تفاب و یرهش نهک یاه
نسح نایمیرک
*
رایشناد هورگ ناتساب یسانش هاگشناد نارهت
یدمحا یلعسابع
هورگ رایداتسا ناتساب
هاگشناد یسانش درکرهش
( زا ص 103 ات 116 )
خیرات تفایرد هلاقم : 20 / 04 / 94 ؛ رات خی شریذپ عطق ی : 08 / 12 / 94
هدیکچ هد ود ۀ تفایهر روهظ اب هتشذگ ناتساب ملع رد یددعتم دیدج یاه
وت یسانش أ
ناتساب .دوب م قیمع طابترا رد هک دیدج یسانش
نیب هتشر یم تیهام یا ای
دب هرهب اب ، هخاش زا یریگ شیارگ فلتخم مولع یاه
لمج زا هک دروآ دوجو هب ار ییاه ۀ
هب اهنآ
« تساب -نا
اهاضف یسانش
» یم هراشا ناوت رک
ندمت تاعلاطا تفایزاب ،یملع درکیور نیا .د علاطم قیرط زا نهک یاه
ۀ و یرامعم یاهراتخاس
و یرارقتسا یاهاضف هکبش
یاه م ؤ نورد رث نورب و یتیاس نوماریپ یتیاس
نآ ه ییاجنآ زا .تسا هرهب اب ملع نیا هک
ددعتم مولع زا یریگ
یاهاضف فلتخم حوطس رد تفاب و یرامعم
فلتخم راودا نهک یاه ار
علاطم ه یم نک یم ،د دافتسا دروم هدرتسگ روط هب دناوت ة
ناصصختم رارق رصاعم نورق ات خیرات زا شیپ
شلات رضاح راتشون رد .دریگ ش
هد تسا ینابم و هنیشیپ حیرشت نمض ات یرظن
نیا
شور و حوطس نییبت و درکیور ش هتفگ خساپ شسرپ نیا هب ،نآ یاه
هک دو زا ناتساب یم هنوگچ اهاضف یسانش و هعلاطم رد ناوت
هاگرارقتسا ،یرامعم یاهاضف لیلحت تفاب و اه
هدافتسا اهرهش نهک .درک
هژاو ه ا ی :یدیلک ناتساب مولع ناتساب ،یسانش
دم ،یناتساب یاهرهش ،اهاضف یسانش یزکرم ناکم لدم ،اهاضف یگتسبمه ل
ـ ـ ـ ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـ
ۀمانایار*
ةدنسیون لوئسم : hkarimi@ut.ac.ir
1 همدقم .
علاطم ۀ هاضف یاجرب یا هتشذگ زا هدنام
، ازسب مهس ی
،یعامتجا ،یرادا ،یسایس راتخاس كرد رد ی و یداصتقا
هب عماوج یگنهرف دوجو
دنروآ ة یم افیا اهنآ نک
د
،نایمیرک(
1384 112:
اضف ره .)
ربرد روظنم هب هک تسا یدبلاک
خساپ یارب و نیعم یتیلاعف نتفرگ هدافتسا یاهزاین هب ییوگ
یم دیدپ ناگدننک نآ لکش و دیآ
ار روبزم لماوع
دودحم یم دننک و لکش نیا ت تحت
أ یگژیو هلمج زا یرگید ددعتم لماوع ریث ،حلاصم عون ،یعیبط طیحم یاه
کاح گنهرف ،ینف تاناکما رارق ناحارط تیقلاخ و هعماج رب م
یم دریگ
نایمیرک(
، 1386 : 557
وحن .)
ة مه یتسیز
هورگ و راشقا ،تاقبط د هعماج فلتخم یاه
هلحم یدبلاک یاضف رد ،رهش ره ر نیب ینورد طباور و ینوکسم یاه
ره طابترا و کی ره رصانع یم سکعنم یرهش یاهاضف ریاس اب مادک
دوش
( ناطلس ،هداز 1365 : 1 - 2
هچ رگا .)
ریاس و راثآ تمرم ناراکردنا تسد ،نازاسرهش ،نارامعم
،نارگشهوژپ شور اب مادک ره
هاگدید و اه یاه
دوخ
یاهاضف اهرهش میدق تفاب و نهک
ار و هعلاطم لیلحت
یم دننک هزورما ،
« ناتساب اهاضف یسانش
» هرهب اب زا یریگ
،رگید مولع شور
کینکت و هژیو یاه صرع هب ار یصاخ یاه
ۀ علاطم ۀ دراو اهرهش میدق تفاب و نهک یاهاضف
تسا هتخاس
؛ نیدب رد ثحب نمض رضاح راتشون ،ببس ةراب
و هنیشیپ ،یرظن ینابم شور
دروم نوگانوگ یاه
ناتساب رد هدافتسا نومن ،اهاضف یسانش
ۀ نآ دربراک یلمع ار
علاطم رد ۀ
رود یرهش یاهاضف ة
یسررب یملاسا
هدرک
ًاتدمع هک راتشون نیا رد .تسا هناخباتک تاعلاطم رب
نینچمه ،تسا راوتسا ینادیم تاعلاطم جیاتن و یا
شلات ش هد تسا کینکت نییبت نمض ات و اه
شور هرهب یگنوگچ ،نلاک و درخ حوطس رد نآ یاه نیا زا یریگ
علاطم رد صصخت ۀ
یگژیو تفاب و یرهش یاهاضف ،یرامعم راثآ ناگدنزاس یگنهرف یاه نهک یاه
نایب .دوش
2 هچخیرات .
قباس ۀ علاطم و یرامعم یاهاضف هب طوبرم میهافم هب هجوت ۀ
تفاب دودح هب نهک یاه یم شیپ لاس دص
دسر
هک رد یتاعلاطم نآ یط ةرابرد
رهش ماجنا مور و نانوی یاه ش
مادا رد تاعلاطم نیا .د ۀ
هجوت دوخ ریسم
نارگشهوژپ هخاش لیکشت هب و تخیگنارب ار فلتخم
ناتساب زا یا یسانش
، اب ناونع
« ناتساب اضف یسانش
»
( Spatial Archaeology
رجنم )
ش د
؛ ناتساب ایزاب تهج رد یملع تسا یشلات اهاضف یسانش زا تاعلاطا تف
زاس نیب ییاضف تاطابترا ه
تفاب و یرامعم یاه وگلا نینچمه و نهک یاه
دراوم اب طابترا رد ناسنا یراتفر یاه
و هدش دای
هکبش
نوردیاه
نورب و یتیاس اهنآ نوماریپ یتیاس
،نایمیرک(
1384 : 113 - 112 ) .
