تطبیق‌پذیری تزئینات متبرکه کتیبه‌ها در مناره‌های مسجد گوهرشاد و شاه مشهد

55

رد اه هبیتک ی هکربتم تانییزت یریذپ قیبطت ی هعلاطم دهشم هاش دجسم و داشرهوگ دجسم یاه هرانم

2یرفعج یدسا ادن ،^1*یلیبدرا هدازاضر یبتجم

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم ی هدکشناد رایشناد ^۱ .ناریا ،نارهت ،بونج نارهت دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم یرتکد یوجشناد ^۲

)۹۷/۲/۱۹ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/۱۲/۲۱ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ شرتــسگ تهج رد مهم یاهرازبا زا ،یملاــسا یرامعم رد یــنییزت و یــیانعم رــصانع ناوــنع هب اــه هبیتک ظاحل هب و دنتفر یم رامــش هب فلتخم یاه هرود رد مدرم رب اه تموکح یبهذم یاه تــسایس و دیاقع نیا یور رــب هکربتم تاــنییزت .دنتــسه رــصع ره یاه هــشیدنا و اــه هدیا رــگنایب ،دوــخ بوــتکم تــیهام و نیرتابیز و دــنتخیمآ یم مــهرد هک اه جنرت و یــسدنه شوــقن ،یــهایگ یاه یمیلــسا لماــش اــه هبیتک ،دهــشم هاــش و داــشرهوگ دجاــسم .دنتــشاذگ یم شیامن هب دجاــسم رد ار یرنه راثآ نیرت شخب ماهلا ینید نــیماضم اــب یــفلتخم یاــه هبیتک و تاــنییزت ،یملاــسا یــناریا یراــمعم یاهراکهاــش ناوــنع هب یانب ود نیا ی هرابرد هعلاطم ،ساسا نیا رب .دنراد تایاور و ثیداحا و نآرق تایآ ،یهلا ءامسا لماش فده ،دجسم ود نیا یاه هرانم رد اهنآ نیماضم و هکربتم تانییزت یریذپ قیبطت رب دیک أت اب ،دنمشزرا و یقیبطت -یلیلحت شور اــب یفیک تاقیقحت عون زا رضاح ی هلاقم ،روظنم نــیا هب .تــسا شهوژپ نــیا هدــش هتــشون انب ود نیا ی هرابرد ینادیم تادهاــشم و یخیرات دانــسا ،یا هناخباتک عبانم رب دانتــسا اب هاش و داشرهوگ دجسم ود یاه هرانم هک دش صخشم هدش ماجنا یاه لیلحت و تاعلاطم قبط .تسا نیا یاه هرانم رد دوــجوم ی هکربتم تانییزت و دنا هدــش انب یرامعم و یــخیرات ی هرود کــی رد ،دهــشم .تسا ریذپ قیبطت رایسب ...و یراک یشاک ،یهلا ءامسا ،طخلا مسر ،گنر ،اوتحم ظاحل زا دجسم ود

یدیلک یاه هژاو .دهشم هاش دجسم ،داشرهوگ دجسم ،هرانم ،اه هبیتک ،تانییزت ،یریذپ قیبطت

.E-mail: mrezazdh@ut.ac.ir ،۰۲۱-44455۹6۳ :ربامن ،۰۹۱۲۰6۲۹۰54 :نفلت :لوئسم هدنسیون*

66 - 55 تاحفص ۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

56

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

زا یدــنم هرهب لــیلد هــب یملاــسا یراــمعم خــیرات رد دجاــسم نیرت مهم ناوــنع هب ندوب حرطم نوــچمه یا هژــیو یاه هصخــشم اهرهش شرتسگ ینوناک ی هطقن و ناملسم ی هعماج یبهذم نکر ،یتخانش کبس تاصخشم رب یفرگش تاریثأت هراومه ،اهاتسور و یرهــش یاه هعومجم شرتــسگ یگنوگچ و یریگ لکــش ،یراــمعم و یراــمعم یــساسا یاــه یگژیو ،ور نــیازا .دنا هتــشاد یراــمعم و هتفای یم زورب و روهظ اهانب نیا رد اتدمع رصع ره راثآ نیرت صخاشً رد، راــثآ نــیا قــیقد یواک او و هــعلاطم هــک تــسا یــهیدب .تــسا .دراد ریذپانراکنا یتیمها دراوم نیا ندش نشور یرامعم هژیو هــب اهرنه عاونا ییافوکــش رــصع یروــمیت ی هرود تاعادبا و اه تفرــشیپ وــس کی زا نآ یط هک تــسا ناریا خیرات رد بوــلطم یا هــنیمز رــگید یوــس زا و تــفای لــماکت لــبق یاــه هرود نیرت مهم .دــش ایهم نایوفص رصع یراــمعم و رنه تفرــشیپ یارــب یانب تانییزت هــب قلعتم ،یراــمعم مــلاع رد ناــیرومیت تدعاــسم زگره نآ زا شــیپ ات هــک دوب یعیــش میهافم و نــیماضم اــب دجاــسم .)۷۱۰ ،۱۳۷۱ ،یدراــطع( دوــب هتفاین یگتــسجرب و تــیمها نــینچ رب زــکرمتم یاــه یحارط و هراوــق شوخ یاــه هیام شقن زا هدافتــسا طوطخ اب ییاه هبیتک راــنک رد دجاــسم قرعم و یــباعل یاه یــشاک هرود نیا دجاــسم رد ینییزت قــیداصم نیرت مهم زا ،ثــلث و یــفوک فطع اب دجاسم یانب یراک یــشاک رد یطاطخ زا هدافتــسا .تــسا لیاضف زا ،تاــیاور و ثیداحا و نآرــق تاــیآ ،یهلا ءامــسا هــب هــجوت .دوش یم هدرمش یرومیت ی هرود لیلد هب رتشیب ،ناریا خیرات رد نایرومیت ی هرود صاخ تیمها و نادنمرنه ندناچوک .تــسا یگنهرف و یبهذم ،یرکف تلاوــحت ناریا قطانم ریاــس زا هرود نــیا رد نارامعم هژــیو هــب و نارــگتعنص رد یرامعم و رــنه کبــس لوحت ثــعاب ،رــهنلاءاروام و ناــسارخ هــب رومیت ی هرود رد چوک نیا .دــش ترتف ی هرود کی زا سپ ناــسارخ رگید و خرهاش ییاورنامرف راگزور هب یلو دــش ماجنا روز هب لــسوت اب ظاحل هــب ،رــهنلا ءاروام و ناــسارخ نــتفای تیزکرم ،یروــمیت یارــما هب نادــنمرنه ی هتــساوخدوخ چوک ثــعاب ،یداــصتقا و یــگنهرف نارومأم و یتنطلس نادناخ یاضعا ،هرود نیا رد .دوب هقطنم نیا یناب و دــندوب مدق شیپ هــعفنملا ماع روــما رد یــتلود ی هــبتر یلاع دجاــسم رد صوصخ هب یرامعم یابیز و فرگــش یاهانب تخاــس .دندش یم هرود نیا تاــعلاطم هــب هــجوت اــب اــت تــسا نــیا رــب یعــس هــلاقم نــیا رد یا هزاــت تاکــن ،اــنب حطــس رد یــنادیم یاه یــسررب و یا هــناخباتک

