ییاسانش ش
هوی یاه شزومآ رفآراک
ینی رد ح طی ة یریگدای فطاع
ی اب درکیور
« شزومآ زا
قیرط تاحیرفت ملاس
»
ادیآ دمحا
1ی
، اضر دمحم مظاک
ی
، 2
ربنق دمحم ی لا
3یسای
1 . سانشراک دشرا
رفآراک ین ی دکشناد ة رفآراک ین ی
، هاگشناد نارهت
2 . شناد ی را دکشناد ة رفآراک ین ی
، هاگشناد نارهت
3 . شناد ی را دکشناد ة رفآراک ین ی
، هاگشناد نارهت
خیرات تفایرد : 10 / 06 / 1395
خیرات شریذپ : 20 / 04 / 1396
هدیکچ
اب ذپانراکنا شقن هب هجوت ری
رد شزومآ عسوت
ة اسانش ،عماوج یی
هویش یاه شزومآ هلوقم یا .تسا دنمشزرا شهوژپ
رضاح
اسانش فده اب یی
ش هوی یاه رفآراک شزومآ ینی
رد ح طی ة یریگدای یفطاع ور اب درکی « رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس »
.تسا هتفرگ تروص ح
طی ة یریگدای یفطاع رد هتسد یدنب حوطس یریگدای ( مولب 1956 ) رد رانک هطیح یاه یریگدای
تخانش ی ناور و - تکرح ی حرطم م ی دوش . نیا شهوژپ زا رظن شور ک یفی - یاور ت ی تسا و عماج ة رامآ ی نآ لماش ناگربخ
زوح ة رفآراک و شزومآ ینی
رد حطس رهش نارهت سرادم رد نارتخد
ة عطقم شنادراک طسوتم
ة مود یم دوش . زا هدافتسا اب
هبحاصم یاه همین هتفایراتخاس شور اب و
لولگ ة فرب ی
، تایبرجت 13 رفن زا دارفا نومن ة رامآ ی دنتسم دش و ارب ی لحت لی اور تی اه
راذگدک شور زا ی
هلوقم و یزاس سا هدافت دش اتن . جی ناشن یم دهد یاضعا نومن ة رامآ ی قیقحت زا راهچ ش وی ة شزومآ
رفآراک ینی قباطم اب درکیور شزومآ زا قیرط تاحیرفت ملاس هدافتسا م ی دننک رد هک ح طی ة یریگدای یفطاع شناد نازومآ
تسا ش . هوی یاه شزومآ ییاسانش هدش لماش « نارنخس م نامهی
»
، « شزومآ هاگراک ی
»
، « ا یافی شقن » و
« دیدزاب یملع
» تسا .
تخانش بسانم نیا هویش اه مه هب ناسردم ینیرفآراک و مه هب تسایس ناراذگ یشزومآ رد نیودت همانرب اه و حرط سرد یاه
ینیرفآراک کمک یم دنک .
هژاو اه ی لک یدی : شزومآ رط زا قی رفت تاحی ،ملاس شزومآ رفآراک
،ینی
،یزاب یریگدای یفطاع .
:لوئسم ةدنسیون Email: r_mkazemi@ut.ac.ir
همدقم تیلاعف یاه یشزومآ هب
روط هدمع زا رط قی ا داجی گنا هزی غت و ریی ،شرگن رب هورگ و دارفا درکلمع اه
ریثأت تبثم یم ذگ را ن د رظنم زا و یدرف
و یهورگ دنمدوس دن (
Aguinis & Kraiger, 2009
).
خیاشم و
ناگرزاب ( 1386 ) ور یاهدرکی رفآراک شزومآ
ینی ار رد ود هورگ دمع ة ور یاهدرکی غ
لاعفری و
لاعف هتسد یدنب یم دننک . نیلوا هورگ شور یاه « یتنس
» ای « لعفنم
» دننام ینارنخس یاه یداع و
نیمود
،هورگ شور یاه « هناروآون
» ای « اعف ل
» ب هک دنتسه رتشی
نتبم ی رب لمع دنتسه .
هزورما اهدرکیور و
شور یاه ی توافتم ارب ی شزومآ فادها ی
هب راک یم دور (
Feng et al.,
).2011
رد ا نی م
،نای درکیور « شزومآ زا
قیرط تاحیرفت ملاس
1» زا هدافتسا اب
« یزاب یاه
یدج
2» یکی زا هاگن یاه دنمشزرا هب
شزومآ تسا (
Bers & Ueera, 2000; Resnick, 2004;
Sakamura, 1999
.) هولاع رب
،نیا شزومآ رفآراک ینی رط زا قی رفت تاحی ملاس عامتجا رظنم زا ی
سب رای ( تسا دنمدوس
Tasnim & Yahya, 2013
.) لاعف زا هدافتسا تی
یاه مرگرس زاب و هدننک ی
اه
،سلاک رد یریگدای
راکمه و لماعت ،لاعف ی
وشت سلاک رد ار قی
م ی نک د دروخزاب .
شناد رد نازومآ سلاک
، م نازی نآ تکراشم ناشن ار اه
یم دهد و راکمه ی د اب دنمدوس نارگی
ارب ی سر ندی لاعف فادها هب تی
یاه شزومآ ی نآ رد ار وقت اه
تی م ی دنک
( Korkmaz, 2013
) .
رد
،هتشذگ بد ناری دلاو و نی زا تیمها رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس هاگآ ن دندوب . نآ اه
یمن دنتسناد زاب براجت هنوگچ ی
یاه ناکدوک هب
یرازبا یارب یریگدای نآ
اه لدب یم دوش . نیا
ور درکی لاس رد اه ی خا ری هب ثحب ی رادفرطرپ ت
دب ی ل تسا هدش (
Hussain et al., 2003
.)