خاش نیا ۀ عسوت رد یملع ۀ
هرهب اب تسا هتسناوت دوخ عیرس گ
یایفارغج نوچمه فلتخم مولع زا یری
یسایس و یداصتقا یایفارغج ،یناسنا یایفارغج ،یطیحم
44( : Nast,1996
هعماج ،)
ناسنا ،یسانش
یسانش
(Allison 1999: 1-100; Singleton 2001: 98)
، نیمز موق ناتساب هداد و یرامعم ،یسانش یرامآ یاه
نیمز
151( 2004:
Lioyd & Atkinson, Gross, et. al., 2004: 1395;
مشچ تیقفوم هب )
.دبای تسد یریگ
مه نایم رد فرط کی زا هزورما هک تسا دح نادب یملع تاعلاطم زا هخاش نیا شرتسگ ۀ
ناتساب بتاکم
تسا هجوت دروم ییایلارتسا بتاکم ات یسور بتاکم زا ،یسانش
(Clark, 1977: 2)
رگید فرط زا و
، هجوت دروم
موق ناتساب قاو ناسانش ع
ش سا هد ت
:217) (Whitelaw, 1999 .
ییاضف نامزاس لیلحت هطوحم
ناتساب یاه رایسب تیمها یعامتجا و یداصتقا ریسافت یارب یسانش
دراد
(Gross, 2004: 1395)
اهوگلا نیرتهب زا یکی ،هطبار نیا رد .
یداصتقا یایفارغج یرظن ی
« ناکم لدم
یزکرم
»
Central Place Model(
تلاو هک تسا)
حرطم رلاتسیرک ر رک
(د
118-125 :
Haggett,1965
تسوگا و )
شول نآ ار عسوت ه .داد هاگتنوکس شرتسگ عوضوم هب یروئت نیا یم اهنآ یاضف یگدنکارپ و اه
لدم .دزادرپ
چ ،یزکرم ناکم علاطم یارب یقطنم ًاتبسن یبوچرا
ۀ هکبش هقطنم تلاماعت هلسلس ساسا رب یا
یدرکراک بتارم
وت و هاگتنوکس یم هئارا نآ یناکم عیز
ناتساب تاعلاطم رد تعرس هب و دهد یسانش
هب ، هژیو ضوح رد ۀ تفاب یاه
یم هدافتسا یرهش دوش
(Hodder, 1974: 1-100)
.
یب شقن دوجو اب هکبش ،یرهش ،یرامعم( اهاضف لیلحت لیدب
،یطابترا یاه هکبش
یاه ...و یرهش سوملمان
نامزاس مهف رد ) راتخاس ،یعامتجا یاه
تیلاعف ،یطابترا یاه یگدنز ملاک کی رد و )یتشیعم( یداصتقا یاه
هار نامز زا ،هتشذگ نامدرم ریاد هب صصخت نیا یبای
ة نایم تاعلاطم هتشر
ناتساب رد یا تدم ناریا یسانش
یمن ینادنچ ات .درذگ
اهنت نونک ةرابرد
تفاب زا یدودعم دادعت شور و تایرظن رب هیکت اب ناریا نهک یاه
یاه
ا هتشر نی شهوژپ
ریگارف لیلحت و تسا هدش
ناتساب هورگ تاعلاطم کش نودب . نارهت هاگشناد یسانش
ار رب
یملاسا نارود هب نایناساس زا هتفای لاقتنا یاهرهش یور
، یم شلات نیتسخن ناوت نیا رد یملع دنمفده یاه
.دروآ باسح هب هنیمز هدمع
تیلاعف نیا نیرت فوشکم یاهرهش رد اه
ه و لگیو ناکساره
،یرواج و نایمیرک(
1389
كرهش ،)
ناهفصا یرامقا یاه :
ناتروق و تروخ هچروم
،یدمحا و نایمیرک(
1390
درگباراد رهش ،)
( Karimian & Sayedain, 2010 , 2011 )
نیدیس و نایمیرک( و 1389
و 1390
،) هروخ ریشدرا یروهظ رظتنم و نایمیرک(
1393 رهش ،)
رونید
،یربص و نایمیرک(
1391
یر ،) ( Karimian, 2013
تساوخدزیا ،) (
Karimian & Ahmadinya,
)2012
هخرک ناویا ،
،نابغاب و نایمیرک(
1390 ) یاهرهش ،
لتان و رلاک
،ییاقس و نایمیرک(
1392 )
رهش و
لیبدرا
یجاح(
،هداز 1388
دیسر ماجنا هب)
.تسا
3 یرظن ینابم . و ناگدنهوژپ نهذ زابرید زا اضف موهفم ادنمشیدنا
ن ناتساب نوچ وطسرا و نوطلافا ،ثروغاثیف
،یتمکح و ریبک(
1378 : 271
تراکد نوچ ینادنمشیدنا ات)
و تسا هدرک لوغشم دوخ هب ار نیتشنیا
،تجح(
1377 : 17
نیا اریز )؛
موهفم انعم ملع ره رد ی
ناتساب نیب هک یگنتاگنت تاطابترا هب هجوت اب .دراد ار دوخ صاخ اب ییاضف یسانش
ولع ریاس م
، هب تسا هتسیاش ،دراد دوجو یرامعم و ایفارغج ،یزاسرهش نوچمه یمولع هژیو هب
رد اضف موهفم
مولع نیا راشا
ة .دوش ییارذگ
یلجت دوخ عیسو داعبا رد اضف موهفم ،یزاسرهش رد طبار هاگ
ۀ تیلاعف مامت یناسنا یاه
رگیدکی ای نیا .تسا
تیلاعف هنوگ هب مادک ره اه یرگید زا توافتم یا
راثآ یاج رب ار دوخ یم
دنهن مشچ و هب ار ینوگانوگ یاهزادنا
یم دوجو دنروآ
،یناوضر(
1382 : 46
اضف ،ایفارغج رد .)
ت نادیم أ هدیدپ نایم لباقتم شخبریث اه
تس
؛ هک ییاج
طبار ۀ ناکم نیب یم نکمم ار اه
طباور و دزاس نیب
هدیدپ و لماوع یم تروص نآ رد اه
دریذپ
نامه(
اج
.)
تیمها
هک تسا دح نادب ات ملع نیا رد اضف هب
لکش ناونع تحت یبتکم یریگ
« ییاضف راتفر یایفارغج
» هدش رجنم
تسا ناور زا دوخ هک تابثا یسانش
هیرظن و ارگ رایسب كاردا یتخانش یاه
ت ریثأ تسا هتفرگ
،یئوکش(
1384 : 11 .)