و نآرــق تاــیآ ،یــهلا ءامــسا لماــش( هــکربتم تاــنییزت ی هراــبرد ی هرود دجاــسم یاــه هرانم رد هــتفر راک هــب )تاــیاور و ثــیداحا یراــمعم خــیرات رد راذــگرثا یاــه هرود زا یــکی ناوــنع هب ،یروــمیت روط هب دجاسم یرامعم خیرات و معا روط هب ،ملاسا ناهج و ناریا ماجنا زا فدــه هک تفگ ناوــت یم ور نیازا .دوــش صخــشم ،صخا رد دوجوم یبهذم یاه هبیتک یفرعم و یدنب هقبط ،شهوژپ نــیا یرومیت ی هرود رد دهــشم هاش و داــشرهوگ دجــسم ود یاه هرانم نیا قیبطت و اــهنآ نیماضم صوصخرد یداینب یــلیلحت ی هــئارا و اب یــخیرات ی هرود نــیا یــبهذم و یرــکف یاــه هنیمز اــب نــیماضم تفگ ناوت یم همدقم نیا اب .تسا هعیش یداقتعا ینابم رب دیک أت هدش هتفگ شیپ زا فادها هب یبایتسد یاتــسار رد راتــشون نیا هک :تسا ریز یلصا تلااؤس هب ییوگخساپ یپ رد رب دوجوم یــبهذم یاه هبیتک رد هــکربتم یــنییزت یاــه هیارآ -۱ ود رد یدروــم ی هــعلاطم اــب یروــمیت ی هرود دجاــسم یاــه هرانم

؟تسا رادروخرب ییاه یگژیو هچ زا دهشم هاش و داشرهوگ دجسم و ثیداحا و نآرق تایآ ،ینــسحلا ءامــسا ی هکربتم تانییزت -۲ دهشم هاش دجسم و داشرهوگ دجاسم یاه هرانم رد یبهذم تایاور

.دنراد یتاقارتفا و تاک ارتــشا عون هچ و دنریذپ قیبطت نازیم هچ ات یرومیت ی هرود یــخیرات رتــسب رد رضاح قیقحت ،یــلک روط هــب تــسد هب تاعلاطا قیبطت لصاح نآ یریگ هجیتن و هتفرگ تروــص دجــسم ود یاه هرانم یور رب دوجوم یاه هبیتک نوــمضم زا هدــمآ هک تفگ ناوــت یم فــیصوت نیا اب .تــسا دهــشم هاــش و داــشرهوگ یــلیلحت و یــقیبطت -یفیصوت تاــقیقحت عوــن زا رــضاح ی هــلاقم ینادیم تادهاشم و یا هناخباتک تاعلاطم زا هدافتسا اب هک تسا دجــسم ود ی هعومجم زا ادــتبا روــظنم نــیدب .تــسا هدــش ماجنا یخیرات یاــه هبیتک .دــمآ لمع هب دــیدزاب دهــشم هاــش و داــشرهوگ هــب دجــسم ود نــیا یاــه هرانم یور رــب دوــجوم یروــمیت ی هرود یا هناخباتک و ینادیم تاعلاطم هب دانتسا اب و اهنآ نیماضم ظاحل یاــه شور زا یــکی هــک نیا هــب هــجوت اــب هــمادا رد .دــش یــناوخزاب لکش کرد و یرامعم یاهاضف تخانــش یارب یراگن هاگ بــسانم اب ،تــسا نآ یقیبطت ی هعلاطم رثا کــی یتخانــش کبس و یدبلاک یــسررب هب ،اه هبیتک نــیا رد دوجوم تاــنییزت نیرت مهم هــب هــجوت رب دوجوم تایاور و ثیداحا و یــهلا ءامــسا تانییزت یریذپ قیبطت .دش هتخادرپ دهشم هاش و داشرهوگ دجسم ود یاه هرانم یور

قیقحت ی هنیشیپ

هب ،»یخیرات دجاــسم« ناونع اــب یباتک رد یدــمحم و هدازلاــم یچگ سنرقم و یــشاک زاتمم و عوــنتم شــشوپ و تاــنییزت یــسررب ،یدمحم و هدازلاــم( دنا هتخادرپ داــشرهوگ دجــسم رد هتفر راک هب

یاه هبیتک و تاــنییزت یــسررب هب یــقیقحت رد رف هتــسیاش .)۱۳۷8

5۷

دجسم یاه هرانم رد اه هبیتک ی هکربتم تانییزت یریذپ قیبطت ی هعلاطم دهشم هاش دجسم و داشرهوگ

هجیتن نیا هب و هتخادرپ تاره و دهشم داشرهوگ دجسم ود ینآرق نیا رد ناــمز مه روط هــب قلعم و قرــعم یاه یــشاک زا هــک هدیــسر نیرتــشیب ،یدروجلا یبآ گنر و تــسا هدــش هدافتــسا دجــسم ود .)۱۳8۱ ،رف هتــسیاش( دراد دجــسم ود نــیا تاــنییزت رد ار درــبراک یاــه نآرق یــنییزت شوــقن ،یــقیقحت رد رف هتــسیاش و یرــشع ینثا نیا هب و هدرــک یــسررب ار داــشرهوگ دجــسم یراک یــشاک و یرومیت ،یمیلسا شوقن زا دجسم نیا یراک یشاک رد هک دنا هدیسر هجیتن تابیکرت یدروجلا یبآ زا هدافتسا و هدش هدافتسا یهایگ و ییاتخ یرــشع ینثا( تــسا هدرک داجیا نآ رد ار یناحور و زاون مــشچ و ابیز تانییزت ،یرگید قیقحت رد یئلام یهلادبع .)۱۳۹۰ ،رف هتــسیاش و نیا هب و هدرک یسررب ار دهشم داــشرهوگ دجسم یملاــسا یرامعم ناملسم رامعم رنه فرعم یسدق تانییزت هک تسا هدیسر هجیتن تانییزت یاــنغ و تــسا ملاــسا سدقم نید دیاقع ناــیب رد یــناریا ،یئلام یهلادبع( دوش یم ساــسحا اراکشآ ،داــشرهوگ ی هعومجم زا یرــیگ هرهب اــب زــین یــهق یراــخلب و یروــفغف شــهوژپ رد .)۱۳۹4 یاه هبیتک یفرعم نمض ،راثآ ی هدهاشم و یا هناخباتک تاعلاطم یــسررب و لیلحت هب ،داــشرهوگ دجــسم یوــفص و یروــمیت ی هرود تــسا هدــش هتخادرپ هعیــش یداــقتعا یــنایم لــیذ اــهنآ مــیهافم .)۱۳۹4 ،یهق یراخلب و یروفغف(