اب نتفریذپ زاب ی اه هب ناونع رازبا
،یریگدای هب
اج ی رگن نتسی نآ هب اه هب ناونع لماع ی ارب ی
،تاقوا نارذگ دیاب
تیفرظ وقلاب ة نآ اه ار هب بوخ ی زاب .درک کرد ی
یاه رکف ی هب هژیو ارب ی
اهروشک ی لاحرد سب هعسوت رای
دنمدوس دن . زا اجنآ هک ملعم عبانم و نامز رظن زا اه تیدودحم
راد دن و نکمم تسا تخاسریز یاه
مزلا یارب یارجا یزاب یاه یکینورتکلا مهارف
دشابن
(
Lennon and Coombs, 2007
)
، ا نی هنوگ زاب ی اه مه مه و سلاک لخاد جراخ
،نآ زا هب
1 Edutainment.
؛ ا نی صصخت حلاطصا
،ی کرت بی ژاو ود Education ة Entertainment و
تسا هک ناققحم ا نی
،شهوژپ نآ ار
« شزومآ رط زا قی رفت تاحی ملاس » همجرت هدرک دنا . 2.Serious Games
کمک ملعم ای نآ نودب
، تیلباق ارجا دنراد . هویش یاه سیردت یتنس دننام ینارنخس یسلاک
نکمم تسا رد دروم هافم لاقتنا می
سرد ی اما ،دشاب شخبرثا یزاب
اه هب ناونع رازبا ی شزومآ ی
قلاع ة شناد رحت ار نازومآ کی
یم دننک (
Keller, 1987
.)
یرورم رب
ینابم رظن ی و پ نیشی ة قیقحت
رد هتشذگ
، هتسد یدنب یاه هتخانش هدش ا ی ارب ی هطیح یاه یریگدای یفرعم
و ارب ی لاس اه هدافتسا
یم دش
، اما رد لاس 1956 خسن ه یا دج دی زا هتسد دنب ی حرطم دش هک پ شی رت « هتسد یدنب مولب
1»
هتخانش یم دش . مولب ( ناراکمه و 1956
) نیا هتسد دنب ی ار هداد هئارا هک دنا لماش هس ح طی ة یریگدای
تخانش
،ی فطاع ی ناور و - یتکرح یم دوش (
Bloom et al., 1956
) و رد رادومن 1 لباق هدهاشم تسا .
رادومن 1 هتسد . دنب ی ح هطی یاه هس ناگ ة یریگدای
عبنم ناراکمه و مولب : (
1956 )
نیا شهوژپ اب رد رظن نتفرگ هتسد دنب ی روکذم هک ح هب هطی یاه هس ناگ ة تخانش
،ی فطاع ی و
ناور - یتکرح ِ یریگدای ،دراد هراشا
هب لابند اسانش یی ش هوی یاه رفآراک شزومآ بسانم ینی
رد
ح طی ة یریگدای یفطاع
.تسا
یریگدای یفطاع
هتسد یدنب هب طوبرم ح
طی ة یریگدای یفطاع
هک نیلوا راب مولب و ناراکمه ( 1956 هئارا ) دنداد
، زا
1. Bloom’s taxonomy
ح طی ة تخانش ی
ح ةطی یفطاع
ح طی ة ناور - تکرح ی
پ جن حطس کشت لی رد :تسا هدش
،تفای ماگنه ی هک شناد شه و هاگآ زومآ رای
رج هب و تسا نای
شزومآ ی ،شنکاو ؛دراد هجوت ماگنه
ی هک شناد رج هب زومآ نای
شزومآ ی ای اوتحم ی شزومآ ی
سکع م ناشن لمعلا ی
؛دهد شزرا راذگ
،ی ماگنه ی هک شناد زومآ کی رج هب هنابلطواد دهعت نای
ای اوتحم ی شزومآ ی پ ادی م ی
؛دنک نامزاس هد
،ی ماگنه ی هک شناد شزرا ماظن زومآ اه
ی ار دوخ
نورد ی م ی
؛دزاس فیصوت صخش
،تی ماگنه ی هک شناد زومآ هب روط شزرا ماظن نورد موادم ی
م لمع دوخ ی
دنک .
رد ا نی مز
،هنی هب ةدیقع نوسردنا و 1
ناراکمه (
2001 ) ح طی ة یریگدای فطاع
ی زا قیرط
اهراتفر ی ناشن دنهد ة تلاح اه ی هاگآ
،ی نارگن ،هجوت ،هقلاع
،ی لوئسم تی
،یریذپ لباق تی شوگ
نداد و سکع لمعلا ناشن نداد رد طابترا اب نارگید و ییاناوت زورب یگژیو اه ای شزرا اه ی
بسانم ارش طی امزآ شی و زوح ة هعلاطم نایامن یم دوش (
Anderson et al., 2001
.)
ح طی ة یریگدای یفطاع
ا رد نی هنیمز حرطم م ی دوش هک ناگدنریگدای رد
ماگنه یریگدای هچ
ساسحا ی هبرجت و دنراد اه
ی یریگدای نآ
رد هنوگچ اه یاتسار
تیاده
،دیاقع شرگن اه و راتفر
نآ اه رد هدنیآ نورد ی م ی دوش (
Miller, 2005
.) عقاورد ح طی ة فطاع
،ی یریگدای ار
زا رط قی
،اهرواب قیلاع و هزیگنا یاه ناگدنریگدای لکش
یم دهد (
Krathwohl et al., 1964; Smith &
Ragan, 1999; Gronlund & Brookhart, 2009 .)
شزومآ رفآراک
ینی و هویش یاه نآ
ساسارب رورم
رات چخی ة رفآراک ینی
، هب سب رواب یرای زا نارگشهوژپ دنیارف
رفآراک ینی
لباق شزومآ ( تسا
Fayole & Gailly, 2008; Kuratko, 2005; Hindle, 2007; Fiet, 2001
)
زا وا نی رط قی م ی ناوت رفآراک تمس هب ار دارفا ینی
( داد قوس
Matlay et al., 2010; Katz, 2003
) .
لئسم ة « رتهب نی ور درکی یریگدای
» رفآراک شزومآ رد ینی
نانچمه ( تسا ثحب دروم
Tasnim &
Yahya, 2013
.)