یگدیچیپ اضف موهفم ،یرامعم رد یگناگدنچ و اه
اد ار دوخ صاخ یاه در
؛ نآ زا دوصقم هاگ
، ناکم و و ازجا
آ انب داح تس و هعومجم هب هاگ یرامعم یازجا زا یا
یم هتفگ دوش
هک یگژیو یاه یدراوم رد و دنراد یکرتشم
ت و یرامعم تیفیک نآ زا روظنم زین أ
تسا یرامعم نایب یترابع هب و نآ ریث
،تجح(
1377 : 18
موهفم رد اضف .)
ا یعون ،یرامعم نایب و تیفیک ت و تسا كارد
أ ناسنا و یرامعم لباقتم ریث ار
یم نایب مه رب دنک
؛ ترابع هب
تحت ناسنا هک تسا یتیفیک اضف ،رگید ت
أ رد یرامعم دبلاک ریث یم
و دبای هدیدپ یا هبنج اب ینهذ و ینیع یاه
تسا
:نامه(
19
نیا رد .)
هراب یم ار اضف ناوت هولج
اهنآ طباور و ماجحا تردق نتخاس رگ اب
دکی ت و رگی أ و ریث
تأ رث ناش جیتن و رگیدکی رب ۀ
ناکم یلاوتم كاردا تسناد اه
،یتمکح و ریبک(
1378 : 279 .)
شرگن اب ًاتدمع یرهش یاهاضف و یرامعم اب طبترم تاعلاطم ،یخیرات شرگن نوچمه ینوگانوگ یاه
ناتساب ،هناسانشرنه ،هنارامعم یم ماجنا هب یهیبشت و هناسانش
شرگن نیا رد .دسر و یرامعم راثآ تاعلاطا ،اه
ًامومع یرهش یاهاضف هویش هب
گنهرف یاه همان
هنوگ ،یبیکرت ،یریسفت ،یا کت و یسانش
و نایب ،یسررب یراگن
یم لیلحت دنوش
،مدقم یناجیلگ(
1386 : 21 - 121
زوح رد هک یراثآ رتشیب .)
ة همجرت یزاسرهش و یرامعم خیرات
هدش تسا هنآ رب ینتبم تاعلاطم رثکا و هبنج هب هجوت نودب ،ا
انبریز یاه ی
یداقتعا و یرکف ی رگشهوژپ
هاگ و
قانت اب هارمه ض
بان ریباعت و اه ه
تحت اج تأ ت مولع رد قیقحت شور ریث تسا هدیسر ماجنا هب یبرج
، نآ لاح هک
هصرع یزاسرهش و یرامعم نایم یاه
هتشر یا زوح رد ییاوتحم و یرنه دعب زا هک دنا ة
تمکح و یناسنا مولع
زوح رد یدبلاک دعب زا و یلمع و یرظن ة
رارق یبرجت مولع یم
دریگ
هرقن(
راک نارگید و
، 1387 : 354
.)
ناتساب رد بانتجا دراوم زج هب اهاضف یسانش
هبنج فیصوت ،ریذپان ابیز ،هنارامعم یاه
هنوگ ،یتخانش یسانش
سیاقم و اهانب یخیرات لوحت ریس و ۀ
ّدم اهنآ یرنه هبنج تسین رظن
؛ هکلب ا اهاضف تاعلاط
، و سوسحم زا معا
ان سوسحم
، ناکم ریاس اب هسیاقم رد و رگیدکی اب طابترا رد و لااب دید زا لک کی تروص هب كرد یاتسار رد اه
ناگدنزاس یگنهرف و یسایس ،یداصتقا ،یعامتجا تیهام هعلاطم و تفایزاب ناش
یم دنوش
لکش(
1
.)
لکش 1 ناتساب رد تاعلاطا تفایزاب : انش
اهاضف یس
هعماج تیهام
، هب یم هولج نآ راتفر رد هچنآ هژیو هب و یحارط یگنوگچ رد بلغا ،دبای
یاهاضف یریگراک
یم باتزاب یرهش و یرامعم دبای
؛ یم اهاضف هک تسا ببس نیمه هب یحور شمارآ و تیوه ساسحا دنناوت
ار
دنشخبب انعم دوخ رد
،نایمیرک(
1389 : 118 - 132
اب هراومه ناسنا.)
شنوماریپ طیحم طابترا
ی یونعم و یدرکراک
رارقرب یم اثآ نایم رد .دنک هنومن یناتساب ر
یم تفای ییاه وش
ن هشقن بیکرت اب هک د زت و هنارهام یاه
ئ نانچ ،تانی
هدیرفآ دوجوم یاهاضف زا یعیدب تیفیک تسد هب اضف نآ ضحم درکراک زا رتارف یتیمها و موهفم هک دنا
یم نچ ،نآ ساسا رب .دنهد هعماج هچنا
هدرک ناونع ارگدرکراک ناسانش یم ار درکراک عون ود ،دنا
رثکا یارب ناوت
هدیدپ دروم راکشآ جیاتن نآ رد هک راکشآ درکراک یکی :دش لئاق یناسنا یاه رکراک رگید و تسا رظن
هک ناهنپ د
ربرد ار هدشنروظنم و صخشمان جیاتن یم
دریگ
،نوستربار(
1372 : 37
رب.)
یم ،ساسا نیا علاطم هک تفایرد ناوت
ۀ
تفاب و و یرهش یاهاضف اب یوحن هب ،نهک یاه
هعماج یرهش یسانش زین 1
یم طابترا دبای
یاهدربهار ذاختا و
یم یرورض ار یملع كرتشم .دزاس
ییاجنآ زا یرامعم یاهاضف ناهنپ یاهدرکراک هک
، یم باسح هب ناشناگدنزاس یاهراتفر كرتشم لصف ،دیآ
نآ راک هک هنوگ گنوی واتسوگ ل
یم ،تسا دقتعم2
ناگدنزاس یعمج هاگآدوخان رد هشیر دناوت و دشاب هتشاد ناش
هویش هب زورب نوگانوگ یاه نک
نیدب .د صرع هب دورو اهنآ مهف بیترت ۀ
ناتساب بانتجا زین ار یکاردا یسانش ریذپان
یم .دزاس دوجو اب رهش هکنآ
رثکا ناریا نهک یاه
ًا نوفدم دنا لکش هب ای هدنام یقاب هبورخم یاهاضف
هنومن ،دنا یاه
هزادنا هب زین یکدنا تسد و ملاس یا
هدنام اجرب هدروخن یم نانیمطا اب هک دنا
یگژیو ناوت و تبث ار اهنآ یاه
لیلحت رک د
(Karimian, 2010: 454)
هک نانچ نآ .
