بررسی تأثیر تزیینات نگاره های بازمانده از مانویان در تزیین قرآن های قرون اولیه اسلامی موجود در موزه قرآن امام رضا (ع)

رد نایونام زا هدنامزاب یاه هراگن تانییزت ریثأت ی�سررب هزوم رد دوجوم یملا�سا هیلوا نور�ق یاه نآرق ن�ییزت

*)ع( اضر ماما نآرق

2دابآزوریف روپقداص لضفلاوبا ،^1**یزاریش رغصا یلع .ناریا ،نارهت ،دهاش هاگشناد ،رنه هدکشناد ،رنه شهوژپ هورگ رایداتسا ¹ .ناریا ،نارهت ،دهاش هاگشناد ،رنه هدکشناد ،رنه شهوژپ دشرا سانشراک ² )91/4/11 :ییاهن شریذپ خیرات ،9. /9/27 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ هک دندش رادروخرب یبسن یدازآ زا نرق نیدنچ تدم هب ناریا رد رگید نایدا ریاس دننام نایونام ،ملاسا تیمکاح زا سپ هرهب ناریا هژیوب دیدج یاه نیمزرس فلتخم یاه هبرجت زا ،دیدج تّیمکاح ،دیدرت نودب و دندوب دیدج نامکاح اب لماعت رد نف و تنس ،ملاسا شرتسگ اب و رورم هب .دنداد رارق ناناملسم تمدخ رد ار دوخ رنه نایناریا هک دوب ماگنه نیمه رد .درب یم رد یراک بیهذت و نییزت نف هک یروط هب ،تفرگ رارق ،نایناریا هتــشذگ رنه زا ریثأت هب میرک نآرق تباتک بیهذت و نییزت ،ینآرق تانییزت رب یونام یاه هراگن ریثأت یسررب اب ات دراد نآ رب یعــس شهوژپ نیا .تفای لااو یماقم ،ناریا رنه یملاــسا راودا یاه یگژیو نتفای ،شهوژپ نیا فده .دیامن یــسررب ار دعب یاه هرود رد نآ لماکت و لاقتنا و دوجوم یرنه قیمع تاطابترا یرجه مشش ات لوا نرق زا میرک نآرق یطخ یاه هخسن نییزت رد یونام رنه ۀتفر راک هب رصانع عون زین و ینییزت ،یریوصت هب تاعلاطا یروآدرگ ۀویــش و یلیلحت –یفیصوت تروص هب قیقحت نیا شور .دــشاب یم )ع( اضر ماما نآرق هزوم رد دوجوم .تسا ینادیم و یا هناخباتک تروص

یدیلک یاه هژاو .)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،یونام رنه ،ینام ،یملاسا رنه ،نآرق يطخ ياه هخسن

هیلوا نورق یاه نآرق نییزت رد نایونام زا هدنامزاب یاه هراگن تانییزت ریثأت یسررب" :ناونع اب مود هدنراگن دشرا یسانشراک ۀمان نایاپ زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا هدیسر ماجنا هب دهاش هاگشناد رنه هدکشناد رد 1390 لاس رد هک دشاب یم ،")ع( اضر ماما نآرق هزوم رد دوجوم یملاسا E-mail: A.Shirazi41@yahoo.com ،021 - 66723337:ربامن ،021- 66741880:نفلت :لوئسم هدنسیون **

لوزن ودب زا ،ناــسنا نادواج ۀیامرــس و یهلا ملاک ،میرک نآرق هدوب نیملــسم صاخ هجوت دروم هراومه ناگدنیآ و رضاح رصع ات دیدرونرد ار اهزرم ،هاتوک رایــسب یتّدم رد یهلا ملاک .دوب دهاوخ و ار ناگدازآ بولق و دش هدرتسگ راوجمه یاه نیمزرس رسارس رد و ،ینامسآ باتک نیا هب نیملسم یگتفیــش .تخاس شیوخ رخسم و نابتاک اذل .تسا یهلا ملاک یــسانش ییابیز نوهرم یدایز دح ات ظفل و انعم ییابیز ات دندرک شلات زاغآ نامه زا ناملــسم نابّهذُم یسیونشوخ ،رذگهر نیا زا و دنزاس یلجتُم زین نآرق تروص رد ار یگتسیاش ات ،دندناــسر لامک هب سدقم باتک نیا رد ار بیهذت و یارب زاغآ نامه زا ناناملسم .دنشاب هتشاد ار یهلا ملاک لاقتنا رتهب هک ییاج ات ،دندوب لیاق یصاخ تیمها میرک نآرق نییزت و تباتک راک هب دوخ تساوخ و فده قباطم ار یگنهرف یاهدرواتــسد نیا کی ناونع هب یرنه راثآ قلخ رد یونام رکفت هک تفگ دیاب .دنتفرگ و تایآ اب هک یناملــسم دنمرنه تّینهذ رد صاخ ینافرع درکیور

تبرغ ساــسحا .تفای موادت ،دوب اتــسار مه و تهج مه قح ملاک زا شیوخ دوجو ریهطَت و وسارف هب رفس هــشیدنا و یدام ناهج رد رد ناوت یم یونام رکفت یاه هزومآ موادت ناونع هب ار یکاخ تاــیح میرک نآرق بیهذت و نییزت رــنه رد صوصخ هب یملاــسا رنه راثآ ،یبهذم میلاعت اب اــه هراگن یهارمه ِتلصخ .دومن هدهاــشم ررکم نیا .تسا هدوب یونام دنمرنه ۀــشیدنا نطَب رد هک تــسا یتلصخ زا نآ لاقتنا و ینام بهذم یرنه یاه یگژیو و اــه تلصخ و نید خــسن نییزت رد صوصخب ،میرک نآرق تباتک رد یرنه راثآ قیرط تسا نآ ددصرد شهوژپ نیا .دوــش یم هدید روفو هب ینآرق یطخ رب نآ ریثأت و نایونام زا هدــنام یاج هب راثآ یقیبطت هــسیاقم اب ات و اه یگژیو ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم رد دوجوم یاه نآرق تاــنییزت .دهد ناشن ار قوف ینییزت رصانع

تّیونام و ینام

هداز یناریا یرابت زا م216 رد هک ،تسا یونام شیک راذگ هیاپ ینام یراذگ جات اب نامزمه ،م 240 لاس رد .)145 ،1382 ،نسنتسیرک(دش نامه رد و تخادرپ یهلا یاهروتسد و ماکحا غیلبت هب ینام ،لوا روپاش ،1381 ،میدن نبا( تفگ کرت ار ناریا روپاش روتسد هب و موکحم نامز .دیمان يهلا رارسا هب هاگآ و ينامــسآ ربمایپ نیرخآ ار دوخ يو .)582 شناگیاسمه و ناریا ياهزرم رد دوجوم نایدا همه زا يقیفلت وا میلاعت نید ،ایند طاقن يصقا هب ناریفس نداتسرف و رفس اب تشاد رظن رد و دوب وا تیلاعف هنماد لوا مارهب ندیسر تردق هب اب .دهد شرتــسگ ار دوخ دیدرگ ينادنز و هدش تعدِب هب مهتم ،م276 لاس رد تبقاع و دش دودحم )1ریوصت(دیسر لتق هب نادنز نامه رد زور دنچ زا سپ يا هتفگ هب انب و .) 44 ،1380 ،هرکد(

