افرص دــناوت یمن دوــبً رــشق صتخم نایقوجلــس نامز رد شوپرــس نیا هک ارچ ؛دوــش یقلت نوگ انوگ راــشقا یوــس زا و هدوبن یصخــشم هــشیدنا فرعم و صاــخ رد ار شوپرــس نــیا رــگ ا یــتح .تــسا هــتفرگ یم رارــق هدافتــسا دروــم نیا ،مینک یــقلت یرگ یفوص زا یا هناــشن ناوــنع هــب رــضاح ی هرــکیپ ،دشاب هتــشاد رــس رب هنایفوص یهلاک دیاب جنرطــش هاــش هرهم ارچ هک .تسا یندشان هیجوت بوتکم عبانم هب اکتا اب تــفگ دیاب هرکیپ نتــسشن هوحن باب رد خــیرات نوــگ انوگ راودا هــب هــک رایــسب یرــیوصت عــبانم نــینچمه و دناوت یمن لرغط هــب موــسوم هرکیپ نتــسشن عون ،دنراد قلعت ناریا رکذ هک روطنامه .دشاب جنرطــش هاش هرهم نتــسشن هوحن ییامنزاب ،دندــش یم هتخاــس نارــیا رد هــک ییاه جنرطــش ،تــفر رــت شیپ نآ یــیاپورا یاه جنرطــش زا یرایــسب رد ییوــس زا و هدوــبن هــنایامنزاب هنایامنزاب اــه هرهم هــک دنه و نیچ دــننامه یقرــش کــلامم یــتح و مــسجت تردق رب لاد ناگناــشن هارمه هب هاــش تیصخــش ،دنتــسه ریرــس رب هتــسشن ای هداتــسیا یــتلاح رد هاــش صخــش و تــسا هــتفای Wilkinson,(تــسا هدــش هتخاــس یگنج تلاآرازبا اب هارمه تردــق

هــنایامنزاب درــکراک یــفان هــک یناگناــشن رــگید زا .)& 1968 Dennis ،تسا هناهاش تردق هجو رب دیک أت و دنمتردق هاش ناونع هب هرکیپ تردق هبنج دــکؤم تــسناوت یم هک تــسا یتافص زا هدافتــسا مدــع تسا ناطلس زا یتافص لمحم هرکیپ هلاک رب موقرم ی هبیتک .دشاب تلادع و ملع رب لاد دنــشاب هتــشاد تردق رب تللاد هکنآ زا شیب هک ًلاماک هرکیپ نتــسشن هوحن رانک رد تافص نــیا رب مارــبا و دنتــسه وا هارمه هب نودب ونازود تــلاح هب نتــسشن .دوــش یم یلجتم و نایع رد روضح ناوــنع هب دناوت یم هــکنیا رــب هولاع ،یــگنج تلاآ نتــشاد دناوت یم ،دوــش یــقلت افرع رــبارب رد ذــملت اــی و رــتلااب یــماقم رــضحم .دشاب زین ناطلس نتــسشن ملاظم هب ییامنزاب اب جنرطــش رگید یاــه هرهم نادــقف ،ثــحب لــباق دراوــم هــلمج زا یاه هرهم ناــیم رد هــن .تــسا لرغط هب موــسوم هرــکیپ یاــه یگژیو جنرطــش یاه هرهم نایم رد هن و نارــیا رد نایقوجلــس هرود جنرطــش ناوتب هک درادــن دوجو یا هنومن چیه ،نراــقم نامز رد رــگید قــطانم رظن زا مه رگید یاه هرهم .درمــشرب روکذم هرکیپ اب هداوناخ مه ار نآ یقاب نایم دایز تهابــش و دنتــسه توافتم لایرتم رظن زا مه و داعبا توق ار ضرــف نیا ،لرغط هب موــسوم هرکیپ اب اــهنآ تواــفت و اــه هرهم هتــسناوت یمن و هدوب هورــگ نآ زا تواــفتم هرــکیپ نیا هک دــشخب یــم

هنومن اهنت .دــشاب هدــش عقاو هدافتــسا دروم جنرطــش هرهم ناونع هب حرش هک تــسا هتــسشن یدرم هرکیپ هب طوبرم ،هرکیپ نیا هب هیبــش هرهم کی اب یتهابــش هنوگچیه مه هرکیپ نآ و تفر نیا زا شیپ نآ .درادن جنرطش تایصوصخ باب رد بوــتکم عبانم فیصوت هــب دانتــسا اب رــخآ رد دیاب ،دنتــشاد مان لرــغط هک یقوجلــس نیطلاــس یــقلاخا و یــکیزیف هب ناوت یمن ،ثــحب دروم هرکیپ یرــهاظ یاه یگژیو هب اکــتا اب تــفگ و دوــمن بوــسنم یقوجلــس نیطلاــس زا یــکی هــب ار نآ عــطاق سرــض لرغط ناطلــس مادک هرــکیپ ی هدنز لدــم هک دوــمن صخــشم اــقیقدً ،روکذم هرــکیپ رد نــساحم مــسجت عون هتبلا .تــسا هدوــب یقوجلــس مان لرغط نیطلاــس دروم رد بوــتکم عبانم تاــیاور اب لــماک قــباطت نــساحم عون نیا مــسجت یفرط زا و دراد مود لرغط صوــصخلا یلع مک ،ریظن یب مــییوگن رگ ا یریوصت عــبانم رد یرابرد ماــقم کی یارــب اب ناوتب هک تسین یدح هب دانسا تیفیک و تیمک یلو ،تسا ریظن زا هرکیپ هک یتیصخــش یتح ای و هیوناث یانعم باب رد نــقتم لــیلاد .تفگ نخس هدش هتخاس نآ یور

