بحران آب در آسیای مرکزی: با تأکید بر مناقشه کشورهای منطقه بر سر مسئله آب

(1)

ﻪﺸﻗﺎﻨﻣ ﺮﺑ ﺪﻴﻛﺄﺗ ﺎﺑ :يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد بآ ناﺮﺤﺑ بآ ﻪﻠﺌﺴﻣ ﺮﺳ ﺮﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ

نﺎﻳﺪﻤﺣاﺮﻴﻣا ماﺮﻬﺑ *

ﺎﻴﺳاروا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ سﺎﻨﺷرﺎﻛ و ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد نﺎﻬﺟ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ هﺪﻜﺸﻧاد ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻮﻀﻋ

يﺮﺻﺎﻧ يﺪﻬﻣ

نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ مﻮﻠﻋ ﻲﻣدﺎﻛآ ،ﻲﺳﺎﻴﺳ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻮﺘﻴﺘﺴﻧا رد ﻲﺳﺎﻴﺳ مﻮﻠﻋ ياﺮﺘﻛد يﻮﺠﺸﻧاد

ﺗ) :ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎ 8

/ 12 / 1391 - ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺦﻳرﺎﺗ 20

/ 3 / 1392 (

هﺪﻴﻜﭼ ﻲﺷﺎﭘوﺮﻓ زا ﺲﭘ دﺎﺤﺗا

يرﻮﻬﻤﺟ لﻼﻘﺘﺳا و يورﻮﺷ يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻴﺑ ﻦﻴﺸﻴﭘ يدﺎﺼﺘﻗا ﻂﺑاور ،ﺎﻫ

يﺎﻫ

ﺎﺑ نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﻦﻴﺑ ﺶﻨﺗ دراﻮﻣ ﻲﺧﺮﺑ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻢﻛﺎﺣ رازﺎﺑ ﻂﺑاور و هدرﻮﺧ ﻢﻫﺮﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ هدﺎﻔﺘﺳا ياﺮﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ بآ نﺎﻳﺮﺟ زا يراﺰﺑا

ﻪﺑ يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا يﻮﺳ

مﻼﻋا ﺐﺒﺳ ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺪﻨﺗ ﻊﺿﻮﻣ

بآ ﺖﺳد ﻲﻣﺎﻈﻧ يﺎﻫراﺰﺑا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺑ ﺪﻳﺪﻬﺗ ﻲﺘﺣ و يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫ

.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺖﻳدوﺪﺤﻣ لﺎﻤﻋا ترﻮﺻرد ﻪﻧﺎﺧدور و بآ

ﻲﻣ يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫ ﺶﻨﺗ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﻢﻫ ﺪﻧاﻮﺗ

و ﺎﻫ

ﺶﻛﺎﺸﻛ ﺣ ءﺎﺸﻨﻣ ﻢﻫ و ﺎﻫ ﻢﻫ ﻦﺴ

ﻫرﻮﺸﻛ ًﻻﻮﻤﻌﻣ .دﻮﺷ نﺎﻬﺟ ﺮﺳاﺮﺳ رد يرﺎﻜﻤﻫ و يراﻮﺟ رد ﻊﻗاو يﺎ

ﺶﺨﺑ ﻲﻣ دور يﺎﻴﻠﻋ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻧور و ﺖﺷﻮﻧﺮﺳ ﺮﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ

- ﺮﻴﺛﺄﺗ دور يﻼﻔﺳ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا

ﻲﻣ ﺎﻬﻧآ .ﺪﻨﺷﺎﺑ راﺬﮔ ﻪﺑ ار ﺮﻴﺴﻣ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ ،نآ مﺎﺠﻧا ﻪﺑ ﺪﻳﺪﻬﺗ ﺎﻳ دور ﺮﻴﺴﻣ ﺮﻴﻴﻐﺗ ﺎﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ

و ﺖﻤﺳ

ﺖﺳﺎﻴﺳ يﻮﺳ .ﺪﻨﻫد ﺖﻬﺟ دﻮﺧ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ يﺎﻫ

هار زا ﻲﻣ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد بآ ﻪﻠﺌﺴﻣ ﻞﺣ يﺎﻫ ﻪﺑ ناﻮﺗ

هداﻮﻧﺎﺧ ﻢﻴﻈﻨﺗ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻖﻴﻗد ياﺮﺟا ،بآ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ﭙﻜﻳ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ لﺎﻤﻋا ،ﺖﻴﻌﻤﺟ ﺶﻫﺎﻛ ﻪﺑ ﻖﻳﻮﺸﺗ و

ﻪﭼرﺎ

)بآ ﻪﺑ ﻪﻤﻫ ﻪﻛ ﻲﻠﻜﺷ فﺮﻃ

ﺎﻫ ﻲﻣ ﻊﻔﻧ و ﻢﻬﺳ ﻪﻛ ﻢﻬﻣ و (ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﺖﻟﺎﺧد نآ رد ،ﺪﻧﺮﺑ

ﻪﻤﻫ زا ﺮﺗ

.دﺮﻛ هرﺎﺷا يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ هزﻮﺣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ و يرﺎﻜﻤﻫ

هژاو ﺪﻴﻠﻛ ﺎﻫ

يﺎﻴﺳآ ،بآ ناﺮﺤﺑ ،نﺎﺘﺴﻜﺑزا ،يﺰﻛﺮﻣ ﺎﻳردﺮﻴﺳ ،ﺎﻳردﻮﻣآ ،لارآ يﺎﻳرد

* Email: Bahram1329@gmail.com

(2)

ﻪﻣﺪﻘﻣ

هرﺎﻗ ﻲﻤﻴﻠﻗا رد ﺶﻳاﺰﻓا لﺎﺣرد ﺖﻴﻌﻤﺟ ﺎﺑ ﻲﻜﺸﺧ رد رﻮﺼﺤﻣ وﺮﻤﻠﻗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يا

ﻪﻛ هﺪﺷ ﻊﻗاو ﻦﻴﻣز هﺮﻛ بآ ﻢﻛ ﺪﻨﺑﺮﻤﻛ رد ﻪﻛ ﺖﺳا .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻊﻳزﻮﺗ ﺐﺳﺎﻨﻣﺎﻧ ﻲﺑآ ﻊﺑﺎﻨﻣ نآ رد

هﺎﮔراﺮﻘﺘﺳا ﻪﺣاو يﺎﻫ

ﺪﻨﻗﺮﻤﺳ ،ارﺎﺨﺑ ﺪﻨﻧﺎﻣ نآ ﺖﻴﻌﻤﺟﺮﭘ يا و

ﻖﻃﺎﻨﻣ وﺰﺟ بآ ﺮﻈﻧ زا وﺮﻣ

نﺎﻬﺟ ﻲﻧاﺮﺤﺑ ﺪﻨﺘﺴﻫ

رد وﺮﻤﻠﻗ ﻦﻳا رد . رد بآ ناﺮﺤﺑ ﺮﺛا رد ﻪﻛ لارآ ﻪﭼﺎﻳ

ﻚﺸﺧ لﺎﺣ نﺪﺷ

ﻪﻠﺌﺴﻣ ﻪﺑ ،ﺖﺳا درﻮﻣ بآ وﺮﻤﻠﻗ ﻦﻳا رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﻳﺪﺒﺗ ﻲﻧﺎﻬﺟ يا

،زﺎﻴﻧ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻢﻬﻣ دور ود زا

ﻲﻣ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺎﻳردﺮﻴﺳ و ﺎﻳردﻮﻣآ بآ ﺮﭘ و يﺎﻴﻠﻋ ﺮﻴﺴﻣ رد نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ يﺎﻫرﻮﺸﻛ .دﻮﺷ

يرﻮﻬﻤﺟ و ﺎﻫدور ﻦﻳا ﺮﺳ ﺮﺑ ﺎﻫدور ﻦﻳا يﻼﻔﺳ ﺮﻴﺴﻣ رد نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،نﺎﺘﺴﻜﺑزا يﺎﻫ

هدﺮﻛ اﺪﻴﭘ فﻼﺘﺧا ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺎﺑ يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫدور بآ نﺎﻳﺮﺟ و ﻢﻴﺴﻘﺗ ﺪﻧا

ﻦﻴﻣز ﻞﻳﺪﺒﺗ . ﻲﻧﺎﺑﺎﻴﺑ يﺎﻫ

هرود رد ﻪﺒﻨﭘ ﻊﻴﺳو يﺎﻫراﺰﺘﺸﻛ ﻪﺑ دﺎﺤﺗا

بآ نﺎﻳﺮﺟ فاﺮﺤﻧا و يورﻮﺷ و ﺎﻳردﻮﻣآ يﺎﻫدور يﺎﻫ

ﻦﻴﻣز ﻦﻳا يرﺎﻴﺑآ ياﺮﺑ ﺎﻳردﺮﻴﺳ ﻦﻳا رد يﺪﻳﺪﺟ ﻲﺘﻴﻌﻤﺟ راﺮﻘﺘﺳا ﺰﻛاﺮﻣ دﺎﺠﻳا ﺐﺒﺳ ،ﻚﺸﺧ يﺎﻫ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ياﺮﺑ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ بآ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ وﺮﻤﻠﻗ ﻲﺘﻌﻨﺻ ،يزروﺎﺸﻛ يﺎﻫ

بﺮﺷ فﺮﺼﻣ و

ﺶﻟﺎﭼ ﻪﺑ ﻲﺘﻴﻌﻤﺟ طﺎﻘﻧ ﺖﻟود ﻦﻴﺑ ﻂﺑاور ﻪﻛ هﺪﺷ ﺮﺠﻨﻣ ﻲﻳﺎﻫ

و هدﺮﻛ نﻮﮔﺮﮔد ار ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

.دﺮﻛ ﺪﻫاﻮﺧ

يرﻮﻬﻤﺟ هﺪﺷ ﻊﻗاو ﻲﻧﺎﺘﺴﻫﻮﻛ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ قﺮﺷ رد نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ يﺎﻫ

و ﺎﻳردﻮﻣآ يﺎﻫدور و ﻲﻣ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا زا ﺎﻳردﺮﻴﺳ

ﺟ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ بآ ﻪﻛ ﺪﻧﺮﻴﮔ يرﻮﻬﻤ

يﺎﻫ

ﻲﻣ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺎﺠﻧآ زا (ﻲﺑﻮﻨﺟ)نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ،نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻲﺑآ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو ﻪﻘﻄﻨﻣ مدﺮﻣ ﻲﮔﺪﻧز .دﻮﺷ

يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا زا ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻣ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﺎﻫ

.دﺮﻴﮔ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود رد

، رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا رﻮﺸﻛ

ﻪﻘﻄﻨﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ﻚﻳ ﻪﺑ يا

18

» يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻘﻄﻨﻣ «

ﻲﻣ ﻢﻴﺴﻘﺗ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﻫ .ﺪﺷ ﻲﺘﻳﺮﻳﺪﻣ يدﺎﺼﺘﻗا

رد ﻪﻛ ﺖﺷاد ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ ﻲﻣ مﺎﺠﻧا ار دﻮﺧ تﻻدﺎﺒﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﺮﮕﻳد ﺎﺑ ،(ﻮﻜﺴﻣ)ﺰﻛﺮﻣ ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﺎﺑ ﺖﻳﺎﻬﻧ

.داد

يرﻮﻬﻤﺟ ﻚﻳ رد نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ،نﺎﺘﺴﻜﺑزا ،نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ يﺎﻫ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻘﻄﻨﻣ

ﻪﺑ ﻣ ﻦﻴﺑ ﻂﺑاور .ﺖﺷاد راﺮﻗ يﺮﮕﻳد ﻞﻘﺘﺴﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﻲﻳﺎﻬﻨﺗ ﻦﻴﺑ و يدﺎﺼﺘﻗا ﻖﻃﺎﻨ

يرﻮﻬﻤﺟ هﺪﺷ ﻒﻳﺮﻌﺗ دﺎﺼﺘﻗا رد ﺎﻬﻧآ زا ﻚﻳ ﺮﻫ ياﺮﺑ ﻪﻛ ﻲﺸﻘﻧ ﺎﺑ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﻫ ﻞﺧاد يﺎﻫ

ﻲﻣ مﺎﺠﻧا ،دﻮﺑ .ﺪﺷ

(3)

يرﻮﻬﻤﺟ يژﺮﻧا و ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ (زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ) يژﺮﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ يﺎﻫ يﺎﻫ

يرﻮﻬﻤﺟ زا ار دﻮﺧ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ ﻲﻨﺑﺮﻛورﺪﻴﻫ ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫ

زا)ﺖﺳد ﻦﻴﻣﺄﺗ (نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،نﺎﺘﺴﻜﺑ

ﻲﻣ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد و ﺪﻧدﺮﻛ

، و ﻲﻧﺪﻴﻣﺎﺷآ)يﺮﻬﺷ فﺮﺼﻣ و ﻲﺘﻌﻨﺻ ،يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ بآ

يرﻮﻬﻤﺟ (ﻲﺘﺷاﺪﻬﺑ ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫ

لﺎﻧﺎﻛ و ﻲﻧﺰﺨﻣ يﺎﻫﺪﺳ) ﻲﺑآ تﺎﺴﻴﺳﺄﺗ هار زا ﺖﺳد رد ﻊﻗاو (ﺎﻫ

يرﻮﻬﻤﺟ ﻲﻣ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫ .ﺪﺷ

ﺧﺎﺳ زا فﺪﻫ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود رد ﻲﻧﺰﺨﻣ يﺎﻫﺪﺳ ﻦﺘ