بذج دوخ نییآ هب ار یرایسب دارفا تسناوت ناوارف یاهرفس اب ینام یقیسوم و ابیز یاه یشاقن اب ،یو یاه هتشون هکنآ صوصخ هب .دیامن هب ار هقطنم ره گنهرف یوب و گنر ،دوخ یریذپ فاطعنا اب و دوب هارمه . )41 ،نامه(تفرگ یم دوخ رایسب هفسلف مهف نتخاس ناسآ يارب ينام هک دنا هتفگ نینچمه شقن اه گنر و اه حرط ۀلیسو هب ار اهنآ درجُم میهافم ،دوخ نییآ لکشم يم نایب ار شیوخ نید هعیبطلاءاروام تمکح بیترت نیا هب و هدرک يم .)9-5 ،1354،يدیوجت(تسا هدومن کی و هیحان کی رد طقف قباس نایدا« :تــشاد هدیقع دوخ ینام همه و یحاون همه رد هک تسا نانچ نم نید یلو دنتشاد دوجو نابز ،1352 ،ینوریب( »دوش یم میلعت رود کلامم رد و هتفای راشتنا اه نابز مه ندرا نیمزرس ات ینام تایح رخاوا ات تّیونام ۀرتسُگ .)310- 309 ار دوخ تیعقوم هک یتشترَز نادبوُم تلامح ربارب رد ماجنارس اّما .دیسر .)33 ،1383 ،ییارخفریم( دروخ تسکش ،دندید یم رطخ رد

یونام رنه

.تــسا تیمها زئاح ظاحل ود زا نایونام صوصخ رد هــعلاطم اب .یرنه ظاــحل هب یرگید و یونام یــنیب ناهج ظاحل هب یــکی ادج یونام رــنه هک ،میوــش یم هجوتم باــب نــیا رد شــهوژپ

همدقم

.ق.ه 537 دودح ،)تومد( یدیعسوبا همانهاش ،ینام ندش هتشک -1 ریوصت )یسابع اضر هزوم ،نارهت( :ذخأم

دروم رد هــک هچنآ و تــسین یوــنام یــنیب ناهج و هــشیدنا زا و اهنآ ندوــب یطاقتلا ۀــصیصخ ،تــسا هجوت بــلاج ناــیونام 13 ،1378 ،پوپ(دــشاب یم یونام رنه رب تیصوصخ نــیا ریثأت هعاــشِا یارب هک ،تــسا ینادنمرنه رامــش رد دوخ ینام .)14 - یــسیونشوخ ،یــشاقن هب تــسد ،دوخ شیِک یاــقب و ظــفح و )بیهذت رــنه یارب نایونام هژــیو حلاطصا( یراگــن ناگــیبَن و ۀرابرد نایدلاا نایب باتک رد .)40، 1381،روپ لیعامــسا(دوب ْهدز یرگتروص تعانِص رد داتسا دوب یدرم نیا و « :تــسا هدمآ ینام ناهرب و درک یوعد ناغُم نایم رد .دومن روهظ روپاش راگزور هب و و یرگریوصت تیمها نیاربانب .»دوــب یرگتروص و ملق تعانص وا نوچ ،ایلاافک باتک رب انب هک دوب هزادنا نادب ات ینام دزن ¹گــنژرا رازآ و هجنکش نامز ینیب شیپ اب وا ،دش کیدزن ینام گرم نامز .)11 ،نامه( »مــیرگ یم دوخ یاه هراگن رب« :تفگ نــینچ دوخ نرق هس دودح رد -ینام نییآ روهظ زاغآ نامه زا یونامرنه ،نییعت یارب یدرــبراک یلماع ناونع هب - ملاــسا روهظ زا شیپ نییآ لوصا نایب و طبض و تبث و نآ یاــه هزومآ غیلبت و هــیجوت نییآ هکنیا مغر یلع لــیلد نیمه هب .دــش هتفرگ راک هب روکذم یونام رنه ،نآ زا ســپ و اه تدم اــت یلو ،تفر ناــیم زا یــنام رامش هب رادیاپ و ایوپ یورین ناونع هب یناریا گنهرف رد نانچمه يشاقن رنه هب نایونام هجوت اما .)13 ،1384 ،تیاک میلک(تفر یم گنژرا ،ينام روصم باتک هک يا هنوگ هب دوب اهرنه ریاــس زا شیب ۀچابید رد ²دمحم تسود .تفر يم رامش هب شنید هزجعم ناونعب مدرم هکنآ زا سپ« :تسا هتــشون هطبار نیا رد ازریم مارهب عقرم دش لوغــشم يــشاقن هب يراغ رد وا ،دندرک هزجعم بلط ينام زا ناسنا تروص اجنآ رد هک:تخاس رهاظ ار نآ لاــس کی زا سپ و هب لقع ۀنیآ رد زج هک لاکشا عاونا و رویط و راجــشا و تاناویح و ملاع رد نامگ و مهو ِرّو ُص رد زج و تسب ناوتن تروص لایخ ۀدید لیام( »درک رّوصم و شقنُم ،تسشن دناوتن ناکما ۀحفص رب نایع .)268 ،1372،يوره ،دوب یراک بیهذت ناــیونام ياه باتک ياه يگژیو هــلمج زا هب ار هجوت هک تــسا هدوب نآ رنه هفیظو« :هک دندوب دقتعم اریز دزن هک يبهذم ياه باتک یراک بیهذت .»دیامن بلج رتلااب ملاوع ندرکدازآ شیامن زا يا هــنحص تقیقح رد ،هتــشاد جاور نایونام نایونام هار نیا رد هک ،تــسا هتفر يم رامــش هب يیانــشور و رون لاط نوچ ییاهبنارگ تازلف زا دوخراثآ رد يئانــشور شیامن يارب زا ریثأت هب و اهدعب ینییزت هویش نیا همادا و ،دندرک يم هدافتــسا راکب ینآرق تایآ نییزت تهج رد و یملاــسا ۀرود رد ،یونام رــنه خــسُن رد یهایگ یاه هیارآ .)32 - 31 ،1354 ، يدیوجت( تــفر ار نآ یــشاوح همه و دور یم ناونع زا رتارف بلغا ،یونام یــطخ هک ینلِه ننُس رد هک دوب یدرگِش نیا و دریگ یم ارف گرب و لگ بیرغ ًلاماک ،تشاد دوخ هرطیِس رد ار یبرغ یایسآ و اپورا نییزت ییارآ باتک رنه دراو ،دراد یونام رنه هک ینکفا حرــط یلو .دوب .)11 ،1376،یبماه( دوب هدش ناریا حیرص و دنُت یــشاّقن راثآ رد گنر و یحارط ،یونام یرنه رد یا هزوریف یبآ ۀنیمز رد یــناوغرَا ،زمرق یاه گنر زا وُلمَم راــثآ و و لاج یارب ناوارف یلاط و هرقن هارمه هب اهزبــس عاونا و داــش و

یاه یشاّقن زا یرایسب ینام هک ییلاط درز گنر .تــسا عــشعشت ،ییاناد ،ینشور ،رون دامن هک تسا یگنر ،تسارآ یم نآ اب ار دوخ رب ،نیرهنلا نیب و نارــیا رد نینچمه .تــسا ینزو یب و تــفرعم نهذ و هدــش یدایز دیکأت یونام ینییزت یاه هیام شــقن و نــف و یبهذم میهافم اب یاه هراگن اب بــسانم ار نآ یملاــسا ۀحیرق و یرگراگن بتکم یطخ خسن رد دوجوم یاه هراگن لثم .دومن ینید مسجم نآ رد یا هفــشاکم شمارآ و افص هک ،میرک نآرق و دادغب رد زکارم نیرت مهم زا یکی دیاش .)68 ،1384 ،تیاک میلک( تسا هب خیرات رد هک دوب هفوک رهش ،دادغب سیسأت زا لبق و ملاساردص نانچ و هتفای یصاخ تیمها یناــساس ندمت اب ندوب طوبرم تّلع لوبق زا سپ ،ینام نید ناوریپ ًاصوصخم و نایناریا« :دنا هتفگ هک تقو نامکاح تمدخ رد و دنا هدمآدرگ قارع روشک رد ملاسا نید »دنتخادرپ یم ینآرق یطخ خسن بتاک و رابرد یــشنم ناونع هب .)426 ،1379 ،تشرس کاپ(