رب هاوگ خیرات رد دوجوم یاــه لوق لقن ،تاقیقحت نیا رب هولاــع هاش دجسم و داشرهوگ دجــسم نایم یخیرات یاه تهابــش دوجو دراوم نیا هــب ناوت یم هلمج زا .تــسا یروــمیت ی هرود رد دهــشم :درک هراشا خرهاش نامز )زاریــش کبس( یرومیت رنه ییافوکــش نارود« -امومع .تــسا هدــش هتخاــس یدایز یاهانب ،نامز نــیا رد ،تــساً یراک یــشاک لثم تانییزت و یراــمعم رد تدحو عون کــی زا اــهانب ،داــشرهوگ دجــسم یاــهانب دــننام .دــنرادروخرب ...و یــشاقن و »رــسلااب ی هــسردم ،دهــشم هاــش دجــسم ،درــگرخ ی هــسردم .)۹6 ،۱۳۹4 ،تسودشناد(

تمــسق هک هتــشذگ یاه هرود سکع هب یرومیت ی هرود رد« - هــب هراــنم ی هــندب ،دوــب یــفخم نامتخاــس یاــنب رد هراــنم نــییاپ تروص هب اــهتنم مک یا هــلصاف اب اــی ناویا راــنک رد اراکــشآ تروــص دجسم ،داــشرهوگ دجــسم یاه هرانم دننام ،دریگ یم رارق هتــسباو ،ینایک( »هعلق قآ دجسم و دهشم رد )قباــس هاش( دیهــش ودواتفه .)۳۳8 ،۱۳86

یاه هرانم یدروــــــم ی هــــــعلاطم یاــــــه هتفای یرومیت ی هرود دجاسم

یرومیت ی هرود دجاسم رد اه هرانم یاه هصخشم • تــسا ییانب حلاطصا رد و ران و رون یاج ینعم هب هرانم اــی راــنم ییوگ ناذا تهج هکربتم عاقب و دجاــسم رانک رد هک کیراب و دــنلب ،اهارــسناوراک دجاــسم ،اه هداج راــنک رد امنهار لــیم ناونع هــب اــی ندومن نــشور تلع هب ،هدیدرگ ثادــحا اــه هفایضلاراد و سرادــم لحم ای هرانم هب ،بــش رد ییامنهار تهج نآ زارف رب شتآ ای غارچ .)۳۲۲ ،۱۳86 ،ینایک(تسا هدش موسرم رون هب ار یرومیت ی هرود یاــهانب تاــیلک ناوت یم هصلاخ روــط هــب

:)۹۷ ،۱۳5۹ ،تسودشناد( درمشرب ریز تروص همادا ابلاغ ،دنوــش عطق هکنیا نودب اهامن رد یلصا طوطخ .۱ً زین اهدبنگ یور رب یتح یزاوــم و یدومع طوطخ نــیا و دــنبای یم

.دنهد ناشن رتدنلب ار انب ات دنا هدش هدیشک .اهدبنگ لکش ندوب هدیشک .۲

.اهدبنگ ی هقاس ندوب دنلب .۳ .اه ناویا و یدورو یاهردرس ندوب دنلب .4 هکنیا نودب دننک یم یط ار هقبط ود هک ییاهامن قاط دوجو .5

.دنوش عطق هقبط ود نیب ی هلصاف رد زا اــهنآ ی هــناگ ادج یارــجا تروــص هــب تاــنییزت دوــجو .6

.انب یدنب ناوختسا .اه قاطا یدورو یلااب لکش لیطتسم یاه نزور دوجو .۷

.انب تانییزت رد یدروجلا گنر ی هبلغ .8 .اه فقس ششوپ رد یزاس یمسر زا هدافتسا .۹ ،تسود شناد(انب تانییزت رد ییلاط گنر دوجو رثا ای و دوجو .۱۰

.)۹۷ ،۱۳5۹ دهشم داشرهوگ دجسم یاه هرانم )فلا نارود یاــهانب نــیرت مهم زا یــکی ،دهــشم داــشرهوگ دجــسم ،اغآداشرهوگ ،وا رسمه روتسد هب .ق 8۲۱ لاــس رد ،رومیت خرهاــش نــب نیدلا ماوق .دــش هتخاــس )ع( اــضر ماــما هاگراــب ترواــجم رد لاــس رد اغآداــشرهوگ روتــسد هب یزاریــش ناــیط نــب نیدباعلا نیز .درــک یزــیر یپ ار دجــسم نــیا چــگ و رــجآ زا هدافتــسا اــب .ق 8۱8 دیــسر مامتا هب لاــس هــس تــشذگ زا دعب دجــسم نــیا نامتخاــس یزراب یاه هناــشن ،دجــسم نــیا .)4۳۲ ،۱۳۷4 ،کــبملگ و رــبلیو(

ی هرود یناــسارخ کبــس دجاــسم موــسرم ی هویــش رد لوــحت زا ی هرود فورعم نارامعم زا یکی نآ رامعم .دراد دوخ رد ار یرومیت هیثادحا مقر رد »نایطلا« تفص هب هجوت اب .تــسا هدوب نایرومیت ،تخاــس و یحارط راک اــهنت هــن هــک دــسر یم رــظن هــب دجــسم رد وا تسا هدوب وا ی هدهع رب زین دجسم تانییزت و یراک یشاک راک هکلب ی هویش هب انب نیا یرامعم کبس .)۲۱8 ،۱۳8۲ ،یمــساق یجاح(

.تسا یناویا راهچ دجاسم کبس هب نآ یرامعم ی هویش و یرذآ ی هلاــس هد فرــصت مــهم ی هــثداح هــس رد داــشرهوگ دجــسم یرــجه مــهدزای نرــق زاــغآ رد ینابیــش ناکــبزا تــسد هــب دهــشم دهشم هک ــ یرمق ۱۰84 لاس رد روباــشین ی هلزلز ،).ق ۱۰۰6 -۹۹۷(