ﺎﻳردﺮﻴﺳ و ﺎﻳردﻮﻣآ يور ﺮﺑ ،ﺖﺳدﻻﺎﺑ رد دﻮﺟﻮﻣ لﻮﺼﺤﻣ ﺎﻬﻨﺗ قﺮﺑ ﺪﻴﻟﻮﺗ و دﻮﺑ بآ ﻢﻴﻈﻨﺗ ياﺮﺑ

ﻧآ ﻲﻋﺮﻓ ﺎﻬ .دﻮﺑ ﻲﻣ ﺎﻴﻠﻋ ﺮﻴﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺎﻳآ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا رﺎﺘﺷﻮﻧ ﻦﻳا رد ﻲﻠﺻا لاﺆﺳ بآ يدﺎﻋ نﺎﻳﺮﺟ زا ﺪﻨﻧاﻮﺗ

ﻲﻣ ﻲﻠﻔﺳ ﺮﻴﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺎﻳآ ؟ﺪﻨﻨﻛ يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ ﻦﻴﻳﺎﭘ ﻪﺑ ﻛ ﺪﻨﻧاﻮﺗ

ﻪﺑ رﻮﺒﺠﻣ ار ﺎﻴﻠﻋ ﺮﻴﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸ

ياﺮﺑ ﻲﻧﻮﻨﻛ ﻂﻳاﺮﺷ رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﺮﺑ رﺎﺘﺷﻮﻧ ﻦﻳا ﻲﻠﺻا ضﺮﻓ ؟ﺪﻨﻨﻛ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ هزاﺪﻧا ﻪﺑ بآ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺶﻨﺗ زا يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ ﺖﻔﮔ دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ

يﺎﻫﻮﮕﻟا رد ﺮﻴﻴﻐﺗ و فﺮﻃ ود ﻦﻴﺑ ﻪﺤﻟﺎﺼﻣ و ﻮﮔو ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ

ﻪﻨﻴﻬﺑ ،يزروﺎﺸﻛ و يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﺼﻣ يزﺎﺳ

ﻪﻨﻴﻣز ﻪﻤﻫ رد بآ ف ﻓﺮﺼﻣ يﺎﻫ

ﻲﻣ ،ﻲ نوﺮﺑ هار ﺪﻧاﻮﺗ زا ﺖﻓر

يرﺎﻜﻤﻫ ﻪﻨﻴﺸﻴﭘ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا راﻮﺘﺳا ﻞﺻا ﻦﻳا ﺮﺑ رﺎﺘﺷﻮﻧ ﻦﻳا ضوﺮﻔﻣ .ﺪﺷﺎﺑ ناﺮﺤﺑ ﻦﻳا يﺎﻫ

يرﺎﻜﻤﻫ يﺎﻫرﺎﺘﺧﺎﺳ نورد رد ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﺎﻬﻧآ رﻮﻀﺣ و يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود رد ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

ﻳد نﺎﻣزﺎﺳ ﺮﮕ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

ﻤﻫ ﻲﻧﻮﻨﻛ يا ﻀﻋا ﺎﺑ) ﻮﻛا ،يﺎﻬﮕﻧﺎﺷ نﻮﭽ

نﺎﻣزﺎﺳ و (دوﺪﺤﻣ يﺎ

يرﺎﻜﻤﻫ هﺮﺘﺴﮔ رد ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫ ﻊﻴﺳو يا

ﻲﻣ ﺮﺗ ﻲﻫﺪﻧﺎﻣزﺎﺳ ﺖﻬﺟ رد ار ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺪﻧاﻮﺗ

يﺮﻴﮔرد زا بﺎﻨﺘﺟا و يرﺎﻜﻤﻫ تروﺮﺿ ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا و ﻲﻄﻴﺤﻣ يﺎﻫرﺎﺘﺧﺎﺳ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

ﺖﻳاﺪﻫ يا

.ﺪﻨﻛ

لﺪﻣ :يرﺎﻜﻤﻫ يﺎﻫ ﻪﻘﻄﻨﻣ مﻮﻬﻔﻣ

،ﻲﻳاﺮﮔ ﻞﻜﺷ ﺢﻄﺳ و ﺎﻫ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ يﺎﻫ

يا

ﺢﻄﺳ هزوﺮﻣا ﻢﻫ زا ﻲﺗوﺎﻔﺘﻣ يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ يدﺎﺼﺘﻗا يﺪﻧﻮﻴﭘ ﻪﺑﺮﺠﺗ نﺎﻬﺟ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد يا

ﻲﻣ .دﻮﺷ ﻪﻘﻄﻨﻣ مﻮﻬﻔﻣ ﻒﻳﺮﻌﺗ رد ﻢﻬﻣ ﺮﺼﻨﻋ ﻲﻳاﺮﮔ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ و مﻮﻬﻔﻣ يا

» ﻪﻘﻄﻨﻣ « ﻪﻛ ﺖﺳا

ﻦﺷور ﻪﻘﻄﻨﻣ مﻮﻬﻔﻣ ﻢﻬﻓ رد نآ نﺪﺷ ﻲﻳاﺮﮔ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ و ﻪﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ زا .ﺖﺳا يروﺮﺿ يا

ناﻮﻨﻋ

ﻫوﺮﮔ ﻲﻗﻮﻘﺣ بﻮﭼرﺎﭼ ﻚﻳ رد ﻪﻛ ﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﻲ ﻪﺑ و

هزﻮﺣ رد دوﺪﺤﻣﺎﻧ ترﻮﺻ زا ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

هزﻮﺣ ﻪﻠﻤﺟ ﻪﺑ و هدﺮﻛ يرﺎﻜﻤﻫ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ

يرﺎﻜﻤﻫ ﺞﻳرﺪﺗ و ﻪﻌﺳﻮﺗ ار دﻮﺧ يﺎﻫ

(4)

ﻲﻣ ﻞﻣﺎﻜﺗ سﺎﺳا ﺮﺑ .ﺖﺳا هﺪﺷ دﺎﻳ ،ﺪﻨﺸﺨﺑ يرﺎﻜﻤﻫ ،ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻦﻳا

ﻲﻳﺎﻫ ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻛ دوﺪﺤﻣ ترﻮﺻ

ﻪﺑ و ﺎﺑ ﺖﻗﻮﻣ ﻞﻜﺷ ﻲﻣ مﺎﺠﻧا ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ

ﻪﻘﻄﻨﻣ مﻮﻬﻔﻣ ﻪﻨﻣاد زا ﺪﻨﻫد ﻲﻣ جرﺎﺧ ﻲﻳاﺮﮔ

ﺮﺑ .ﺪﻧﻮﺷ سﺎﺳا ﻦﻳا

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺘﺷاد راﺪﻳﺎﭘ ﻲﮔﮋﻳو ﻲﻳاﺮﮔ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ يرﺎﻜﻤﻫ ياﺮﺑ ﻲﺗﺪﻣ زارد ﻖﻓا نآ رد و

ﻲﻣ ﻪﻘﻄﻨﻣ .دﻮﺷ يرﺎﻜﻤﻫ ﻪﻨﻣاد و ﺢﻄﺳ و ﻪﺘﺷاد ﻲﻠﻣﺎﻜﺗ ﻪﺒﻨﺟ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﻲﻳاﺮﮔ

ﻪﺑ ﺎﻫ ﺞﻳرﺪﺗ

شﺮﺘﺴﮔ ﺗ و ﻲﻣ اﺪﻴﭘ ﻖﻴﻤﻌ .ﺪﻨﻨﻛ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ماﺪﻗا ﻪﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ ترﺎﺠﺗ نﺎﻣزﺎﺳ تارﺮﻘﻣ ﮓﻨﻫﺮﻓ رد ﻲﻳاﺮﮔ ﻲﻳﺎﻫ

ﻲﻣ ﻪﺘﻔﮔ نﺎﻣزﺎﺳ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يﻮﺳ زا ﻪﻛ دﻮﺷ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

ترﺎﺠﺗ ﻞﻴﻬﺴﺗ و يزﺎﺳ دازآ ياﺮﺑ يا

ﺖﻘﻓاﻮﻣ ﺐﻟﺎﻗ رد ﻪﻘﻄﻨﻣ نآ رد ﻪﻣﺎﻧ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ترﺎﺠﺗ يﺎﻫ ﻲﻣ ترﻮﺻ يا

دﺮﻴﮔ نﺎﻤﻴﻠﺳ) ،رﻮﭘ 1387 ص ، 81 .(

ﺮﻣا هزو ﻲﻧﺎﻬﺟ ﺪﻨﻳاﺮﻓ رد هوﺮﮔ ﻞﻴﻜﺸﺗ و نﺪﺷ

يﺪﻨﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ ﺎﻫرﻮﺸﻛ دﺎﺼﺘﻗا ،نﺎﻬﺟ ﺢﻄﺳ رد يا

- ﻪﺑ ﻪﭼ و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﺪﻨﻳاﺮﻓ لﻮﻃ رد ﻪﭼ هﺪﺷ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ترﻮﺻ

- ﻪﺑ ﻪﺑ ﺞﻳرﺪﺗ و ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻲﻧﻮﮕﻤﻫ يﻮﺳ

رد ﺶﻳﻮﺧ هﺎﮕﻳﺎﺟ ﻦﺘﻓﺎﻳ ﻞﻜﺷ لﺎﺣرد يرﺎﺠﺗ و يﺪﻴﻟﻮﺗ رﺎﺘﺧﺎﺳ

ﻲﻣ ﺖﻛﺮﺣ ،يﺮﻴﮔ ﺪﻨﻨﻛ

،ﻲﮔرﺰﺑ)

1389 ص ، 19 يرﺎﺠﺗ يزﺎﺳدازآ ﻢﺠﺣ ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا .(

ﺢﻴﺟﺮﺗ ﻪﻟدﺎﺒﻣ و ﺖﻘﻓاﻮﻣ بﻮﭼرﺎﭼ رد ﺎﻫ

ﻪﻣﺎﻧ يﺎﻫ

ﻲﺤﻴﺟﺮﺗ ترﺎﺠﺗ نﺎﻣزﺎﺳ) ﻪﺒﻧﺎﺟﺪﻨﭼ ﺐﻟﺎﻗ رد يرﺎﺠﺗ يزﺎﺳدازآ زا ﺮﺗاﺮﻓ دازآ ترﺎﺠﺗ و

ﻲﻧﺎﻬﺟ

(ترﺎﺠﺗ ﻨﺘﺒﻣ و ﻪﻠﻣﺎﻛ ﺖﻟود ﻞﺻا ﺮﺑ ﻲ .ﺖﺳا دادﻮﻟا

ﻪﺑ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ رد ﻪﻛ ﻞﻴﻟد ﻦﻳا

تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ عﻮﻧ ﻦﻳا و

رد ا يرﺎﻜﻤﻫ زا ﺢﻄﺳ ﻦﻳ رﺎﺠﺗ ﺖﺳﺎﻴﺳ زﻮﻨﻫ ﺎﻀﻋا ،يرﺎﺠﺗ يﺎﻫ

يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﺑاﺮﺑ رد ﻲﻠﻘﺘﺴﻣ ت

ﻲﻣ تروﺮﺿ ،ﺪﻧراد ﻮﻀﻋﺮﻴﻏ وزﺎﺳ ﺎﺗ ﺪﺑﺎﻳ

ﻦﻴﻤﻀﺗ فﺪﻫ ﺎﺑ يرﺎﻛ ﺢﻴﺟﺮﺗ ﻪﻛ ﻪﺘﻜﻧ ﻦﻳا

ﻂﻘﻓ ﻞﻤﻋ رد ﺎﻫ

ﻲﻣ ﻖﻠﻌﺗ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﺑ رد .دﻮﺷ ﻦﻳوﺪﺗ ،ﺪﻨﺑﺎﻳ

ﺖﻘﻓاﻮﻣ ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻦﻳا ﻪﻣﺎﻧ

ﺪﻋاﻮﻗ رﺎﻛوزﺎﺳ ﺎﻫ

ار اﺪﺒﻣ ﻲﻳﻻﺎﻛ أﺪﺒﻣ ﻦﻴﻴﻌﺗ ياﺮﺑ ﻲﻳﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ ﺪﻧراد ﺢﻴﺟﺮﺗ لﻮﻤﺸﻣ ﻪﻛ

ﺎﻫ ﻦﻳﺪﺑ .ﺖﺳا ،ﺪﻨﺘﺴﻫ

زا ﻲﻜﻳ ﻂﺳﻮﺗ ﺎﻫﻻﺎﻛ هرﺎﺑود روﺪﺻ زا أﺪﺒﻣ ﺪﻋاﻮﻗ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻀﻋا

ﻦﻴﻨﭼ يﺎ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﻪﻛ ،ﻲﺗﺎﺒﻴﺗﺮﺗ

ﻪﻓﺮﻌﺗ ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫ ﺮﮕﻳد ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد يﺮﺗ

ا ﻀﻋ ﺎ ﺮﻴﻏ ﻲﺗاردﺎﺻ تﻻﻮﺼﺤﻣ ياﺮﺑ ،ﺪﻨﻛ لﺎﻤﻋا ﻮﻀﻋ

ﻮﻠﺟ ﻲﻣ يﺮﻴﮔ .ﺪﻨﻛ

يرﺎﺠﺗ دازآ ﻖﻃﺎﻨﻣ زا ﺲﭘ

، ﻪﺘﻓﺮﺸﻴﭘ ﻞﻜﺷ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ ﺮﺗ

ﺲﻴﺳﺄﺗ يا

» ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻪﻳدﺎﺤﺗا

1«

ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻪﻳدﺎﺤﺗا .ﺖﺳا ﻋﻮﻧ

ﻲ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﺑ نوﺰﻓا ﺎﻀﻋا ﻪﻛ ﺖﺳا يا

ﻦﻴﺑ يرﺎﺠﺗ ﻊﻧاﻮﻣ فﺬﺣ ﺮ

ياﺮﺑ ،ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺑ

ﻪ ﺗ ﺖﺳﺎﻴﺳ يﺮﻴﮔرﺎﻛ ﺮﻴﻏ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﺑاﺮﺑ رد كﺮﺘﺸﻣ يرﺎﺠ