ینآرق تانییزت اب یونام رنه طابترا

کبــس ،یونام رنه زا هدنامزاب یاه هراگن رد هجوت لباق ۀتکن رد هلمج زا ،یملاسا نارود رد ًانیع هک تسا شقن اب طخ بیکرت هک یروط هب .دوش یم تاعارم کبس نیا ،نآرق یطخ خسن نییزت یرنه راثآ هعومجم رد و دعب یاــه هرود رد اه هراگن نیا تارــیثأت نورق یاه نآرق بیهذت و نییزت رنه رد ًاصوصخم ،یملاــسا هرود نآرق بیهذت و نییزت رنه اریز ،ددرگ یم هدهاــشم یملاسا هیلوا هک یملاسا یاهرنه رگید یگدنلاب و دــشر یارب دوــش یم ییوگلا زا یعیــسو ۀرتــسگ رد ار دوخ یعقاو هاگیاج رنه نیا زا ریثأت هب خسن زا یکی یور رب نینچمه .دنروآ یم تــسدب یملاسا یاهرنه ناشخرد گنر هب نتم زا رت تــشرد ناونع هک هدــش هدید یونام شیارآ ینیئزت گرب و هخاش اب و هدش هدیشک جنرت نایم رد نیّرز تقد اهنآ رد هک یونام یاه هراگن رگید و قوف ۀنومن .تــسا هدش نییزت رنه دای هب ار صخــش ،هتفر راک هب یا هداعلا قوف تفاطل و

نایونام ینییآ مسارم -2ریوصت ،وچوخ ؛)هدنناوخ و ناگد�نزاون(

.ق.ه 3 و2 /م 9 و 8 ۀدس ،نافروت )157 ،1384،تیاک میلک( :ذخأم

رنه زا رثأتم هک ،دزادنا یم یملاــسا هیلوا نورق رد ییارآ باــتک و .)2 ریوصت(دوب هدمآ دوجو هب یونام یونام کورتم دبعم کی لخاد زا هک یراوید یــشاقن دنچ«

و گنر ،بــیکرت رظن زا هدــمآ تــسد هب نافروت یاــه هناریو رد یطخ خــسن و یناریا نارگراگن راثآ اب ییاه تهابــش ،اه هیام شقن نایونام کدنا رامــش هک تــسا نآ لیلد و دهد یم ناــشن ینآرق یرنه تراهم ،ملاسا تموکح تحت یاه نیمزرــس رد هدنام یقاب هــشاکع( »دنا هداد رارق یملاــسا نایاورنامرف رایتخا رد ار دوــخ .)56 ،1380،

م�شش ات لوا یاه هد�س یطخ یاه نآرق )ع( اضر ماما نآرق ۀزوم رد دوجوم یرجه

90 هب کیدزن ،)ع( اضر ماما رهطم مرح رد نآرق ۀــنیجنگرد دلج 10 و عقرم دلج 14 ،یرغنــسیاب نآرق گرب 8 ،نآرــق دلج بوسنم نآرق جنپ ،نایم نیا زا .دوش یم یرادهگن ینغور و یکلا یور رب یفوک طخ هــب ییاه نآرق لماــش هک ،)ع( راهطا همئا هــب نیسح ماما ،)ع( نسح ماما ،)ع( یلع ماما هب بوــسنم و تسوپ سابع هاش طــسوت ًارثکا هک )ع( اضر ماما و )ع( داجــس ماما ،)ع(

نیا رتشیب .تسا هدــش ادها یوضر سدق ناتــسآ هب یوفص لوا زین گنر هریت طاقن و بارعا ِتهج ³فرگنــش طاقن یاراد اه نآرق رد دوجوم یاه نآرق دادعت لک زا نینچمه .دــشاب یم ماجعا ِیارب یاه هدــس هب طوبرم هخــسن 42 دودح ،)ع( اضر ماما نآرق ۀزوم طوبرم هنیجنگ نیا یفقو نآرق نیرت یمیدق .دشاب یم یرجه هّیلوا نب روصنم مساقلاوبا طسوت هک تــسا م1002/ق.ه 393 لاــس هب هدیدرگ فقو یونزغ دوعسم و دومحم ناطلــس ریزو ⁴ریثک دمحم سیفن رایسب یاه نآرق هعومجم نینچمه .)تسار 3 ریوصت (تسا رد هدش هتشاذگ شیامن هب راثآ رگید زا ،قاّرو نیــسح نبا نامثع یرجه مجنپ نرق هب طوبرم اــه نآرق نیا .دــشاب یم هنیجنگ نیا .)پچ 3ریوصت(دنا هدش هتشون ⁵لوکشم یفوک طخ اب و یرمق

یاه نآرق رد هتفر راک هب ینییزت یاه یگژیو موس ات لوا نورق

تسا یاهزادنا ات نورق نیا رد نآرق بیهذت و نییزت تّیمها ازریم مارهب عقرُم رــب هک یا هچابید رد ،بتاک دمحم تــسود هک هک تسا هدمآ نینچ رابخا رد و« :دروآ یم نینچ ،تــسا هتــشون رشبلاوبا ،دــش میظع رما نیا یناب و تــشون طخ هک یــسک لوا تنیز بیهذت و شقن هب هک یــسک لوا زین و ... و للها یــفص مدآ نینموملاریما ترــضح دندــش بیحرتلا مزلا ملاک تباتک یازفا یاه نآرق تانییزت .)262، 1372 ،یوره لیام( »...دندوب )ع( یلع يــسدنه ياه شقن هب رصحنم رتــشیب و يفوک طخ هب نورق نیا هتفر لامک هب ور دعب ياه هرود رد اه شقن نیمه هک تسا هداــس نف يناساس و یونام يزاــس گرب و لگ ۀویــش زا يریگ ماهلا اب و .)4ریوصت( )9-5 ،1354 ،يدیوجت( تسا هدروآ دیدپ ار بیهذت نییعت روــظنم هب ادتبا رد مــیرک نآرــق ⁶بیهذت و نــییزت

ًابلاغ و ،دــش هتفرگ راک هب اهءزج و ⁸تایآ عیطقت و ⁷اه هروــسرس .تفرگ یم رارق هدافتــسا دروم باتک ینایاپ و نیزاغآ تاحفص رد کی رب لمتــشم و هداــس ینییزت شوقن یاراد بلغا اه هروــسرس

یفقو نآرق -3ریوصت .ریثکدمحم )30 ،1347،یناعم نیچلگ(:ذخأم

نبا نا�مثع نآرق -3ر�یوصت .قاّرو نیسح ناتسآ ۀناخباتک ،دهشم( :ذخأم )70 ۀرامش ،سدق

هتفر راکب تانییزت -4ر�یوصت ینآرق تایآ یاهتنا و اد�تبا رد ریوصت ،م 8 و7 /ق.ه2 و 1 ۀدس رد هد�ش تباتک : لااب ۀخ�سن خ� َسُن ریواصت .سنوت ناوریق .هنیدم رد هدش تباتک :نییاپ )34 -29 ،1379 ،یلیلخ( :ذخأم

رَز ه�ب هرو�س ر�س -5ریوصت جنرت شقن هب نّیزم و رادریرحت هب بوسنم ،یمیل�سا حرط اب .)ع(اضر ماما ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم ) 1586 ۀرامش ،)ع( اضر

