تدوین نظام صفحه‌آرایی حاکم بر سه نمونه از قرآن‌های تیموری محفوظ در موزة ملی ایران

یاه نآرق زا هــنومن هــس رب مــکاح یــیارآ هحفص ماــظن نــیودت

*ناریا یلم هزوم رد ظوفحم یرومیت

**یتشهب هبیط .ناریا ،نارهت دنرپ دحاو ،یماسا دازآ هاگشناد ،یریوصت طابترا هورگ رایداتسا )96/10/23 :ییاهن شریذپ خیرات ،96/6/14 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ کی بوچراهچ یــلاوتم میــسقت لصا رب هیکت اب ،یناریا یــطخ خــسن ییارآ هحفص دــنا هداد ناــشن رــصاعم یاــه شهوژپ یــخرب ،اهنآ ییارآ هحفص شور هک دنراد دوجو یرایسب یناریا یاه هخسن ،دوجو نیا اب .تسا هتفرگ تروص ،ربارب یاه شخب هب هحفص -یفیصوت قیقحت شور و ی ّمک درکیور زا هدافتسا اب تسا هدیشوک ور شیپ شهوژپ .دنهد یمن خساپ هدشدای ۀویش تامازلا هب نیا کرتشم یگژیو .دواکب ار ناریا یلم ۀزوم رد ظوفحم یرومیت یاه نآرق زا هنومن هس ییارآ هحفص یگنوگچ ،یدروم یلیلحت یاه شخب هب هحفص کی بوچراهچ یلاوتم میــسقت لصا ساــسا رب اهنآ زا کی چیه ییارآ هحفص اهنت هن هک تــسا نآ اه هخــسن لوط فصن ،فطع ات فورح حطس ۀلصاف ، نوگ انوگ تابسانت و داعبا مغر هب ،خسُن نیا یمامت رد هکلب ؛تسین هیجوت لباق ربارب ینتبم هک یماسا هنایم نورق رد باتک تخاس ةویش نتفرگ رظن رد اب هک یروط هب ؛تسا ود ره ای و هحفصاپ ، هحفصرس ۀیشاح یشاوح هب طسو زا ار نآ ، ربارب تمسق n هب هگربود لوط میسقت زا سپ ارآ هحفص نادنمرنه دز سدح ناوت یم ،هدوب هگربود رب یاه شور زا هدافتــسا اب هاگنآ .دنا هداد صاصتخا هحفصاپ ای هحفصرــس یــشاوح هب رداک نییاپ ای لااب زا رادقم نیمه هب و فطع .دنا هدرک نییعت ار نتم بلاق ای بیهذت باق داعبا ریاس نتفرگ رارق لحم ،یسدنه

یدیلک یاه هژاو .یسدنه یاه شور ،هگربود ،لکش یجنرطش تلکسا ،ناریا یلم ۀزوم رد ظوفحم یرومیت یاه نآرق ،ییارآ هحفص

»هرود نآ بختنم نآرق رب زکرمت اب یرومیت ۀرود یاه نآرق یحارط رب مک اح یرصب ماظن نییبت« :ناونع تحت یشهوژپ یحرط زا هتفرگرب هلاقم نیا زا یشخب * .تسا هدش ماجنا ناریا یماسا یروهمج رنه ناتسگنهرف رنه ۀدکشهوژپ تیامح اب و هدنراگن طسوت هک تسا .E-mail: tb.beheshti@gmail.com ،021-66759381 :ربامن ،021-66940132 :نفلت**

یطخ خــــسن ییارآ هحفص یگنوگچ و ماــــظن هرابرد نــــهک عبانم نارگــــشهوژپ زا یخرب اهنت .دنا هدروآ ناــــیم هب ینخــــس رتمک یناریا شور ات دنا هدیشوک اه هخسن نیا زا یرامش لیلحت رب هیکت اب رصاعم ناققحم نیا لاــــثم روط هب .دننک یبایزاب وــــن زا ار اهنآ یــــیارآ هحفص خسن یخرب ییارآ هحفص ساسا ،یجنرطش راتخاس هک دنا هداد ناشن هدنراگن تادهاشم هک تسا یلاح رد نیا .تــــسا هدوب یناریا یطخ ییارآ هحفص یگنوگچ هیجوت هدهع زا هدشدای ماظن ،دهد یم ناشن رد .دیآ یمنرب یرومیت هرود زا هدنام یاج هب یاه هخسن زا یرایــــسب هک یماــــسا هنایم نورق رد باتک تخاــــس هویــــش هب هجوت اب ضوع سدح ناوت یم ،)72 ،1395 ،شورد( تــــسا هدوب ¹هگربود رب ینتبم هب هحفص ود یحارط رب اهنآ ساــــسا هک یرگید یاه شور ای شور دز ییارآ هحفص ماظن هیجوت هدهع زا دناوتب ،تسا راوتسا وردور تروص اب ات تسا هدرک شات ور شیپ هلاقم .دیآرب اه هخــــسن نیا زا یخرب رد هدنام یاج هب ینآرق فحاصم زا هنومن هس یراتخاس لیلحت رب هیکت ظفح ناریا یلم ۀزوــــم لحم رد رضاح لاح رد هــــک یروــــمیت هرود زا هک یروط هب .دراذــــگ ثحب هب ار هیضرف نیا ، دنوــــش یم یرادهگن و

ماظن ،ینآرق یاه هوزج هعومجم و هخسن هس نیا یلک یفرعم نمض رب مک اح توافتم ماظن ود بــــلاق رد زین ار اهنآ ییارآ هحفص رب مــــک اح .تسا هدرک نیودت نتم تاحفص و هیحاتتفا تاحفص ییارآ هحفص شور و ی ّمک ،نآ عوــــضوم هب هجوت اب شهوژپ نــــیا یلصا درکیور شات هک یروــــط هب .تــــسا یدروم یلیلحت -یفیصوت ،نآ قــــیقحت ینآرق فحاصم زا هنومن هــــس یراتخاس لیلحت رب هیکت اب ات دوــــش یم اهنآ ییارآ هحفص رب مکاح ماظن ،ناریا یلم هزوم رد ظوــــفحم یرومیت یرومیت خسن نیرت سیفن زا اهنت هن ،هنومن هــــس نیا .ددرگ صخشم تابسانت مدع مغر هب هکلب ؛دنور یم رامش هب ناریا یلم ۀزوم رد ظوفحم ره رد هک یروط هب ،دنرادروخرب کرتشم یگژیو کی زا ،ناسکی یروص و هحفصاپ ، هحفصرــــس ۀیشاح لوط فصن فطع ضرع ، هنومن هــــس رد 2% قیقحت نیا رد اــــطخ بیرض تــــسا رکذ هب مزلا .تــــسا ود ره ای یاه تبــــسن رد هلصاف فاتخا یارب ار نآ ،شورد هک دــــش هتفرگ رظن .)215 ،1395 ،شورد( درامــــش یم زاــــجم هدــــش هبــــساحم تــــقد اب