ﻲﻣ ماﺪﻗا ﻮﻀﻋ رد .ﺪﻨﻨﻛ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ عﻮﻧ ﻦﻳا ،ﺖﺳا ﻲﻠﻣ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ زا يﺮﺘﺸﻴﺑ ﺶﺨﺑ زا ﻲﺷﻮﭘ ﻢﺸﭼ ﺪﻨﻣزﺎﻴﻧ ﻪﻛ يا

1. Customs Union

(5)

ﺳ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﻦﻳوﺪﺗ رﺎﻴﺘﺧا ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺖﺳدزا ﻲﻠﻣ ﺢﻄﺳ رد ار دﻮﺧ يرﺎﺠﺗ ﺖﺳﺎﻴ

ﻪﺑ و هداد

ﺮﻴﻏ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد ار ﻲﻧﺎﺴﻜﻳ يرﺎﺠﺗ ﺖﺳﺎﻴﺳ ،ﺎﻀﻋا ﺮﮕﻳد قﺎﻔﺗا ا

ﻀﻋ ﺎ ﻲﻣ ﺶﻴﭘ رد رد ﺪﻨﭼ ﺮﻫ .ﺪﻧﺮﻴﮔ

ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﻪﺑ

دﻮﺟو يرﺎﺠﺗ دازآ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪﻛ ﻻﺎﻛ هرﺎﺑود تاردﺎﺻ ﻲﻧاﺮﮕﻧ نﺪﺷ ﻊﻔﺗﺮﻣ ﻞﻴﻟد

ﻞﻘﻧ تﺎﻔﻳﺮﺸﺗ دراد هدﺎﺳ ﻻﺎﻛ لﺎﻘﺘﻧا و

ﻲﻣ ﺮﺗ دﻮﺷ

، ﻞﻜﺸﻣ ﻲﻟو ﺎﻫ

ﻲﮔﺪﻴﭽﻴﭘ و

رﻮﻬﻇ يﺪﻳﺪﺟ يﺎﻫ

ﻲﻣ ﻲﻣ ﻪﻠﻤﺟ نآ زا .ﺪﻨﺑﺎﻳ ﻦﻴﻴﻌﺗ يراﻮﺷد ﻪﺑ ناﻮﺗ

ﺮﻴﻏ ﺮﺑاﺮﺑ رد كﺮﺘﺸﻣ يرﺎﺠﺗ ﺖﺳﺎﻴﺳ ﺎﻀﻋا

ﻪﺑ ﻞﻴﻟد

ﺘﻣ ﻊﻓﺎﻨﻣ توﺎﻔ تروﺮﺿ ﺰﻴﻧ و ﺎﻀﻋا دﺎﻀﺘﻣ ﻲﻀﻌﺑ و ﻲﻛﺮﻤﮔ يﺎﻫﺪﻣآرد ﻊﻳزﻮﺗ يﺎﻫرﺎﻛوزﺎﺳ دﺎﺠﻳا

ﻲﻣ ﺶﻳاﺰﻓا ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ ار ﻊﻓﺎﻨﻣ كﺎﻜﻄﺻا ﻪﻨﻴﻣز ﻪﻛ دﺮﻛ هرﺎﺷا ﺎﻀﻋا ﻦﻴﺑ زا ﻲﺧﺮﺑ رد .ﺪﻫد

ﻖﻃﺎﻨﻣ تﺎﺒﻴﺗﺮﺗ زا ﻲﻀﻌﺑ ﺰﻴﻧ ﺎﻴﻧد ﻪﻘﻄﻨﻣ

ﻪﺑ يا ياﺮﺑ ﺺﻗﺎﻧ ترﻮﺻ ﺑ

ﻪ ﺖﺳﺎﻴﺳ يﺮﻴﮔرﺎﻛ يرﺎﺠﺗ

ﻘﻣ رد كﺮﺘﺸﻣ هدﺮﻛ ماﺪﻗا ﻮﻀﻋﺮﻴﻏ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻞﺑﺎ

ﻲﻧﻮﻣاﺮﻴﭘ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد .ﺪﻧا يرﺎﻜﻤﻫ يارﻮﺷ ،ناﺮﻳا

لﺎﺳ ﺎﺗ سرﺎﻓ ﺞﻴﻠﺧ 2005

ﻪﺘﺷاد دﻮﺧ رﺎﻛ رﻮﺘﺳد رد ار ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﺲﻴﺳﺄﺗ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺰﻴﻧ ﻪﻴﻛﺮﺗ و

ﻲﮕﻳﺎﺴﻤﻫ رد لﺎﺳ رد ﻮﻛا ﻮﻀﻋ و ناﺮﻳا

1996 ﺖﻘﻓاﻮﻣ ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﺎﺑ ﻪﺘﺴﺑ ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﻪﻣﺎﻧ

و

ﭽﻤﻫ ﻲﻣ شﻼﺗ ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا رد ﺖﻳﻮﻀﻋ ﺖﻬﺟ رد نﺎﻨ .ﺪﻨﻛ

زا ﻞﻜﺷ ﺮﮕﻳد ﻞﻣﺎﻜﺗ يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻲﻣ يا

ﻪﺑ ناﻮﺗ

» كﺮﺘﺸﻣ رازﺎﺑ

1« اد هرﺎﺷا .ﺖﺷ

دازآ ﻪﺑ ﺎﻀﻋا كﺮﺘﺸﻣ رازﺎﺑ رد يزﺎﺳ

ﻦﻴﺑ رد ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻞﻣاﻮﻋ ﻲﻳﺎﺠﺑﺎﺟ ﻲﻣ ماﺪﻗا ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ

زا ﺲﭘ .ﺪﻨﻨﻛ

ﻲﻟﺎﻋ رد كﺮﺘﺸﻣ رازﺎﺑ ﺢﻄﺳ ﻦﻳﺮﺗ

ﺎﻫ ي ﻫ ﻲﻳاﺮﮕﻤ

، ﻲﻣ ناﻮﺗ

» يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻳدﺎﺤﺗا

2« رد .دﺮﺑ مﺎﻧ ار

ﻪﻳدﺎﺤﺗا رازﺎﺑ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺮﺑ نوﺰﻓا ﺎﻀﻋا يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ كﺮﺘﺸﻣ

ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﻪﺑ دﻮﺧ ﻦﻴﺑ رد نﺎﺴﻜﻳ و

-

ﺳﺎﻴﺳ يزﺎﺳ ﺖ

ﻞﻤﺣ ،ﻲﺘﻌﻨﺻ ،ﻲﻟﺎﻣ ،ﻲﻟﻮﭘ يﺎﻫ و

ﻞﻘﻧ ﺖﺳﺎﻴﺳ و ﻲﻣ ماﺪﻗا ﺮﮕﻳد يﺎﻫ

.ﺪﻨﻨﻛ ﻦﻳا

ﻪﻜﻧآ ﺮﺑ نوﺰﻓا ﻲﻳاﺮﮕﻤﻫ زا ﺢﻄﺳ ﺳ ﺪﻨﻣزﺎﻴﻧ

ﻲﻳﻻﺎﺑ ﺢﻄ هدارا زا

ياﺮﺑ ﻲﺳﺎﻴﺳ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر

ﻲﮕﭼرﺎﭙﻜﻳ ﻪﺟرد ،ﺖﺳا ﺎﻀﻋا ﻦﻴﺑ رد

ﻲﻳﻻﺎﺑ ﺲﻧﺎﺠﺗ زا يدﺎﺼﺘﻗا

ﻲﻧﻮﮕﻤﻫ و ﺺﺧﺎﺷ

يﺎﻫ

يدﺎﺼﺘﻗا ا

ار ﺎﻀﻋ ﻲﻣ ﺐﻠﻃ .ﺪﻨﻛ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد رﺎﻜﻤﻫ يﺎﻫرﺎﻛوزﺎﺳ

كﺮﺘﺸﻣ ي

كﺮﺗ يﺎﻫرﻮﺸﻛ دﺎﺤﺗا نﻮﭽﻤﻫ ﺗا ،نﺎﺑز

ﺘﺴﻗاﺰﻗ ،ﻪﻴﺳور)ﻲﻛﺮﻤﮔ ﻪﻳدﺎﺤ

،نﺎ ﺳور ﻪﻴ ﺪﻴﻔﺳ ﺎﺳ ،(

نﺎﻣز

ﻢﻫ ﻞﻘﺘﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﺘﺳد ﺖﻴﻨﻣا نﺎﻣزﺎﺳ ،دﻮﺳ

ﻪﻤﻴﻧ ﺎﻳ لﺎﻌﻓ ،ﺮﮕﻳد ﻲﺧﺮﺑ و ﻲﻌﻤﺟ .ﺪﻨﺘﺴﻫ لﺎﻌﻓ

ﻢﻬﻣ ﺎﻣا يرﺎﻜﻤﻫ ياﺮﺑ ﻞﻣﺎﻋ ﻦﻳﺮﺗ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

،يا يرﺎﻜﻤﻫ ﻪﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ مدﺮﻣ ﻲﻠﻜﺷ

.ﺪﻧﺰﺑ هﺮﮔ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﻪﺑ ار ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ و

1. Commen Market 2. Economic Union

(6)

ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺗ ود يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻞﻜﺸ

يا

» يرﺎﻜﻤﻫ نﺎﻣزﺎﺳ (ﻮﻛا) يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ

« و ،

» نﺎﻣزﺎﺳ

يﺎﻬﮕﻧﺎﺷ يرﺎﻜﻤﻫ «

ﻲﻣ هﻮﻘﻟﺎﺑ ﻪﻛ ﺪﻧراد راﺮﻗ ﻚﻳﺮﺷ ﺪﻨﻧاﻮﺗ

ﻪﻘﻄﻨﻣ و يرﺎﺠﺗ ﻲﻌﻴﺒﻃ يﺎﻫ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يا

ﻪﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﺖﻴﻌﻗاو ﺎﻣا .ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻮﻀﻋ ﻢﻫ رد ﻲﻘﻴﻤﻋ ﻲﺨﻳرﺎﺗ فﺎﻜﺷ ،ﻲﻠﻳﻻد

ﺘﻗا يﺪﻧﻮﻴﭘ يدﺎﺼ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ يا رد .دﻮﺷ

او ﻪﺑﺮﺠﺗ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ،ﻊﻗ يا

70 يرﺎﻜﻤﻫ رد ﻪﻟﺎﺳ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

يا

ﻪﺘﺷاد ﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺢﺘﻓ زا ﺲﭘ ،ﻢﻫدزﻮﻧ نﺮﻗ مود ﻪﻤﻴﻧ زا يراﺰﺗ هرود ﻲﺘﺣ و يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا نارود)ﺪﻧا -ﻪ

سور ﺖﺳد ﺖﻣﻮﻜﺣ ﻲﻳﺎﭘﺮﺑ ﺎﺗ ﺎﻫ

دﺎﺤﺗا يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻤﻫ .(ﻢﺘﺴﻴﺑ نﺮﻗ مود ﻪﻫد زﺎﻏآ رد يورﻮﺷ

هار و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻜﺸﺧ رد رﻮﺼﺤﻣ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﺘﺸﻴﺑ و ﺖﺳا هدرﻮﺧ هﺮﮔ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ ﻲﻃﺎﺒﺗرا يﺎﻫ

رﻮﺸﻛ ود ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻳا رد .ﺪﻨﺘﺴﻫ جرﺎﺧ نﺎﻬﺟ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا ياﺮﺑ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ كﺎﺧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻨﻣزﺎﻴﻧ ﻜﺑزا ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻦﺘﺷاد ﺎﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴ ﻪﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺮﺒﻫر ،ﺐﺳﺎﻨﻣ يﺎﻫ

يرﺎﻜﻤﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﻮﺳ يﺎﻫ

ﻄﻨﻣ ﻪﻘ ﺮﺑ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺎﺑ ﻲﻳورﺎﻳور ﻪﺑ ،يا هﺪﻣآ

ﻧا ﻲﻧارﻮﺗ نﺎﭘ ﻪﺸﻳﺪﻧا يﺮﺒﻫر ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ﻲﭘرد نﺎﺘﺴﻜﺑزا .ﺪ

ﺑ ﺪﻳﺪﺟ نﺎﺘﺴﻛﺮﺗ ﻲﻳﺎﭘﺮﺑ و نﺎﺑز كﺮﺗ يﺎﻫرﻮﺸﻛ دﺎﺤﺗا) رد نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و (نﺎﺘﺴﻜﺑزا يﺮﺒﻫر ﻪ

دﺎﺠﻳا ﻲﭘ

ﺒﺗرا ﺶﻘﻧ رﺎﻜﺘﺑا رد ﺎﭘورا و ﺎﻴﺳآ هﺪﻨﻫد طﺎ ﻪﻴﺳور ﺎﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ) ﻲﻳاﺮﮔﺎﻴﺳاروا ﻪﻌﺳﻮﺗ ياﺮﺑ ﻞﻤﻋ

و

ﻦﻳا زا .ﺖﺳا (ﺎﭘورا ﻴﻓﺮﻇ ور

ﺖ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ ﻪﺑ ﺖﻴﻌﻤﺟﺮﭘ و ﺪﻨﻤﺗوﺮﺛ رﻮﺸﻛ ود ﻦﻳا يا

ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﺟ ﻲﻳاﺮﮔ

ﻪﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﻳاﺮﮔاو يﻮﺳ ﻲﻣ ﻲﻫﺪﻧﺎﻣزﺎﺳ يا

.دﻮﺷ

ﻳﺎﺴﻣ ،بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد نآ تﻼﻜﺸﻣ و ﻞ

ﻪﻧﺎﺧدور و بآ ﻲﻣ يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫ

ﺶﻨﺗ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﻢﻫ ﺪﻧاﻮﺗ ﺸﻛ و ﺎﻫ

ﻤ ﺶﻜ ﻦــﺴﺣ ءﺎﺸﻨﻣ ﻢﻫ و ﺎﻫ

ﺳ رد .دﻮﺷ يرﺎﻜﻤﻫ و يراﻮﺠﻤﻫ دور يﺎــﻴﻠﻋ ﺖﻤــﺴﻗ رد ﻊــﻗاو يﺎﻫرﻮــﺸﻛ ًﻻﻮــﻤﻌﻣ ،نﺎــﻬﺟ ﺮﺳاﺮ

ﻲﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻧور و ﺖﺷﻮﻧﺮﺳ ﺮﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ -

.ﺪﻨــﺷﺎﺑ راﺬﮔ ﺮﻴﺛﺄﺗ دور يﻼﻔﺳ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا

ﻲﻣ ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ ﺪﻳﺪﻬﺗ ﺎﻳ دور ﺮﻴﺴﻣ ﺮﻴﻴﻐﺗ ﺎﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﻪــﺑ ار ﺮﻴــﺴﻣ رد يﺎﻫرﻮــﺸﻛ ،نآ مﺎــﺠﻧا

يﻮــﺳ و ﺖﻤــﺳ

ﺖﺳﺎﻴﺳ .ﺪﻨﻫد قﻮﺳ دﻮﺧ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ يﺎﻫ زا ﻲــﻜﻳ ﻪــﺑ يرﺎﻴﺑآ و نﺪﻴﻣﺎﺷآ ياﺮﺑ ﻢﻟﺎﺳ بآ ﻪﺑ ﻲﺳﺮﺘﺳد

ﺖﺨﺳ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻦﻳﺮﺘﻬﺑ ﺪﻳﺎﺷ لارآ يﺎﻳرد نﺪﺷ ﻚﺸﺧ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﻳﺪﺒﺗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ﻞﺋﺎﺴﻣ ﻦﻳﺮﺗ

ﺖﻟود ياﺮﺑ ﻞﺋﺎﺴﻣ ﺮﮕﻳد ﻲﻟو .ﺪﺷﺎﺑ بآ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺰﻴﻣآ ﻪﻌﺟﺎﻓ هﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﺖﻴﻌــﺿو رد ﻪــﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

ﻚﺸﺧ .دراد راﺮــﻗ ﻲﻧاﺮﺤﺑ لﺎــﺳ ﻢــﻬﻣ ﻲﻟﺎــﺳ

2000 ﻦﻴﻣز ،ﺎﻫرﻮــﺸﻛ زا يرﺎﻴــﺴﺑ رد و ﻚــﺸﺧ يﺎــﻫ

ﻲﺑ ﻪﺑ ار ﻞﺻﺎﺣ دﻮﺑ يرﺎﻴﺑآ ياﺮﺑ بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﺒﻧ ﻪﺠﻴﺘﻧ ﻪﻛ ﺖﺷاﺬﮔ ﺎﺟ

(International Crisis Group,

30 May 2002) .

(7)

ﻪﻧﺎﺧدور ﻪﺿﻮﺣ رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻚﻳ رد و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻢﻴﻬﺳ ﻢﻫ ﺎﺑ لارآ يﺎﻳرد يا

رد ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو ﻲﻜﻳژﻮﻟورﺪﻴﻫ ﻢﺘﺴﻴﺳ .ﺪﻧراد راﺮﻗ رﻮﺼﺤﻣ ﻲﻠﻣ يﺎﻫزﺮﻣ ﻞﺧاد

ﻪﻧﺎﺧدور

ﻂﺳﻮﺘﻣ نﺎﻳﺮﺟ ﺎﺑ ،ﺎﻳردﻮﻣآ

، نﺎﻳﺮﺟ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﺮﺑاﺮﺑ يا 3 / 79 )ﺐﻌﻜﻣﺮﺘﻣ درﺎﻴﻠﻴﻣ 68

زا ،(ﻪﺿﻮﺣ ﻞﻛ ﺪﺻرد

لارآ يﺎﻳرد ﻪﺑ و ﻪﺘﻓﺎﻳ نﺎﻳﺮﺟ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﻦﻴﺑ و ﻪﺘﻓﺮﮔ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ نﺎﺘﺴﻧﺎﻐﻓا و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ﻲﻣ ﻪﻧﺎﺧدور ﻪﻧﻻﺎﺳ نﺎﻳﺮﺟ ﻂﺳﻮﺘﻣ .دﺰﻳر ﺎﻳردﺮﻴﺳ

2 / 37 ) ﺖﺳا ﺐﻌﻜﻣ ﺮﺘﻣ درﺎﻴﻠﻴﻣ 32

ﻞﻛ ﺪﺻرد

ا و ﻪﺘﻓﺮﮔ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ زا ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ،(ﻪﺿﻮﺣ نﺎﻳﺮﺟ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﻦﻴﺑ ز

يﺎﻳرد ﻪﺑ ﻪﺘﻓﺎﻳ

ﻲﻣ لارآ ور ود ﺮﻫ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﻲﺑآ نﺎﻳﺮﺟ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻞﻛ .دﺰﻳر دوﺪﺣ ﺮﺑاﺮﺑ ،د

5 / 116 ﺮﺘﻣ درﺎﻴﻠﻴﻣ ﺐﻌﻜﻣ

.ﺖﺳا نﺎﻤﻫ د ﻪﺿﻮﺣ رد شرﺎﺑ ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺑ لارآ يﺎﻳر

ناور ﻦﻳا ،ﺖﺳا ﻢﻛ رﺎﻴﺴﺑ ﻲﻠﻛ ترﻮﺻ آ

ب

ﻪﺑ لﺎﭽﺨﻳ و فﺮﺑ بوذ زا ﻲﻠﻛ ترﻮﺻ ﻲﻣ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻧﺎﺘﺴﻫﻮﻛ ﻲﻌﻴﺒﻃ يﺎﻫ

ﺎﺑ .دﻮﺷ

ﻦﻴﻣز ،لﺎﺣ ﻦﻳا .ﺖﺳا هﺪﺷ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ ﺖﺳد ﻦﻴﻳﺎﭘ ﺖﻴﻌﻤﺟﺮﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻲﺘﻋارز يﺎﻫ

ﻪﺳ

ﻢﻫ ﺎﺑ ﺖﺳدﻻﺎﺑ رﻮﺸﻛ 87

ﺿﻮﺣ ﻲﺑآ نﺎﻳﺮﺟ ﻞﻛ زا ﺪﺻرد ﻲﻣ ﻦﻴﻣﺄﺗ ار لارآ يﺎﻳرد ﻪ

ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣرد .ﺪﻨﻨﻛ

ﻦﻴﻳﺎﭘ رﻮﺸﻛ ﻪﺳ يوﺎﺣ ،ﺖﺳد

80 و يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ﺖﻴﻌﻤﺟ زا ﺪﺻرد 85

ﻦﻴﻣز زا ﺪﺻرد يرﺎﻴﺑآ يﺎﻫ

،لارآ يﺎﻳرد ﻪﺿﻮﺣ هﺪﺷ 73

بآ عﻮﻤﺠﻣ زا ﺪﺻرد بﺬﺟ ار لارآ يﺎﻳرد ﻪﺿﻮﺣ ﻲﺤﻄﺳ يﺎﻫ

ﻲﻣ ﺪﻨﻨﻛ ) 2010 (United Nations Development Programme(UNDP),

رد 50 لﺎﭽﺨﻳ ﻢﺠﺣ ﺮﻴﺧا لﺎﺳ ﻪﻧﺎﺧدور بآ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻲﻠﺻا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻪﻛ ﻲﻌﻴﺒﻃ يﺎﻫ

يﺎﻫ ﺎﻳردﻮﻣآ

ﻪﺑ ًﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺎﻳردﺮﻴﺳ و 40

رد ﻪﺠﻴﺘﻧ رد .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ ﺪﺻرد و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ،نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ

بﺮﺷ بآ ﻦﻴﻣﺄﺗ ياﺮﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ بﻮﻨﺟ

، ﻞﻜﺸﻣ ﺎﺑ مدﺮﻣ يدﺎﻳز يﺎﻫ

هﺪﺷ ور ﻪﺑور .ﺪﻧا

ﻊﺑﺎﻨﻣ نﻮﻨﻛا

ﻢﻫ بآ زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ ﺎﺑ نﺎﻣز ﻦﻴﺑ ﻂﺑاور رد يﺪﺟ و راﺬﮔﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻠﻣﺎﻋ ﻪﺑ

و ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﻳﺪﺒﺗ ﻲﻠﻠﻤﻟا

تﻮﻗ زور ﻪﺑ زور ﻲﻣ يﺮﺘﺸﻴﺑ

ﺖﺒﺴﻧ بآ يرﺎﺟ نﺮﻗ رد ﻪﻛ ﺖﺴﻴﻧ ﻦﻫذ زا رود ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻦﻳﺪﺑ .ﺪﺑﺎﻳ

دﻮﺷ رادرﻮﺧﺮﺑ يﺮﺘﺸﻴﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻴﻤﻫا زا ﻪﺘﺷﺬﮔ ﻪﺑ (United Nations Development

Programme(UNDP), 2012) ﺶﻴﭘ سﺎﺳاﺮﺑ .

ﻲﻨﻴﺑ

» ﻦﻴﺑ دروآﺮﺑ ﺲﻧاژآ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻲﻠﻠﻤﻟا

« ﺖﻴﻌﻤﺟ ،

لﺎﺳ رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ 2025

ﺎﺗ 65 مﺰﻠﺘﺴﻣ ﻪﻛ ﺖﻓﺎﻳ ﺪﻫاﻮﺧ ﺶﻳاﺰﻓا ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ

.ﺖﺳا بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻓﺎﺿا ﻢﺠﺣ ﻲﺳرﺮﺑ سﺎﺳاﺮﺑ

مﺎﺠﻧا يﺎﻫ يدﺎﻳز ﺖﻴﺳﺎﺴﺣ نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﺖﻟود هﺪﺷ

بآ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ زا ﻪﻛ دراد يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫ

ﻲﻣ يرﺎﺟ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و ﻲﮔﺪﻧز و ﺪﻧﻮﺷ

ماﺪﻗا .ﺖﺳا ﻪﺘﺴﺑاو ناﺪﺑ رﻮﺸﻛ ﻦﻳا (يﺮﻬﺷ فﺮﺼﻣ و ﺖﻌﻨﺻ ،يزروﺎﺸﻛ) يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ

بآ رﺎﻬﻣ ياﺮﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ هﺎﮔوﺮﻴﻧ و ﺪﺳ ﺖﺧﺎﺳ رد ﺎﻳردﻮﻣآ

» هدﻮﺗ ﮓﻨﺳ 1

« ،

» هدﻮﺗ ﮓﻨﺳ 2

« و

(8)

دﺎﺠﻳا ﻲﺳرﺮﺑ و فﺮﺼﻣ ﺮﺑ دازﺎﻣ ﻪﺘﻴﺴﻳﺮﺘﻜﻟا تاردﺎﺻ و ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻪﻧﺎﻬﺑ ﻪﺑ نﻮﻏار ﺪﺳ

» ﺎﺗآ ﺮﺒﻨﻗ « ﺮﺑ

ﺪﺳ نﻮﻣاﺮﻴﭘ رد ﺎﻳردﺮﻴﺳ يور

» لﻮﮔ ﺎﺘﺧﺎﺗ «

ﻲﻧاﺮﮕﻧ ﺐﺒﺳ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد نﺎﺘﺴﻜﺑزا رد ﻖﻴﻤﻋ يﺎﻫ

.ﺖﺳا هﺪﺷ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ و

بآ ناﺮﺤﺑ

ﺖﻟود رﺎﻛ رﻮﺘﺳد رد بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ عﻮﺿﻮﻣ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا ﻲﺷﺎﭘوﺮﻓ زا ﺲﭘ يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ و ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ رد

15 هﺮﻬﺑ و ﻢﻴﺴﻘﺗ عﻮﺿﻮﻣ ﺎﻫرﺎﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ لﺎﺳ يرادﺮﺑ

هداد راﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ار بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا كﺮﺘﺸﻣ .ﺪﻧا

ﺎﻤﻫ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود رد ن

ﻪﺘﻔﮔ ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ

دﺎﺼﺘﻗا ﻚﻳ رد ،ﺪﺷ يﺪﻴﻟﻮﺗ تﻻﻮﺼﺤﻣ و ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻠﻣ

، يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻴﺑ رد ﻪﭼرﺎﭙﻜﻳ يﺪﻨﻳاﺮﻓ رد ﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ رﺎﻛ ﻢﻴﺴﻘﺗ سﺎﺳا ﺮﺑ ماﺪﻛ ﺮﻫ ﻪﻛ ﮕﻳﺎﺟ يا

ﻲﻣ ﻊﻳزﻮﺗ ،ﺪﻨﺘﺷاد ار دﻮﺧ هﮋﻳو هﺎ ﻦﻳا رد .ﺪﺷ

ﻪﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ هرود يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻘﻄﻨﻣ ود زﺎﻴﻧ درﻮﻣ بآ ﻪﻛ ﻲﻘﻃﺎﻨﻣ ناﻮﻨﻋ