ملق اب ار تایآ ددع و نیوانع و دوب اه هروــسرس یــشاوح رد جنرُت صخشم ناونع زا فرگنــش یاه گنر اب ار⁹ماجعِا و بارعِا و نیّرز نارفعز ای زبس و زمرق گنر اب ار فورح یاه هطقن و دنتخاــس یم .)5ریوصت()21، 1377،زــگنیل(دنا هدومن یم صخــشم لاط بآ و بیهذت دنمرنه هک دنک یم راکشآ ینآرق بیهذت یسررب نینچمه ییارآ هحفص رد ار هحفص ۀیلوا رداک هک تــسا یــسک نامه راک .)21 ،1379،یلیلخ(تسا هدرک یم میسرت یدومع و یقفا

یاه نآرق رد هتفر راک هب ینییزت یاه یگژیو ق.ه مشش ات مراهچ نورق

لحارم یرجه موس ات لوا ۀدس هب تبسن نورق نیا یاه نآرق هدومن یط تانییزت و شوــقن عونت ظاحل هب ار یقرت و تفرــشیپ و شوقن یربراک ظاحل زا یا هتفرشیپ یگتفای لماکت تمــس هب و هدس یاه نآرق یلک یاه یگژیو زا یخرب .دنور یم شیپ تانییزت :زا دنترابع نییزت و تباتک ظاحل هب ق.ه مشش ات مراهچ نیا رد زونه یئزج دربراک اب یفوک طخ هب ینآرق تــباتک -1

.)7ریوصت( دراد همادا نورق رد هدــش تباتک یاه نآرق رد زومآریپ طــخ زا هدافتــسا -2

.تسا هتشاد دربراک ،ناریا نرق نیا رد ینآرق تایآ نایم رد ینییزت شوقن زا هدافتسا -3

.)7ریوصت( تسا هتشاد دربراک ثلث طخ هب یاه نآرق زا یخرب رد یفوک طخ یرــیگراکب -4

.)8ریوصت(دوش یم هدید اه حولرس و هروسرس ،نیوانع رد اب هدس ود نیا یاه نآرق رد هتفر راک هب تانییزت رتــشیب -5

.)7ریوصت( تسا یسدنه شوقن هب یاه نآرق رد هروــسرس بیهذت و یــجنرت یاه ناــشن -6 ،1379 ،تشرس کاپ( )7 ریوصت( تسا هتشاد دربراک یفوک طخ

.)114 و هدش رتشیب نآرق تباتک رد خسن و ثلث طخ هب شیارگ -7

.)8 ریوصت(تسا رتدایز ،همجرت اب یاه نآرق بیهذت تروص هب و ،¹⁰ریعشت و سیمخت تایآ نایاپ میلاع -8 یشاوح ای و تایآ نایاپ رد¹²هسمش کی لکش هب ًاتدمع و ¹¹ع ّصرم و رد راد هدجس یاه هروس رد »هدجس« ۀملک زین .دــشاب یم تاحفص .)6ریوصت(دنا هدش هتشون ع َّصرم ِبِّهذم رداک کی لخاد ناــمز مــه هــک ق.ه 6 و 5 نورــق بــیهذت یاــه یگژیو زا هحولرس ۀحفص کی رد هک تــسا نیا ،یقوجلس نارود اب تــسا زا یضعب رد و تــسا عونتم اه هحولرس یحارط و دوــش یم هدید دهد یم لیکــشت ار نتم ۀنیمز هتفرگ تروص هک ینییزت دراوــم شقن .تسا یــسدنه لاکــشا و اه هــسمش نورد ییاه هتــشون و همادا مه دــعب هب نآ زا و هدــش نایب هرود نیا رد هــک یدــیدج و فورح یریگرود عقاو رد هک تسا یا هلاه لماــش ،دنک یم ادیپ هحفص هلاه نیا جراخ رد .دنتــسه ناولا ای ییلاط گنر اب مــیلاع رت هتسجرب هتشون هک یروط هب ،تــسا هدش رُپ یمیلــسا شوقن اب یدنب میسقت .)432 ،نامه(دیامن یم هولج هدــش نییزت ۀنیمز زا یهاگ ناونع .تفای همادا نورق نیا رساترس رد هنیمز یشخب هــس

رد ییاه ثلثم هک تفرگ یاج هدیشک شوگ شــش کی نورد رد هدیشک لباقتم ۀحفص ود رد اه لصف ناونع مه یهاگ .تشاد ایاوز عجرم رد ،تــشاد یعرف هجو هک ناونع زا شخب نآ ای و دــش یم .دش یم هتشون لصفرس دوخ یناتحت ۀیــشاح زا جراخ رد یئازجم

.یا هیشاح بیهذت و تایآ لصاوف یاه هناشن -6ریوصت )4680 ۀرامش ،یوضر سدق ناتسآ هناخباتک ،دهشم( :ذخأم

.م11/ق.ه5 ۀدس لیاوا ،یا هیشاح جنرت اب هارمه بهذم ۀبیتک ود -7ریوصت )4680 ۀرامش ،یوضر سدق ناتسآ هناخباتک ،دهشم( :ذخأم

.م11/ق.ه 5 ۀدس رخاوا ،یریعشت یدنب هرگ اب بّهذم و ع ّصرم یا هبیتک -8ریوصت )4640 ۀرامش ،یوضر سدق ناتسآ هناخباتک ،دهشم( :ذخأم

نیرخآ رد ار لصف رس نییزت دعب راودا و یقوجلــس هرود نابهذم )7ریوصت(دندرک یم یزــیمآ گنر لبق لــصف تاملک ای و هــملک .)238 ،1378 ،پوپ(

راثآ یقیبطت ۀسیاقم و یسررب

لوا هتــسد :ی�سدنه شوقن ه�سیاقم و ی�سررب )فلا اب و هدرک وجتــسج یونام رنه رد هک ار یــیاه نییزت و لاکــشا زا دوجوم )ق.ه مــشش ات لوا نرــق لماــش( هیلوا نورق یاــه نآرق یــسدنه لاکــشا ،میهد یم قیبطت )ع(اضر ماما نآرــق ۀزوم رد یسدنه شوقن تروص هب یــسدنه لاکشا یدنب میسقت .دنتــسه یقیبطت ۀسیاقم و یــسررب رد هک هدوب ینارود و راد هیواز ،هداــس )ع( اضر ماما نآرق ۀزوم یاه نآرق تاــنییزت اب یونام یاه هراگن ریوصت زا یا هعطق ،9 ریوصت یــسررب رد .دوــش یم هتخادرپ نادب کی ره بیترت هب ناناد یقیسوم ،روتاینیم نیا رد هک ،هدنزاون دنچ ریواصت یقیبطت ۀسیاقم رد .دنا هتــسشن ،هتسارآ زبــس ۀچیلاق رب هب ،فلا ریوصت رد هتفر راک هب یونام رنه تانییزت ریثأت ،ب و فلا نییزت رد ار نآ هباشم هک لکش ثلثم ییلاط ۀطقن هــس تروص و ادتبا ۀدننک نــییعت و هصخــشم تملاع ناونع هب ینآرق تاــیآ .دراد دربراک تایآ یاهتنا ،)امب ۀنحص( یوــنام ۀراگن کــی زا یــشخب :فلا ،10ریوصت شوقن زا یکرتــشم هجو قوف ریوصت رد .تــسا هدش هداد ناــشن