نارگشهوژپ هتشاد ناعذا
دنا ناتساب هاگدید زا یسانش
،ییاضف یرامعم یاهاضف رس
اپ رب هاگتنوکس ،دراد دوجو اهنآ نایم یزاب یاضف هک ییاه
تیزم دنراد جیاتن و
حیحص یم ناشن ار یرت هد
ن د
( Hillier and Hanson,1984:16
ساسا نیمه رب ؛)
، نیا رد هدش یفرعم شور
تفاب رد صخا روط هب شهوژپ
ًاتبسن یاه ملاس
، یم یرتشیب یربراک .دبای
مهم زا رگید یکی ظن نیرت
ناتساب رد هدافتسا دروم تایر ،اهاضف یسانش
ۀیرظن
« تمسق یگنهامه یاه
اهاضف فلتخم
»
تس Space Syntax Theory (
ماع ،یتشیعم ،یتسیز یاهاضف مامت هک )
فنملا ع رد ار یبهذم و ه
هچوک دننام یرهش یاهاضف ریاس رانک رذگ ،اه
نابایخ ،اه نادیم ،اه
و اه هناماس یم لیلحت یعافد یاه نک
د
( ،نایمیرک 1384
: 116
ناتساب .)
نیا زا هدافتسا اب ناسانش هیرظن
یعامتجا راتخاس ریثأت ار
بیکرت و لکش رد
یرامعم یصوصخ و یمومع یاهاضف لیلحت
یم نک دن
( 2002: 464 Dawson,
نیا.)
هیرظن ار تسخن نی راب ریلیه
نوسناه و باتک رد
اضف یعامتجا قطنم حرطم
دندرک
( )1984
س رد اهدعب و عسوت نانآ تافیلأت ریا
ۀ یرتشیب
هداد دش روکذم ۀیرظن . جیتن رد ریخا نایلاس رد
ۀ لماع هس تفرشیپ
یکی :تسا هتشاد یدایز یاه
، یاضاقت
وگلا رد نآ یریگراک هب یارب هدرتسگ ینامتخاس و ینوکسم یاه
(Peponis et al. 1977; Hanson, 1998)
؛
یرگید
، مرن تفرشیپ رازفا
رد یصصخت یاه ررب
اهاضف لکش توافت یس
(Turner,2001)
و نایاپ رد
، هس یرازگرب
نیب شیامه نیا رد یللملا
هنیمز
2002: 464( Dawson,
نونکات.)
هب نیا هیرظن زین یتاداقتنا تسا هدش
زا ؛
نیا هلمج هجیتن هک
یریگ هتشذگ یعقاو یگدنز زا رود هب نآ یاه تسا
و رگشهوژپ حرط زا لبق دیاب
شسرپ ،
خساپ ار نآ یرگید و دشاب هتشاد شیپ زا
، یژتارتسا نآ رد تاطابترا عاونا یسررب یارب هک تسا یهباشم یاه
یم هدافتسا دوش
( Leach ,1978: 400 )
دوجو اب .
نیا
، نانچمه ثحب دروم ۀیرظن رابتعا زا
یناوارف رادروخرب
تسا ناتساب رد یدیفم رازبا و یم بوسحم یسانش
دوش
) Parker and Richards, 1999: 30 )
.
4 حوطس . هاگرارقتسا ةرابرد شهوژپ
اه
ناتساب شور هب اکتا اب هک یناسانش ناتساب یاه
،اهاضف یسانش ةرابرد
هاگرارقتسا شهوژپ ناگتشذگ یاه
یم دننک نیا ، شهوژپ اه یم ماجنا هب لیذ حطس هس زا یکی رد ار :دنناسر
4 - 1 .
درخ حطس Micro Level (
شهوژپ عون نیا :)
رد کی نورد یاهراتخاس هطوحم
یم ماجنا نیا رد .دوش
هدمع روط هب یصوصخ و یعامتجا یاهاضف یدارفنا و یگنهرف لماوع حطس راوتسا یداصتقا لماوع رب یا
هدش یسررب یداقتعا و یسایس ،یداصتقا ،یعامتجا ماظن رتسب رد یرامعم یاهاضف و دنا یم
دنوش ناونع هب ؛
لاثم
، حطس نیا متخاس عاونا
نا قاتا نوچمه اه هناخ ،اه
رابنا ،اه یم ربرد ار دباعم و اه دریگ
( Clark,1977: 11 .)
هگوپ تاعلاطم (Pugh, 2003)
هنومن هلمج زا .تسا حطس نیا رد هدش ماجنا یاه
4 - 2 .
هبش حطس درخ
( (Semi Micro Level
: کی سایقم رد هطوحم
یم ماجنا لدم و دوش
و یعامتجا یاه
روم نآ رد یرامعم یعامتجا و یگنهرف لماوع و یمومع یاضف حطس نیا رد .تسا هدافتسا د
لماوع زا
یداصتقا دنراد یرتشیب تیمها
، یم نایامن رتشیب یداصتقا تیعقوم اما ،اجنیا رد .دوش
هطوحم زا تسا ترابع
دنرادربرد هک ییایفارغج ناکم ة
تیلاعف یناسنا یاه هعومجم بلاغ رد
اهراتخاس زا یا خاس نیا .تس
لماش اهرات
اگرارقتسا ه
ناتسربق ،یتافیرشت زکارم ،ینوکسم یاه هعومجم و اه
تسا یتعنص یاه
Clarke, 1977:11( .)
شهوژپ رپار یاه
1977( Raper, )
رماس و 1969( Sommer,
یم ار )
نیا رد هدش ماجنا تاعلاطم ناونع هب ناوت
.تشاد بوسحم حطس
4 - 3 . نلاک حطس (
Macro Level
: )
ا حطس نیا شهوژپ ز
نیب رد هطوحم یم ماجنا اه ،حطس نیا رد .دوش
لدم دربراک رتشیب ییایفارغج و یداصتقا یاه دنراد
ناتساب تاعلاطم اب و یتفاب و یطیحم یسانش
زین مه یناوخ
مه ساسا یگنهرف و یعامتجا لماوع و دراد ۀ
تسا لماوع
( Clarke ,1977: 13-14
هنومن هلمج زا )؛
ماجنا یاه
یا رد هدش یم حطس ن
تیوک تاعلاطم هب ناوت
( ,2000 Kuijt
ومرپ و) ( 2004 , Premo
هراشا)
رک .د
نامه لکش هک هنوگ 2
یم ناشن لحرم رد ،دهد
ۀ تسخن ییاضف یوگلا
، تیلاعف راثآ زا جتنم یناسنا یاه
هعلاطم یعامتجا و یدرف تامادقا
Brook, 1982: 68(
لحرم رد و )
ۀ دعب
، طبار ۀ لیلحت اهنآ نایم یم
ش دو . نیا
یم طباور طابترا زا دناوت
نیب هاگتنوکس وحن ات هقطنم کی رد هدنکارپ یاه
ة کی رد تاعونصم یگدنکارپ
طوحم ۀ دشاب ریغتم یرارقتسا
Earel, 1987: 50( .)