2بیگ ( 1987 تسا هتشاد راهظا ) دنیارف
یریگدای رد
شزومآ ینیرفآراک
زا
رگید شزومآ اه توافتم تسا و دیاب اب درکیور ی فطعنم هنلااعف ،رت نتبم و رت
ی رب تروص هبرجت
1. Anderson 2. Gibb
دریذپ . هب ةدیقع ناواراگ سوا و
1دنی ( 1994 ) زین هویش یاه ردت سی ش لباقم رد هنلااعف هوی
یاه
ردت سی ارب هنلاعفنم ی
شرورپ یگژیو یاه هنانیرفآراک بسانم
رت دن . زا رظن نآ اه
، شخبرثا ی
اپ نیی ش هوی یاه ردت سی هنلاعفنم بجوم
یم دوش شناد نازومآ پ یگدیچی یاه حم یطی
رفآراک هنانی کرد ار ن
دننک لعت ،لباقم رد . می
برت و تی هنلااعف اب هدافتسا زا هعومجم یا زا
مت نیر اه ا دننام یافی بش ،شقن هی
،یزاس رکف نافوط
،ی لاعف تی یاه هورگ ی ثحب و اه ی لماعت
،ی
زا ش وی ة نارنخس ی هب ناونع رازبا ی ارب ی –کمک و لرتنک هن -
رج هب نای یریگدای هرهب
یم رب د
(
Carayannis et al., 2003; Fiet, 2001; Rae, 2004
.) شیپ زا
،نیا نوتسکس و
2نموب ( 1984 )
درک راهظا دن
رفآراک شزومآ ینی
اب دی تلاکشم و دشاب راتخاس نودب ی
ارب هک دهد ناشن ار ی
لح
نآ شور هب اه اه
ی ،ون و هناقلاخ رد
طیارش مهبم و اب کسیر لااب زاین تسا .
رد هتشذگ
، ملعم اه هب گارف ناری کمک یم ک در دن ات رط زا قی ماجنا نداد رمت نی اه
، یناوخزاب
سورد و ...
بلاطم یسرد ار هب دای دنروآ . هزورما
، مومع قفاوت ی
ا رس رب نی دراد دوجو عوضوم
ش هک هوی یاه ردت سی و یریگدای تنس
ی هب اهنت یی ارب ی برت تی رفآراک نانی یفاک دنتسین و
شور اه ی ردت سی ناروآون ه هب یریگدای رتهب
رجنم یم دنوش (
Pasawano, 2015
) . رکیور یاهد
یتنس رد شزومآ ینیرفآراک
، ماهبا و عطق مدع تی یاه دنیارف رفآراک هنانی ار هدیدان یم دنریگ .
تنرد هجی
، ن زای یرورض هب
ورت جی ش هوی یاه ارب هناروآون ی
و اقترا عسوت ة ور یاهدرکی رفآراک
هنانی
ارب ی و شزومآ یریگدای
م ساسحا ی
دوش (
Higgins et al., 2013
).
رد اتسار ی أت دیی ا نی
،تاراهظا گنای
و نوتسکس (3
1997 ) نایب هدرک دنا
ًابیرقت تسا نکممان تراهم
یاه یبرجت و
یتایلمع دروم زاین نانیرفآراک ار
اب هدافتسا زا شور یاه یتنس شزومآ هب نانآ تخومآ .
اب سررب ی بدا تای شهوژپ رد زوح ة رفآراک شزومآ ینی
، 14 ش وی ة دربراکرپ و
قفاوت دروم
سب یرای بحاص زا نارظن
رد رفآراک شزومآ ینی
ییاسانش هدش دنا ا . نی هویش یاه شزومآ لماش
م نارنخس نامهی
(
Fiet, 2001; Sherman et al., 2008
)
، ثحب یهورگ (
Lonappan & Devaraj,
)2011
، هت ی ة حرط بسک راکو (
Solomon et al., 2002
)
، ینارنخس (
Solomon et al., 2002; Bennet,
1. Garavan and O’Cinneide 2. Sexton and Bowman 3. Young & Sexton
)2006
، علاطم ة دروم ی (
Solomon et al., 2002; Bennet, 2006
)
، ژورپ ة سرد ی (
Shepherd &
Douglas, 1997; Fiet, 2001
)
، برم ی یرگ طسوت کی رفآراک نی (
Fayolle and Gailly, 2008
، )
دیدزاب (یملع
Kuratko, 2005; Mwasalwiba, 2010
)
، هاگراک یشزومآ (
Fiet, 2001
)
، یزاب و
هقباسم (
Fiet, 2001
)
، بش هی یزاس (
Fayolle & Gailly, 2008; Fiet, 2001
)
، یافیا شقن (
Kuratko,
) 2005
برجت ناتساد و تای
رفآراک نی (
Shepherd & Douglas, 1997
) یم دوش .
اب بلاطم هب هجوت هتفگ
هدش
، ور درکی رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ور زا ملاس یاهدرکی
شزومآ ی
م رامش هب لاعف ی
دور ،نآ رد هک هدنهددای
شقن رد هست رگلی ارف دنی م رهاظ شزومآ ی
دوش (
Bennet,
2006; Andreev et al., 2014
) و لاعف رب تی یاه ینتبم رب کیرشت یعاسم و لماعت ناگدنریگدای
تراظن دراد (
Johnson et al., 1981; Millis & Cottell, 1998; Okan, 2003
.)
شزومآ زا
قیرط تاحیرفت ملاس
« شزومآ زا
قیرط تاحیرفت ملاس
» نتبم ی رب روانف ی هب روط هژیو اوا زا لی هد ة 1990 م حرط دش
هک هناسردنچ رصانع ا
ی و یزاب اه اب ار رگیدکی کرت
بی م ی ( دنک
Jang et al., 2006
.) ا نی
ور درکی ون نی شزومآ ی ارگراتفر زا مهلم
،یی تخانش ییارگ روئت و ی گنهرف ی - عامتجا ی .تسا
رلاه و دروفارک (1
1990 قع ) هدی دنراد یزاب اه دروم مارتحا رت نی دق و یمی نیرت شزومآ رازبا ی
دنتسه
، روانف ی شزومآ ی لصا ی بط و یعی حم وس ب م ی دنوش و زا رظنم میلعت و تیبرت دنمشزرا دن .