ینآرق تانییزت اب هسیاقم رد یونام رنه رد هتفر راک هب یــسدنه ،قوف یجنرطــش شوقن ریوصت نیا رد هک ،مینک یم هدهاــشم ار .دــشاب یم ینآرق راثآ اب یقیبطت هــسیاقم رد بلطم نیا یاــیوگ نآرق ۀروسرس کی نییزت رد ناــسمه یا هنومن اب ار یــشاقن نیا مینیب یم و میا هدرک هسیاقم )ع( اضر ماما نآرق ۀزوم 70ۀرامــش ینییزت شقن اب هروس رــس ِباق لخاد یلاخ یاضف کی هنوگچ هک .تسا هدش رُپ قوف رد هک تسادوب هراگن ،هسیاقم لباق یــسدنه تانییزت هلمج زا بوسنم 6 ۀرامش نآرق زا یگرب ریوصت اب و هدهاشم لباق 11 ریوصت گرزب تسا یا هریاد لماش و ،تسا هدش هــسیاقم )ع(یلع ماما هب اب بــسانتم یا هلصاف اب یرت کچوک یاه هریاد نآ فارطا رد هــک نیلوا ءزج شا یگداــس هب هجوت اب شقن نیا .دنراد رارــق رــگیدکی .تسا تایآ ناشن نامه هک تفر یم رامش هب اه نآرق شیارآ ۀسیاقم و یسررب رد :یهایگ شوقن هسیاقم و ی�سررب)ب هتفر راک هب یهایگ شوقن دربراک ،دوجوم یاه نآرق اب یونام راــثآ نآ دربراک لحم و )ع( اضر ماــما نآرق هزوم یاه نآرق نــییزت رد دروم ... و سوتول لگ ،زاب یاه هچنغ ،رَپ دنچ یاه لگ تروــص هب .دریگ یم رارق هعلاطم شوقن هب یــسدنه شوقن یــسررب زا دعب :اه هرو�سرس -1 هب نایونام بــتُک زا یددــعتم تاــحفص .مــیزادرپ یم یــهایگ هب یهایگ یریواصت و هدوب هیــشاح و نتم یاراد هک هدمآ تــسد یاه سابل اب صاخشا ریواصت ای راد مخ و چیپ گرب و خاــش لکش .تــسا هتفای تنیز سدقم یاهزاــس نتخاون ای تدابع لاــح رد هراــشا نآ هب رگید راب هک یونام راثآ رد تیمها و هجوت لباق ۀتکن مینیب یم هک نانچ .تــسا شقن اب طخ بیکرت کبــس ،مینک یم گنر هب ناونع ،هــک دوــش یم هدید یونام خــسن زا یکی یور رب گرب و خاش اب و هدــش هدیــشک جنرت نایم رد نیّرز و ناــشخرد هب تانییزت نف .)426 ،1379 ،تــشرس کاپ(تسا هدــش نییزت بیهذت نف یریگ لکش یارب یا هیاپ ،یونام یاه هراگن رد هتفرراک یاه یگژیو زا و ،هدــش تاعارم یملاسا نارود رد ًانیع هک ،تــسا هب ندیــسر نیزاغآ لحارم ندرــک یط زا دعب یملاــسا بــیهذت اب یلاخ یاهاضف ندرــکرُپ و هنایارگ تعیبط و یــهایگ تاــنییزت .)2ریوصت( دوب نیذآ لگ یاهراگن و شقن زا هدافتسا فارطا یا هلاه یاراد هک ار یونام دزــیا ود :فلا 12ریوصت رد نتخاون لاح رد ود نآ زا یکی هک ،دهد یم ناشن ار ،دنشاب یم رس یوربور و هنیرق تروص هب و ،دراد تسد رب یزیچ یرگید و تولف یونام دزیا ود نیا ۀماج .دنا هداتسیا یبآ رفولین لگ کی یور مه هب ًلاک اهراتسد و ،هدوب هنایم یایــسآ یودنه و ینیچ کبــس هب هخسن کی زا یگرب :ب12ریوصت رد .تــسا یناساس رابرد کبــس اب نیّرز یا هروــسرس هک ،1586 یا هزوم هرامــش هب نآرق یطخ و هدوب یرّودم تــلاح یاراد هک یمیلــسا ِحرط هب ناچیپ یــشقن هخسن نیا هحفص ۀیشاح رد ،دــشاب یم لصّتم دحاو زکرم کی هب هباشم هنومن اب تــسا هسیاقم لباق هک ،دوش یم هدهاــشم یطخ .دوش یم هدید فلا ریوصت رد هک یونام

ش�قن ر�یثأت -9ر�یوصت میلک(یونام ۀراگن یسدنه ر�ب )157،1384 ،ت�یاک .ینآرق تامیسقت نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم هخ�سن ،)ع( ا�ضر ما�ما )12 هرامش

شوقن ر�یثأت -10ر�یوصت راثآ رد هدننکرُپ ی�سدنه ،)Gulacsi,2005,85(یونام .هیلوا یاه نآرق نییزت رب نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم ۀخ�سن ،)ع( ا�ضر ما�ما )70 ۀرامش

شقن ریثأت -11ریوصت یونام رنه یسدنه ر�ب ،)Gulacsi,2005,85(

بوسنم ینآرق تامیسقت .)ع(یلع ماما هب نآرق ۀزوم ،دهشم( :ذخأم هخ�سن ،)ع( ا�ضر ما�ما )6 هرامش

رب یونام رــنه زا هدنام یاج هــب تانییزت رــیثأت یــسررب رد یهایگ شوقن یقیبطت یــسررب هب13ریوصت رد ،ینآرق تاــنییزت هتسجرب روانید کی هراگنراوید زا یشخب ،فلا ریوصت .میزادرپ یم یارب مهم یاه هناشن زا .دنا هدز هقلح شدرگ ناگدیزگ هک )ینام(

یراتسد هک تسا گرزب ناروانید رس درگ ۀلاه ،ریوصت ییاــسانش هب تانییزت .دنا هداهن یم رــس رب جات نوچ ار دنلب و هیارآرپ ،ینییآ تروص هب هتوب و لگ یاه هیارآ لماش ینییآ راتسد نیا رد هتفر راک نآرق ،بریواصت اب هسیاقم رد هک ،دــشاب یم ناچیپ یاه یمیلــسا )ع( اضر ماما نآرق ۀزوم 70 هرامش نآرق ،ج ریوصت و 56 هرامــش یاه هروسرس هیشاح و لخاد رد یمیلــسا شوقن دربراک نّیبُم هک .دشاب یم هسیاقم لباق ،تسا ینآرق

ینییزت یاهراون -2

،یونام راثآ رد یــسدنه شوقن رانک رد میتفگ هک هنوگ نامه یاه هیارآ و اه شیارآ زا هک میدهاــش زین ار یرگید ینییزت شوقن یاه حرط هب ندیسر یارب یلپ دننام هب و دنا هتفرگ هلصاف یسدنه شوقن نیا .دنوش یم بوسحم راد گرب و خاــش تانییزت و راد لگ مان اب هک دنا هتفاب مه هب و هدیچیپ مه رد ییاه شقن ۀدــنریگربرد

و اه ییارگ تینیع زونه و دنوــش یم هتخانش هدــش هداس شوقن هنایارگ تعیبط و )یمیلسا و ییاتخ( یهایگ شوقن یاه یگدیچیپ .)224، 1378 ،پوپ( )4ریوصت(دنرادن ار هداس یشقن ریوصت یلااب ۀیــشاح هک مینیب یم 14 ریوصت رد ینوزلح یاهدنب روآدای نآ یشیارآ ماظن هک تسا دننام کچیپ و شقن اب 14 ریوصت رد ار شقن نیا .تسا یمیلسا و ییاتخ لکــش هسیاقم )ع( اضر ماما نآرق هزوم 6 هرامش هخسن ¹³حولرس ،ۀیشاح شقن و یدرــبراک رظن زا مه و حرــط رظن زا مــه هک میا هدرــک .دنا هــسیاقم لباق رگیدکی اــب ،دننک یم افیا هــک یدننام هیــشاح ۀناخباتک 41 هرامــش هخــسن نوچمه یرگید هباــشم یاه هنومن .دشاب یم ینییزت نینچ یاراد ،یوضر سدق ناتسآ یریگ لکش رب یونام رنه ریثأت یسررب همادا رد15 ریوصت رد :میزادرپ یم ب و فلا ریواصت یــسررب هب ینیئزت یاهراون لماکت و رد ار یونام دزیا ود هک ،یونام ۀراگن کی زا یگرب ،فلا ریوصت رد ۀماج ،دنا هدز وناز یبآ رفولین لگ کی یور هک هدروآ ریوصت نــیا کبس هب ًلاک اهراتسد و ،هنایم یایــسآ یودنه کبــس هب اه مدآ ینییزت یاه چیپ هب ناوت یم رگید تانییزت زا .تسا یناساس رابرد