لکش 2 ناتساب تاعلاطم حوطس : ییاضف یسانش
ناتساب فلتخم حوطس فیراعت ساسا رب ف یسانش
علاطم ،ییاض ۀ
تفاب و اهاضف تسد رد نهک یاهرهش یاه
ۀ
شهوژپ هبش یاه ناتساب درخ
رارق ییاضف یسانش یم
رف رد .دریگ آ
پ نیا دنی هداد ،شهوژ
ریغ راثآ و اهانب یاه
هداد رانک رد لوقنم لیلحت و یسررب یگنهرف لوقنم یاه
یم وش جیار زا یکی لامجا هب همادا رد .دن نیرت
شور ییاه دروآ تسا هدش ه ناتساب مومع هک
علاطم رد ناسانش ۀ
یاهاضف رب مکاح یوگلا یرهش
ب ه راک یم .دنریگ
5 . شور لحارم و اه
نآ نانچ رد شهوژپ ،میدروآ هک ةراب
تفاب و اهاضف اهرهش نهک
تسد رد ۀ هبش ناتساب درخ یاج ییاضف یسانش
یم دریگ
؛ نیدب شور زا یتایلک ،همادا رد ببس ،هعلاطم یاه
رگ د داد لیلحت و یروآ ه
یناتساب یاهرهش رد اه
یم هدروآ دوش
؛ یم هتفرگ رظن رد یرهش ،هنومن ناونع هب
ًاتبسن نآ یلصا راتخاس هک دوش رد و ملاس
نو راوید
هموح راثآ و تسا روصحم
ًابیرقت نآ یا هتفر نیب زا
.دنا
ییاجنآ زا دلوتم ایفارغج رتسب رد اهرهش هک
یم دنوش م نیوکت و دشر و ی
و یطیحم طیارش ادتبا ،دنبای
لکش رب مکاح یمیلقا یم هعلاطم اهنآ للاحمضا و هعسوت ،یبای
وش ب .د ه و یرامعم رثا ره هکنیا هب رظن ،هولاع
لکش نامز رتسب رد یرهش یاضف یم
دبای یم یط ار دوخ نیوکت و هعسوت لحارم و نک
و یخیرات تاعلاطم ،د
هطوحم یرظن ب هک تسا یرگید تیولوا اه
ناتسا .تسا نآ یارجا هب ریزگان سانش
ناتساب تفاب لیلحت رد ییاضف یسانش
ییاضف یاهوگلا یسررب
تیلاعف
یاه
تیلاعف یدرف یعامتجا یاه
هاگتنوکس یگدنکارپ اه
یگدنکارپ تاعونصم
طباور لیلحت
درخ حطس هبش حطس
نلاک حطس درخ
5 - 1 . لحرم ۀ یطیحم تاعلاطم :لوا
علاطم ۀ یمیلقا و یطیحم طیارش
، و یرامعم ینابم و لوصا نیودت و تخانش رد یلصا تامادقا زا یکی
تسا یزاسرهش یقن(
،هداز 1385 : 149 یسررب رد یطیحم تاعلاطم هزورما .) ناتساب یاه
هخاش یسانش زا یا
ناتساب نش یسا ار اب ناونع
« ناتساب یطیحم یسانش
»
( (Enviromental Archaeology
هداد لیکشت تسا
هک
شنک نآ یط یسررب طیحم و ناسنا لباقتم یاه
یم دوش یرظن رب اکتا اب هخاش نیا . ۀ
« متسیس و اه
ناتساب تسیز یسانش موب
یتخانش
» مشچ روط هب تسا هدرک دشر یریگ
،ناب لپ و ویرفنر(
1390 : 141
فده .)
ناتساب ییاهن طابترا تخانش یطیحم یسانش
نیب یگژیو فیصوت و فیرعت زین و طیحم و گنهرف و اه
شیوپ تسیز یاه -
یکیزیف
،ناگاف(
1382 : 584 - 585
اب طابترا رد )
ماظن تسا یداصتقا و یعامتجا یاه
( Butzer,1980: 419 .(
یطیحم تاعلاطم هچرگا
، رد رتشیب اتساب نلاک حوطس
ن هدافتسا ییاضف یسانش
یم دوش هبش و درخ حوطس رد ، یگژیو حوطس نیا رد .دراد ار دوخ صاخ یاهدربراک زین درخ
یطیحم یاه
، معا
نیمز و ییایفارغج ،یمیلقا طیارش نوچمه( یعیبط طیحم زا هکبش نوچمه( عونصم طیحم و )یتخانش
هار ،اه
نیمز و یرامعم یاهاضف طابترا رد )یعورزم یاه
لکش دنیآرف اب
،یریگ دروم یرهش تفاب رییغت و موادت رظن
هب
روظنم طابترا تخانش نیب
و طیحم اظن
م یم لیلحت و هدیجنس یداصتقا و یعامتجا ،یگنهرف یاه وش
.د
5 - 2 . لحرم ۀ یخیرات تاعلاطم :مود -
یرظن
ناتساب رد هچرگا علاطم ییاضف یسانش
ۀ اهاضف یناکم عیزوت و تیمک ،تیفیک
، نع هب دام ناو ة تخانش ماخ
ماظن م هتشذگ یگنهرف و یسایس ،یداصتقا ،یعامتجا یاه درو
رثا یخیرات یاهدادیور هب هجوت ،تسا رظن راذگ
مرف رب اهاضف للاحمضا ای هعسوت ،یبای زین
زا حیحص تخانش هک تسا نشور .تسا رادروخرب یصاخ تیمها زا
شیدنا رب مکاح لوصا ۀ
هاضف و یرامعم راثآ ناگدنزاس یعماوج گنهرف كرد رد ییازسب شقن یرهش یا
رب
تشاد دهاوخ هدهع یم هدافتسا اهنآ زا هک
رک هد دنا . یسررب رانک رد تاعلاطم نیا ناونع هب ،اهاضف ینادیم یاه
هراپ رد و لمکم دراوم زا یا
، لمع اهریغتم لرتنک صخاش ناونع هب یم
دنک شسرپ هب خساپ رد و یبایزرا و اه
ایضرف ن لوصح و ت کمک هجیت
هاوخ ینایاش د
رک .د
رود نهک یاهاضف و اهرهش اب طبترم تاعلاطم دنچره ة
ًامومع یملاسا یسررب هب
،یکیزیف ،یدبلاک یاه
نآ یخیرات و یمک تسا فوطعم اه
یقن(
،هداز 1385 : 47 هرقن ؛ راک نارگید و ، 1387
تخانش هک دوب فرتعم دیاب ،)
ب و یرظن ینابم ه
بنم و یمکح ینابم هژیو ناهج زا ثع
ینیب رایسب دراد تیمها
(Insoll, 2001)
روظنم نیدب .