هزورما
، موهفم
« رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس » ب رتشی هب بیکرت یکی شور زا اه ی شزومآ ی و
زاب ی یاه مرگرس هدننک هتفگ یم دوش (
Charskey, 2010
.) نیوراج (2
2015 قع ) هدی ا زکرمت دراد نی
ور عون درکی شزومآ ی زاب رب ی یاه دج ی
؛تسا زاب ی ییاه هک هب روط هژیو یارب تیوقت یریگدای
3قیمع رد هتسد یدنب مولب حارط ی هدش و دنا هب روظنم ا داجی مرگرس ی لکش و هد ی ور یاهدرکی
یریگدای ون
نی (
Gentile et al., 2014
)
، رد امح تی شزومآ زا هدافتسا
یم دنوش . نینچمه
، هدافتسا اب
زا یزاب اه یم ناوت عون ی « عماج ة زاب ی
4» ا داجی درک . عماج ة زاب ی زاب زا لکشتم ینانکی
هب هک تسا
1. Crawford and Haller 2. Jarvin
3. Deep Learning 4.Game Community
نازیم نایاش یهجوت رج رد نای زاب ی اب رگیدکی لماعت دنراد و تسا نکمم هعومجم
یا و اهراجنه زا
اهراتخاس ی لماعت ی ا ار داجی دننک (
Egenfeldt-Nielsen et al., 2016
.)
رد یروئت یاه ،رضاح رصع ةژاو
« رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس » ارب ی هب هراشا
ور یدرکی ون نی رد زوح ة هب شزومآ راک
هتفر تسا (
Okan, 2003; Anikina & Yakimenko,
)2015
؛ یارب لاثم
، ناکوا (1
2003 راهظا ) یم دراد « رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس » کبس ی
هناگود تسا هک هب تدش ینتبم رب شزومآ داوم ی
رصب ی ناتساد بلاق رد ای
زاب ی تلاح ،تسا
غ یمسرری دراد
و هب ش هوی یاه لعت یمی د رگی رتمک هتسباو تسا . هب ةدیقع ویردنآ و ناراکمه
2
( 2014 )
« دنیارف یریگدای هب
کی ور
،دادی عون و لاعف تکراشم ی
لاعف تی ارب ی شناد نازومآ
دبت لی ارف .تسا هدش دنی
یریگدای اب
دی کی ور دادی طقف هن و دشاب کی
زاب رگی هکلب ،)ملعم(
مه ه اب دی حم رد طی ا .دنشاب هتشاد تکراشم
،نی رط زا شزومآ قی
رفت تاحی تسا ملاس .»
رد لاح
،رضاح شزومآ رد لاح تنس تلاح زا راذگ ی
تلاح هب لعفنم و ی
گارف هک تسا ناری
ب شی
پ زا شی گرد ری سرد بلاطم ی
یم دنوش (
Neck, et.al., 2014
) ب و رتشی لماعت راد دن (
Anikina &
Yakimenko, 2015
.) ( کِمِن 2008 ) هدیقع دراد اب هدافتسا زا هویش یاه نیون یشزومآ م ی ناوت
اوتحم ی شزومآ ی لاعف و تی یاه اهاضف رد ار هطوبرم ی
نوگانوگ -
دننام هزوم اه (
Baccarin, 2017
) و
کراپ اه و هن طقف سلاک د یسر - هب شناد درک لقتنم نازومآ
Němec, 2008( .)
هب رواب ناور سانش نا ف و نافوسلی رد
زوح ة یریگدای ،شخبرثا
یداش و حیرفت زا لماوع
یمهم هب رامش یم یآ د هک هب داجیا یریگدای رتهب
یم ماجنا د (
Wiberg, 2005; Taran, 2005;
Albert & Mori, 2001; Rigas & Ayad, 2010
و ) هچره شناد نازومآ رد سلاک رتشیب تذل
،دنربب جیاتن و نورب اد یاهد یریگدای رترابرپ
تسا . نینچ شناد نازومآ ی م ی دنناوت زا رط قی
هب گراک یری زاب ی رفت و حی ح رد نی لح تراهم ،شزومآ لئسم
ة شخب دوبهب ار دوخ ن
د
، تیقلاخ
دوخ ار اقترا د نه د و گنا زی ة یریگدای وقت دوخ رد ار
تی
(
دننکChang et al., 2010
.)
یخرب بحاص و ناققحم زا ا نارظن
نی هزوح اه شهوژپ اه ی ددعتم ی رد مز نی ة هب گراک یری
رفت تاحی رد ملاس ةنیمز شزومآ ماجنا هداد دنا هک لودج رد 1
هئارا یم ش و د .
1.Okan
2. Andreev et al.
لودج 1 . یرورم رب شهوژپ یاه پ نیشی رد زوح ة
« رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس
»
هتفای
اه شهوژپ‌عوضوم رگشهوژپ
یگژیو یاه یکیزیف ناکم یریگدای و نینچمه
تیفیک ادص و ریواصت رصانع هناسردنچ یا ماگنه
ردت سی شخبرثا رب ی یریگدای دنرثؤم .
یسررب راثآ یریگدای رتهب رد
بوچراچ شزومآ
زا قیرط
تاحیرفت ملاس
Pasawano (2015) یارب
شزومآ یاه هناروانف ،ناکدوک هب هن
اهنت و اوتحم
ارف دنی یریگدای مها تی راد
،د حم هکلب طی ف یکیزی و
ن ناملعم شناد زی
د ر عسوت ة هفرح یا ناملعم هدنیآ
شقن یمهم دنراد . طیارش یکیزیف دیاب هب ناونع
یشخب زا دنیارف شزومآ ملعم هتفریذپ دوش .