» يﺎﻴﺳآ

يﺰﻛﺮﻣ « و

» نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ

« يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا زا ، ﻲﻣ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﺎﻫ

ار ﺎﻬﻧآ ﻲﺑآ يﺎﻫزﺎﻴﻧ ﺪﻧدﻮﺑ ﺮﻳﺰﮔﺎﻧ ﺖﻓﺮﮔ

ﻪﺑ ﻦﻴﻣز ناﻮﻨﻋ رد و ﺪﻨﻨﻛ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻲﺘﺳد ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫ

يرﻮﻬﻤﺟ ﺮﺑاﺮﺑ ﻪﺑ ﻲﺘﺳد ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫ

ﺪﻴﻟﻮﺗ ناﻮﻨﻋ

يرﻮﻬﻤﺟ يژﺮﻧا يﺎﻫزﺎﻴﻧ ،زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ يژﺮﻧا نﺎﮔﺪﻨﻨﻛ ار (نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ)ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫ

.ﺪﻨﻨﻛ ﻦﻴﻣﺄﺗ دﻮﺧ يژﺮﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ زا

ﺤﺗا ﻲﻠﻣ دﺎﺼﺘﻗا بﻮﭼرﺎﭼ رد ﻪﻔﻴﻇو ﻢﻴﺴﻘﺗ و رﺎﻛ شدﺮﮔ ﻦﻳا دﻮﺑ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ يورﻮﺷ دﺎ

، اﺮﻳز

اﺪﺘﻗا يﺰﻛﺮﻣ ﺖﻟود ﻢﻫ ﻪﺑ ﻞﻳﺎﺴﻣ ﻦﻳا ﻢﻫ و دﻮﺑ ﺮﺘﻤﻛ ﺖﻴﻌﻤﺟ ﻢﻫ ،ﺖﺷاد ر

ﺟو ﻞﻜﺸﻣ ﻞﻜﺷ دﻮ

ﻳﺎﺴﻣ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺐﺒﺳ ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ .ﺖﺷاﺪﻧ زا ﻚﻳ ﺮﻫ ﻪﻛ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود ﺮﺧاوا زا بآ ناﺮﺤﺑ و ﻞ

يرﻮﻬﻤﺟ ﻘﺘﺳا ﺎﻫ ﻼ ،ﺪﻧﺪﺷ جرﺎﺧ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا يدﺎﺼﺘﻗا رﺎﻛ ﻢﻴﺴﻘﺗ هﺮﻳاد زا و مﻼﻋا ار دﻮﺧ ل

ﻪﺑ لﻼﻘﺘﺳا عوﺮﺷ هرود رد و دﺮﻛ زوﺮﺑ بآ ﻢﻴﻈﻨﺗ ياﺮﺑ .ﺪﺷ ﻞﻳﺪﺒﺗ گرﺰﺑ ﻲﺸﻟﺎﭼ

رد ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ

ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ رد نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ،ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﮕﻳد يﺎﻫدور ﻲﺧﺮﺑ و ﻲﻠﺻا دور ود يﺎﻫ

هرﺎﭘ رد و ﻲﻧﺰﺨﻣ يﺎﻫﺪﺳ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﻲﻳﺎﻫﺪﺳ ﻪﺘﺴﻳﺮﺘﻜﻟا ﺪﻴﻟﻮﺗ ياﺮﺑ دراﻮﻣ يا

ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻬﻧآ زا ﺰﻴﻧ .ﺪﺷ

مﺎﻤﺗ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ رد نﺎﺳﺎﻨﺷرﺎﻛ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺒﻨﺟ رد يا ﻦﺘﺧﺎﺳ ياﺮﺑ ﺪﻴﻔﻣ يﺎﻫ

ﺪﺳ حﺮﻃ و ﺪﻳﺪﺟ يﺎﻫ دﻮﺟو ﻦﻳا ﺎﺑ ،ﺪﻨﺳﺮﺑ ﻖﻓاﻮﺗ ﻪﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﺑآ قﺮﺑ يﺎﻫ

ﺪﻳﺪﺸﺗ درﻮﻣ رد ﺎﻬﻧآ

ﻲﻣ ﻪﻛ تﻼﻜﺸﻣ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﻣا ﻦﻳا زا ﻲﺷﺎﻧ ﺪﻧاﻮﺗ

، ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻳا رد لﺎﺣ ﻪﺑ ﺎﺗ .ﺪﻨﺘﺴﻫ ناﺮﮕﻧ زا هراﻮﻤﻫ

(9)

بﺎﻨﺘﺟا يﺮﻴﮔرد د يﺰﻴﭼ ﺮﻫ زا ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺘﺒﻟا .ﺖﺳا هﺪﺷ

.ﺖﺴﻴﻧ نﺎﻣا ر ﻲﺧﺮﺑ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد

تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺎﻫرﺎﻜﺘﺑا زا ﻲﺧﺮﺑ ﻪﻛ ﺪﻫد ﻪﺑ

ﻲﺑ هﻮﻘﻟﺎﺑ رﻮﻃ تﺎﺒﺛ

ﻪﺑ كﺎﻧﺮﻄﺧ و هﺪﻨﻨﻛ ﻲﻣ ﺮﻈﻧ

-

.ﺪﺳر ﺚﺤﺑ زا يرﺎﻴﺴﺑ ،بآ ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻊﻤﺠﻣ ﻦﻴﻤﺠﻨﭘ هرود رد بآ ﻦﻜﻤﻣ ﻲﺑﺎﻳرازﺎﺑ ﺎﺑ تاﺮﻛاﺬﻣ و ﺎﻫ

ﻮﺼﺤﻣ ﻚﻳ ﻪﺑ ار نآ ﻪﻛ ﺪﺷ درﻮﺧﺮﺑ ﻲﻣ ﻞﻳﺪﺒﺗ يرﺎﺠﺗ ل

ﺗ ﻦﻳا .ﺪﻨﻛ يرﺎﺠ ﻲﻣ يزﺎﺳ ﻪﻘﺑﺎﺳ ﺪﻧاﻮﺗ يا

ﻪﻛ ﺪﻫد ﻞﻴﻜﺸﺗ ار يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ﻪﺑ

ﻖﻴﻤﻋ رﻮﻃ و ﻪﻘﻄﻨﻣ نﺎﻤﻠﺴﻣ ﺖﻴﻌﻤﺟ يﺎﻫروﺎﺑ ﺎﺑ

يﺮﻳﺬﭘدﺮﺧ ور درﻮﺧﺮﺑ

ﻪﺑ دﻮﺷ ور .

ﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ يرﻮﻬﻤﺟ ود ﺰ

يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳﺮﺗﺮﻴﻘﻓ زا يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود رد نﺎﺘﺳ دﺎﺤﺗا يﺎﻫ

ﻪﺑ لﻼﻘﺘﺳا هرود رد ،ﺪﻧدﻮﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﺒﻧ ﻞﻴﻟد

يﺪﻣآرد

، زور و ﺮﺗﺮﻴﻘﻓ ﻪﺑ

ﻒﻴﻌﺿ زور يﺎﻫرﻮﺸﻛ .ﺪﻧﺪﺷ ﺮﺗ

ﻦﻴﻳﺎﭘ و ﺖﻔﻧ يﺎﻬﺑ و ﻪﺘﺴﻧاد ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻦﻳا ﻚﻟﺎﻣ ار دﻮﺧ لﻼﻘﺘﺳا زا ﺲﭘ زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ ﻊﺑﺎﻨﻣ هﺪﻧراد و ﺖﺳد

ﺖﻤﻴﻗ يژﺮﻧا ﻞﻳﻮﺤﺗ ياﺮﺑ ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا و هدﺎﻬﻧ دﺎﻴﻨﺑ دازآ رازﺎﺑ تﻻدﺎﺒﻣ ﺢﻄﺳ ﻪﺑ ار زﺎﮔ يﺎﻫ

ﻲﻣ ﺐﻠﻃ ار ﻲﻧﺎﻬﺟ .ﺪﻨﻨﻛ

يﺎﻬﺑ ﻦﻳا ﺎﺗ ﺪﻧراﺪﻧ ﻲﻓﺎﻛ يﺎﻫﺪﻣآرد ﻪﻛ ﺰﻴﻧ ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ

ﺖﻤﻴﻗ ﺎﺑ ار ﺪﻳﺪﺟ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ ﺖﺨﺳ ﻪﻛ دﻮﺧ ﻲﻠﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ ،بآ شوﺮﻓ ﺮﻜﻓ ﻪﺑ ،ﺪﻧزادﺮﭙﺑ ﻻﺎﺑ يﺎﻫ

هدﺎﺘﻓا ،ﺖﺳا ﺖﺳد ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺑ ياﺮﺑ دﻮﺟﻮﻣ ﻲﻧﺰﺨﻣ يﺎﻫﺪﺳ ﺎﻣا .ﺪﻧا

ﻪ ﺎﻬﻧآ ،ترﺪﻗ ﻦﻳا يﺮﻴﮔرﺎﻛ

ﻲﻤﻧ ﺖﻳﺎﻔﻛ ار ا ﺎﻳ ﺪﻨﻛ

ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يﻮﺳ زا ﻪﻜﻨﻳ ﻪﺑور ﺪﻳﺪﻬﺗ ﺎﺑ ﺖﺳد

ﻲﻣ ور ﺖﺧﺎﺳ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ .ﺪﻧﻮﺷ

ﻲﻣ راﺮﻗ ور ﺶﻴﭘ ﺪﻳﺪﺟ يﺎﻫﺪﺳ نآ ؛ﺪﻧراﺪﻧ ﻲﻟﺎﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﻪﻧ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ﻪﻧ ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا .دﺮﻴﮔ

ﻦﻴﺑ ﻪﺼﻗﺎﻨﻣ ﻪﺑ ار ﻪﺘﺷاﺬﮔ ﻲﻠﻠﻤﻟا

راﺮﻗ ﺖﻴﻨﻣا و ﺖﻳﺎﻤﺣ درﻮﻣ ﻲﺟرﺎﺧ ناراﺬﮔ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ هار زا ﻢﻫ ﺎﺗ ﺪﻧا

ﮔ ﺑ ﻲﺳﺎﻴﺳ هدارا لﺎﻤﻋا ياﺮﺑ يراﺰﺑا ﻢﻫ و ﺪﻧﺮﻴ ﻪ

ﺖﺳد ﮓﻨﺳ ﺪﺳ ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا رد .ﺪﻧروآ هدﻮﺗ

1 و 2 رد

ﺮﺒﻨﻗ) ﺎﺗآﺮﺒﻤﻛ ﺪﺳ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ﻲﻣ ار نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد (ﺎﺗآ

ﻲﺟرﺎﺧ ﺖﻛرﺎﺸﻣ ﺎﺑ ﻪﻛ دﺮﺑ مﺎﻧ ناﻮﺗ ﺮﺘﺸﻴﺑ) ﺎﻫ

يﺮﻴﺛﺄﺗ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا رد ﺎﻫرﺎﻛ ﻦﻳا بﺎﺗزﺎﺑ .ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ و هﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﺳ (ﻪﻴﺳور ﻪﺘﺷاد ناواﺮﻓ

نﺎﻣز ﻲﺧﺮﺑ .ﺖﺳا ﺘﺳ و ﺪﻨﺗ ﻊﺿﻮﻣ مﻼﻋا ﺐﺒﺳ ﺎﻫ

ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يﻮﺳ زا ﻪﻧﺎﻳﻮﺟ هﺰﻴ هﺪﺷ ﺖﺳد

ﻮﻬﻤﺟ .ﺖﺳا ﮓﻨﺳ هﺎﮔوﺮﻴﻧ ﺰﻴﻧ ناﺮﻳا ﻲﻣﻼﺳا ير

هدﻮﺗ 2 ار هﺮﻬﺑ درﻮﻣ و ﻪﺘﺧﺎﺳ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ رد يرادﺮﺑ

.ﺖﺳا هداد راﺮﻗ

ﻲﺑآ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ

ﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺎﻐﺘﺷا ﺖﺒﺴﻧ يﺰ

يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ رد ل و ﺖﻌﻨﺻ ﺶﺨﺑ ﻪﻛ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ رد ﺰﺟ

يرﻮﻬﻤﺟ ﺮﮕﻳد رد ،ﺖﺳا ﺪﻨﻤﺗرﺪﻗ نآ رد تﺎﻣﺪﺧ ﻢﻬﺳ ﺎﻫ

ﺮﻫ .دراد ﺖﻴﻌﻤﺟ لﺎﻐﺘﺷا رد يدﺎﻳز عﻮﻧ

(10)

،يزروﺎﺸﻛ ﻲﺿارا يرﺎﻴﺑآ ياﺮﺑ بآ دﻮﺒﻧ ﺪﻨﻧﺎﻣ بآ ﻪﻨﻴﻣز رد ﻲﺘﺳﺎﻛ نﻮﻴﻠﻴﻣ ﻲﮔﺪﻧز

ﻢﻛ مدﺮﻣ زا ﺮﻔﻧ ﺎﻫ -

ﻪﺑور ناﺮﺤﺑ ﺎﺑ ار ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﻴﻘﻓ و ﺪﻣآرد ور

ﻲﻣ ﻲﻣ هداد نﺎﺸﻧ ﺮﻳز لوﺪﺟ رد .ﺪﻨﻛ ﺶﺨﺑ ﻢﻬﺳ ﻪﻛ دﻮﺷ

ﺮﮕﻳد رد ،نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ يﺎﻨﺜﺘﺳا ﻪﺑ ﻢﻫزﺎﺑ .ﺖﺳا ﻪﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ رﺎﻴﺴﺑ ﻢﻫ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد يزروﺎﺸﻛ ناﺮﺤﺑ و ﺖﺳا دﺎﻳز يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ ﻢﻬﺳ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻣ بآ يﺎﻫ