،
یم ادتبا طیحم و ناسنا اب طبترم نیماضم و لوصا تسیاب سپس و دوش یسررب )عونصم و یعیبط زا معا(
ةرابرد یشقن شاکنک دوش ناسنا طابترا میظنت رد عونصم طیحم هک تمس هب اهنآ تیاده رد و رگیدکی اب اه
یاغ و نامرآ شزرا( ناشیگدنز ت
یم افیا )یونعم یاه دنک
یقن(
،هداز 1385 : 151 )
یاهاضف و یرامعم هک ارچ ؛
رتارف یتسیز یاهزاین زرم زا یرهش هتفر
ناهج و هشیدنا مسجت یارب یشلات هب و لیدبت ینیب
هدش دنا
هرقن(
راک و
،نارگید 1387 : 358
)تروص( نیعم ییاضف و مجح ،لکش هب هدام لیدبت یارب رشب ءانبا شلات ،رگید ترابع هب )؛
یاپ رب ۀ ءاروام و تعیبط زا هک یتشادنپ و ریسفت یم صاخ ییانعم ،دراد تیبطلا
طبار لیلحت و مهف هک دبای ۀ
نیا
انعم و تروص
، ناتساب رب هیکت نودب .دوب دهاوخ راوشد رایسب یکاردا یسانش
5 - 3 . لحرم ۀ عمج :موس هداد یروآ
اه
لحرم رد ۀ نورد یرامعم راثآ و یرهش یاهاضف یلک تیعضو زا ،نیزاغآ یرهش
تفاب رتشیب رد هک نهک یاه
یملاسا
، هب اب ناریا یزکرم قطانم رد هژیو روصحم یعافد یاهراوید
دش ه هشقن ،دنا یم هیهت ینوگانوگ یاه
وش د
؛
هشقن ت زا ییاه أ
هکبش ،یعافد تاسیس یاه
،یطابترا هناماس
بآ یاه هعومجم ،بلاضاف عفد و یناسر ریظن ییاه
رد هک اهرازاب لکش
یم افیا یروحم شقن یرهش یاهاضف یبای و دننک
هن ،...
،رهش ییاضف نامزاس مهف رد اهنت
یم عقاو دیفم شهوژپ یژتارتسا نییعت رد هکلب هشقن رد ،نآ بقاعتم .دنوش
یناکم عیزوت ،هناگادج ییاه
اهاضف ماع ،یبهذم یاهاضف نوچمه یرهش سوسحم ی اب طبترم ،ینوکسم ،یراجت ،یتافیرشت ،هعفنملا
یم مولعم ...و یزرواشک وش
یهت .د ۀ هشقن هدش دای یاه یارب
تسد یارجا و یبای ۀیرظن
« تمسق یگنهامه یاه
اهاضف فلتخم
»
( Space Syntax Theory
یم تروص )
دریذپ هک شور یلصا یانبم اطم نینچ یسانش
یتاعل
تسا . نیا زا فده هیرظن
یگتسبمه تیوه نییعت یم لصاح ییاضف مظن یاول تحت هک تسا ییاه
اب .دوش
ینابز یگنهامه اب اهاضف یگنهامه هک یتهابش هب هجوت
( Linguistic Syntax
یم ،دراد)
یسایق نینچ رد ناوت
یگنهامه راد هطاحا تاغل مظن رب هک تسناد یبیکرت نیناوق نوچمه ار اه
هب هلمج کی نداد انعم هچنانچ ؛دن
یتاغل هتسباو هدافتسا نآ رد هک تسا یم
دوش
Grahame, 2000: 25(
. )
ییاضف لکش زین یراک بلاق نیا رد
هاگتنوکس ای تنوکس لحم هشقن ساسا رب اه
اه ی یم هعلاطم ی دوش
هک نایب و یعامتجا ،یکیژولوئدیا طابترا رگ
نآ نانکاس یداصتقا دنتسه
Hanson, 1998: 13( .)
ییاجنآ زا ب یرهش یاهاضف هک
ه طساو ۀ وید را هکبش و اه نورد یطابترا یاه
نابایخ( یرهش ،یعرف ،یلصا یاه
هچوک نادیم و اه یم کفنم مه زا )اه
وش ،دن هرامش ،رصانع نیا زا هدافتسا اب هعلاطم دروم تفاب یراذگ درگ
یروآ
ار اهاضف تاعلاطا یملع یم ناسآ
دنک دای . روآ ی یم دنک ب هک ه نورد یاهراوید ،یتنس روط کیکفت یرهش
دننک ة
نابایخ و قطانم یلصا یاه
، کیکفت دننک ة زا تلاحم دنرگیدکی
نابایخ . اه ی هچوک و یعرف بیترت هب زین اه
،
هعومجم هلحم نورد یاه كولب و یا
یم کفنم مه زا ار اه دنزاس
؛ نیدب نامتخاس یدادعت زا كولب ره ،بیترت
لکش یم دبای کی نامتخاس ره و
« دحاو
» یم رامش هب دیآ
لکش(
3
میسقت نیا .)
رد تقد رب هولاع یدنب -درگ
تازیامت شجنس ،انب ره تاعلاطا یروآ و اهانب ناکلام و ناگدنزاس )... و یبهذم ،یداصتقا ،یگنهرف ،یعامتجا(
هلحم نانکاس ناکما ار یرهش فلتخم قطانم و اه
یم ریذپ .دزاس
نآ نانچ تفگ هک هدش ه تسا یلصا فیاظو زا یکی ، ۀیرظن
تمسق یگنهامه
،اهاضف فلتخم یاه داجیا
هنیمز رد اهاضف یانعم ،نآ ساسا رب هک تسا ییاهریغتم یم صخشم یگنهرف و یداصتقا ،یعامتجا یاه
دوش
( Dawson, 2002: 471
و مولع رد اهریغتم یبسن و نوگانوگ فیراعت هب هجوت اب ،دوصقم نیدب لین رد .)