داشرهوگ دجــسم و )ع( اضر ماما مرح نتــسب پوت هب و ــدنازرل زین ار ییاه بیسآ یرازت ی هیسور یاه قازق تسد هب .ق ۱۳۳۰ لاس رد و دجــسم لک ،اــهنیا رــب هولاــع .)5۲ ،۱۳86 ،یدیــس( دــید یدــج نیرت مهم .تسا هدش تمرم هیاپ زا اهراب ،نآ یاه ناویا صوصخ هب ،۱۰5۹ ،۱۰5۳ ،۱۰5۲ ،۱۰۰8 یاه لاس هب طوبرم دجسم یاه تمرم .)5۱4 ،۱۳۳۳ ،یدــمص( ^۱تــسا یرــمق ۱۱۱۹ ،۱۱۱8 ،۱۰84 ،۱۰۷۷ فرــط راــهچ زا هــک دراد عیــسو نــحص کــی داــشرهوگ دجــسم دجسم نیا توافت .)۳۰ ،۱۳8۲ ،پوپ( تسا ییاه ناویا هب روصحم زا کی چیه ســپ رد هک تــسا نیا رد یناویاراهچ دجاــسم ریاــس اــب ندیــشک بقع اب اهنت و درادن دوجو یراددبنگ عبرم رلاات ،اــه ناویا

58

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

دوجو هب لکــش عبرم ییاضف ،یــبونج ناوــیا یاــهراوید زا یــشخب ،۱۳۹۲ ،درــگ ارحص( تــسا هدــش هتخاــس نآ زارف رب یدبنگ و هدــمآ دودح رد لامش هب بونج زا ،عبرم ابیرقت دجــسم نیا نحص .)۲۰ً ۹4۱۰ رب غــلاب و تــسا رتم 5۰ دودــح رد برــغ هــب قرــش زا و رــتم 55 .)۳ ،۱۳86 ،یدیس( دراد تحاسم عبرمرتم بولسا و طخ ،یراک یشاک ییابیز و تفارظ لیلد هب دجسم نیا بوــسحم یــناریا یراــمعم یاهراکهاــش نــیرت سیفن زا ،یراــمعم ،یلصا ناویا نیفرط رد امن قاط شش و هفرغ ودو تسیب .دوش یم تــفه ،اه ناتــسبش فرــط هــب نــحص زا یدورو رد تــشهو تسیب هرانم ود و گرزــب و نوگزوریف دــبنگ کی ،فرــط راــهچ رد ناتــسبش ناوــیا نــیرت گرزب و نــیرت مهم .دراد رارــق هــلبق ناوــیا نــیفرط رد رت گرزب ،دراد هــلبق هب ور هــک تــسا »هروصقم ناویا« ،دجــسم نــیا نآ زارف رب یا هزورــیف یراک یــشاک اب یدبنگ و تــساه ناویا ریاــس زا یاه ناتــسبش فرط هب ورهار شــش ،ناویا نیا لخاد زا .دراد رارق دمآو تفر اه ناتــسبش و ناوــیا هب اهنآ زا مدرــم هک دور یــم فارــطا ناوــیا نــیا رد یــگرزب بارــحم .)۷۱۹ ،۱۳۷۱ ،یدراــطع( دــننک یم و هدــش هتخاــس قرعم یــشاک ی هندب و یگنــس ی هرازا اب هک تــسا

یقرــش ناویا .دراد هبیتک و ســنرقم ،یراک یــشاک عونتم تاــنییزت نورد و تــسا )ع( اضر ماما مرح ی هزوم نــحص هب لصتم دجــسم عوــنتم طوــطخ و اــه هبیتک ،یا هزورــیف یراک یــشاک هــب هتــسارآ نآ خیش تسب« هب و دراد یتانییزت نینچ زین یبرغ ناویا .تسا ییانب ،نمتؤم( دراد هار »هیلاولاراد قاور« و »یروهمج نحص« ،»یــیاهب یاراد و ناویا نیرت قمع مک ،دجــسم یلامــش ناویا .)۲4۹ ،۱۳48 زا ار نارــئاز و تــسا ریخا ناویا ود زا رــت ینغ یراک یــشاک و تاــنییزت )ع( اضر ماــما ینارون حــیرض تمــس هــب »هدایــسلاراد قاور« قــیرط و تــسا گنر زا ولمم ،داــشرهوگ دجــسم رــسارس .دــنک یم تــیاده ناکم نــیا هب رگید یــیاوهو لاح ،دجــسم طــسو رپ تــشه ضوح ناتــسبش ود لماــش ،دجــسم یاه ناتــسبش .دــشخب یم یتوکلم نحص برغ رد ناتــسبش هــس و قرــش رد ناتــسبش ود ،بونج رد ،صاخ نییزت هنوگره زا غراف و دیفس یراک چگ زا یششوپ اب ،یلصا مامت .دــهد یم دنویپ رــگیدکی هب ار دجــسم فــلتخم یاه تمــسق اه ناویا نینچمه و سدقم ناکم نــیا ینوریب یاهراوید و علاــضا

یرامعم تاصخشم یرامعم یازجا فیدر

هقبط ود رد ییاه هفرغ ای اه ناگقاط و یلصا تهج راهچ رد ناویا راهچ اب هک دراد رتم 5۰×55 داعبا هب عیسو ینحص دجسم

.)۲۰ ،۱۳۹۲ ،درگ ارحص( تسا هدش دودحم نحص ۱

لوط رتم۳۷ ناویا نیا .تسا هتفرگ رارق نآ لخاد رد بارحم و نآ یلااب رب دبنگ .تسا دجسم ناویا نیرت گرزب ،هروصقم ناویا

.)5 ،۱۳84،نایقدصم( تسا .ق 8۲۰ ناویا نیا یانب خیرات .تسا رتم ۲۹ فقس ریز عافترا .تسا رتم ۱۳ نآ ی هناهد و دراد هروصقم ناویا ۲ زا و تسا هزوم نحص هب لصتم ناویا نیا .)45۹ ،۱۳۷4 ،ربلیو( دوش یم هدیمان زین یقرش بونج ناویا ،نسح یجاح ناویا

.)۲4 ،۱۳۹۲ ،درگ ارحص( تسا رتم ۲۰ نآ عافترا و رتم ۱۷ ناویا ضرع .دننک یم دمآ و تفر نحص نآ هب اجنیا نسح یجاح ناویا

)یقرش( ۳

قاور و یملاسا یروهمج نحص ،ییاهب خیش تسب هب ،)45۹ ،۱۳۷4 ،ربلیو( تسا فورعم زین یبرغ لامش ناویا هب هک ناویا نیا

.)48 ،۱۳6۲ ،هنطلسلادامتعا( دراد هار هیلاولاراد )یبرغ( بآ ناویا 4

۲۱/5×۲۳ نآ داعبا .تسا دجسم ناویا نیرت قمع مک ،)45۹ ،۱۳۷4 ،ربلیو( دوش یم هدیمان زین یقرش لامش ناویا هک ناویا نیا