.یونام ۀراگن )هزیلیتسا( هدش هداس شوقن ریثأت هسیاقم و یسررب -فلا12ریوصت )157 ،1384، تیاک میلک( :ذخأم .)ع(اضر ماما هب بوسنم )ینآرق هروسرس(ینآرق تامیسقت -ب12ریوصت )1586 هرامش هخسن ،)ع( اضر ماما نآرق ۀزوم ،دهشم( :ذخأم

،تیاک میلک(یونام رنه زا هدنام یاج هب یهایگ تانییزت ریثأت یقیبطت یسررب -13ریوصت .ینآرق یاه هروسرس ینآرق تانییزت رب )152 ،1384 )96 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم راون اب )156 ،1384 ،تیاک میلک(یونام هراگن رد ینییزت راون یقیبطت هسیاقم -14ریوصت

.نآرق حولرس کی ینییزت )6 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

،)John c.Reeves ,1992,238(یونام هراگن رد ینییزت راون یقیبطت ۀسیاقم -15ریوصت .نآرق یرانک ۀیشاح ینییزت راون اب )70 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

زا یشخب ،ب ریوصت رد .دومن هراشا پچ تمس دزیا سابل ۀیشاح هک،)ع(اضر ماما نآرق هزوم 70 هرامش هب نآرق یطخ هخــسن کی یاراد و نیّرز جنرت ود ،راگنرز حولرــس ،¹⁴لوکــشم یفوک طخ اب ،تسا ینآرق تایآ و هروسرس هیــشاح رد یدننام چیپ ینییزت راون رد هتفر راک هب تانییزت اب تسا هسیاقم لباق تهباشم ظاحل زا هک حوضو هب 15ریوصت رد هک ،فلا ریوصت یونام دزیا سابل ۀیــشاح .تسا هدهاشم لباق

یدیرجت شوقن ۀسیاقم و یسررب )ج

15یدیرجت شوقن هب یهایگ و یسدنه شوقن یــسررب زا دعب هب نادنمرنه ندیــسر یارــب یطبار مــکح رد هــک مــیزادرپ یم ندمآ دیدپ یــگنوگچ رد .دندوب نــیذآ لگ یابیز یاــه بیکرت یعازتنا لاکــشا :تسا نینچ ناگدنراگن ۀدیقع ییاه شقن نــینچ ینیئزت یاه فیتوم زا و دــندوبن صاخ یندمت ای رنه هــب طوبرم رد هک نانچ .دنتــشاد هلصاف دندوب یا هقطنم ره صاخ هــک یموب یاتسار رد .مینیب یم ار لاکشا هنوگ نیا زا ییاه هنومن ،یونام راثآ و یناهج ینید داــجیا رب هدیقع و ،یوــنام نییآ ندوــب یــقیفلت هداد قوس یتمس هب دیاب زین اهنآ سدقم بتک تانییزت ،کرتشم صاخ ندمت کــی ای و گنهرف کی هــب قلعتم اهنت هک دــش یم یعون هب هک ،دندمآ دیدپ یعازتنا لاکشا هک دوب نیا و دــشاب هدوبن یترابع هب و ،مهف و کرد لباق و هدوب تعیبط و هسدنه زا یقیفلت طابترا نیا و دندوب یناهج و کرتــشم ییاه حرط :تفگ ناوــت یم ار نآ بتک هک شنابطاخم و نــییآ نیا نایم یرتــشیب تبارق و و گنهرف ره اب یروــشک و ندمت ره و درک یم داجیا دندناوخ یم درک یم ار دوخ صاخ یتشادرب یعازتنا شوقن نیا زا ،یا هقیلــس .داد یم یرتــشیب یرصب تعــسو شوقن نیا هب تّیصوصخ نیا و نایم رد ار یریس نینچ ،دوخ شرتسگ ریسم رد زین ملاسا نید دربراک ،شقن دوخ رب هولاع و تشاد هدش ناملسم هزات یاهروشک هتفریذپ ریثأت و هدرــک تــشادرب یونام راثآ زا زین ار شوقن نــیا ناونع اب یروتاینیم هراگن کی زا یشخب ،فلا 16 ریوصت رد .تسا ینییزت اهراون تروص هب یسدنه تانییزت یاراد ،یرایرهش ۀنحص سابل ۀیشاح رد هک مه یوربور گنر دیفــس ییات4 طاقن و سابل زین یهایگ تانییزت .دنــشاب یم یونام یناحور ماقم نیرت یلاعتم نآرق زا یگرب ،ب 16 ریوصت .دــشاب یم یبآ رفولین لگ تروص هب تروص هب ،فلا ریوصت هباشم یسدنه تانییزت یاراد ،15 هرامــش دراد رارق یرت گرزب هایــس هطقن اهنآ نیب رد هک زکرمتم ۀطقن 4 .دشاب یم قوف راثآ ریثأت تحت و یونام راثآ هب تهابش ظاحل زا و نآ یربراک یــلو ،هدــش رارکت دیراورم شقن 17رــیوصت رد ناونع دیراورم راوــن هک تروص نیا هــب .تــسا رت توافتم یکدنا یتروص هب ینیئزت شقن و هدرک هطاحا ار نآ تایآ ددع و هروسرس رد هک تسا هدش هفاضا باتک فطع فلاخم تمــس رد لقتــسم .تسا هسیاقم لباق یبوخ هب ریواصت درگ یشقن تروص هب ناوت یم ار دیراورم راون زا یرگید ۀنومن رارق مظنم روط هب و رگیدکی رــس تــشپ کچوک ریاود نآ رد هک رد ار نآ زا ییاه هنومن 18 ریوصت رد هک دومن هدهاــشم دنا هتفرگ

.دینک یم هدهاشم یناساس رنه و ریواصت

هیشاح نییزت رب )John c.Reeves ,1992,245( یونام ینیئزت یاهراون ریثأت -16ریوصت .)ع(داجس ماما هب بوسنم نآرق تاحفص یرانک )51 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

نییزت رب )158 1384 ،ت�یاک میلک(یونام رنه ید�یراورم راون حرط ریثأت -17ر�یوصت .8 هرامش نآرق هروسرس )8 هرامش ،)ع(اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

نییزت رد ،)156 ،1384 ،تیاک میلک( یونام رنه رد یدیراورم راون حرط ریثأت -18ریوصت .96 هرامش نآرق تامیسقت )96 هرامش هخسن ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

تانییزت و شوقن عون هخسن هرامشنرق

تانییزت و شوقن یونام رنه رد رد تانییزت و شوقن

نآرق هزوم یاهنآرق )ع( اضر ماما یقیبطت ۀسیاقم

یسدنه هداس

م8/ق.ه2 8 ۀرامش ۀخسن

م11 /ق.ه5 ۀرامش ۀخسن 1771 ))155 ،1384، تیاک میلک( ،یونام دزیا کی رس( یونام هراگن

شوقن و عبرم ،لیطتسم لاکشا تروص هب یسدنه تانییزت اب .دوش یم هدید ینآرق هروسرس تانییزت رد هک هتفاب مهرد )1771 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