هجیتن

لرغط هــب موــسوم هرــکیپ دــهد یم ناــشن شــهوژپ یاــه هتفای دروــم جنرطــش هرــهم ناوــنع هــب هتــسناوت یمن رــیز لــیلاد رــبانب

:دریگ رارق هدافتسا ربارب رد صخــش هک دتفا یم قافتا ینامز ونازود نتــسشن هوحن -1 هتشاد دصق گرزب یماقم هک ینامز ای و دشاب هتشاد رارق رتلااب یماقم نتــسشن عون نیا سپ .دریگ رارــق حطــس کی رد ناتــسدریز اب دــشاب عقاو هدافتسا دروم جنرطــش هاــش نتــسشن هوحن ناونع هب دناوت یمن نیا رب نراــقم هنایامنزاب جنرطــش یاــه هرهم اــب هرکیپ ساــیق و دوــش .دهن یم هحص عوضوم تلاآ نوــچمه تردق رــب لاد هناــشن هــنوگ چیه روــکذم هرــکیپ -2 نیطلاــس یاــه هرکیپ ناــیم رد رــما نــیا و درادــن هارــمه هــب یــگنج

.تسا لیدب یب یملاسا دناوت یم رما نیا و هدوبن هنایامنزاب ناریا رد جنرطش یاه هرهم -3

.دشاب یبهذم تاداقتعا زا هتفرگرب یاه هرهم رــگید اــب لاــیرتم و داــعبا رــظن زا ثــحب دروــم هرــکیپ -4

.تسا توافتم دوخ نامز جنرطش هک تسین تــسد رد جنرطــش یاه هرهم زا یرگید هنومن چیه -5

.داد رارق هورگ کی رد لرغط هب موسوم هرکیپ هارمه هب ار نآ ناوتب نیطلاــس زا یــکی ماــن هــب دــناوت یمن اــقطنم جنرطــش هاــش -6ً دــیاب هرــهم نآ زا هدافتــسا تروــص نآ رد هــک ارــچ .دوــش یراذــگ مان

.ریغلا و دشاب هارمه یزوریپ اب هراومه فــصو یواــح هــک یقوجلــس نارود بوــتکم عــبانم رد شــهوژپ یروص یاه یگژیو هــک داد ناــشن دوب زین نیطلاــس یرــهاظ تاــفص یناوخ مه یقوجلــس مود لرغط یرهاظ تافص اب ثحب دروم هرکیپ

یانعم تــفگ دــیاب قــیقحت یاــه هتفای رد هــقادم اــب نــینچمه .دراد زا یکی دناوت یم لرــغط هب موــسوم هرکیپ تــشپ سپ رد هتفهن هیوناث :دوش دادملق ریز دراوم نتــسشن هوحن هب تافتلا اب :هفیلخ و ناطلــس رادید نامدای -1 هدروآ هــلاقم نتم رد نآ رــکذ هــک هرــکیپ رــگید یاــه یگژیو و ناطلــس ،یقوجلــس نارود ینامدای یاه هرکیپ رگید هب اکتا اب نینچمه و دــش یــیامنزاب ثــحب دروــم ی هرــکیپ هــک دوــمن رــیبعت هــنوگنیا ناوــت یم .تسا تفلاخ هاگتسد رد ناطلس روضح ی هنحص ساــیق اــب :عامــس ســلجم رد ناطلــس روــضح ناــمدای -2 یاه تــسد ،ونازود نتــسشن نوچمه( لرغط ی هرــکیپ یاــه یگژیو بادآ باب رد یلازغ هچنآ و )وربور هب هریخ و میقتسم هاگن و وناز یور زامن رد دهــشت رکذ هب هیبــش یتلاح رد نتــسشن( تــسا هدروآ عامــس رگید هچنآ هــب اکتا اــب روطنیمه و )رــس تکرح مدــع و ورــبور هــب هاگــن و ناوت یم ،دنا هتشاگن هرکیپ شوپرس ندوب هنایفوص باب رد نیققحم روــضح ناــمدای ثــحب دروــم ی هرــکیپ هــک دوــمن طابنتــسا هــنوگنیا .تسا عامس مسارم رد ناطلس رد هچنآ هب دانتــسا اب :ناطلــس نتــسشن ملاظم هب نامدای -3 هبیتک رب هــیکت اب و تــسا هدمآ یخیرات نوتم رد ینیــشن مــلاظم باــب و هاگیاج یدنلب رــب رظان تافص لماح هک هرکیپ هلاک یور رــب موــقرم ملاظم هب نامدای ار ثحب دروم هرکیپ ناوت یم ،تسا ناطلس تلادع تلادع تفص ی هدننکوگزاب و یقوجلس مود لرغط ناطلس نتــسشن .تسناد تواضق رما رد ّقحم صخش اهنت ناونع هب یو