.)۲5 ،۱۳۹۲ ،درگ ارحص( تسا رتم ناویا

)یلامش(هدایسلاراد 5 نیسحملاغ خیش و مرگ ناتسبش ،یبارس ،یدابآ فجن ،ینلایم ای یناگیاپلگ ،یدنواهن یاه مان هب ییاه ناتسبش ،فرط هس رد

.)۷۳4 ،۱۳۷۱ ،یدراطع( دراد ترهش اه ناتسبش 6

.یخیرات دانسا رد داشرهوگ دجسم -1 ریوصت )29 ،1373 ،پوپ( :ذخأم .داشرهوگ دجسم یرامعم یازجا لیلحت -1 لودج .داشرهوگ دجسم یلعف تیعضو-2 ریوصت

)9 ،1384 ،نایقدصم( :ذخأم

5۹

،یمیلــسا یاه شقن و قرعم یــشاک عون زا یزاتمم یاه یــشاک اب و اه شقن اب اه یــشاک نیا .دنا هدــش هدیــشوپ هتوب و لگ و یــیاتخ یتایآ و اه هروــس ییانب طخ و یفوک ،ثلث طــخ هب ناولا یاــه گنر لها یانث و حدم رد یتارابع اضعب و دنرادربرد ار یثیداحا و نآرق زاً ،اهراوید شــخب تنیز یــهلا یانــسح ءامــسا و ملاــسلا مهیلع تیب دجسم یرامعم یازجا لیلحت .تسا دجسم یاهردرس و اه ناویا .تسا هدمآ ۱ لودج رد داشرهوگ ار هدننیب و دیازفا یم داشرهوگ دجسم تمظع و هوکــش رب هچنآ یاه هرانم و گنرزبــس و لکــش یزایپ دبنگ ،دنک یم دوخ بوذجم گنردرز طوــطخ و شوــقن هــب نــیزم هــک تــسا نآ ی هدــش نــییزت یا هبیتک و راد باعل رجآ اب دجسم نیا دبنگ یجراخ حطــس .تــسا تاصخشم نیا ی همه زا هتشذگ .تسا هدش نییزت یفوک طخ هب نــیا یاــه هرانم ،داــشرهوگ دجــسم یاــنب یراــمعم یاــه یگژیو و ییاه هرانم نیرتدرف هبرصحنم و نــیرتابیز ،نیرت یمیدق زا دجــسم رد .تسا هدش هتخاــس ملاسا ناهج دجاــسم رد نونک ات هک تــسا ،یقیبطت لیلحت قیرط زا ات تسا هدش یعــس قیقحت نیا ی همادا ،یهلا ءامــسا تانییزت یــبایزرا هب ،قــیقحت یلصا فدــه ناوــنع هب نیا یاه هرانم یاــه هبیتک یور دوــجوم تایاور و ثــیداحا ،تاــیآ .میزادرپب دهشم هاش دجسم اب هسیاقم رد دجسم هک تــسا ییاه هرانم نیرتابیز زا داــشرهوگ دجــسم یاــه هرانم دجــسم یاه هرانم ،ربلیو ی هتفگ هب .تــسا هدــش هتخاــس نونک ات ناهج رد هدــنام یقاب ی هرانم جنپ نــیرت یمیدق زا یــکی ،داــشرهوگ ی هرانم ود ی هــیاپ .)۲58 ،۱۳۷4 ،کــبملگ و رــبلیو( تــسا ملاــسا دوــش یم زاغآ ینوریب یاــمن رانک زا دجــسم نیا رد هروــصقم ناوــیا کی رد ناوــیا فرط ود رد هراــنم ی هقاــس و هیاپ شــیارآ نــینچ هــک دنلب یاه هرانم ،لکــش یدبنگ یاه قاط .تــسا ریظن مک دجــسم درف هبرصحنم و صاخ تاــنییزت و اه یگژیو اب دجــسم گرزب دبنگ و ی هنیمز یور رــب هــتفرگ رارــق یراگــن هبیتک و شوــقن راــنک رد ،دوــخ

رد ار یملاسا یناریا یرامعم یاه هویش ،قرعم یاه یــشاک و یچگ هروصقم ناویا فرط ود یاه هرانم .دهد یم ناــشن نایرومیت رصع صوصخم تاصخــشم اب و یرومیت ی هرود یاــه هرانم مود عوــن زا صاخ نــییزت ی هوــحن یــنعی ،تــسا )اــنب نــیا راــمعم( نــیدلا ماوق یقفا تروــص هب هدروــخ لقیص شارــترجآ زا بــکرم یاــه نیز اــب نآ رد ار نییزت شور نــیمه هباــشم وا .قرعم یــشاک اب یراک عــیصرت و صاخ یگژیو .تسا هدرب راک هب زین تاره داشرهوگ دجسم یاه هرانم هک یلاح رد مــه نآ .تــسا نیمز یور زا اه هرانم تخاــس ،وا رــگید هک ،اه هرانم نیا .دندرک یم زاغآ ناویا یلااب زا ار اه هرانم اهانب رگید .دنتسه رپوت ماب ی هبل ات ،دنراد هدهع رب زین ار قاط راشف ندرکراهم اــهنآ عاــفترا و دــنراد رــطق رــتم ۳ داــشرهوگ دجــسم یاــه هرانم ماظن هک دنا هدــش هتخاــس و یحارط یا هنوگ هب و تــسا رــتم ۳۹/5 یاــه هرانم یراــمعم ی هویــش رد یــصاخ نراــقت و نویــسلاوکریس .تسا هتفهن یبونج و یلامش دهشم داشرهوگ دجسم یاه هرانم یریگرارق تیعضو صاخ ی هویش رانک رد اه هرانم تخاس شور نیا دسر یم رظن هب هبیتک رد »للهالاا هــلالا« یاــه فلا یگدیــشک نوــچمه ،نآ تاــنییزت .تــسا راذگرثا زین انب هــب ندیــشخب عافترا رد ،هراــنم ی هــیاپ یــلقعم ،میرگنب داشرهوگ دجسم یاه هرانم هب یلامش ناویا بناج زا یتقو .تــسا نییاپ زا رتــشیب لااب رد اه هرانم ی هلصاف هک دــسر یم رظن هب نیمه هب و هدــش شنار راــچد نامز یــط رد انب هک تــسا نــیا تــلع هروصقم ناویا ،فرط ود رد ،نــحص یلااب ی هقبط یاه هفرغ تــلع ای نایرومیت ی هرود رد هــک هدوــب یدیهمت نــیا ارــهاظ .دــنا هدرکرپ ارً یتح .دنا هدیشیدنا ناویا و اه هرانم راــشف راهم یارب نآ زا سپ یمک رد رلااــس ی هــنتف زا ســپ دهــشم شــمارآ و راــجاق ی هرود طــساوا رد ریزو ،ماظن ریزو للها لضفازریم تامادقا زا .ق ۱۳۷۲-۱۲۷۰ یاه لاس ریجنز اب ار اه هرانم هک دوب نیا یکی ،سدق ناتسآ یلوتم و ناــسارخ زین دعب لاــس ود .دوــش یریگولج نآ برخم تکرح زا ات دندرک راهم هاپس ی هناخپوت ریما( کلملا باهــش شــشوک هب .ق ۱۲۷4 لاــس رد .دندرک یزاسزاب ًلاماک ار اه هرانم )ناسارخ دهشم هاش دجسم یاه هرانم )ب یرمق یرجه مهن نرق یخیرات یاهانب زا دهــشم هاش دجــسم مین دودــح رد دجــسم نیا .تــسا نایرومیت ی هرود هــب طوــبرم و ریــسم رانک تــسرد ،)ع( اضر ماــما ترضح مرــح برــغ یرــتمولیک رد .تــسا هدــش انب ،هتــشاد دوجو زین نیا زا شــیب هک گرزــب رازاــب رد نآ تخاــس قیقد نامز و هاــش دجــسم یانب رامعم و یناب دروم نینچمه .دراد دوــجو یداــیز یاهرظن فلاــتخا نــیققحم ناــیم .دراد دوــجو زــین دجــسم نــیا یاــنب درــکراک ی هراــبرد یــتاماهبا نایب نینچ دجــسم رد دوــجوم یاه هبیتک یــسررب زا ســپ نــیکوا تــیعقوم اــب یا هدافتــسا ی هوــحن نوــنک ات دهاوــش« هــک دــنک یم خیرات اــب یا هبیتک اب یزــکرم هناخدبنگ :دــهد یم ناــشن ار بــلاج هدوزفا ۱45۱/85۱ خــیرات رد یــناویا نآ هــب هــک ۱۷۰8-۱۷۰۷/۱۱۱۹