راد هیواز م11 /ق.ه5

ۀرامش ۀخسن 34 )باتک کی یمرچدلج( یونام ۀراگن یسدنه تانییزت

هدافتسا اب هروس مان فارطا رد (Gulacsi,2005 ,84) :ذخأم .تسا هدش هدروآ رادریرحت بآ دیفس زا )34 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( : ذخأم

.)ع( اضر ماما نآرق هزوم رد دوجوم یملاسا هیلوا نورق یاه نآرق نییزت رد نایونام زا هدنامزاب یاه هراگن تانییزت ریثات یقیبطت ۀسیاقم -1 لودج

یسدنه تانییزت ریثأت کی رس( یونام ۀراگن :ذخأم ،یونام دزیا ،1384( تیاک میلک(

نآرق نییزت رب ))153 و ریاود تروص هب مه زکرمتم یاه هقلح و ادتبا ۀدنهد ناشن هک .دنشاب یم تایآ یاهتنا هزوم ،دهشم( :ذخأم ،)ع( اضر ماما نآرق )8 هرامش

تانییزت و شوقن عون هخسن هرامشنرق

تانییزت و شوقن یونام رنه رد رد تانییزت و شوقن

نآرق هزوم یاهنآرق )ع(اضر ماما یقیبطت ۀسیاقم

یسدنه ینارود

م9 /ق.ه3 6 ۀرامش ۀخسن

یمیلسا م10/ق.ه4

ۀرامش ۀخسن 96 هراگنراوید زا یشخب( یونام ۀراگنراوید تانییزت ریثأت

هقلح شدرگ ناگدیزگ هک )ینام( هتسجرب روانید کی تروص هب )) 152 ،1384، تیاک میلک( :عبنم .دنا هدز :ذخأم ،ینارق یاه هیارآ یاه هروسرس نییزت رد یمیلسا )96هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم(

رَپ دنچ سوتولو م10/ق.ه4

ۀرامش ۀخسن 3004 دنچ ریوصت زا یا هعطق( یونام هراگن یهایگ تانییزت

تروص هب ))157 ،1384، تیاک میلک( :ذخأم ،هدنزاون ییاهتنا و ییادتبا مئلاع نییزت رب نآ ریثأت و رَپدنچ لگ ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( : ذخأم ،ینآرق تایآ )3004 هرامش یسدنه شقن ریثأت

اب یا هریاد لکش هب ینوماریپ یاه هطقن :ذخأم ،ادو��ب هراگن(

1384، تیاک میلک(

نایاپ رد هک ))160،

هد��ید ه��یآ هد ر��ه : ذ��خأم .دو��ش یم نآرق ۀزوم ،دهشم(

هرامش ،)ع( اضر ماما )6

هجیتن

یاه نآرق نییزت رد یونام یاه هراگن ریثأت یــسررب اب هطبار رد هک دومن راهظا نینچ ناوت یم ،)ع(اضر ماما نآرق هزوم رد دوــجوم رب ینتبم یخیرات فلتخم یاــه هرود لوط رد یناریا رنه هاگــیاج اذل ،دــشاب یم اه هرود نآ هب طوبرم یاهرنه و یرــنه راثآ نــییزت یرنه یاه هلکاش و تاکارتــشا فشک ناونع هب عوضوم نیا تیمها دناوت یم ،نآ لوحت ریــس یــسررب و یدعب یاه هرود رب راذگریثأت هرود ره رد ینییزت رصانع یبای هشیر زین و یگنهرف یاه یگتــسباو

ره تخانش رد ار ام ،تارثأت و ریثأت نیا ذوفن و رارمتــسا و یخیرات .ددرگ عقاو رثوم یگنهرف و یرنه تاکارتشا نیا رتشیب هچ صوصخ رد هــلاقم نیا رد هدــش حرــطم دراوم هــب هجوت اــب رنه رد هتفر راک هب رصانع عون زین و ینییزت و یریوصت یاه یگژیو هزوم رد میرک نآرق یطخ یاه هخسن نییزت رد اهنآ قیبطت و یونام

تانییزت و شوقن عون هخسن هرامشنرق

تانییزت و شوقن یونام رنه رد رد تانییزت و شوقن

نآرق هزوم یاهنآرق )ع(اضر ماما یقیبطت ۀسیاقم

یدیرجت م10 /ق.ه4

ۀرامش ۀخسن 96 ،باتک کی یمرچدلج( یونام یدیرجت یهایگ تانییزت

و هروسرس نییزت رد هک )(Gulacsi,2005 ,84) :ذخأم .دور یم راک هب ینآرق یاه حولرس )96هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( : ذخأم

م9 /ق.ه3 ۀرامش ۀخسن 12

باتک گرب کی زا یا هعطق( یونام ۀراگن یدیرجت شوقن ریثأت رب )(Robinson,1997,60) :ذخأم ،هدش شوقنم ناونع اب یدیرجت یهایگ شوقن تروص هب یا هروسرس تانیییزت )12 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( : ذخأم

م10 /ق.ه4 ۀرامش ۀخسن 16 ،روصم گرب کی زا یا هعطق( یونام ۀراگن یدیرجت شوقن

یاه هروسرس نییزت رد هک )(Robinson,1997,68):ذخأم .دور یم راک هب ینآرق )16 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

م9 /ق.ه3 ۀرامش ۀخسن 4249 نرق ، یگدنز تخرد( یونام هراگن یدیرجت شوقن ریثأت

نییزت رد ))John c.Reeves,1992,235) :ذخأم ،م 9 .هیلوا یاه نآرق )4249 هرامش ،)ع( اضر ماما نآرق هزوم ،دهشم( :ذخأم

اه تشون یپ

.دش هتشاگن نایناساس نامز رد یربمایپ یعدم ،ینام طسوت هک تسا یباتک مان 1 رد گنژرا نیرت نهک .تسا هدش هدافتسا نتم یاج هب یشاقن زا باتک نیا رسارس رد

.)59 ،1383،ییارخفریم( تسا هدمآ تسدب نیچ نافروت رد هک ،)م972 -902( یــناریا رگراگن و یرــنه خروم،بّهذم ،سیونــشوخ 2

.)267 ،1372،يوره لیام(درک یم راک یوفص بسامهت هاش ۀناخباتک شبّرعم ،ناشخرد زمرق گنر هب و هویج تافلوس زا لکشتم رتشیب یا هزیگنر 3

.)1671 ،1381 ،یرونا( یندعم تسا یمسج نآ و تسا فرجنش هدهع رب ار نایناماــس ترازو ،ریثک نــسحلا یبا ،شردپ و دوب نیاق مدرم زا وا 4 باب رد دوعسم ریما و دوب ناوید سیئر یونزغ دوعسم ناطلس راگزور رد ار دوخ .تشاد

.)35 ،1347 ،یناعم نیچلگ( دننک یم تروشم وا اب رکشل ،1381 ،یرونا( تسا هتشون کی رد تاملک تاکرح نتشاذگ ندرک لوکشم 5

.)7054 ییاهراگن و شقن اب باتک ای هتشون ۀحفص نتــسارآ ).صم ِا ( ].رع[ :بیهذت 6 ،یرونا( اهنآ دننام و ،فرگنــش ،دروجلا نوچمه یرگید داوم و اه گنر و لاط بآ زا

.)1674 ،1381 نییزت یفلتخم شوقن و رــصانع زا هدافتــسا اب هک هروــس یادتبا ینعم هــب 7

.)675 ،1372 ،یوره لیام(دش یم لیام( دوخ زا دعب و لبق تایآ رد دوجوم نیارق زا ،تایآ ندرک ادج اب یــنعی 8