یسررب لیامت شناد نازومآ هب
شزومآ زا قیرط تاحیرفت ملاس
Basaran (2015)
یخرب زا یگژیو یاه یزاب اه
، تیلاعف یاه
هتفایراتخاس یا
رعت فی یم دنوش هک بجوم دوبهب
یریگدای یم دنوش .
شزومآ رط زا قی رفت تاحی ملاس
و آ دنی ة ند رد شزومآ یای
د لاتیجی
Jarvin (2015) زا
وس یی شزومآ
،ناگدنهد یروئت یاه یریگدای ار یارب
شزومآ یاه ینیرفآراک هب ارجا یمرد دنروآ و وس رد ی
د
،رگی ناور سانش نا یروئت یاه یراتفر و یتخانش ار
یارب شزومآ یاه ینیرفآراک ارجا یم دننک . اب نیا
،لاح
یفاکش قیمع نیب نیا ود هاگدید دوجو دراد .
یسررب ثأت ری زاب ی اه رب شزومآ
ینیرفآراک
Tasnim and Yahya (2013)
هدافتسا زا درکیور شزومآ رط زا قی رفت تاحی ملاس
شزومآ هب تبسن یاه
یتنس
، هب روظنم یریگدای رتهب
ناریگارف ناوج و مک نس رترثؤم .تسا
یسررب ناکما هب یریگراک
ور درکی رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس هب روظنم شزومآ
نابز یاه یجراخ
Korkmaz (2013)
شزیگنا ن و یاهزای ناور ی ثأت ری ی قتسم می رب
یریگدای گارف ناری
.دراد یاربیموهفم بوچراچةئارا رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس
Hussain et al. (2003)
نامه هکروط نایب ور ،دش درکی رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ار ملاس یم ناوت یکی زا شور یاه
شزومآ ینیرفآراک هب
رامش دروآ (
Korkmaz, 2013
) هک رد نآ زا یزاب اه ( هب هژیو زاب ی یاه
یدج ،) هقباسم اه و هیبش یزاس هب روظنم یریگدای مع
قی م هدافتسا شخبرثا و ی
دوش (
Ulicsak, 2010
.)
شزومآ ینیرفآراک
زا قیرط تاحیرفت ملاس
ناگربخ زوح ة زاب( هقباسم هنوگره ،شزومآ ی
م ) نای قر نابی زاب(
نانکی ) ار هک تحت تیدودحم ییاه
ناوق(
نی ارب ) ی فده ی هژیو پ ،درب(
،یزوری هجیتن یریگ ) دشاب
، یزاب یم دنمان (
Tasnim & Yahya,
)2013
. نرق تساه هب یزاب اه هب تلع هجو مرگرس دننک ة اهنآ هجوت هدش تسا . هیبش یزاس و یزاب رد
لعت و شزومآ می
برت و تی زا نرق مهدجه هب راک هتفرگ هدش تسا
؛ ینامز هک یزاب اه هب روط مومع ی
فرعم ی دندش )نامه(
. رد سلاک اه ی دم تیری بسک و ا ،راکو نی هنوگ یزاب اه هب ناونع یرازبا یارب
دوبهب و یاقترا تراهم اه ی میمصت یریگ هلئسم لح و هب
راک هتفرگ هدش .دنا سپ زا یتدم
، نمجنا
دم تیری دراوراه هاگشناد رمآ
اکی نیلوا زاب ی بسک ار راکو اب ناونع « ش وی ة علاطم ة دروم ی
» فرعم ی
درک و رد هد ة 1970 تیبوبحم یزاب
اه هب ناونع شزومآ رازبا ی
هرود هب اه ی ملع ی و نف هناروا ن زی هار
تفای (
Ellington et al., 2006
) . رد نامز ی رایسب هاتوک
، هیبش یزاس اه د عاونا و رگی یزاب اه شزومآ رد
راتسرپ سرادم زا ،حوطس مامت ی
ات هاگشناد اه
، هب راک هتفرگ دندش رد . لهچ لاس ریخا
، دهاش عسوت ة
گمشچ ری ا نی هزوح نوگانوگ ظاحل زا مه ی
عاونا روفو ظاحل زا مه و یزاب
اه گدرتسگ و ی
ناربراک
نآ اه هدوب میا (
Crookall, 2010
.) هب رظن م ی دسر هیبش یزاس اه بوبحم نیرت زاب عون ی یاه شزومآ ی
؛دنشاب
« زاب ی ییاه نآ رد هک زاب اه
نانکی رد کی حم طی هیبش یزاس هدش یزاب یم نک دن
»
(
Cruickshank & Telfer, 1980
.)
قبط قع دی ة بحاص ارف ،نارظن دنی
رفآراک ینی رما ی لباق شزومآ تسا
؛ اربانب نی
، ناکما
هرهب گ یری ور زا یاهدرکی ون
نی شزومآ ی ا رد نی زوح ة صصخت ی هب روظنم دوبهب یریگدای
فطاع ی گارف ناری نچمه .تسا مهارف نی
، یکی ور زا یاهدرکی ون
نی شزومآ ی شزومآ رد هک اه
ی
رفآراک اب طبترم ینی
هب راک م هتفرگ ی دوش « رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس » هک تسا هب
لیلد
گنهرف تفاب توافت ی
اهروشک ی ارجا و هعلاطم ،فلتخم ی
اهروشک اب روشک ره رد نآ ی
د رگی
توافتم تسا .