مه و لکــش مه ،هدــش یــشاقن ی هبیتک زا ادج یلو ،تــسا هدــش .داشرهوگ دجسم یاه هرانم -3ریوصت )9 ،1384،نایقدصم( :ذخام دجسم یاه هرانم رد اه هبیتک ی هکربتم تانییزت یریذپ قیبطت ی هعلاطم

دهشم هاش دجسم و داشرهوگ

6۰

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

»تسا یرومیت ی هرود هب طوبرم اراکــشآ یزکرم هناخدبنگ نییزت مامت یــسررب زا سپ هچنآ یلک روــط هــب اــما .)4۱5 ،۱۳86 ،نــیکوا(

دجسم نامتخاس هک تسا نیا هدمآ تسد هب اه لوق لقن و عبانم هتفای نایاپ هاشکلمریما نامرف هب .ق 855 لاس بجر هام رد هاش راــمعم ماــن هــب اــنب نــیا دــبنگ رد دوــجوم ی هــبیتک رــخآ رد .تــسا رد انب نــیا .تــسا هدــش تبث »یزیربت دــمحم نیدلا سمــش« اــنب یاهانب لــیذ رد نارــیا یــخیرات یاــهانب فراــعملا هرئاد مود دــلج دهــشم هاــشکلم نــیدلا ثایغریما هاگــمارآ ناوــنع هب و یــهاگمارآ مانب یارما زا یو .)۱۳85 ،یدمحم و هدازلام( تسا هدش یفرعم لاس رد ینعی ،شگرم زا دعب لاس جنپ هک دوب یناکروگ رومیت رابرد انب نیا مان دروــم رد .دــش ثادحا وا ربق یور یــیانب ،یرــمق 855 هتفرگ )هاشکلم( نآ یرومیت یناب مان زا هاــش ناونع تفگ ناوت یم )هیوفص ی هرود یاهانب زا( هاــش مامح نتفرگرارق لیلد هب ای هدــش نیا .)46۷ ،۱۳۷4 ،کــبملگ و ربلیو( تــسا هدوــب نآ ترواــجم رد لاــس رد تــسا فورعم زین نت ودوداتفه دجــسم هب نونک ا هک اــنب ییاه تمسق دنچره ،تسا هدش یزاسزاب و تمرم یسمش ۱۳4۷ تمرم و تــظافح هــب و تــسا هــتخیر نآ یاه یــشاک و اــه هبیتک زا

دجــسم ثادحا خــیرات ی هراــبرد اــه ینز هنامگ.دراد زاــین یرتــشیب .تسا هدش نایب 4 لودج رد لیضفت هب هاــش

ًاعمج( رــتم ۲۰ رد ۳۳ داــعبا هب لکــش عبرم یــیانب دجــسم نــیا ی هدــش یراک یشاک گرزــب دــبنگ كــی .دراد )عــبرمرتم 66۰ دودــح رت کچوک یاه قاتا و اــهورهار ناــیم هک دراد )لکــش یزایپ( یورــک یاه هرانم ،انب طسو رد ناویا نیشیپ یامن نآ ولج و تسا روصحم .)4۰5 ،۱۳86 ،نــیکوا( دــنراد رارــق یــنایم یاــه هچقاط و یــجنک شوگ تــشه یاه یــشاک هــب نــیزم هاــش دجــسم ناوــیا ی هرازا زین انب ی هــیقب .تــسا هدــش هدناــشوپ یــشاک اب نآ یــنونک دــبنگ و نیا ناوــیا و اــه هفرغ و اــه هرانم یاــمن .دراد یراک یــشاک تاــنییزت هتفر نیب زا اهنآ رتشیب هک دراد یــسیفن رایسب قرعم یشاک دجــسم یراک یــشاک باــعل و گــنر نــیرتهب ی هــنومن ،هدــنام یقاب هــچنآ و گنــس زا ًلاماک لصا رد انب ی هرازا .تــسا هیوفص و یرومیت ی هرود ود نینچمه .تــسا هتفر نــیب زا و هدــش بیرخت مــه نآ هــک هدوــب مــیهافم و نــیماضم اــب یــیاه هبیتک اــب هدــش یراک یشاک ی هراــنم

ققحم مان عوضوم حرش

دیمحلادبع یولوم هب )ع( اضر ماما رازم راوج رد دهــشم رد و تفای تافو ۱4۲6/8۲۹ رد هک تــسا یرومیت فورعم ریما ،هاــشکلم نیدلا ثایغ ریما رازم نامتخاــس نیا