.)41 ،1372،یوره هب اه هتشون و تباتک ندرک دّیقم ،اه فرح رب یراذگ هطقن ،فورح نداهن هطقن 9

.)567 ،1372 ،یوره لیام( دنیوگ ار هطقن و بارعا هیآ جنپ ره ۀصخــشم تملاع هب ،ینآرق خــسن نابهذم و نابتاک فرع رد 10 نیا تلع .تسا هدش یم هتفگ )ریشعت( هیآ هد ره ۀصخــشم تملاع هب و )سیمخت(

نایراق هک تسا هدوب تهج نیا هب نآرق خسن تباتک رد ینآرق تایآ میسقت و کیکفت ،یناخ چیلق( دنا هداد یم قبس تیآ هد زور ره ،نادرگاش هب نآرق میلعت و شزومآ یارب .)93 ،1373 یاه هراگن و شقن زا کی ره رد هک یتروص رد ،]تسا ندناشن رهاوج تغل رد[ 11 هریغ و نارفعز ،راگنز ،دروجلا ،فرگنش زا ،لاط بآ زج تاعقرم و اه هخسن هب طوبرم شقن فلاخ هب ،عیصرت ار نآ لمع و دنیوگ یم ع ّصرم ار شقن نآ ،دشاب هتفر راک هب .)35، 1373 ،یناخ چیلق(دور یم راک هب لاط بآ طقف نآ رد هک بهذم ،دیشروخ صرق ناس هب رودم دنیوگ ار یلکش نابهذم و نایارآ هخسن فرع رد 12 هفرش اهنآ هب ًاحلاطصا هک فارطا هب ییاه عاعش یاراد و دشاب هدش دودنارز و شقنم هک

.)129 ،1373 ،یناخ چیلق( دنیوگ یم نیزارف تمسق رد هک ،عصرم ای بهذم شوقن هب نیزم ،یسدنه یلکش هب 13

.)123 ،1373 ،یناخ چیلق( دندیشک یم هخسن هحفص نیتسخن دوب جیار یرجه لوا نرق رد هک هطقن و بارعا نودب ،هیاریپ یب و هداس یطخ 14

.)195 ،1373 ،یناخ چیلق(

زا و تسا ندش هصلاخ و ندش ادج ينعم هب و هدوب عزتنم لعاف مسا عازتنا 15 زین دیرجت نوچ ،دنشاب هتشاد مه هب کیدزن موهفم دناوت يم دیرجت ينعم اب ور نیمه

.تسا نتسج يیاهنت و ندوب اهر و ندشدرجم ينعم هب

عبانم تسرهف

نورقلا نع هــیقابلاراثلاا ،)1352( دــمحا نبدمحم ،یــنوریب ناــحیروبا .نارهت ،انیس نبا ،موس پاچ ،تشرس اناد ربکا همجرت ،هیلاخلا ،ددجت اضر هــمجرت ،تــسرهفلا ،)1381 ( قاحــسا نبدمحم ،میدن نبا

.نارهت ،ریطاسا تاراشتنا ،نوراک ،ینام نییآ رد شنیرفآ هروطسا ،)1381( مساقلاوبا ،روپ لیعامسا

.نارهت .نارهت ،نخس ،لوا پاچ ،نخس گرزب گنهرف ،)1381(نسح ،یرونا نآرق تباتک تمدخ رد یــسیونشوخ ،)1379 ( یــضترم ،تــشرس کاپ

.نارهت ،ینایدق ،دیجم .نارهت ،یلوم ،دنژآ بوقعی ،یناریا یشاقن روص و ریس ،)1378( روترآ ،پوپ ،5هرود ،مدرم و رنه هلجم ،ناریا رد يئارآ باتک ،)1354(ربکا ،يدــیوجت

.49 هرامش مراهچ نرق اــت یــسیون نآرق( یــسابع کبــس ،)1379 ( رصان ،یلیلخ

.نارهت ،گنراک ،راریپروپ رصان ،)یرجه .نارهت ،نازرف رشن ،يرقاب سابع ،يونام تنس و ينام ،)1380( اوسنارف ،هرکِد ،یرنه هزوح ،یماهت اضرملاغ ،یملاسا یرگراگن ،)1380( تورث ،هشاکع

.نارهت ،یــسیونشوخ تاحلاطصا و گنهرف ، )1373 ( اضردیمح ،یــناخ چیلق

.نارهت ،هنزور دیــشر همجرت ،نایناــساس نامز رد ناریا )1382(روــترآ ،نــسنتسیرک

.نارهت ،رصاعم یادص تاراشتنا ،یمسای ،روپ لیعامسا مــساقلاوبا ،یونام رنه ،)1384( میخاوی سناه ،تیاک میلک

.نارهت ،هروطسا ،مود پاچ سدق ناتــسآ نآرق هنیجنگ يامنهار ،)1347( دــمحا ،يناعم نــیچلگ

.دهشم ،يوضر سدق ناتسآ هناخباتک ،يوضر ،یدنه دیب یموّیق دادرهم ،ینآرق بیهذت و طخ رنه ،)1377(نیترام ،زگنیل

.نارهت ،سورگ تاراشتنا سدق ناتسآ ،یملاــسا ندمت رد ییارآ باتک ،)1372( بیجن ،یوره لیام

.دهشم ،یوضر ،)وا یاه هزومآ و ینام( ینــشور هتــشرف ،)1383(دیــشهم ،ییارخفریم

.نارهت ،سونقق ،دنژآ بوقعی ،یتشترز رنه و یونام رنه ،)6137( نارگید و ییول ،یبماه

.نارهت ،یلوم ،موس دلج John c.Reeves(1992), JEWISH LORE in Manichaern cosmogony Monographs, Hebrew union College Press,

American.

Gulacsi, Zsuzsanna(2000), Mediaeval Manichaean book art ,Volume57, boston.

Robinson,J.M ,Klimkit,H.J ,(1997), Nag Hammadi and Manichaean Studies,Leiden Netherland.

و یریوصت ياه يگژ یو یخرب دــسر یم رظن هب نینچ ،)ع( اضر ماما اه باتک شیارآ لماــش ،نایونام زا هدنام یقاب یاه هراگن رد ینییزت ،يسدنهریغ و يسدنه ،یهایگ شوقن ،لوادج تسبراک رب لمتشم رد ،دــشاب يم نــشور هیاــس نودب و هداــس ياه گنر زا هدافتــسا )ع( اضر ماما هزوم رد دوجوم یرجه مشش ات لوا ۀدــس یاه نآرق .دوش يم هدید راکب یریوصت رصانع نایم زا هک دــسر یم رظن هب ،زین یفرط زا شوقن ،یسدنه شوقن ،یهایگ یاه هیارآ ،نایونام یاه هراگن رد هتفر میرک نآرق یطخ یاه هخــسن رد .... و لاط گنر دربراک و یدیرجت

ینییزت رصانع ریاس زا رتــشیب )ع( اضر ماما نآرق هزوم رد دوجوم یونام ۀدنامزاب یاه هراگن ریثأت یسررب رد نینچمه .تسا هدوب رگید هدــس نیب یا هدودحم ،)ع(اضر ماما نآرق هزوم یاه نآرق نییزت رب ار یونام رنه زا هتفرگرب تاریثأت نیرتــشیب ام م10و9 /ق.ه 4 و 3 رنه و نایونام یرنه راثآ ۀعومجم رد ماجنارس .مینک یم هدهاــشم یلک یاضف و حور کی ،یملاسا هرود رد میرک نآرق تباتک و نییزت مه هب سونأم و نوگمه یــسانش ییابیز نییبت زا زا یا هویــش و .دشاب یم هدهاشم لباق