،هجیتنرد شسرپ
شهوژپ ا رضاح نی هک تسا
« هویش یاه رفآراک شزومآ ینی
رد
ح طی ة یریگدای فطاع
ی ور اب درکی رط زا شزومآ قی
رفت تاحی سرادم رد ملاس شنادراک
نارتخد ة نارهت مادک ا دن
» . رد لاح رضاح
، شنادراک سرادم طقف رد
ا ناری رفآراک سرد ینی
ار
هب تروص دحاو ی سرد باتک اب ی
ودم ن سیردت یم دننک
؛ نیاربانب
، یورملق یناکم نیا شهوژپ
شنادراک سرادم نارتخد
ة رد .تسا نارهت یاتسار
ییوگخساپ هب
شسرپ
،شهوژپ ادتبا
شهوژپ اه ی هطوبرم رورم هدش دنا رط زا سپس و قی
رازبا روآدرگ بسانم ی
هداد اه شلات هدش
تسا هداد اه ی مزلا و بسانتم اب فده شهوژپ ییاسانش و
لیلحت دنوش .
شور قحت قی
نیا قحت قی دربراک فده رظن زا ی
اراد دربهار ظاحل زا و ی
ور درکی یفیک - یتیاور .تسا نیا
شور قیقحت ینامز هب راک یم دور دهاوخب رگشهوژپ هک هبرجت
یاه بسک دش ة کی رد درف کی
ح طی ة عم نی امنزاب ار یی دننک زا و نآ اه نعم هب ی یزاس دزادرپب (
Creswell, 2002
) . علاطم ة
هویش یاه رفآراک شزومآ ینی
رد ةنیمز یریگدای یفطاع
، عوضوم ی هتشذگ رگن عوقو هب و
پ هتسوی شخبانعم و شراگن اب هک تسا ی
هب تیاور یاه حرط هدش
، لباق اسانش یی تسا . هب نیا
،روظنم رازبا زا بحاصم ة همین هتفایراتخاس رب
ساسا لکتورپ هبحاصم
هدافتسا تسا هدش هک
شسرپ یاه نآ اب هجوت هب بدا تای قحت عوضوم قی
و اب یقیفلت زا بوچراچ یاه
یموهفم هئارا
هدش طسوت نیسح و ناراکمه ( 2003 ) و زامکروک (
2013 ) یحارط .تسا هدش
ناگربخ زوح
ة رفآراک و شزومآ ینی
حطس رد رهش
سرادم رد نارهت نارتخد
ة شنادراک
عطقم طسوتم ة مود
، عماج ة رامآ ی قیقحت رضاح کشت ار لی یم دنهد هک رب ساسا صخاش یاه
« اراد ندوب قباس ة ارجا یی رد زوح ة لقادح( شزومآ 4
)لاس
» ای « قباس ة ردت سی نابم سرد ی
رفآراک ینی لقادح(
2 )مرت
» نییعت هدش دنا نآ اب هبحاصم و ورملق رد اه
نامز ی نابآ و هامرهم هام
لاس 1394 تروص هتفرگ .تسا نینچمه
، عماج ة رامآ ی رط زا قی شرورپ و شزومآ ترازو
نارهت ناتسا ییاسانش
هدش و یسرتسد هب
ناکما اهنآ ذپ
ری هدش تسا . رد نیا شهوژپ
، 13 زا رفن
ناگربخ زوح ة رفآراک و شزومآ ینی
یارب نومن ة یرامآ باختنا دندش . مجح هنومن زا ادتبا
صخشم دوبن
و هنومن یریگ اب فرب هلولگ شور زا هدافتسا ی
ات سر ندی هب لحرم ة رظن عابشا ی
همادا
پ ادی درک
؛ هب ترابع
،رگید هبحاصم ات هلحرم نامز و ی م ماجنا ی ریگ د د هک رگی هتفای اه تاکن و
رظن ی دج یدی من لصاح ی
دوش مامت و هتفای اه رظن تاکن و ی
م رارکت ی دنوش رظن عابشا . ی
رد
نومن ة ارب و دش ققحم مهد ی
مطا لوصح
،نانی هبحاصم اه ات نومن ة 13 همادا تفای .
یارب اور ققحت یی
شراگن رازبا ود زا شهوژپ رازبا شسرپ
اه حلاصا و نآ
اه طسوت
ناگربخ و اهنرد تی
، بزاب ینی شسرپ اه ماجنا اب نداد هس بحاصم ة تامدقم ی حطس رد پ
شی نومزآ
دش هدافتسا .
یارب مطا نانی اپ زا ییای شسرپ
،اه زرا شور ود یبای
نورد
1ی و یبایزرا ینوریب
2
1. Internal Checking 2. External Checking
هب راک هتفرگ دش . رد یبایزرا ینورد سپ زا هبحاصم و یراذگدک
، هبحاصم درف زا هدنوش
م تساوخرد ی
دوش هبحاصم نتم ات ار
هب اهدک هارمه ی
جارختسا هدش هعلاطم دنک و یتسرد و
یتسردان تشادرب
هبحاصم هدننک دودحم هب هجوت اب .دنک صخشم ار تی
راکمه ی ناگربخ
زوح ة رفآراک و شزومآ ینی
ا ،شهوژپ رد نی
ارب راک ی 9 ماجنا هبحاصم هتفرگ
تسا . رد
یبایزرا
،ینوریب زا دارفا هربخ - ریغ زا هبحاصم ناگدنوش -
م تساوخرد ی
دوش رب ات ش وی ة
راذگدک ی تراظن و تسرد ی تسردان و ی لحت لی .دننک صخشم ار هبحاصم هب
نیا بیترت
، رظن زا
رد هربخ سانشراک ود و هبرجتاب داتسا ود مز
نی ة لحت لی ک
،یفی ارب ی زرا یبای ک تیفی
راذگدک ی یاه یمامت هبحاصم اه هدافتسا دش . یگنهامه یقطنم
تواضق دنچ بایزرا رد دروم
نیا هک هنوگچ کی هدیدپ ار یم دننیب ای هنوگچ خساپ اه ار ریبعت و ریسفت یم
،دننک هجنس یا زا
اپ ییای ا .تسا نی اپ عون ییای ب(
نی زرا نابای ) ینامز هداد هک تسا بسانم اه
ی تاعلاطا ی
هب تسد هدمآ رط زا قی نومزآ ،هدهاشم یاه
وصت یری ای بحاصم ة مظنمان هب روط ع ینی بعت ری و
سفت ری .دنوش ینامز درومرد جنس ة هب تسد هدمآ نانیمطا ب یرتشی اپ هک دراد دوجو ییای
ب نی
زرا نابای .دشاب لااب
،هجیتنرد زا
قیرط نیا یبایزرا
،اه عون ی اپ ییای ناونع اب
« اپ ییای ب نی زرا نابای
»
ناولا(
ی و اناد یی درف
، 1383 .دش لصاح ) اهنرد
تی
، راذگدک شور زا ی
و سوارتسا شور هب زاب
بروک
1نی ( 1990 هلوقم و ) دنب
ی یارب لحت لی هداد اه هدش هدافتسا تسا
هک هس رد لحرم ة اسانش یی
راتفگ دهاوش
،ی موهفم یزاس لوا هی هلوقم و یزاس ماجنا هتفرگ تسا .