.)4۲۲ ،۱۳86 ،نیکوا( دش هدرپس ک اخ

ینایک فسوی )۲4 ،۱۳86 ،ینایک( .ق.ه855 لاس

دنارب نلیه )۱5۳ ،۱۳۹۱،دنارب( یسمش 8۲۹ ،.ق.ه855

هنطلسلادامتعا ،ناراکمه و هداز یهلا( درادن یدایز ترامع و یتسرد یاضف لااح و هدوب تعسو اب ییانب ادتبا هک دوش یم مولعم و تسا هیکبزوا یاهانب زا دنیوگ

.)۱۱۱ ،۱۳۹۳

تیی ١٤5١ نآ خیرات هک تــسه دجــسم نیا رد ییاه هتــشون هک دیوگ و هدرب مان هاــش دجــسم زا ،دهــشم رد دوجوم همیدق سرادم و دجاــسم یــسررب رد

هاــشکلم ریما نامرف هب دنتــشاد دوخ رایتخا رد ار دهــشم اه کبزا هک ىا هرود لوط رد دنیوگ یم زین هیکبزا دجــسم نآ هب هک انب نیا .تــسا ىدلایم لحم رد زین بارحم نیاربانب و هدشن نییعت تسرد دجسم نیا رد هلبق تهج هک دنیوگ یم .دوش یم قلاطا زین اه ینس دجسم نآ هب و دش هتخاس تسا هدشن هتخاس دوخ قیقد . )۱۱۱ ،۱۳۹۳ ،ناراکمه و هداز یهلا(

اووکنچاگوپ زونه نآ یاه بادرس هک یلبق هربقم کی لحم رد .ق 855 بجر رد هاش کلم ریما نامرف هب هک دنناد یم دهشم یاه ینس دجسم نامه ار انب نیا

.تسا هدش انب ،تسا یقاب

پوپ.آ . )۱۱۱ ،۱۳۹۳ ،ناراکمه و هداز یهلا )۱۳5۰ لاس زا تسا ینس هاش دجسم ناش نیرت هتسجرب هک دراد دوجو مهدزناپ هدس زا یرگید یخیرات راثآ دهشم رد

فیدر یرامعم یازجا یرامعم تاصخشم

۱ یدورو

دیدج ی هبیتک ییاج هباج اب رما نیا .تــسا هدــش تمرم نآ جیار و یلصا تیعضو تروص هب ریخا لاــس هدزناپ رد یدورو نیــشیپ یامن .)4۰5 ،۱۳86 ،نیکوا( تسا هدش ماجنا اه هچقاط و ناویا تشپ هب یا هدش یرب چگ یاهدبنگ مین و ناویا یلصا لخدم رادج یلااب هب

اه هرانم ۲ یبوچ ینکلاب ریز رد لااب رد درگ نوتس هلیم .دنا هدناشوپ هایس گنس اب انب یامن دننام هک دنا هتفرگ رارق یرب دنچ نوتس هت یور اه هرانم

.)4۰6 ،۱۳86 ،نیکوا( تسا هتفرگ رارق ،دروخ یم مشچ هب تسار تمس ی هرانم رد هک هنوگ نادب رت کچوک یلکش هریاد ی هقبط و

دبنگ ۳ دبنگ لکش” :دیوگ یم دبنگ نیا یرامعم شیاتس رد پوپ و تسا راکشآ ًلاماک ناویا تشپ رد لکش یدبنگ ی هقاس یور لکش یزایپ دبنگ

یجنران یور زبس هتسجرب ینییزت رایش نآ لخاد رد .داــشرهوگ دجــسم شا هیاــسمه دبنگ زا رتهب یلیخ و -بان و بلاج -تــسا لماک نآ .)۲۰۳ ،۱۳۷۳ ،پوپ( ”دروآ یم دیدپ دیدش ناجیه زا یتلاح و دراد رارق هرازا یلااب رب دیفس و نشور

یزکرم هناخدبنگ 4 یهتنم رب تشه و ینورد یدبنگ ی هقاس هب دننام کدابداب جنکس راهچ ،یلصا یاه سوق نایم .تسا نراقتم ًلاماک یزکرم ی هناخدبنگ

.)4۰5 ،۱۳86 ،نیکوا( دوش یم زاب یا هرجنپ هب نآ فرط ره هک دوش یم

اه بادرس 5 ی ه رود رگید یاه بادرــس زا یرایــسب فلاخ رب بادرــس نیا هک دراد یم نایب نیکوا .تــسا هدــش عقاو یلصا ی هناخدبنگ ریز رد بادرــس

فلاخ رب نیا و دنا هدناــشوپ چگ اب ار هراوق یب و مظنمان یاه تــشخ و دنا هدــشن تخادرپ ینادنچ تفارظ اب اه جنکــس و اهراوید ،یرومیت .)4۰8 ،۱۳86 ،نیکوا( تسا نیشیپ یاه هنومن ییانب یاه تشخ

.هدش ماجنا تاعلاطم زا جرختسم دهشم هاش دجسم ثادحا لاس رب ینبم یخیرات دهاوش-2 لودج

.دهشم هاش دجسم یرامعم یازجا لیلحت -3 لودج

6۱

لیلحت .دراد رارــق دجــسم نــیا ناوــیا نــیفرط رد رــیظن یب یعیــش .تسا هدمآ ۳ لودج رد دهشم هاش دجسم یرامعم یازجا عون زا داــشرهوگ دجــسم نوچمه زــین هاــش دجــسم یاه هرانم ،لاصم ،دنقرمــس رد گیب غلا ی هــسردم یاــه هرانم دــننامه و مود تاره رد ارــقیاب نیــسح ناطلس ی هــسردم و داــشرهوگ ی هــسردم .)8۰ ،۱۳8۷ ،اووکنچاگوپ( تسا هب رواب اب و هاــش دجــسم یاه هرانم یرهاظ لکــش هب هــجوت اــب رترخوم ی هرود رد اــه هرانم نیا تــسا دقتعم هک یولوم ی هــیضرف ناکم نیا زا هک میــسر یم هجیتن نیا هب مه زاــب ،دنا هدــش ثادحا هتفرگ میمصت لیلد نیمه هب ،دنا هدرک هدافتسا زامن یرازگرب یارب یاه هناخدبنگ یــترابع هــب .دوــش ثادــحا هراــنم نآ یارــب اــت دــش دروم تدابع ناکــم یارب هاــش دجــسم یانب فرط ره رد هتفرگرارق ی هتفگ هب( دــعب یاه هرود رد ،ور نــیازا ،تــسا هتفرگ رارق هدافتــسا نیا دوجو اــب .دنتخاــس هرانم نآ یارب )یروــمیت ی هرود ناــخروم یگنهامه دجــسم یانب یاه شخب رگید اب اه هرانم تانییزت نــیب هراــشا ویرگ و اه هرانم یاــمن هب ناوــت یم هــنومن یارــب .دراد دوــجو تخاس رد .تسا هدــش هدیــشوپ یــشاک و رجآ یاه قرعم اب هک درک ی هویش رد نراقت و نویسلاوکریس ماظن زین دجسم نیا یاه هرانم . دراد دوجو ناویا یبونج و یلامش یاه هرانم یرامعم