ﺮﺑ ار لدﺎﻌﺗ ﻦﻳا ﺪﻧاﻮﺗ ﻢﻫ

هدز

ﺠﻨﻣ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺶﻫﺎﻛ ﻪﺑ و ﻪﺑور يدﺎﺼﺘﻗا ناﺮﺤﺑ ﺎﺑ ﻲﻧﻮﻨﻛ ﻂﻳاﺮﺷ رد دﻮﺧ ﻪﻛ دﻮﺷ ﺮ

ور

.ﺪﻨﺘﺴﻫ

هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 1

لارآ يﺎﻳرد ﻪﺿﻮﺣ رد ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد نآ ﻢﻬﺳ و يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ رد لﺎﻐﺘﺷا ﺖﺒﺴﻧ

رﻮﺸﻛ مﺎﻧ زا لﺎﻌﻓ ﺖﻴﻌﻤﺟ لﺎﻐﺘﺷا ﺖﺒﺴﻧ

ﺶﺨﺑ رد ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ (ﺪﺻرد) يزروﺎﺸﻛ رد يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ ﻢﻬﺳ

ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رﺎﻛ (ﺪﺻرد)ﻲﻠﺧاد ﻢﻬﻣ تاردﺎﺻ

(يزروﺎﺸﻛ)

نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ زا ﺮﺘﻤﻛ

10

% زا ﺮﺘﻤﻛ

10

% تﻼﻏ

نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 55

% 35

% هﻮﻴﻣ ،ﻪﺒﻨﭘ

نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ﺖﺴﻴﻧ دﻮﺟﻮﻣ تﺎﻋﻼﻃا

25

% ﻪﺒﻨﭘ

نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﺖﺴﻴﻧ دﻮﺟﻮﻣ تﺎﻋﻼﻃا

30

% ﻪﺒﻨﭘ

نﺎﺘﺴﻜﺑزا 40

% 20

% تﻼﻏ ،ﻪﺒﻨﭘ

نﺎﺘﺴﻧﺎﻐﻓا 67

% 53

% مﺪﻨﮔ

Source: Granit, andOthers, March2010

ﺋارا تﺎﻋﻼﻃا ﻪﺑ ﻲﻫﺎﮕﻧ ﺎﺑ ﻪ

ﻲﻣ رد ﺮﻳز لوﺪﺟ رد هﺪﺷ بآ ﻪﺿﻮﺣ ﺖﺳدﻻﺎﺑ رﻮﺸﻛ ود ﻪﻛ ﻢﻴﺑﺎﻳ

ﻦﻴﻣز راﺪﻘﻣ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ،لارآ يﺎﻳرد ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ) ﺪﻧراد ار ﻲﺑآ يزروﺎﺸﻛ يﺎﻫ

ﻐﻓا ﻦﻴﻳﺎﭘ رﻮﺸﻛ ﻪﺳ ﺮﺑاﺮﺑ رد .(نﺎﺘﺴﻧﺎ ﻦﻴﻣز زا يدﺎﻳز راﺪﻘﻣ ﺖﺳد

آ يزروﺎﺸﻛ يﺎﻫ هﺮﻬﺑ هﺪﺷ يرﺎﻴﺑ

ﺪﻨﻣ

ﻪﺳ ﺮﻫ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣرد ،ﺪﻨﺘﺴﻫ

، و ﺖﻔﻧ تاردﺎﺻ زا يرﺎﺷﺮﺳ يزرا يﺎﻫﺪﻣآرد يزروﺎﺸﻛ ﺶﺨﺑ ﺮﺑ نوﺰﻓا

ﺑ زﺎﮔ ﻪ ﻲﻣ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻲﻠﺧاد ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ار دﻮﺧ يژﺮﻧا يﺎﻫزﺎﻴﻧ و هدروآ ﺖﺳد زا ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻛ ﺪﻨﻨﻛ

.ﺪﻨﺘﺴﻫ موﺮﺤﻣ نآ

هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 2

ﻦﻴﻣز ﺖﺣﺎﺴﻣ : ﻴﻟﻮﺗ و هﺪﺷ يرﺎﻴﺑآ يﺎﻫ

لارآ يﺎﻳرد ﻪﺿﻮﺣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يزروﺎﺸﻛ ﺪ

رﻮﺸﻛ مﺎﻧ (رﺎﺘﻜﻫ راﺰﻫ)ﺖﺣﺎﺴﻣ

(ﻦﺗ راﺰﻫ)ﺪﻴﻟﻮﺗ

يرﺎﻴﺑآ ﻪﺒﻨﭘ 

ﻪﺒﻨﭘ 

تﻻﻮﺼﺤﻣ

ﻲﻏﺎﺑ

نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ 3450

) 16

% ( 200

) 6

% ( 180

3 / 5

(11)

نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 1050

) 77

% ( زا ﺮﺘﻤﻛ 30 ) 3

% ( 48

45 / 2

نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 630

) 68

% ( 220

) 35

% ( 172

6 / 1

نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ 1750

) 94

% ( 540

) 31

% ( 219

2 / 1

نﺎﺘﺴﻜﺑزا 3990

) 89

% ( 1450

) 36

% ( 17

/ 1 75

/ 5

نﺎﺘﺴﻧﺎﻐﻓا 5

/ 1 زا ﺮﺘﻤﻛ

20 ) 1

% ( زا ﺰﺘﻤﻛ دﻮﺟﻮﻣ تﺎﻋﻼﻃا 15

ﺖﺴﻴﻧ

د ﻢﻗر ﻦﻴﻣز ﺪﺻرد ﺰﺘﻧاﺮﭘ ﻞﺧا يرﺎﻴﺑآ يﺎﻫ

ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ار هﺪﺷ .ﺪﻫد

ﻦﻴﻣز ﺪﺻرد

يرﺎﻴﺑآ يﺎﻫ هداد ﺺﻴﺼﺨﺗ هﺪﺷ تﺎﻋﻼﻃا)ﻪﺒﻨﭘ ﺖﺸﻛ ﻪﺑ هﺪﺷ

2003 (

ﺠﻳﺰﺒﺳ ،هﻮﻴﻣ

هﺪﻏ تﻻﻮﺼﺤﻣ ،تﺎ ﻪﺸﻳر و يا

يا

Source: United Nations Development Programme (UNDP), 2012

ﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد بآ فﺮﺼﻣ ﻪ

ﺮﺗدﺎﻳز تﺪﺷ ﻪﻛ ﺖﺳا

ﺮﺘﺸﻴﺑ

ﻪﺑ رﺎﻛﺎﻧ يرﺎﻴﺑآ ﺐﺒﺳ آ

.ﺖﺳا يزروﺎﺸﻛ تﺎﻴﻠﻤﻋ رد ﺪﻣ دوﺪﺣ ،ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻚﻧﺎﺑ دروآﺮﺑ سﺎﺳاﺮﺑ

79 ﺪﺻرد راﺪﻘﻣ زا بآ ﻲﻣ رﺪﻫ هار ﺮﻴﺴﻣ رد يرﺎﻴﺑآ ياﺮﺑ يﺮﻴﮔرد .دور

ﻪﺑ ﻲﺳﺮﺘﺳد ياﺮﺑ ﻲﻳﺎﻫ

ﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ رد بآ زا هدﺎﻔﺘﺳا و ﻲﺑآ يﺎﻫزﺎﻴﻧ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ .دراد دﻮﺟو ﻲﻠﻔﺳ و ﺎﻴﻠﻋﺮﻴ

يﺎﻫ

ﺮﻴﺴﻣ رد ﻪﺘﻴﺴﻳﺮﺘﻜﻟا ﺪﻴﻟﻮﺗ و ﻲﻧﺰﺨﻣ يﺎﻫﺪﺳ ﺶﻳﺎﺠﻨﮔ ﺶﻳاﺰﻓا ياﺮﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﻧاﺮﮕﻧ ﺐﺒﺳ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫدور يﺎﻴﻠﻋ نﺎﺘﺴﻜﺑزا و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻲﻠﻔﺳ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲ

ﺎﺼﺘﻗا ﻲﮕﺘﺴﺑاو ﻪﻛ ،ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺑ يزروﺎﺸﻛ يرﺎﻴﺑآ رد ار ﺎﻬﻧآ يد

هدﺮﻛ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﺒﻨﭘ ﻪﺑ هﮋﻳو

ﺖﺳا ) (Environmental Protection Agency, 2011 .

بآ ناﺮﺤﺑ و ناﺮﮕﻳزﺎﺑ

ﻦﻴﺑ دﺎﻤﺘﻋا يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ

ﺎﺗ ﻦﻳا .ﺖﺳا كﺪﻧا ﻲﻣ ﺢﻴﺿﻮﺗ يدوﺪﺣ

رﺎﺒﺟا اﺮﭼ ﻪﻛ ﺪﻫد

نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﻛ دراد دﻮﺟو يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ .ﺪﻧراد ﻞﺧاﺪﺗ ﻢﻫ ﺎﺑ يا

نﺎﻣزﺎﺳ دﻮﺟوﺎﺑ يرﺎﻜﻤﻫ يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺖﻔﮔ ﺞﻳوﺮﺗ رد يرﺎﻴﺴﺑ تﻼﻜﺸﻣ ،يا و

دراد دﻮﺟو بآ كﺮﺘﺸﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ درﻮﻣ رد ﻮﮔ ﺎﺑ .

ﻪﺟﻮﺗ

ﺮﮔ ﻪﺑ ﻦﻴﺑ هو ﻞﻴﻟد ﺪﻨﭼ ناﺮﺤﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻢﻬﻣ

د دﻮﺟو ﻪﻠﻤﺟ ﻦﻳا ياﺮﺑ :درا

.1 ﻢﺘﺴﻴﺳ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد بآ يﺎﻫ

دﺎﺤﺗا هرود لﻮﻃ رد رد و ﺪﻧدﻮﺑ هﺪﺷ ﻲﺣاﺮﻃ يورﻮﺷ

ﻬﻧآ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ ﻒﻠﺘﺨﻣ رﻮﺸﻛ ﺞﻨﭘ ﻂﺳﻮﺗ ﺎ

ﻲﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ دﻮﺷ

.2 ا هﻮﻴﺷ ﻪﻄﻠﺳ ﺖﺤﺗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ دﺎﺼﺘﻗ ﻪﻛ ،ﺖﺳا يرﺎﻴﺑآ يزروﺎﺸﻛ يﺎﻫ

(12)

ﺪﻴﻟﻮﺗ يﺎﻫ ﮕﺒﺨﻧ نآ ﻲﻣ ﻆﻔﺣ ترﺪﻗ ﻦﺘﻓﺮﮔ رد ار ﻢﻛﺎﺣ نﺎ ؛ﺪﻨﻛ

.3 ﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﺑ يﺰﻛﺮ

رﻮﻃ

ﻊﺿاﻮﻣ هﺪﻨﻳاﺰﻓ

» ﺮﻔﺻ ﻊﻤﺟ ﻞﺻﺎﺣ ﺎﺑ «

ﺮﺑ ار ﻪﺑ بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ﻲﻣ رﺎﻛ

رد و ﺪﻧﺮﻴﮔ ﻦﻴﻋ

لﺎﺣ

ﻞﺑﺎﻗﺮﻴﻏ ﺢﻄﺳ ﻪﺑ فﺮﺼﻣ ﺶﻳاﺰﻓا ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﻳﺪﺒﺗ ﻲﻠﻤﺤﺗ

.4 ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ دور ﺖﺳد

زا ﻪﻧﺎﺧ

يﻮﻗ يدﺎﺼﺘﻗا و ﻲﻣﺎﻈﻧ ﺮﻈﻧ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺖﺳدﻻﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﺮﺗ

ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﻪﻛ ﻣﺎﻧ ﻪﻄﺑار ﻚﻳ

نرﺎﻘﺘ

ﻗ يﺮﻴﮔرد رد ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ ترﺪ ﻲﻣ دﻮﻬﺸﻣ بآ يﺎﻫ

ﻊﻓﺎﻨﻣ ياراد ﻦﻴﭼ ﻢﻫ و ﻪﻴﺳور ﻢﻫ .دﻮﺷ

ﻠﭘﻮﺋژ ﻲﻤﻬﻣ ﻲﻜﻴﺘﻴ .ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد

ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻚﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻦﻴﭼ ذﻮﻔﻧ هﺎﮔوﺮﻴﻧ رد راﺬﮔ

يﺎﻫ ﺪﻴﻟﻮﺗ

ﻪﺘﺴﻳﺮﺘﻜﻟا ﻪﺑ و

ﻻﺎﺑ ﺐﻴﻗر ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻦﻴﻨﭼ ﻢﻫ ،بآ ياﺮﺑ ﺖﺳد

ﻲﻣ ﺮﻈﻧ ﺑ ﺪﺳر ياﺮﺑ يﺪﺟ يﺎﻫﺪﻣﺎﻴﭘ ﻪ

ﻳرد ﺮﮕﻳد ﻪﭼﺎ ﻢﻫ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻚﭼﻮﻛ و گرﺰﺑ يﺎﻫ .دراد ﻢﺸﭼ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ رد شﺎﺨﻟﺎﺑ ﻪﭼﺎﻳرد نﻮﭼ

ﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ،ﻞﺑﺎﻘﻣ رد ،ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا بﻮﺴﺤﻣ ﻲﻠﺻا ﺮﮕﻳزﺎﺑ ﻚﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ يﺰﻛﺮﻣ ي

ﻲﻤﻧ ﻪﺑ ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﺮﮔا ﻲﺘﺣ ،دﻮﺷ ﻲﻤﻬﻣ ﻚﻳﺮﺷ ﺪﻧاﻮﺘﺑ هﻮﻘﻟﺎﺑ رﻮﻃ

و بﻮﺧ ﺖﻣﻮﻜﺣ ﺞﻳوﺮﺗ رد

ﻳﺎﺴﻣ ﺖﺴﻳز ﻞ دﻮﺷ هﺪﻳد ﻲﻄﻴﺤﻣ .