هتفای اه
ساسارب یسررب یگژیو یاه نومن ة رامآ ی قحت قی
، ةمه دارفا نز دوب دن بد و ناری رفآراک ینی اب 54
دصرد نیرتشیب ناوارف ی ار تشاد دن . لیلحت هداد اه رب ساسا راذگدک ی حرش هب ریز حرطم یم دوش .
لحرم ة اسانش یی راتفگ دهاوش ی
یارب :
لحت لی هداد اه
، هدایپ یزاس لماک نتم هبحاصم
اه زا
ور ی اف لی توص ی ماجنا تفرگ و سپس دهاوش نتم زا هبحاصم اه .دش جارختسا هنومن
یا زا نیا
هلحرم لودج رد 2
هدهاشم یم دوش .
لحرم ة موهفم یزاس هیلوا
موهفم:
یزاس لوا هی اسانش ساسارب یی
هتسد و دنب ی پ مای یاه رد دوجوم
1.Strauss and Corbin
دهاوش راتفگ ی لحت ساسارب .تفرگ ماجنا لی
هداد اه ی هبحاصم زا لصاح ،اه
30 راتفگ دهاوش دروم ی
و 30 لوا موهفم هی زا 13 بحاصم ة قیقحت شیپ ور جارختسا دش هک رد لودج 3 هدهاشم یم دوش .
لحرم ة هلوقم زاس ی
دنور :
هقبط یدنب یمیهافم هک
یناعم یناسکی دنراد و هب هدیدپ یاه هباشم
طبر ادیپ یم
،دننک هلوقم یزادرپ هدیمان یم دوش (
Strauss & Corbin, 1990
.) رد لودج 4 ،
تلاوقم اسانش یی ةدش قیقحت ناشن هداد یم دنوش .
لودج 2 . هنومن یا زا تیاور اه هبحاصم(
ةنومن 1 )
دهاوش
یراتفگ
میهافم
هیلوا
ارب ی هچب دزاب اه دی م ی راذ
،می م ی شمیرب و ن اهاج ی د یندی بب ور ننی هب هک
هتشر رفآراک هب ،هراد طبر نوش ینی
هراد طبر ا . نی خ اه یلی م باوج ی .هد هزیگنا
م ی گ نری م هدامآ و ی ارب نش ی ذپ شری .سرد هدافتسا
زا یاهودرا
یحیرفت هب روظنم داجیا
هزیگنا رد شناد نازومآ
یوت سلاک م مگی سکره ی رفآراک نی م ی هسانش فرعم ی ،هنک شتوعد نک می سلاک
هبرجت زا و ا
ش نک هدافتسا می هاگ . ی رفآراک زا مدوخ نی
م توعد هک ی
منک م ی منیب
هاگ ی نوشدوخ خ .ندش لغش نومه بذج یلی
نوشهب دامتعا هب سفن م ی هد و
سح یم ننک ام مه یم مینوت نیا روط میشاب . توعد
زا نیرفآراک
لودج 3 موهفم . زاس ی لوا ةی هبحاصم اه
هنومن
میهافم
هیلوا
1 1 گنا . هزی یشخب هب روظنم داجیا دصق هنانیرفآراک
2 . شزومآ شور یاه نیمأت یلام
3 . قیوشت شناد نازومآ هب تکرش رد یاهدادیور طبترم
اب ینیرفآراک
4 . قیوشت شناد نازومآ هب بسک دمآرد زا شورف تلاوصحم دوخ
5 نابحاص زا توعد . بسک
راکو هب سلاک سرد
2 6 . تیامح زا تلاوصحم شناد
نازومآ
7 اهودرا زا هدافتسا . ی
رفت یحی هب روظنم ا داجی گنا هزی شناد رد نازومآ
8 رازگرب . ی سرد سلاک هب
تروص هاگراک
3 9 . هزیگنا یشخب هب روظنم داجیا حور ی ة رفآراک هنانی
10 4 . قیوشت شناد نازومآ هب تکرش رد هاگشیامن یاه طبترم
11 . صاصتخا هرمن
هب ییازدمآرد شناد
نازومآ رد هچرازاب یاه هسردم
5 12 گنا . هزی یشخب هب روظنم داجیا دصق هنانیرفآراک
13 . قیوشت شناد نازومآ هب تکرش رد یاهدادیور طبترم
اب ینیرفآراک
14 . هدافتسا زا یاهدیدزاب یشزومآ
اب فده داجیا قایتشا یریگدای
لودج 3 موهفم . زاس ی لوا ةی هبحاصم اه
هنومن
میهافم
هیلوا
15 6 گنا . هزی یشخب یارب داجیا شنک هنانیرفآراک
16 . ییاپرب هاگراک یاه هزوردنچ یارب سیردت کی ثحبم یسرد
17 7 . قیوشت شناد نازومآ هب بسک دمآرد زا شورف تلاوصحم دوخ
18 اهودرا زا هدافتسا . ی
رفت یحی هب روظنم گرد ری ندرک شناد نازومآ
19 8 . توعد زا درف هبرجتاب رد تعنص
20 . یرازگرب هاگراک یاه یشزومآ
21 9 . قیوشت شناد نازومآ هب ییازدمآرد
22 . تیامح زا تلاوصحم شناد
نازومآ
23 10 . هزیگنا یشخب هب روظنم داجیا دصق هنانیرفآراک
24 . قیوشت شناد نازومآ هب تکرش رد یاهدادیور طبترم
اب ینیرفآراک
11 25 اهودرا زا هدافتسا . ی
رفت یحی هب روظنم ا داجی شناد رد هقلاع نازومآ