حت یناعم و فلتخم تاقیق هاگ
نآ توافتم ناتساب و یرامعم خیرات تاقیقحت رد اه
یسانش یدراوم ساسا رب هک
تیفیک نوچمه هطوحم
هاگدید ،لومش ، رگشهوژپ
یم نییعت ...و ییاضف تاطابترا عون ،هعلاطم فادها ، دوش
،
هژاو تیفیک و یتاعلاطم شور ساسا رب ییاهریغتم و اه هطوحم
علاطم دروم یاه و فیرعت ه
هرامش یراذگ
یم .دوش هژاو مان ۀ یامنهار هدش هیهت یارب ی
تسا شهوژپ رمز رد زین هدش فیرعت یاهریغتم و
ة یاهریغتم
رارق لقتسم یم
دنریگ .3
رد هچرگا درگ
ییاضف تاعلاطا یروآ ۀطوحم
یناوارف یاهریغتم زا هدافتسا ،)یخیرات تفاب( هعلاطم دروم
ناکما ،تسا ریذپ شهوژپ
رگ دیاب باختنا ار ییاهریغتم نک
وس کی زا هک د
، تایضرف و فادها اب بسانتم شهوژپ
دشاب وا رگید یوس زا و
، كدنا یاطخ دصرد اب تاعلاطا نیرتشیب
یگژیو اب طبترم و یعامتجا ،یداصتقا یاه
روم تفاب یگنهرف رارق وا یور ارف ار رظن د
دهد
؛ یارب و هعماج و اضف یگنوگچ یسررب رد ،لاثم یگژیو
یاه
تفاب رد یعامتجا ی
،یخیرات دروم تایضرف و فادها هب هجوت اب
یلصا تهج ،انب یربراک ریظن ییاهریغتم ،رظن
یدورو دادعت ،انب دادعت ،انب عافترا ،دحاو تحاسم ،یرامعم یلصا حلاصم ،انب یلصا یدورو تهج ،انب یاه
قاتا دادعت ،تاقبط طایح تعسو ،طایح دادعت ،اه
دادعت ،اه ،هاچ دادعت ،هناخزپشآ دوجو ،لبطصا دادعت ،رابنا
صصخت دهاوش یذپ
ر ریخذ دهاوش ،نف ی ة
و انب تانیئزت عون ،هقوذآ یم باختنا ...
دوش
4. هب هجوت اب تسا یهیدب
ندوب نکممان یاهاضف شجنس
ان رب سوسحم ساسا
شور قوف ،رکذلا یگژیو یاه دای یاهاضف یدبلاک و یمومع
رد و لقتسم روط هب هدش و رگیدکی اب طابترا
یلک ۀ ب هجوت اب ،سوسحم یاهاضف هشقن ه
زا هدش هیهت ددعتم یاه
نآ یم یسررب اه وش
.د
لکش 3 نورد یاهاضف کیکفت لدم : ناتساب تاعلاطم رد یرهش
ییاضف یسانش
هدمع شخب هکنیا هب رظن هموح قطانم زا نهک یاهرهش تاعلاطا زا یا
یا نییعت ،تسا تفایرد لباق نآ
ا تاعلاطا یروآدرگ و یحطس یسررب یژتارتسا رارق یدعب تیولوا رد قطانم نیا ز
یم دریگ
؛ ،روظنم نیدب لک
موح ۀ شخب و هقطنم نیدنچ هب رهش كولب و اه
کیکفت ییاه
لکش(
4
زا سپ و )
هرامش ویش هب ،یراذگ ة
ماظن دنم
هنومن زا هدافتسا اب مفده و یعضوم یرادرب
شیامیپ دن دنتسم و هعلاطم ی
یزاس یم دوش تاعلاطا و اهنآ
مرف رد
نورب یاهاضف یم تبث یرهش
نیدب .ددرگ هاضف یمامت ،بیترت
ان و سوسحم و یلاخ و رپ زا معا ا هب ،سوسحم
هتفای هارمه رانک رد یحطس یاه
یسررب لااب دید زا و رگیدکی یم
دنوش یم تاعلاطا نیا . هشقن نییعت رد دناوت
-
یاه عضوم ی هاگراک( یتعنص یاهدحاو یناکم عیزوت زا هناراگن
،زلف بوذ یاه لافس
یشاک ،یرگ رجآ ،یراک
یزپ
و ف ،)...
هموح سوسحم یاهاض ماع ،یبهذم( یا
ظن ،یراجت ،یتافیرشت ،هعفنملا ینوکسم ،یزرواشک اب طبترم ،یما
و هکبش ،)...
نورب یطابترا یاه ،یرهش
هناماس بآ یاه ناتسربق ،یناسر و رهش نانکاس یاه
هدافتسا لباق رایسب ...
.دنشاب نورد یاهاضف
یرهش
یرهش قطانم
هلحم هلحم هلحم
C هلحم
كولب كولب
كولب كولب
دحاو دحاو دحاو دحاو دحاو
دحاو دحاو دحاو دحاو دحاو دحاو دحاو
لکش 4 نورب یاهاضف کیکفت لدم : ناتساب تاعلاطم رد یرهش
ییاضف یسانش
5 - 4 . لحرم ۀ هداد لیلحت :مراهچ اه
نورد قطانم زا هدش تبث تاعلاطا ادتبا هلحرم نیا رد نورب و یرهش
شور زا هدافتسا اب یرهش یاه
یرامآ - هنایار
5یا دج هب لو اه لیدبت یمک یاهرادومن و و
نورد قطانم و تلاحم رد اهنآ تیمک نورب و یرهش
-
یرهش هسیاقم لیلحت و یم
دوش . لیلحت هفوشکم ءایشا تاعلاطا زا
صصخت هک یدهاوش و اهانب نف یریذپ
ار
یم ناشن تفاب رد دهد
، رانک رد اب طبترم تاعلاطا
معم یاهاضف یم ینشور هب یرهش یاهاضف و یرا
دنناوت
توافت هلحم نانکاس یداصتقا و یتشیعم ،یعامتجا یاه اه
ی ره یخیرات تفاب ییاهریغتم .دنزاس نشور ار
ریظن
« اهانب یربراک
» یم دنناوت هشقن هارمه هب اهانب یناکم عیزوت زا هدش هیهت یاه
توافت صیخشت رد یگنهرف یاه
هلحم نانکاس یبهذم و اه
هدافتسا وش دن . ب تاعلاطا یمامت ،تیاهن رد ه
لیلحت زا هدمآ تسد یفیک و یمک یاه
ب تاعلاطا هارمه هب ه
و یخیرات نوتم زا هدمآ تسد یطیحم تاعلاطم
، رد ورملق ینامز شهوژپ ریسفت یم دنوش
و اهنآ زا هجیتن یریگ یم دوش .