هﺪﺤﺘﻣ تﻻﺎﻳا ﻄﻨﻣ رد ﻚﻳﮋﺗاﺮﺘﺳا ﻲﺘﻴﻨﻣا ﻊﻓﺎﻨﻣ

رد ﻪﻛ دراد ﻪﻘ

لﺎﺳ هﺪﻨﻳآ يﺎﻫ ﺶﻫﺎﻛ

ﻲﻤﻧ .ﺪﺑﺎﻳ

» رﻮﺤﻣ « ﺪﻨﺷﺎﺑ نﺎﺘﺴﻛﺎﭘ و ناﺮﻳا ،ﻪﻴﻛﺮﺗ ﺪﺳر ﻲﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ مرﺎﻬﭼ

راد ﻲﮕﻤﻫ ﻪﻛ ﻪﻧﺎﺸﻧ .ﺪﻨﺘﺴﻫ تﺪﻣزارد يرﺎﺠﺗ و ﻚﻳﮋﺗاﺮﺘﺳا ﻊﻓﺎﻨﻣ يا

ﻊﻓﺎﻨﻣ ﻪﻛ دراد دﻮﺟو ﻲﻳﺎﻫ

ﻠﺘﺨﻣ ناﺮﮕﻳزﺎﺑ ﺾﻗﺎﻨﺘﻣ ﻚﻳﮋﺗاﺮﺘﺳا ﻣ ﻒ

ﻪﻘﻄﻨ ﻪﺑ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ،يا هوﺮﮔ ناﻮﻨﻋ

ﺎﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

يﺎﻬﮕﻧﺎﺷ يرﺎﻜﻤﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ،لﺎﺜﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ .ﺪﻨﻨﻛ ﺖﻳﻮﻘﺗ ار دﻮﺧ ﻊﺿاﻮﻣ ﻲﮔﺪﻴﭽﻴﭘ )

SCO ﺎﺑ (

ﺶﻘﻧ و ﻪﻴﺳور ،ﻦﻴﭼ ﻪﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﻲﺧﺮﺑ

ﻊﻓﺎﻨﻣ ﺮﺑاﺮﺑ رد لدﺎﻌﺗ ﻪﻧزو ﻚﻳ ناﻮﻨﻋ

ا .ﺪﻧا هداد نﺎﺸﻧ ار دﻮﺧ ﻲﮔدﺎﻣآ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺎﻜﻳﺮﻣآ نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺮﻇﺎﻧ ﺖﻳﻮﻀﻋ ياﺮﺑ هﺪﺤﺘﻣ تﻻﺎﻳ

لﺎﺳ رد يﺎﻬﮕﻧﺎﺷ يرﺎﻜﻤﻫ 2005

.ﺪﺷ در ﺎﻣا داد دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ، ﻴﻛﺮﺗ

ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ و ﻲﺨﻳرﺎﺗ ﻂﺑاور ﺎﺑ ﻪ

ﻞﺑﺎﻗ ﺶﺨﺑ رد دﻮﺧ ﻪﺟﻮﺗ تﺎﺼﺨﺸﻣ ﺰﻴﻧ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ زا ﻲﮔرﺰﺑ يﺎﻫ

ﻚﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار دﻮﺧ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻢﻬﻣ ﺮﮕﻳزﺎﺑ .ﺖﺳا هدﺮﻛ حﺮﻄﻣ يا

ﺖﻴﻓﺮﻇ ارﺎﻜﻧآ ﻨﻋ ﻪﺑ ار دﻮﺧ

هزاورد ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻚﻳ ناﻮ يا

ﻪﺑ ور رﺎﺸﻓ رﻮﺘﺳد رد ﻮﻠﺟ

رد ،ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد زاﺮﺑا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا رﺎﻛ هﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﻪﺠﻴﺘﻧ

زا يﺮﻴﮔ

هﺎﺟ ﻲﺒﻠﻃ ﻧ ﻂﺑاور دﺎﺠﻳا ياﺮﺑ دﻮﺧ يﺎﻫ ﻲﻣ ﺶﺷﻮﻛ ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﻪﺑ ﺮﺘﻜﻳدﺰ

.ﺪﻨﻛ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﻪﻴﻛﺮﺗ

ﻤﻛﺮﺗ ﺎﺑ صﺎﺧ ﻪﻄﺑار ﻪﻘﻄﻨﻣ هﺪﻨﻨﻛ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻪﻛ دراد نﺎﺘﺴﻨ

زﺎﮔ يا زا ﻪﻛ ﺖﺳا يرﻮﺸﻛ و ﻲﻌﻴﺒﻃ

.ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ يژﺮﻧا ﺖﻴﻨﻣا ﻂﻳاﺮﺷ رد ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﻪﺑ ﻪﻗﻼﻋ

(13)

،ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ

ﻦﻴﺑ ﻲﻟﺎﻣ يﺎﻫدﺎﻬﻧ يﺎﻫ ﻲﻠﻠﻤﻟا

بآ ﺶﺨﺑ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺰﻴﻧ

ﻪﻨﻴﻣز يﺎﻫ

ﻣ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ار ﺎﻬﻧآ ﻪﻗﻼﻋ درﻮﻣ ﻒﻠﺘﺨ .ﺪﻫد

ﻧﺎﺑ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ شﻼﺗ ،ﻲﻳﺎﻴﺳآ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻚ

ﻲﻔﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

ﻮﺟو ﺨﺑ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ياﺮﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد گرﺰﺑ ناﺮﮕﻳزﺎﺑ زا يرﺎﻴﺴﺑ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ دراد د ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺶ

ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺲﻧاژآ .ﺖﺳا يژﺮﻧا ﻚﻤﻛ ياﺮﺑ ﺪﺤﺘﻣ ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ هﮋﻳو يﺎﻫ

يﺎﻴﺳآ ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ

يﺰﻛﺮﻣ ،

» حﺮﻃ يرﺎﻛ هوﺮﮔ «

لﺎﺳ رد ار بآ و يژﺮﻧا ﻪﻨﻴﻣز رد 1998

ﺗﺄ ﻛ ﺲﻴﺳ هوﺮﮔ .ﺖﺳا هدﺮ

زا ﻲﺘﺳﺮﻬﻓ حﺮﻃ

ﺎﻣﺮﺳ يﺎﻫ ﻪﻳ

يراﺬﮔ ﺎﻣﺮﺳ ياﺮﺑ ار ﻪﻳ

ﺲﻧاژآ ﻂﺳﻮﺗ يراﺬﮔ ﻚﻤﻛ يﺎﻫ

و هﺪﻨﻨﻛ

ﺎﺠﻳا ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺰﻛﺮﻣ ﻚﻳ د

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﺼﻴﺨﺸﺗ يﺎﻴﺳآ رد يژﺮﻧا و بآ ﻪﻨﻴﻣز رد ار يا

.ﺖﺳا هدﺮﻛ دﺎﺠﻳا يﺰﻛﺮﻣ ﺮﻫ زا ﺶﺴﭘ ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻚﻧﺎﺑ

،هﺪﻨﻨﻛ ﻚﻤﻛ رﻮﺸﻛ ﺢﻄﺳ سﺎﺳا ﺮﺑ ﺰﻴﭼ

ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺮﺑ رد ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ حﺮﻃ

ﻣ تﺎﺣﻼﺻا و يژﺮﻧا ﺶﺨﺑ يﺎﻫ هﺪﺷ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ رازﺎﺑ لﻮﺻا ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒ

.ﺖﺳا رﺎﻜﺘﺑا يﺎﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻚﻤﻛ يﺎﻫ

بآ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ﺶﺨﺑ رد هﺪﻨﻨﻛ دﺪﻌﺘﻣ

.ﺖﺳا

ﺎﭘورا ﻢﻴﻣﺮﺗ و ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻚﻧﺎﺑ EBRD)

1( ﻣ رد ﻞﻳﺎﺴﻣ نﺎﻴ رد ﺮﺘﺸﻴﺑ ،ﺮﮕﻳد

حﺮﻃ ﺖﻬﺟ رد يﺮﻬﺷ يﺎﻫ

ﻢﺘﺴﻴﺳ دﻮﺒﻬﺑ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ بآ ﻊﻳزﻮﺗ يﺎﻫ

ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ رد ﺎﭘورا ﻪﻳدﺎﺤﺗا حﺮﻃ

ﺎﻫ

ﻒﻠﺘﺨﻣ ي

ﻪﺑ ،بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ رد ﺮﻴﮔرد ﻲﻠﻛ ﻞﻜﺷ

ﻢﺘﺴﻴﺳ رد لﺎﺣرد يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ يا

، ﻢﺘﺴﻴﺳ و بآ يﺎﻫ

ﺖﻘﻓاﻮﻣ و ﻦﻴﻣز تﺎﻋﻼﻃا ﻪﻣﺎﻧ

ﻦﻴﺑ يﺎﻫ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ بآ ﻲﺘﻟود ﻦﻴﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺲﻧاژآ

ﻤﻟا ﻲﻠﻠ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ رد لﺎﻌﻓ هﺪﺤﺘﻣ تﻻﺎﻳا ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ لﺎﺳ زا بآ يا 1993

رد و ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮﻴﮔرد

ﻴﻣ ﻖﻓاﻮﺗ بﻮﭼرﺎﭼ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ نآ يﺎﻫدروﺎﺘﺳد نﺎ 1998

ﺎﻳردﺮﻴﺳ ﻪﻧﺎﺧدور رد ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺲﻧاژآ .ﺖﺳا

ﻦﻴﺑ ا ﻲﻠﻠﻤﻟا لﺎﺳ رد ار دﻮﺧ ﺰﻛﺮﻤﺗ هﺪﺤﺘﻣ تﻻﺎﻳ ﻌﺑ يﺎﻫ

ﺣﻼﺻا زا ﺪ يﮋﺗاﺮﺘﺳا رد ،ﻲﺳﺎﻴﺳ تﺎ

يﺎﻫ

هﺎﺗﻮﻛ ﻲﻠﻤﻋ تﺪﻣ سﺎﻴﻘﻣ رد ﺮﺗ

.ﺖﺳا هداد مﺎﺠﻧا ﻲﻠﺤﻣ يﺎﻫ

هﺎﮔوﺮﻴﻧ يزﺎﺳزﺎﺑ زا نﺎﻤﻟآ آ ﻲﻜﻳﺮﺘﻜﻟا يﺎﻫ

ﻚﭼﻮﻛ سﺎﻴﻘﻣ رد ﻲﺑ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ يرﻮﻬﻤﺟ رد

ﻲﻣ ﻲﻧﺎﺒﻴﺘﺸﭘ .ﺪﻨﻛ

رد ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﻪﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ﺪﺷر لﺎﺣ

هﺪﻨﻳاﺰﻓ ترﻮﺻ .ﺖﺳا دﻮﻬﺸﻣ يا

ﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ ياﺮ ﺎﭘورا ياﺮﺑ ﺪﺤﺘﻣ ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ

UNECE)

2( ﻪﻌﺳﻮﺗ و يرﺎﻜﻤﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ،

يدﺎﺼﺘﻗا OECD)

3( ﺎﭘورا نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ و EC)

هدﺮﻛ ﻖﻓاﻮﺗ ( ﺪﻧا

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﻛ ﻫ

رد ار دﻮﺧ بآ ﺶﺨﺑ يﺎ

ﮓﻨﻫﺎﻤﻫ ﺪﻳﺪﺟ ﺖﻛرﺎﺸﻣ ﺮﺘﭼ ﻚﻳ ﺮﻳز ﻨﻛ

زا ﺮﮕﻳد ﻲﻜﻳ .ﺪﻨ ﻦﻳا

يرﺎﻜﻤﻫ يﺎﻫ

،ﺪﻳﺪﺟ رﺎﻜﺘﺑا

1 . The European Bank for Reconstruction and Development

2. United Nations Economic Commission for Europe

3. Organisation for Economic Co-operation and Development

(14)

يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد بآ ﺶﺨﺑ ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ CAWSCI)

1( ﻪﻛ ﺖﺳا رد ﺑ ياﺮﺑ شﻼﺗ ﻪ

ﺖﺳد ﺖﻳﺎﻤﺣ

نﺎﻣزﺎﺳ ﻦﻳﺪﻨﭼ ندروآ ﻚﻤﻛ

ﻪﺑ هﺪﻨﻨﻛ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ اﺰﻓا و بآ يﺎﻫ ﻚﻤﻛ ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا ﺶﻳ

ﺎﻫ ا ﻦﻳا ﺎﺑ .ﺖﺳ -

،لﺎﺣ ﻪﺑ ﻣ ﺮﻈﻧ ﻲ ﺪﺳر فﺮﻃ ﻪﻤﻫ يﻮﻗ ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ و ﻦﺷور يﺮﺒﻫر ﺎﻫ

ﺑ ﻪ ترﻮﺻ ﺺﺨﺸﻣ دﻮﺟو

دراﺪﻧ ﺸﻛ ﺖﻛرﺎﺸﻣ عﻮﺿﻮﻣ . رد يرﻮ

ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻲﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﺪﻨﻳآﺮﻓ ﻚﻤﻛ يا