همدقم

قیقحت یرظن بوچراچ و هنیشیپ

یحارط روظنم هــــب ،یماــــسا هنایم نورق ناراکداتــــسا هک اجنآ زا یاه شور اــــی و یزورما قــــیقد یاهرازبا هــــب باــــتک یازــــجا و ناکرا فادها دربــــشیپ یارب ریزگ ان ؛دنا هتــــشادن یــــسرتسد رصاعم یربج رد یودهم نیما .م .دنتــــسج یم دوس یــــسدنه یاه شور زا ،دوخ یاه هخــــسن رد یا هکبــــش ییارآ هحفص هاوگ« ناونع تحت یا هلاقم فلتخم هخسن 84 یــــسررب رب هیکت اب ات دنک یم شات ،»ناریا یطخ رد نتم بلاق لحم نییعت روظنم هب ناراکداتسا نیا هک دهد ناــــشن یا هکبش ِراتخاــــس هب ار هحفص هک یجنرطــــش یحرط زا ،هحفص کی ،1388 ،یودهم( دنا هدرب یم هرهب ،دنک یم میــــسقت یدومع و یقفا و اه هنامیپ نوــــماریپ شهوژپ« هــــلاقم رد زــــین لدع رایرهــــش .)303 یگنوگچ ،»یقرــــش یــــشاقن رد هدــــننک میظنت و حــــیحصت طوــــطخ یتخاسریز ساسا رب ار نویامه تاحوتف یطخ هخــــسن ییارآ هحفص هدافتــــسا .)Adle, 1975, 84-95( دــــنک یم هــــیجوت نوگ یجنرطــــش یاهرتماراپ وــــس کی زا هــــک تــــسانعم نادب ،یتخاــــسریز نــــینچ زا و ینوریب هیــــشاح ضرع ،هحفصاپ لوط ،هحفصرــــس لوط هناگراهچ لقالا ای و حیحص یتبسن زا تسیاب یم )فطع( ینورد هیشاح ضرع رد هحفص لوط اــــب -دنک یم اعدا لدع هــــک روط نآ- 1/2 هفاضا هــــب رد هحفص ضرع اــــب و هحفصاپ لوط و هحفصرــــس لوط یاــــهرتماراپ و دنــــشاب رادروخرب فطع ضرع و ینوریب هیــــشاح ضرع یاهرتماراپ ضرع و هحفصاپ لوــــط اب هحفصرــــس لوط یاهرتماراپ ،وــــس رگید زا .دنهد ناشن ار رادانعم یتابسانت زین فطع ضرع اب ینوریب هیــــشاح هک دنراد دوجو یرایسب یرومیت یاه هخسن هک تــــسا یلاح رد نیا دنتسه یتایفیک نینچ دقاف هدشدای یاهرتماراپ زا یخرب ای همه رد ماظن دناوت یمن ناققحم نیا طسوت هدش داهنشیپ شور ،ور نیا زا و

تــــشه رد لاثم روط هب .دنک هــــیجوت ار اهنآ ییارآ هحفص رــــب مــــک اح ۀزوم رد ظوفحم یرومیت ینآرق یاه هوزج هعومجم و خــــسُن زا هنومن یتح ، تفرگ رارق یسررب دروم هدنراگن طسوت امیقتسم هک ناریا یلمً ضوع رد ².دادن تبثم خساپ هدشدای شور تامازلا هب زین هنومن کی لوط فصن اــــب ربارب فطع ضرع ،فــــحاصم نیا زا هــــنومن تــــفه رد اب هارمه ریخا یــــگژیو ³.دوب ود ره ای و هحفصاپ ، هحفصرــــس هیــــشاح ینتبم هک یماسا هنایم نورق رد باتک تخاس هویش نتفرگ رظن ردلاامتحا دهد یم ناــــشن ،)72 ،1395 ، شورد( تــــسا هدوب هگربود ربً رب هن هک هتــــشاد دوجو ،یرومیت ۀرود رد لــــقالا ،یــــحارط زا یــــشور هکلب ،یجنرطش یتلکــــسا هب هحفص کی بوچراهچ لیدبت ساــــسا هب .تسا هدوب راوتسا ور رد ور تروص هب هحفص ود یحارط ساسا رب و هخسن هس ماگ نیتسخن رد ،هیضرف نیا نتشاذگ ثحب هب روظنم ۀزوم رد ظوفحم یرومیت خسُن هعومجم زا ینآرق یاهوزج هعومجم یدروم تروص هب ، 9232 و 4233 ، 3645 یاه هرامش هب ،ناریا یلم زا یرایسب دننام هب هک تسا نآ راثآ نیا زاتمم یگژیو .دــــش باختنا ،زین هدــــشدای یاه هنومن ،⁴ هزوم نیا لحم رد ظوفحم ینآرق خــــسن بــــسانم ییاه هنیزگ ور نیا زا و ظــــفح ار دوخ هــــیلوا داعبا و لکــــش هنومن هس ره ، وــــس رگید زا .دنور یم رامــــش هب ور شیپ شهوژپ یارب هب ؛دنا هزوم نیا لحم رد ظوفحم یرومیت یاــــه نآرق نیرت سیفن زا یحارط رد نکمم درادناتــــسا نیرتلااب دز سدح ناوت یم هک یروط هناگ تشه داعبا ،دعب ماگ رد ⁵.تــــسا هدش هتفرگ راک هب اهنآ دیلوت و لوط ،نتم بلاق ضرع ،نتم بلاق لوط ،هحفص ضرع ،هحفص لوط