26 12 . قیوشت شناد نازومآ هب تکرش رد هچرازاب یاه ینیرفآراک
27 رازگرب . ی سرد سلاک هب
تروص هاگراک
13 28 . قیوشت شناد نازومآ هب تکرش رد یاهدادیور طبترم
اب ینیرفآراک
29 . توعد زا نیرفآراک
30 . یرازگرب سلاک سرد رد ناکم یاه عونتم یشزومآ
لودج 4 . هلوقم یاه ییاسانش هدش و هتسد یدنب نآ اه
هلوقم
اه
میهافم
هیلوا
هاگراک یشزومآ 8
، 16 ، 20 ، 27 ، 30
نارنخس نامهیم 5
، 19 ، 29
یافیا شقن 1
، 2 ، 3 ، 4 ، 6 ، 9 ، 10 ، 11 ، 12 ، 13 ، 15 ، 17 ، 21 ، 22 ، 23 ، 24 ، 26 ، 28
دیدزاب یملع 7
، 14 ، 18 ، 25
نامه هنوگ هک لودج رد 4
هدهاشم یم دوش
، ساسارب تن
جی ة لحت لی هداد اه ی هبحاصم اه
هویش یاه رفآراک شزومآ ینی
رد ح طی ة یریگدای فطاع
ی اب ور درکی شزومآ زا قیرط تاحیرفت
ملاس هب روط رد هدمع راهچ
هلوقم رارق یم دریگ
؛ ب هب نای د
،رگی هلوقم اه ی ا نی ش ،شهوژپ هوی
یاه
شزومآ « توعد زا نارنخس م نامهی
»
، « دیدزاب یملع
»
، « یافیا شقن
» و
« یرازگرب سرد سلاک
هب تروص هاگراک یشزومآ
» تسا .
ثحب و هجیتن یریگ
فده ا نی ،شهوژپ ییاسانش
هویش یاه رفآراک شزومآ ینی
رد ح طی ة یریگدای یفطاع
زا قیرط
ةمادا
درکیور « رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس » تسا . هب نیا
،روظنم ادتبا اب رورم پ نیشی ة قحت قی و سپس
هبحاصم اب نومن ة رامآ ی
، راهچ ش وی ة شزومآ ی اسانش یی دش
؛ هویش ییاه هک مه رب حطس یریگدای
یفطاع زکرمتم دن و مه زا رصانع درکیور « شزومآ زا قیرط تاحیرفت ملاس
» دنرادروخرب .
اب دوجو هکنآ عوضوم هرهب یریگ رفت زا تاحی مرگرس و ی
رد زوح ة د زا شزومآ زابری
حرطم هدوب تسا (
Taran, 2005; Albert & Mori, 2001; Rigas & Ayad, 2010
)
، بیکرت
« رط زا شزومآ قی
رفت تاحی ملاس » و
« رفآراک شزومآ ینی
» و هب ترابع د رگی سررب ی ا دربراک نی
ور درکی رد مز نی ة « لعت می برت و تی رفآراک نانی
» هقلح یا هدوقفم شهوژپ رد اه
ی زوح ة شزومآ
رفآراک ینی م بوسحم ی
دوش . عقاورد
، قحت دوجو اب تاقی
سب رای رد نیا زاب شقن هب ،هزوح ی
اه و
ش هوی یاه مرگرس دننک ة شزومآ رد هباشم اه
ی رفآراک صوصخم ینی
سب هجوت رای مک ی هدش
تسا
( Dilts & Fowler, 1999
.)
هدافتسا زا ش وی ة یشزومآ « نارنخس نامهیم
» یکی ش زا هوی یاه ییاسانش هدش رد نیا قیقحت
ناققحم ددعتم تاعلاطم رد هک تسا ی
رپسو و رنتراگ هلمج زا (1
1994 ناراکمه و نمرش ،)
2
( 2008 سواه و رگلاشتلا و ) (3
2010 ) ن زی .تسا هدش هراشا نآ هب نیا
شزومآ شور ی
رط زا قی
ثأت ری غتم رب یاهری بولطم تی صخش
،ی روابدوخ ی عمج رواب و ی
، بجوم اقترا ی رفآراک دصق ینی
یم وش د تسارآ(
ی ناراکمه و
، 1391 .) قبط جیاتن قحت قی
، هب رواب یناریبد رفآراک زا هک نانی
هب روظنم تخا رد رای رارق نداد برجت تای دوخ م توعد سرد سلاک رد ی
،دندرک نیا ش وی ة
ردت سی هب شناد نازومآ رد کرد رفآراک رتهب ینی
کمک یم دنک و نآ هب اه گنا زی ة مزلا ار یارب
هار زادنا ی بسک رفآراک راکو هنانی
یم دهد .
« اهدیدزاب و
شدرگ یاه یملع
» زین زا رگید
هویش یاه شزومآ ینیرفآراک دنتسه
هک یناققحم دننام
4تیف ( 2001 ) و وکتاروک (5
2005 رد )
قحت تاقی هدرک هراشا نآ هب دوخ .دنا
،نینچمه ناگربخ
دروم علاطم ة قحت قی راهظا دنتشاد
رازگرب ی اهودرا ی رفت یحی اقترا بجوم ی
گنا زی ة شناد ب طاشن ،نازومآ رتشی
نآ گدامآ و اه ی
نآ اه ارب ی ذپ شری سرد بلاطم رتهب ی
م ی دوش .
1. Gartner and Vesper 2. Sherman, et.al.
3. Lautenschlager and Haase 4. Fiet
5. Kuratko