ﻖﻴﻗد ﺪﻨﻣزﺎﻴﻧ ﺰﻴﻧ نﺎﮔﺪﻨﻨﻛ

ﺖﺳا ﻦﻴﻤﻀﺗ و ﻲﺑﺎﻳزرا (European Strategic Intelligence and Security Center(ESISC),

25 May 2009) .

ﺖﻠﻋ ﻨﺗ يﺎﻫ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ ﻂﺑاور رد ﺶ

ﻦﻴﻳﺎﭘ رﻮﺸﻛ ﻪﺳ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ ﺞﻧﺮﺑ و مﺪﻨﮔ ،ﻪﺒﻨﭘ ﺖﺸﻛ ﺮﺑ ار دﻮﺧ يزروﺎﺸﻛ تاﺪﻴﻟﻮﺗ ﻪﻛ ﺖﺳد

هدﺮﻛ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻦﻴﻨﭼ ﻒﻟﺎﺨﻣ ،ﺪﻧا ﻪﺑ ﻪﻛ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻳﺎﻫ

.ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ ﺎﻬﻧآ ﻲﺑآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺒﺳ نﺎﻧآ ﺮﻈﻧ

ﺶﺷﻮﻛ نﻮﻨﻛﺎﺗ ﻪﺑور ﺖﺴﻜﺷ ﺎﺑ ﺎﻣا ،ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﻪﺤﻟﺎﺼﻣ ياﺮﺑ ﻲﻧﻮﮔﺎﻧﻮﮔ يﺎﻫ

ﺷ ور رﺎﻬﭼ .ﺖﺳا هﺪ

ﻦﻴﺑ دادراﺮﻗ ود .ﺖﺳا هﺪﻣﺎﻴﻧ رد اﺮﺟا ﻪﺑ ﻪﻛ هﺪﺷ ءﺎﻀﻣا ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺣﺮﻃ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﻲﻧاﺮﮕﻧ ﺐﺒﺳ ﻪﻛ ﻲ

ﻲﻣ نآ يور ﺮﺑ ﺰﻛﺮﻤﺗ هﺎﮔوﺮﻴﻧ ،دﻮﺷ

ﻳ ﺶﺨﺑ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ رد نﻮﻏار ﻲﺑآ قﺮﺑ يﺎﻫ ﺎﺗآﺮﺒﻤﻗ هﺎﮔوﺮﻴﻧ ﻢﻜ

يﺎﻴﻠﻋ ﺮﻴﺴﻣ رد ود ﻦﻳا ﺖﻳﺎﻬﻧرد .ﺖﺳا نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد لﻮﻛﺎﺘﺧﺎﺗ ﻲﺑآ نﺰﺨﻣ

ﻃ حﺮ ﻲﻣﺎﻤﺗ ًﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ﻢﻫ ﺎﺑ

نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﻲﻗﺮﺷ ﺶﺨﺑ ﻪﺑ بآ ﻪﺿﺮﻋ راﺪﻘﻣ

، ﻪﺑ ﻳو ﻢﻛ ﺪﻳﺪﻬﺗ ﺎﺑ ار ﻪﻧﺎﻏﺮﻓ هرد رد هﮋ ﻪﺑور ﻲﺑآ

ﻲﻣ ور .ﺪﻨﻛ

ﺮﻴﺧا ﻪﻧﻮﻤﻧ ود .دراﺪﻧ دﻮﺟو يﺮﻴﮔرد زوﺮﺑ نﺎﻜﻣا ،ﺪﻫﺪﻧ يور ﻲﻤﻬﻣ فﻼﺘﺧا ﻪﻛ ﻲﻧﺎﻣز ﺎﺗ ﻲﻣ ﻲﻣ بآ ﺮﺳ ﺮﺑ ﺶﻨﺗ ﻪﻛ ﺪﻫد نﺎﺸﻧ ﺪﻧاﻮﺗ د .ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد دﻮﺟو ﺪﻧاﻮﺗ

لﺎﺳ ر 2000 ﻚﻳ نﺎﺘﺴﻜﺑزا

ﻪﺘﻔﮔﺎﻧ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺎﺑ ﻲﻣﺎﻈﻧ رﻮﻧﺎﻣ وﺮﻤﻠﻗ رد ﻪﻛ) لﻮﻛﺎﺘﺧﻮﺗ بآ نﺰﺨﻣ ﺮﺑ لﺮﺘﻨﻛ يراﺮﻗﺮﺑ ياﺮﺑ يا

ﻦﻴﻣز يرﺎﻴﺑآ و دراد راﺮﻗ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﻲﻣ ﻦﻜﻤﻣ ﻪﻧﺎﻏﺮﻓ هرد رد ار يزروﺎﺸﻛ يﺎﻫ

.داد مﺎﺠﻧا ،(دزﺎﺳ

بآ يزﺎﺳﺎﻫر ﻪﻛ دﻮﺑ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﻪﺑ ضاﺮﺘﻋا ياﺮﺑ رﻮﻧﺎﻣ ﻦﻳا ﻼﻴﺳ يﺎﻫ

ﺪﻴﻟﻮﺗ ياﺮﺑ نﺰﺨﻣ زا ار ﻲﺑ

سرﺎﻣ رد .دﻮﺑ هداد مﺎﺠﻧا نﺎﺘﺴﻣز رد يژﺮﻧا 2008

دوﺪﺣ 150 ﻪﻘﻄﻨﻣ زا ﻚﻴﺟﺎﺗ ﺢﻠﺴﻣ ﻲﻳﺎﺘﺳور

ﻲﻣ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ زﺮﻣ زا رﺬﮔ ﺎﺑ ،هﺮﻔﺳا بآ نداﺪﻧ ﻞﻳﻮﺤﺗ ﺎﺑ ار ﺎﻬﻧآ عراﺰﻣ يرﺎﻴﺑآ ﻪﻛ ار يﺪﺳ ﺪﻨﺘﺳاﻮﺧ

ﻲﻣ ﺪﻳﺪﻬﺗ ﻚﻴﺟﺎﺗ نارادزﺮﻣ روز ﻪﺑ نﺎﻧآ ﻪﭼﺮﮔا .ﺪﻨﻨﻛ باﺮﺧ ،دﺮﻛ ﺐﻘﻋ ﻪﺑ رﺎﭼﺎﻧ

.ﺪﻧﺪﺷ ﻲﻨﻴﺸﻧ

فﻼﺘﺧا لﺎﺳ نﺎﻳﺎﭘ رد ﺎﻫ 2008

ﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ رﻮﺸﻛ ﻪﺳ رﻮﻬﻤﺟ يﺎﺳؤر ﻪﻛ ﻲﻣﺎﮕﻨﻫ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ،ن

1. Central Asia Water Sector Coordination Initiative

(15)

بﺎﻴﻏ رد نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ نﺎﺘﺴﻜﺑزا

، جوا ﻪﺑ ،ﺪﻨﺘﻓﺎﻳ ﺖﺳد زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ ،بآ ﻪﻠﺌﺴﻣ هرﺎﺑرد ﻲﺘﻘﻓاﻮﻣ ﻪﺑ

يرﺎﻜﻤﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ﺐﻴﻛﺮﺗ زا ار دﻮﺧ جوﺮﺧ نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﺮﺑاﺮﺑ رد .ﺪﻴﺳر ﻗا يﺎﻫ

يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘ

ﻪﺑ ﻲﻠﻳﻮﺤﺗ زﺎﮔ ﺖﻤﻴﻗ ﺶﻳاﺰﻓا و نﺎﺘﺴﻴﻜﺟﺎﺗ يور ﺮﺑ دﻮﺧ يﺎﻫزﺮﻣ ﻦﺘﺴﺑ ﺎﺑ و دﺮﻛ مﻼﻋا ﺎﻴﺳاروا داد نﺎﺸﻧ ار دﻮﺧ ﻒﻟﺎﺨﻣ ﻊﺿﻮﻣ ﺰﻴﻗﺮﻗ و ﻚﻴﺟﺎﺗ نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ (European Strategic Intelligence

and Security Center(ESISC), 25 May 2009) .

ﻪﺠﻴﺘﻧ

ﺲﭘ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا ﻲﺷﺎﭘوﺮﻓ زا

، ﻒﻴﻌﺿ دﺎﺼﺘﻗا يرﻮﻬﻤﺟ

ﻞﻴﻜﺸﺗ يﺎﻫ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ هﺪﻨﻫد

ﺪﺷ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﻪﻤﻫ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ .

ﺑ دﻮﺑ هﺪﺷ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫ ﺮ

ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﻦﻳا زا ﻲﻜﻳ .درﻮﺧ ﻢﻫ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺎﻫ

هﮋﻳو ﻲﺗﺎﻴﺣ ﺖﻴﻤﻫا ﻪﻛ دﻮﺑ بآ ﻊﻳزﻮﺗ و ﻦﻴﻣز ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻌﻴﺒﻃ .دراد يا

رد ﻪﻛ ﻲﺘﺸﻛﺮﻳز يﺎﻫ

ﺒﻨﭘ ﺖﺸﻛ ﺮﻳز ﻪﺑ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ رد و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﺖﺸﻛ رد و ﻪ

ﻪﺑ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ ﻲﻠﻴﺧ يﺎﻫ و زﻮﺨﻟﺎﻛ ترﻮﺻ

نﺎﻣﺎﺳ زﻮﺧوﺎﺳ ﻪﺑور ﻞﻜﺸﻣ ﺎﺑ دﻮﺑ هﺪﺷ ﻲﻫد

ﺪﻨﺘﺷاد زﺎﻴﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻪﻛ ﻲﺑآ ﺖﻬﺟ ﻦﻳا ﻪﺑ .ﺪﺷ ور

بآ يرﻮﻬﻤﺟ زا ﻪﻛ ﺪﻧدﻮﺑ يزﺮﻣاﺮﻓ يﺎﻫ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﻪﻘﻄﻨﻣ قﺮﺷ رد نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ يﺎﻫ

ﻲﻣ يرﻮﻬﻤﺟ .ﺪﺷ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ) نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا يﺎﻫ

ﺎﺑ ﻪﭼﺮﮔا (ﺮﺗﻻﺎﺑ ﻲﺒﺗاﺮﻣ رد نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ

ﻪﺑور بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﺒﻤﻛ .ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻨﻏ (زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ) ﻲﻨﺑﺮﻛورﺪﻴﻫ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻣا ،ﺪﻨﺘﺴﻫ ور

ﻊﺑﺎﻨﻣ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا يدﺎﺼﺘﻗا مﺎﻈﻧ رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا .ﺪﻧراﺪﻧ يژﺮﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﻲﻣ ﻪﻟدﺎﺒﻣ ﻢﻫ ﺎﺑ ار يرﻮﻬﻤﺟ نﻮﻨﻛا .ﺪﻧدﺮﻛ

ﻨﻣ ياراد يﺎﻫ ﺎ

ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺎﺑ ﻲﻨﺑﺮﻛورﺪﻴﻫ ﻊﺑ و ﺪﻴﻟﻮﺗ و يراﺬﮔ

ﺎﺻ و شوﺮﻓ توﺮﺛ ﻪﺑ زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ تارد

ﺖﺳد ﻲﻳﺎﻫ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ياﺮﺑ مزﻻ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﻪﺘﻓﺎﻳ

و ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ

ﻲﻣ ﻪﻣادا ار دﻮﺧ ناﺪﻧوﺮﻬﺷ ﻦﻴﺑ توﺮﺛ ﻊﻳزﻮﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ )يژﺮﻧا نوﺪﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣرد .ﺪﻨﻫد

ﻘﻄﻨﻣ ﺮﻴﻘﻓ رﺎﻴﺴﺑ ﻲﺳﺎﻴﺳ ﺪﺣاو ود ﻪﺑ (نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ﻞﻳﺪﺒﺗ ﻪ

هﺪﺷ يژﺮﻧا ﻦﻴﻣﺄﺗ ياﺮﺑ لﺎﺣ ﻦﻳا ﺎﺑ ﻪﻛ ،ﺪﻧا

يرﻮﻬﻤﺟ ﺮﮕﻳد زا نآ تادراو و زﺎﻴﻧ درﻮﻣ ﻢﻫ يﺎﻫ

زا يدﺎﻳز ﻎﻟﺎﺒﻣ ﺪﻳﺎﺑ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود نﺎﻤﻴﭘ

ﻪﺟدﻮﺑ ﻒﻴﻔﺨﺗ زا يژﺮﻧا ﺖﻓﺎﻳرد و تادراو ياﺮﺑ و ﺪﻨﻫد صﺎﺼﺘﺧا ناﺪﺑ ار دﻮﺧ كﺪﻧا يﺎﻫ ﻢﻫ ﻲﻳﺎﻫ

)ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ رادرﻮﺧﺮﺑ دﺎﻳ ﺪﻳﺎﺑ

ﻪﻛ ﺪﺷ روآ ﻪﺑ ﺰﻴﻧ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا هرود رد نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ

ﺐﺒﺳ

.(ﺪﻧدﻮﺑ ﺮﻴﻘﻓ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫﺎﻨﺑﺮﻳز ﻦﺘﺷاﺪﻧ يرﻮﻬﻤﺟ دﺮﻜﻳور ﻦﻴﺑ ﻦﻳا رد

نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ يﺎﻫ

لﺎﺳ زا ﻪﻛ ﺪﻧدﺮﻛ حﺮﻃ ار ﻲﻋﻮﺿﻮﻣ ﺎﻬﻧآ .دﺮﻛ ﺮﻴﻴﻐﺗ ﻪﻠﺌﺴﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ 2005

ﺶﻴﭘ .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ور

ﻲﻠﻋ مﺎﻣا ﺲﻴﺋر نﺎﻤﺣر رﻮﻬﻤﺟ

لﺎﺳ ﻪﻛ داد دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 2005

ﻲﻧﺎﻬﺟ لﺎﺳ