و ینوریب ۀیشاح ضرع ،هحفصاپ ۀیــــشاح لوط ،هحفصرس ۀیــــشاح کی ره نتم و هیحاتتفا تاــــحفص رد )فطع( ینورد هیــــشاح ضرع تبث 1 لودج رد و یرــــیگ هزادنا رتم یلیم بــــسح رب اه هخــــسن نیا زا یاه هخسن نیا زا کی ره رد ،دوــــش یم هدهاشم هک روطنامه .دــــش رد اهنآ رواجم داعبا هب هدــــشدای یشاوح زا یرامش تبــــسن ،هناگ هس نیا .)1 لودــــج( دهد یم تــــسد هب ار حیحص یددع ،هحفص کــــی زا یخرب یریگرارق لــــحم نییعت روظنم هب حارط هک تــــسانعم نادب یاه شور زا ً

لااــــمتحا ،نتم بلاق ای بــــیهذت باق لیطتــــسم داعبا یواسم یاه شخب هب طخ هراپ کی میسقت هدــــش هتخانش یسدنه زا هتسد نآ یحارط یارب هک تسا یلاح رد نیا .تــــسا هتسج دوس رواجم داعبا هب هحفص بوــــچراهچ ات اهنآ هلصاف تبــــسن هک یداعبا راک هب یرگید یاه شور ،دــــنهد یمن ناــــشن ار یتیصاخ نینچ اهنآ .دش دهاوخ هتخادرپ اه نادب همادا رد هک هدش هتفرگ

نتم

3645 هرامش ینآرق یاه هوزج هعومجم -1 -هخسن یفرعم -1-1 نیرت سیفن زا یــــکی ناوت یم ار یــــنآرق تاوزج هــــعومجم نــــیا هب ناریا یلم هزوــــم رد ظوفحم یرومیت هرود ینآرق یاــــه هعومجم میخف و لااو یا هنومن ،نآ یاه بیهذت اــــهنت هن هک ارچ .دروآ رامــــش نینچمه هکلب ؛دنوــــش یم بوــــسحم یرومیت هرود یاه بیهذت زا عطق ⁸.تــــسا یرومیت هرود ققحم طخ زا زاتمم یا هنومن ،نآ طخ نآرق هراپ تصــــش هعومجم زا ءزج مین 40لماــــش هک هعومجم نــــیا رتمیتناــــس 35/5 × 24/4 دودــــح رد نآ داــــعبا و یلحر ،دوــــش یم ؛دریگ یم رب رد ار هحفص 1778 ،تاوزــــج مین زا هعومجم نیا .تــــسا لوادج نیا داعبا و هدش یــــشک لودج تاحفص یمامت هک یروط هب

یاه هوزج هعومجم 3645 ینارق )هیحاتتفا تاحفص(

یاه هوزج هعومجم 3645 ینارق )نتم تاحفص(

4233 ینآرق ةخسن )هیحاتتفا تاحفص(

4233 ینآرق ةخسن )نتم تاحفص(

یاه هوزج هعومجم 9232 ینارق )هیحاتتفا تاحفص(

یاه هوزج هعومجم 9232 ینارق )نتم تاحفص(

هحفص لوط 355

355 255

255 342

342

هحفص ضرع 245

245 170

170 264

261

باق /نتم بلاق لوط بیهذت 260

215 182

165 213

227

باق /نتم بلاق ضرع بیهذت 185

170 114

102 171

171

هحفصرس ۀیشاح لوط 55

69 30

42 62

46/5

هحفصاپ ۀیشاح لوط 39

55 43

48 67/5

67/5

ینوریب ۀیشاح ضرع 38

54 40

47 65

65

فطع ضرع 19

24 15

21 23/5

23/5

هحفص لوط هحفصرس ةیشاح لوط 6/45

5/14 8/5

6 5/51

7/2

هحفص لوط هحفصاپ ةیشاح لوط 9/1

6/45 6

5/31 5

5

هحفص ضرع ینوریب ةیشاح ضرع 6/5

4/53 4/25

3/61 4

4

هحفص ضرع فطع ضرع 13

10/2 11

8 11

11

هحفصرس ۀیشاح لوط هحفصاپ ۀیشاح لوط 1/41

1/25 0/7

0/87 0/91

0/68

ینوریب ۀیشاح ضرع فطع ضرع 2

2/25 2/66

2/23 2/7

2/7

هحفص ضرع هحفص لوط

√12

√12 23

32 34

34

نتم بلاق ضرع نتم بلاق لوط

√12

64 1+^√5

72 1+^√5 1+2^√5

1+4^√5 34

.ناریا یلم هزوم رد ظوفحم یرومیت یاه نآرق زا بختنم هخسن هس رد اهنآ تابسانت و هناگراهچ یشاوح ،بیهذت باق ،نتم بلاق ،تاحفص داعبا نیگنایم -1لودج

.تسا هدش هبساحم رتمیلیم دحاو ساسا رب یگمه اه هزادنا *

نتم تاــــحفص رد و رتمیتناــــس 26× 18/5 هــــیحاتتفا تاــــحفص رد .)71 ،1375 ،دنورفا( تسا رتمیتناس 21/5× 17 اب ربارب ابیرقتً هخسن ییارآ هحفص رب مک اح ماظن -2-1 هیحاتتفا تاحفص -1-2-1 حول تفج کی اب لوا هــــحفص ود رد ،هعومجم نیا زا هخــــسن ره .دنفیرظ و اــــبیز ،راکرــــپ هک دوــــش یم زاغآ عصرم بــــه َذ ُم هــــیحاتتفا راوتسا نراقتم هداــــس لیطتسم ود ساسا رب اه حولرــــس نیا یحارط رد ار لیذ و ردص ییاتود یاه هبیتک زا یجوز کی ره هک تسا هدــــش .)1 ریوصت( دنهد یم یاج دوخ رد ،اه بیهذت نــــیا ییارآ هحفص رــــب مک اح ماــــظن یبایزاب یارــــب رد هک روطنامه .تخادنا یــــهاگن 1 لودج هب تــــسیاب یم ماگ نیلوا هیشاح لوط و ینوریب هیشاح ضرع ،دوش یم هدهاــــشم لودج نیا یواسم رادقم نیا وس رگید زا .دنربارب فطع ضرع ربارب ود اب هحفصاپ رد هک تفایرد ناوت یم یناسآ هب نیاربانب .تــــسا هگربود لوط 1/13 ربارب تمــــسق 13 هب ،13 ⁹لوا ددع رب هیکت اب هگربود لوط ،ماگ نیلوا یشاوح هب رداک یوس ود ره زا نآ 2/13 سپس .تسا هدش میــــسقت هتفای صاصتخا تاحفص فطع هیشاح هب زین ینایم 1/13 و ینوریب هب زین اه حولرــــس ینییاپ باــــق یریگرارق لــــحم نییعت یارب .تــــسا طخ و ادج لااب تمــــس هب رداک ینییاپ ضرع تمــــس زا هزادنا نیمه