6 . هجیتن میدروآ هچنآ اب
، نشور دش هک ناتساب اهاضف یسانش
، ناونع هب هخاشریز زا یکی
اه ی ناتساب نیون یسانش
، اب
هرهب زا یریگ هیرظن
کینکت و اه یاه
فلتخم مولع
، قفا هزات ارف یا یور نارگشهوژپ هداد رارق
و شور یاه هژیو یا
صرع هب ار ۀ
علاطم ۀ هتخاس دراو اهرهش میدق تفاب و نهک یاهاضف .تسا
نینچمه اب
حیرشت و هنیشیپ ینابم
یرظن یا ناتساب درکیور ن نشور ،نآ حوطس نییبت و هناسانش
دش هک ود یرظن ۀ
« اهاضف یگتسبمه »
و
« ناکم یزکرم
» بیترت هب هاگیاج زا
تا لباق اک یی هبش و نلاک حوطس رد درخ
.دنرادروخرب اجنآ زا
ی ی علاطم هک ۀ
تفاب و یرامعم یاهاضف اهرهش نهک یاه
هدمع شخب تیلاعف زا یا
ر نیا ناصصختم یاه دوخ هب ار هتش
یم صاصتخا ،دهد
رد نیا راتشون شلات ش د هک دوش هتفگ خساپ شسرپ نیا هب ات یم هنوگچ
ناوت نیا زا
هر آ درو
، یاهاضف روکذم
لیلحت و هعلاطم ار رک
د . جیتن رد ۀ ثحابم روکذم نشور دش هک ةرابرد زا معا ،اهاضف
و سوسحم ان
روخارف ،سوسحم ،ناشتملاس نازیم
ناونع هب لک کی
، ریاس اب هسیاقم رد و رگیدکی اب طابترا رد
یاهاضف نورب یرهش هموح(
)یا
قطانم (A, B, C, D, …)
شخب شخب شخب شخب
كولب كولب
كولب كولب
2 3 1
3 2
1 1
3 1
2 1
3 2
شهوژپ اهاضف یم
دوش . ،ریسم نیا رد هداد
یاه رانک رد ینادیم رب مکاح یخیرات تلاوحت و یطیحم طیارش
لکش ای نهک یاهرهش للاحمضا و هعسوت ،یب لیلحت
و نینچ جیاتن شهوژپ
ییاه نییعت رد نامزاس ،اهدرکراک
صتقا یاهراتخاس ،یعامتجا یگژیو و یدا
ناگدنزاس و نانکاس یگنهرف یاه یاهاضف
شهوژپ عوضوم هدافتسا
یم وش .دن
یپ تشون
1 . هعماج علاطم ینعم هب یلک حلاطصا رد یرهش یسانش ۀ
هعماج رهش ای یرهش یگدنز ،اهرهش یتخانش تسا ییارگ
؛
علاطم ۀ هژیو داجیا و یعیبط طیحم رب ناسنا ریثأت زا تسا یا طیحم
یعونصم یاه هدمع هک
نآ نیرت اهرهش اه نتسه
د و رابرد ة
یعامتجا تخاس عون ره و یعامتجا یاهداهن ،یعامتجا طباور ،یعامتجا لامعا رد یرهش یگدنز سامت و دروخرب ثحب
یم دنک یاپ رب هک ۀ دشاب یکتم یگدنز یرهش لاکشا یدقن(
، 1382 : 4 ) .
2 . ناور ( گنوی واتسوگ لراک ،یسیوس سانش : 1875- 1961
Carl Gustav Jung نیتسخن زا یکی ناوت یم ار )
رد دوخ تاعلاطا لیلحت اب هک تسناد یناسک نیئآ ،نایدا ةراب
تنس ،موسر و بادآ و اه هناسفا و اه
،فلتخم للم یاه
« یعمج هاگآدوخان
» ناسنا یاهراتفر كرتشم لصف ناونع هب ار صخشم نیرتزراب .درک نایب اه
ۀ یو هک تسا نآ گنوی برشم
ولاع نآ و تسا دقتعم زین یعمج هاگآدوخان ریمض دوجو هب ،یصخش هاگآدوخان ریمض رب ه اهنآ یگنهرف تاباستکا هاگتشابنا ار
یم .دناد
3 . تسا نکمم یدراوم رد تاطابترا
دنچ هبناج یا رد نایم یخرب زا اهریغتم هدید دوش
؛ هب ناونع
،هنومن ریغتم
« تعسو
دحاو » اب ییاهریغتم نوچمه
« تعسو ایح ط
»
،
« دادعت طایح
» و
« دادعت قاتا
» طابترا یمیقتسم هتشاد
تسا . یارب یریگولج
زا عوقو اطخ رد لیلحت
،اهریغتم تیلک یاهاضف یرامعم و یرهش رد رانک بلاطم عبانم یخیرات هب ناونع لرتنک
،اهریغتم
یم یسررب وش
.د 4 . یلک ۀ اهریغتم رد بلاق
« مرف یسررب هطوحم یاه نورد یرهش
» رد بترا طا اب کت کت هدیجنس اهدحاو و
تاعلاطا
طوبرم انب ره هب ب ه تقد رد مرف یاه طوبرم تبث یم وش .د
5 Statistical Pacage of Social Siences (SPSS) . مرن نیرتهب زا یکی
مولع رد هدافتسا دروم یاهرازفا
نیا رد هک تسا یعامتجا هنیمز
م وحن هب زین ؤ
.دراد هدافتسا تیلباق یرث
8 م . عبان
،نوستربار نای
( 1372 یدمآرد )،
رب هعماج اب دیکأت رب هیرظن یاه ییارگدرکراک
، ۀمجرت نسح
،ناورهب دهشم
، ناتسآ سدق
یوضر . ناطلس
،هداز نیسح ( 1365 همدقم،) یا رب خیرات رهش و ینیشنرهش رد
ناریا
، نارهت
، رشن یبآ .
یجاح
،هداز میرک ( 1388 )،
« اضف و هعماج لیبدرا رد نارود یملاسا زا تیمکاح نایقوجلس ات
نایاپ راجاق
»
، نایاپ مان ۀ ارتکد ی
،یصصخت هورگ ناتساب یسانش هاگشناد نارهت .
،تجح یدهم ( 1377 )،
«
»اضف
، قاور
، رامش ة 1
، 17 - 27 .
،ویرفنر نیلاک و لپ ناب ( 1390 میهافم )،
یداینب رد ناتساب یسانش
، مجرت ۀ ربکا جرفروپ و هیمس
،یلیدع نارهت
، اریمس .
،یناوضر یلع رغصا ( 1382 هطبار )،
رهش و اتسور
، نارهت
، ناکام .
،ریبک رتخا و اویش یتمکح ( 1378 )،
« كاردا اضف
،» نیمود رگنک ة خیرات یرامعم و یزاسرهش گرا
مب نامرک
، هب ششوک رقاب
تیآ للها هداز
،یزاریش 271 - 284 .
،یئوکش نیسح ( 1384 هشیدنا )،
یاه ون رد هفسلف ایفارغج
، دلج ود
،م پاچ
،مود نارهت
، م ؤ سس ۀ ییایفارغج و
یفارگوتراک
اتیگ یسانش .