.)2 ریوصت( تسا هدش مسر بیهذت نیریز باق یامنهار یاه شور ،حولرــــس ییلااب یاه باق یریگرارق لحم میظنت یارب وگخــــساپ ربارب یاه شخب هب طخ هراپ کی میــــسقت هدــــش هتخانــــش ،هحفص ضرع هب هحفصرس هیشاح تبسن وس کی زا هک ارچ .تــــسین رب هیکت اب هیشاح نیا وس رگید زا و دهد یمن ناــــشن ار حیحص یددع نامه ضوع رد .تسا هدشن یحارط زین هگربود لوط n/13 بــــسانت هناگ ادج هحفص ره راطقا رگ ا ،دوش یم هدهاــــشم 3 ریوصت رد هک روط ینوریب باق رگناشن طوطخ و راطقا نیا دروخرب لحم زا ،ددرگ میسرت ناوت یم رگیدکی هب اهنآ لاصتا اب هک دیآ یم تــــسد هب یطاقن ،بیهذت .)3 ریوصت( درک صخشم ار حولرس ییلااب یاه باق یریگرارق لحم نتم تاحفص -2-2-1 یریگ یاج لحم نآ بــــسانت هب و نتم بلاق داعبا هکنیا هب هجوت اب حول یاه بیهذت باق رد اه یگژیو نیمه اب سایق رد هحفص کی رد نآ تفرگ هجیتن ناوت یم ،دنهد یم ناشن ار یراکشآ یاه توافت ،هیحاتتفا .تسا توافتم هیحاتتفا تاحفص اب ،نتم ییارآ هحفص رب مکاح ماظن هک ماظن یحارط داد ناشن هدنراگن تابساحم زین و تادهاشم ،دوجو نیا اب نیا رگ ا ضوع رد .تسین هیجوت لباق نآ ینورد یاهرایعم رب هیکت اب ریخا

هعومجم زا مــــشش ءزج مین ،هخــــسن نیزاغآ تاحفص عصرم بهذم هیحاتتفا حول -1 ریوصت .ناریا یلم هزوم ،یرمق یرجه مهن هدس ،3645 هرامش ینآرق یاه هوزج مین )هزوم ویشرآ ریواصت هعومجم( :ذخأم

هیحاتتفا حول نیریز و یــــلخاد ،یبناج یاه باق یریگرارق لــــحم میظنت یگنوگچ -2 رــــیوصت .ناریا یلم هزوم 3645 هرامش ینآرق یاه هوزج مین هعومجم ،هخسن نیزاغآ تاحفص نیزاغآ تاحفص هــــیحاتتفا حول نیربز یاه باق یرــــیگرارق لحم میظنت یگنوگچ -3 رــــیوصت

.ناریا یلم هزوم 3645 هرامش ینآرق یاه هوزج مین هعومجم ،هخسن

حول بیهذت یحارط هویش رب هیکت اب هحفص رد نتم بلاق یریگرارق لحم میظنت یگنوگچ -4 ریوصت .ناریا یلم هزوم 3645 هرامش ینآرق یاه هوزج مین هعومجم زا مشش ءزج مین ،هخسن هیحاتتفا

اه هخسن هیحاتتفا حول یاه بیهذت یحارط رب مکاح راتخاــــس اب ماظن ساسا رب نآ یحارط هنوگچ هک دــــش دهاوخ هدهاــــشم ،دوش هــــسیاقم یطوطخ اب نیــــشیپ ریوصت رد هک اه بیهذت مود باــــق لحم یحارط .)4 ریوصت( تسا هدش راوتسا ،هدش هداد ناشن طوطخ ۀیقب زا رت گنررپ ناریا یلم هزوم رد ظوفحم 4233 هرامش ینآرق هخسن -2 هخسن یفرعم -1-2 هک نآ عطق .درــــیگ یم رب رد ار نآرق زا مهدزیــــس ءزج ،هخــــسن نیا و یلحر ،تــــسا ینآرق یا هعومجم زا هدــــنامیقاب ءزــــج اهنت لااــــمتحاً هحفص 87 ،هخسن نیا .تسا رتمیتناس 25/5 × 17 دودح رد شداعبا داعبا و دنا هدش یشک لودج تاحفص نیا یمامت هک دوش یم لماش ار رد و رتمیتناس 18/2 × 11/5 دودح هیحاتتفا تاحفص رد لوادج نیا .تسا رتمیتناس 16/5 × 10/2 دودح رد تاحفص ریاس هخسن ییارآ هحفص رب مک اح ماظن -2-2 هیحاتتفا تاحفص -1-2-2 به َذ ُم هیحاتتفا حوــــل یگربود بیهذت تفج کی اب هخــــسن نیا هب ار یرومیت هرود یاه بیهذت یاه یگژیو هک دوــــش یم زاغآ عصرم لکش یلیطتسم مرف زا ترابع اه یگژیو نیا .دنهد یم ناشن یبوخ ورــــس لاکــــشا ،لیذ و ردص یجوز ینادملق یاه هبیتک ،اــــه بیهذت دروجلا هبلغ اب عونتم یدنب گنر ،اه بیهذت ینوریب هیــــشاح دننام .)5 ریوصت( تسا ... و اط بآ و زا ،اه حولرس نیا ییارآ هحفص هویش هک دهد یم ناشن تابساحم یحارط یارب هدــــش هتفرگ راک هب شور هب یهجوت لباق یاه تهابــــش هرامــــش ینآرق یاهوزج مین هعومجم هیحاتتفا حول بیهذت یاه باق هنومن دننام هــــب زین اجنیا رد هــــک یروط هب .تــــسا رادروــــخرب 3645 یحارط رب هخــــسن هیحاتتفا تاحفص ییارآ هحفص ساــــسا ،نیــــشیپ یواسم و فطع ضرع ربارب ود نآ علض ره لوط هک تسا راوتسا یعبرم دننام هب عاضا نیا لوط ،وس رگید زا .تسا هحفصرــــس هیشاح لوط یاه شخب هب هگربود لوط میــــسقت رب هیکت اب ،3645 هرامش هخــــسن رادقم نیا ،ریخا هخسن رد هک توافت نیا اب .تسا هدمآ تسد هب ربارب یناــــسآ هب نیاربانب .)1 لودج( دــــش هبــــساحم هگربود لوط 1/11 ربارب

تمسق 11 هب هگربود لوط میسقت زا سپ رثا حارط هک تفایرد ناوت یم تمس زا نازیم نیمه هب و فطع هیشاح هب طــــسو زا ار نآ 1/11 ،ربارب .)6 ریوصت( تسا هداد صاصتخا هحفصرس هیشاح هب رداک یلااب ،هخسن نیا رد هیحاتتفا حاولا یاه بیهذت داعبا ریاس یحارط یارب هک یروط هب .تسا هدــــش هتفرگ هرهب یا هداس یــــسدنه یاه شور زا طخ اب اهنآ دروخرب لحم زا ،دنوــــش مــــسر هگربود لیطتــــسم راطقا رگ ا دیآ یم تــــسد هب B و A هطقن ود ،بیهذت ییلااب یاه باق یاــــمنهار ،رداک لیطتــــسم ینییاپ علض رب طاقن نیا زا یطوطخ ندرکدومع اب هک .دروآ تسد هب ار اه حولرــــس یبناج یاه باق رگناــــشن طوطخ ناوت یم هنوراو تروص هب هگربود لیطتــــسم ییلااب یاه هــــشوگ رگ ا وــــس رگید زا یلخاد یاه باق یاــــمنهار طوطخ دروخرب لحم زا لــــصاح طاقن هب یطوطخ ،)D و C طاقن( دنوــــش لصتم رداک ینییاپ علض و اه حولرــــس یاه باق یامنهار طوطخ اب اهنآ دروخرب لحم زا هک دش دنهاوخ لصاح حاولا نیریز یاــــه باق یامنهار طخ رگناــــشن طاقن ،بیهذت یــــلخاد هب هطقن ود نیا لاصتا زا هک یطخ .)D1 و C1( دــــش دنهاوخ صخــــشم .)7 ریوصت( تساه حولرس نیریز یاه باق یامنهار طخ ،دیآ یم تسد

،4233 هرامش ینآرق فحصم ،هخسن نیزاغآ تاحفص ِعصرم بهذم هیحاتتفا حول -5 ریوصت .ناریا یلم هزوم ،یرمق یرجه مهن هدس )هزوم ویشرآ ریواصت هعومجم( :ذخأم تاحفص هیحاتتفا حول نیربز و یــــلخاد یاه باق یریگرارق لحم میظنت یگنوگچ -6 رــــیوصت

.ناریا یلم هزوم 4233 هرامش ینآرق هخسن ،هخسن نیزاغآ

تاحفص هیحاتتفا حول نــــیریز و یبناج یاه باق یریگرارق لحم مــــیظنت یگنوگچ -7 رــــیوصت .ناریا یلم هزوم 4233 هرامش ینآرق هخسن ،هخسن نیزاغآ

نتم تاحفص -2-2-2 ییارآ هحفص رب مــــکاح ماظن نیــــشیپ هنومن دننام هب زین اجنیا رد توافتم هخــــسن هیحاتتفا تاحفص رد نآ یزاوم ماظن زا نــــتم بلاق رب تاحفص نیا یحارط هک داد ناــــشن تابساحم لاح نیا اب .تــــسا رد هتفر راک هب راتخاس زا یریثأت نیرتمک ،3645 هرامش هنومن فاخ ناوت یم هک یروط هب .تسا هتفرگن هیحاتتفا حول یاه بیهذت یحارط یوگلا زا لقتــــسم ییوگلا زا ،هخــــسن نیا نتم ییارآ هحفص درک اعدا هب .تــــسا هدرک یوریپ نآ هیحاتتفا تاحفص یــــیارآ هحفص رب مکاح رد هدش تبث دادعا هب تسیاب یم ماگ نیلوا رد ،وگلا نیا یبایزاب روظنم .تخادنا یهاگن 1 لودج رد هخسن نیا نتم تاحفص اب طبترم نوتس هحفصرس هیشاح لوط زین اجنیا رد ،دوــــش یم هدهاشم هک روطنامه 1/8 یواــــسم رادقم نیا و تــــسا ربارب فطع هیــــشاح ضرع ربارب ود اب دنمرنه هک دز سدح ناوت یم یگداس هب نیاربانب .تسا هگربود لوط ار نآ 2/16 ،ربارب تمــــسق 16 هب هگربود لوط میــــسقت زا سپ ارآ هحفص یلااب تمس زا زین رادقم نیمه هب و فطع هیشاح هب طسو تمــــس زا .)8 ریوصت( تسا هداد صاصتخا هحفصرس هیشاح هب رداک یــــسدنه یاه شور رب هیکت اب زین نــــتم بلاق داعبا ریاــــس یحارط هب ؛تسا هتفرگ تروص ،دوــــش یم هدهاــــشم 9 ریوصت رد هک یا هداــــس باق یامنهار طخ دروخرب لحم ینعی ،B و A هطقن ود زا رگ ا هک یروط رداک نییاپ رد D و C طاقن هب یطوطخ ،هگربود رداک اب نتم بلاق ییلااب یاه باق رگناشن طوطخ یور رب D1 و C1 هطقن ود ،دوــــش مسر هگربود هب یطخ طاقن نــــیا زا رگ ا لاح .دــــیآ یم تــــسد هب نتم بلاق یــــلخاد بلاق نیریز یاه باق یامنهار طخ ،دوــــش مسر هگربود لوط تازاوم ینییاپ هیشاح لوط هک اج نآ زا ،نینچمه .دــــش دهاوخ لصاح نتم دز سدح ناوت یم ،تــــسا ربارب نآ ینوریب هیــــشاح ضرع اب نتم بلاق بلاق ینییاپ هیشاح لوط ،راگرپ کی زا هدافتسا اب ارآ هحفص دنمرنه هک طوطخ بیترت نیدب و هداد لاــــقتنا هگربود ینییاپ رداک یور رب ار نــــتم .)9 ریوصت( تسا هدروآ تسد هب ار نتم بلاق یبناج یاه باق رگناــــشن 9232 هرامش ینارق یاه هوزج هعومجم -3 هخسن یفرعم -1-3 هک دنریگ یم رب رد ار نآرق ِءزج 23 ،ینآرق یاه هوزج هعومجم نیا هحفص 1255 رب غلاب اعومجم و لماش ار هناگ ادج دلجم کی ،ءزج ره

یلحر عطق رد هک هناگ هس و تسیب یاه هخــــسن نیا داعبا .دوش یم نیا تاحفص یمامت .تــــسا رتمیتناس 26 × 34 ؛دنا هدــــش هتخاــــس هیحاتتفا تاحفص رد لوادج نیا داعبا و هدش یشکلودج هعومجم 17/5× 22/8 دودح رد تاحفص ریاس رد و رتمیتناس 17/5 × 21/3 .تسا رتمیتناس هخسن ییارآ هحفص رب مک اح ماظن )2-3 رد هک دوــــش یم هظحام ،دوــــش هتخادنا یهاگن 1 لودج هب رــــگ ا ،نیــــشیپ یاه هنومن فاخرب یــــنآرق یاه هخــــسن زا هعومجم نــــیا یاه تهابــــش زا ،هحفص رد نآ یریگیاج لحم زین و نتم بلاق داعبا حوــــل یاــــه بیهذت رد نآ یزاوــــم یاــــه یگژیو هــــب یــــهجوت لــــباق رد ،اهنآ نایم تواــــفت اهنت هک یروط هب .تــــسا رادروخرب هــــیحاتتفا زا رتشیب یمک نتم تاحفص رد هک تــــسا هحفصرــــس هیــــشاح لوط بیهذت باق لوط هک تسانعم نادب نیا .تسا هیحاتتفا تاحفص لوط هک اجنآ زا دوجو نیا اب .تسا نتم بلاق لوط زا رت هاتوک یکدنا ربارب فطع ضرــــع ربارب ود اــــب نتم تاحفص رد هحفصرــــس هیــــشاح تاحفص ییارآ هحفص رــــب مک اح ماظن هک دز سدح ناوت یم ،تــــسا هدرک دیلقت نتم یــــیارآ هحفص رد هتفر راک هب راتخاــــس زا ،هــــیحاتتفا ادتبا ،نیــــشیپ هنومن ود سکعرب ،هعومجم نیا رد ور نیا زا .تــــسا .دریگ یم رارق یسررب دروم نتم تاحفص ِییارآ هحفص ماظن نتم تاحفص -1-2-3 هخسن نیا رد نتم بلاق یلخاد و ییلااب یاه باق یریگ یاج لحم هیکت اب ،دوــــش یم هدهاــــشم 10 ریوصت رد هک روط نامه ،میرک نآرق زا هب .تسا هتفرگ تروص یواسم تمسق 11 هب هگربود لوط میــــسقت رب تمس زا رادقم نیمه هب و فطع هیشاح هب طسو زا نآ 1/11 هک یروط .)10 ریوصت( تسا هتفای صاصتخا هحفصرــــس هیــــشاح هب رداک یلااب تــــسبراک ،نتم بلاق نیریز و یبناج یاه باق لحم نییعت یارــــب هب رگ ا ضوــــع رد .تــــسین وگخــــساپ هتفگ شیپ یاه شور زا کی چیه زا هخسن نیا رد هک دوــــش یم هدهاشم ،دوــــش هتخادنا یهاگن 1 لودج ضرع و هحفصاپ هیــــشاح لوط ،نیــــشیپ یاه هخــــسن فاخ هب نآرق هحفص ضرع و لوط اب حیحص ییاه تبسن زا بیترت هب ،ینوریب هیشاح

ینآرق هخــــسن ،نتم بلاق نیربز و یلخاد یاه باق یریگرارق لحم میظنت یگنوگچ -8 ریوصت .ناریا یلم هزوم 4233 هرامش ینآرق هخــــسن ،نتم بلاق نیریز و یبناج یاه باق یریگرارق لحم میظنت یگنوگچ -9 ریوصت

.ناریا یلم هزوم 4233 هرامش

رایسب لامتحا هب رثا حارط دهد یم ناــــشن هک یتیصوصخ .دنرادروخرب کی میسقت یانشآ شور هب داعبا نیا زا یکی لقادح یحارط یارب دایز زا هدافتــــسا اب ار رگید دعب و هدروآ یور یواــــسم یاه شخب هب طخ هراپ هدرک یحارط ،هدــــش داهنــــشیپ 11 ریوصت رد هک یــــشور ای شور نیمه هک تسا هدش نیودت نتم بلاق یگژیو نیا رب هیکت اب ریخا شور .تسا و A هطقن ود ینعی نتم بلاق یلخاد و ییلااب یاه باق یقات لحم رگ ا طاقن ینعی هگرب ود لیطتسم ینییاپ یاه هشوگ هب هنوراو تروص هب ،B طوطخ عطاقت لحم زا اقیقد هلصاح یاه طخ هراپ ،دنوش لصو D و Cً .)11 ریوصت( تشذگ دنهاوخ نتم بلاق نیریز و یبناج یاه باق رگناشن هیحاتتفا تاحفص -2-2-3 رد ینعی ،حاتتفا تاحفص رد یگربود بیهذت تفج کی اب هخسن ره اه هخسن یمامت رد بیهذت نیا .دوش یم زاغآ دوخ مود و لوا تاحفص هبیتک راهچ هک تسا عصرم به َذ ُم هیحاتتفا حول تفج کی زا ترابع

نیا یحارط هویــــش هچرگ ا .)12 ریوصت( درــــیگ یم رب رد ار لیذ و ردــــص ،اهنآ یلک داعبا اما ؛دنرادروخرب رگیدکی اب ییزج ییاه توافت زا اه بیهذت عیزوت یگنوگچ یتح و یزیمآ گنر رد هتفر راک هب یاه گنر نینچمه .دنشاب یم اهنآ یارجا و یحارط رد هیور تدحو هدنهد ناشن اه گنر بیهذت باق لوط ،دوش یم هدهاشم 1 لودج رد هک روط نامه لوط زا رتمیتناس 1/4 میرک نارق زا هخسن نیا هیحاتتفا تاحفص رد هک تــــسانعم نادب نیا .تــــسا رت هاتوک نتم تاحفص رد نتم بلاق هحفص طسو رد هیحاتتفا حاولا نداد رارق روظنم هب لاامتحا رثا حارطً هک تسا بلاج .تسا هتسب راک هب ار یدرگش نینچ ،اهنآ رتهب دید و نمض هک تــــسا هدرک هاتوک یدح هب ار بــــیهذت باق لوط ،حارــــط لوط نانچمه ،مه هب هحفصاپ و هحفصرس یشاوح ریداقم یکیدزن .)13 ریوصت( تسا بسانتم نآ ضرع هب تبسن بیهذت باق

هعومجم ،نتم بلاق نــــیربز و یلخاد یاه باق یرــــیگرارق لحم میظنت یگنوگچ -10 رــــیوصت .ناریا یلم هزوم 9232 هرامش ینآرق یاهوزج

ینآرق هخــــسن ،نتم بلاق نیریز و یبناج یاه باق یریگرارق لحم میظنت یگنوگچ -11 ریوصت .ناریا یلم هزوم 9232 هرامش هعومجم زا متــــشه ءزج ،هخــــسن نیزاغآ تاحفص عصرم بهذم هیحاتتفا حوــــل -12 رــــیوصت

.ناریا یلم هزوم ،یرمق یرجه مهن هدس ،9232 هرامش ینآرق یاه هوزج )هزوم ویشرآ ریواصت هعومجم( :ذخأم

،ءزج زاغآ هیحاتتفا ِحوــــل ،نتم بلاق لوط هب تبــــسن بیهذت باق لوط یهاتوک -13 رــــیوصت .ناریا یلم هزوم 9232 هرامش ینآرق یاه هوزج هعومجم زا متشه ءزج

هدش داهنشیپ شور دهد یم ناــــشن راب نیلوا یارب هعلاطم نیا ی هویش هک یودهم نیمادمحم نوچ نارگــــشهوژپ زا یخرب طــــسوت تامیسقت رب ینتبم ،اتــــسیا ار یناریا یطخ یاه هخــــسن ییارآ هحفص یلاوت لصا زا هدافتسا اب و ... و مود کی ،موس کی هب هحفص یواــــسم رد هدش هتفرگ راک هب ی هویــــش زا دناوت یمن ،دنناد یم تامیــــسقت نیا یرومیت ۀرود زا هدنام یاج هب یاه هخــــسن زا یرامــــش ییارآ هحفص

یاهوزج هعومجم و هخسن هس هب ناوت یم راثآ نیا ۀلمج زا .دنک عافد لحم رد ،9232 و 4233 ،3645 یاه هرامــــش هب نونک ا مه هک ینآرق یشور ضوع رد .درک هراشا ،دنوش یم یرادهگن و ظفح ناریا یلم ۀزوم راوتسا ورردور تروص هب هحفص ود یحارط رب و دنک یم هئارا هدنراگن هک

هجیتن

اه تشون یپ

1 Bi sheet.

زا هک تــسا راتــشون موب کی زا لکــش لیطتــسم یا هعطق ،یگربود زا روظنم ار گرب ود ،یواسم تمسق ود هب ندش میسقت اب هک دش یم ات یا هنوگ هب طسو اب و هداد رارق رگیدکی لخاد ار یگربود قاروا نیا زا یا هعومجم .داد یم لیکشت رد اه هسارک .دیآ تسد هب هسار ُک کی ات دندرک یم لصتم مه هب یفاحص خن روبع .)73-72 ،1395 ،شورد( دندروآ یم دوجو هب ار باتک و هدش هتخود مه رانک ،3645 ،3644 ، 3636 :زا دــنترابع ینآرق یاهوزج هعومجم و خــسُن نــیا 2

.9233 ،9232 ،9226 ،4268 ، 4233 ، 4233 ،3645 ، 3636 :زا دنترابع یــنآرق یاهوزج هعومجم و خــسُن نــیا 3

.9233 ،9232 ،9226 ،4268 یاه هخــسن نیرتزاتمم زا یــخرب رد هدــشدای یــگژیو هــک تــسا رــکذ هــب مزلا ظوــفحم یرقنــسیاب ۀمانهاــش یــطخ ۀخــسن نوــچمه ،یروــمیت ۀرود یــطخ یرما ار نآ ناوت یمن ور نیا زا .تــسا هدهاــشم لباق زین ناتــسلگ ۀزوم خاک رد ییارآ هحفص رب مک اح ماظن اب طابترا یب و هدــشن یزیر همانرب شیپ زا ،یفداصت .دروآ رامش هب اه هخسن نیا نیدلا یفص خیش هعقب رب هدش فقو ءایشا هلمج زا اه نآرق نیا زا یرایسب 4 نارهت هب لیبدرا زا ،1353 و 1314 یاه لاس رد هلحرم ود یط هک دنتسه یلیبدرا

.)75 ،1388 ،یــشوماخ( دنا هدــش راذگ او هزوم نیا هب ماجنارــس و هتفای لاقتنا ،اهدرادناتــسا نــیا یرــیگراک هــب میقتــسم جــیاتن نــیرت مهم زا یــکی 5 نیا رد بیهذت باــق داعبا و نتم بلاق داعبا ،هــحفص داعبا رب مــک اح تابــسانت رد رادفرطرپ و اــبیز تابــسانت هلمج زا یگمه هــک ییاه تبــسن .تــساه هخسن نیا نوماریپ هــعلاطم یارــب .دنور یم رامــش هب یماــسا ۀنایم نورــق یــیارآباتک :هب دینک هعجارم اه تبسن طــخ هــب یاه هخــسن یــسانش هخسن همانتــسد ؛)1395( اوــسنارف ،شورد نیودت و هعلاطم نامزاس :نارهت ،یــشعرم نیسحدمحم دیــس :مجرتم ،یبرع

.215-213 صص ، )تمس( اه هاگشناد یناسنا مولع بتک زا ییاط لیطتــسم ود لاــصتا زا هک تــسا یلیطتــسم رگنایب تبــسن نــیا 6

.)215 ،1395 ،شورد( دیآ یم تسد هب لوط بناج .تسا یف ددع ای ییاط تبسن نامه تبسن نیا 7 یلم ةزوم رد دوخ هباشم یاه هعومجم زا یرایــسب فاخرب هعومجم نیا 8 بیترت هب 16 و 2 تاوزج هراپ مین هک یروط هب .تسا مقر و ءاضما یاراد ،ناریا .دنا هدــش ءاضما »یمقلا دمحم یجاح نب داــمع« و »یتاحملا داــمع« طــسوت تــسا هدــشن جرد خــسُن تباتک لحم و خیرات ریخا هــعومجم رد دوــجو نــیا اــب .)71 ،1375 ،دنورفا(

تمــسق هــس و ود هــب طــخ هراپ کــی میــسقت یــگنوگچ میقتــسم دهاوــش 9 اب .)24 ،1369 ،یــناجزوب( تــفای ناوــت یم یماــسا عبانم یــخرب رد ار یواــسم نونک ات ،لوا دادــعا ریاــس هب طــخ هراپ کــی میــسقت یگنوگچ یارــب دوــجو نــیا رد میقتسمریغ دهاوش رامش یب اهنت .تسا هدماین تسد هب یمیقتسم دهاوش دهد یم ناــشن هک دراد دوجو ییار آ باتک هلمج زا و نوــنف فلتخم یاــه هزوح یواسم تمــسق دادعت ره هب طخ هراپ کی میــسقت یارب ناملــسم ناراکداتــسا لاح رد هنافسأتم هک ییاه شور .دنا هتــشاد یــسرتسد ییاه شور هب ،هاوخلد .دنا هتخانشان ام یارب رضاح

عبانم تسرهف

،یماــسا نارود هزوــم یــطخ یاــه نآرق زا یــنیچلگ ،)1375( رــیدق ،دــنورفا .نارهت ،ناریا یلم هزوم لامعلاا هیلا جاــتحی ام یف ،)1369( دــمحم نب دــمحم ءاــفولاوبا ،یــناجزوب ،یبذج اــضریلع :مــجرتم ،)یــناریا هــسدنه( هیــسدنهلا لاکــشا نــم عاــنصلا و

.نارهت ،شورس تاراشتنا نیدلا یفص خیــش هعقب رــب ءایــشا فــقو یــگنوگچ ،)1388( اــیل ،یــشوماخ هرامــش ،نادیواج ثاریم فــقو ،ناریا یلم هزوــم هب اــهنآ ندــش دراو و یــلیبدرا

.77-72 صص ،66 طــخ هــب یاه هخــسن یــسانش هخسن همانتــسد ،)1395( اوــسنارف ،شورد بتک نیودت و هعلاطم نامزاــس ،یــشعرم نیــسحدمحم دیــس :مجرتم ،یبرع

.نارهت ، )تمس( اه هاگشناد یناسنا مولع یاه هخــسن رد یا هکبــش یــیارآ هحفص هاوــگ ،)1388( نــیما .م ،یودــهم ۀــسسوم ،ییابط دواد دیــس :مجرتم ،همانهاــش یرــیوصت نابز ،نارــیا یــطخ

.نارهت ،نتم یرنه راثآ رشن و همجرت ،فیلات Adle, Chahryar )1975(, Recherche sur le Module et le trace Correcteur dans la Miniature Orientale, Le Monde Iranien et l’islam 3, pp. 81-105.

ریواصت عبنم

هزوم ،یماــسا نارود هزوم ویــشرآ ،یرومیت هرود یاه نآرق ریواصت هعومجم .ناریا یلم

شخب لاوما نیما و ییازریم مرک یاقآ یماسا نارود هنیجنگ لوئسم ،هدنکون لییربج رتکد یاقآ بانج ناریا یلم هزوم مرتحم تیریدم زا .مراد ار ینادردق و رکشت لامک شهوژپ نیا لحارم یمامت دربــــشیپ رد ناشیا غیرد یب یراکمه تبــــسانم هب ،یریهش باهش یاقآ یماــــسا یاه نآرق زا یگزات هب هک دوش یم یتسرهف و اه همانــــسانش ،ریواصت نتفرگ رایتخا رد زین و رظندم یاه هخــــسن یمامت تیؤر لماــــش لحارم نیا .تسا هدش هیهت ناریا یلم هزوم رد ظوفحم و خسُن نیا ییارآ هحفص رب مکاح ماظن هیجوت ی هدهع زا اهنت هن ،تسا باتک دیلوت هویش اب نینچمه هکلب ؛دیآ یمرب ینآرق یاهوزج هعومجم .تسا گنهامه زین هدوب هگربود رب ینتبم هک یماــــسا هنایم نورق رد n هب هگربود لوط میــــسقت ساــــسا رب هک ییارآ هحفص زا هویــــش نیا رد لوط ینایم 1/n صاصتخا زا سپ حارط ،تــــسا راوتــــسا ربارب تمسق و ادج رداک نییاپ ای لااب زا رادقم نیمه هب ،فطع یــــشاوح هب هگربود هدافتسا اب هاگنآ .دهد یم صاصتخا هحفصاپ ای هحفصرس هیشاح هب یاه لیطتسم راطقا میسرت رب ً

اتدمع هک یــــسدنه یاه شور یخرب زا یعرف یاه لیطتسم ای تاحفص و هگربود لیطتــــسم نوچمه یلصا

طوطخ و هــــحفص بوچراهچ زا لــــصاح یاه لیطتــــسم نوــــچمه داعبا ریاس نتفرگ رارق لحم ؛دنک یم هیکت ،یشاوح ای فطع یامنهار نیا رد هجوت لباق ی هتکن .دنک یم نییعت ار نتم بلاق ای بیهذت باق راثآ حارط هب ،هداس یسدنه یاه شور نیا تسبراک هک تسا نآ نایم دوخ هب دوخ ،بسانتم رداک کی باختنا اب هک هداد ناکما ، هدــــشدای ار یبوچراهچ ،هدیچیپ یددــــع یاه ماظن زا هدافتــــسا هب زاین نودب و .تسا بسانتم هراومه ضرع هب لوط تبسن نآ رد هک دنک یحارط

رکشت و ریدقت