اه هرانم رد اه هبیتک تانییزت یقیبطت ی هعلاطم

داشرهوگ دجسم یاه هرانم تانییزت )فلا داــشرهوگ دجــسم ی هروصقم ناویا فرط ود میظع یاه هرانم و نارــیا یراــمعم خــیرات یاهراکهاــش زا رــبلیو دــلانور ی هــتفگ هــب فورعم ی هدنزاــس( یزاریــش نیدلا ماوق راک یاه یگژیو اب و ناروــت یاــه هرانم رد ار نــییزت شور نــیمه هباــشم وا ؛تــسا )اــه هرانم یا هنیمز هک یروط هب .تسا هدرب راک هب زین تاره داشرهوگ دجسم قرعم یشاک و هدش هدیچ یقفا هک هتفای لقیص شارترجآ زا بکرم نیرتشیب .)۷ ،۱۳84 ،نایقدصم( تسا هتشگ عیصرت لکــش یزول یناب مقر هلمجزا داشرهوگ دجسم یاه هرانم ^۲هیثادحا یاه هبیتک

نیا رد دعب یاه هرود رد هتفرگ تروص تاریمعت و اغآداــشرهوگ نآ شقنم یا هبیتک نــینچمه .)5 رــیوصت( دروخ یم مــشچ هب ناوــیا .دوش یم هدید هروصقم ناویا هرانم یاپ رد دجسم رامعم مان هب یارب یبسانم رتــسب داــشرهوگ دجــسم یاه هرانم راوید حطــس نآ زا یراگن هبیتک یارب رتشیب دجسم ناگدنزاس هک تسا تانییزت هقبط راهچ ،داــشرهوگ دجــسم یاه هرانم یور .دنا هدرک هدافتــسا اه هرازا یلااب زا تسخن ی هقبط ؛تسا هدش راک یا هبیتک تانییزت کی ره رد هــک تــسا جنرت ییات هن فیدر ود لماــش و دوــش یم زاــغآ ی هقبط .دنا هتــشون قیلعتــسن طخ هب ار هدــیصق کــی زا یــعارصم »للهالاا هلالا« تراــبع اب یلقعم یفوک طــخ هب یلج یا هــبیتک رــگید .تــسا هدــش هتــشون یرــجآ ی هــنیمز رــب یــگنر یــشاک اــب هــک دراد عافترا دوــش یم بــجوم هــبیتک نــیا ی هدــش هدیــشک یاــه»فلا«

تــسا نامه هبیتک نیا بیکرت و حرط .دیآ رــظن هب رــتدنلب اــه هرانم ی هقبط .دنا هدرک ارجا دجــسم ینتب دبنگ رب رــصاعم ی هرود رد هــک و درــیگ یمربرد ار هراــنم ی هــندب زا یداــیز شــخب تاــنییزت رــگید زا یکی یواــح ناــیم رد کــی هک تــسا کــچوک یــیاه جنرت لماــش نــیرت نییاپ .دنتــسه یــیاتخ و یمیلــسا شوــقن و ینــسحلاءامسا رد هک دــنا هدرک راک لکــش یبارحم جــنرت دــنچ ار هــقبط نــیا شــخب تــسا هدــش شقن میرک نآرق زا یتایآ و )ص( ربمایپ زا یثیداحا اهنآ هک تــسا یراموط عون زا رــگید ی هــبیتک .)۹6 ،۱۳۹۲ ،درــگ ارحص(

ی هروــس زا ۱۰ و ۹ تایآ اهنآ نتم و دنا هدرک راک اه هرانم ســنرقم رــیز رد .دــناوخ یمارف هــعمج زاــمن هــب ار ناناملــسم هــک تــسا هــعمج هدش هبیتک ^۳هدیصق هب یراعــشا ،داشرهوگ دجــسم یبرغ ی هرانم هدمآ ⁴هدیصق ی هــلابند زین نآ یقرــش ی هرانم رب نینچمه .تــسا تاریمعت« ی هــبیتک زــین یقرــش ی هراــنم جــنرت نــیرخآ رد و .تــسا .دراد رارق » .ش ۱۳44 هنس قرعم یشاک نیا هــک هدــش زاغآ ناوــیا یــنوریب یاــمن زا هتــسدلگ ود ی هــپاپ تــسا رــیظن مــک فــلتخم دجاــسم رد هراــنم ی هقاــس و هــیاپ عوــن تــسا هدــش یراک ســنرقم هــنذوم رــیز .)۷ ،۱۳84 ،ناــیقدصم(

یدهــشم دیهــش نیــسحدمحم ملق هب ثلث طــخ هــب یا هــبیتک و نــیا ی هراــنم ود رــه رد .)48 ،۱۳55 ،تداعــس( دوــش یم هدــید رــسارس و هدمآ یهلا ءامــسا اهنآ رد هک دراد رارق ییاه جنرت ،دجــسم رجآ اب قیفلت زا هک تــسا قرعم یاه یــشاک زا هدیــشوپ اه هتــسدلگ شوقن و تــسا یجنرطــش تروص هب قیفلت نیا .دنا هدمآ دوجو هب شوقن دادعت .دوش یم میــسقت شخب ود هب نآ یراک یــشاک یجنرت ،۱۳84 ،ناــیباصق( دــسر یم ۱8۰ دودح هب هتــسدلگ رــه رد یــجنرت لوسر زا یتایاور یسدنه لاکــشا رد یجنرطــش شوقن زا لبق .)۹۷ ییانب طــخ هــب اــه جنرت رــیز رد نــینچمه ؛تــسا هدــمآ )ص( مرــک ا ریز رد و هدــش هتــشون للها لوــسردمحم ،للهالاا هــلالا هــبیط تاــملک هک موــظنم تروــص هب قیلعتــسن طــخ هــب یا هــبیتک ،اــهنآ ی هــمه

.هاش دجسم پچ و تسار تمس یاه هرانم -4 ریوصت )http://parsacity.com( :ذخأم .هدایسلاراد ناویا یاهامن قاط یلااب ی هبیتک -5 ریوصت

)123، ١٣٩2،درگ ارحص( :ذخأم دجسم یاه هرانم رد اه هبیتک ی هکربتم تانییزت یریذپ قیبطت ی هعلاطم

دهشم هاش دجسم و داشرهوگ

6۲

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

فرط ی هرانم رد رگید یمین و تسار تمس ی هرانم رد نآ زا یمین عورش تسار تمس ی هرانم زا هک دوش یم هدید هدش هتــشون پچ .)8 ،۱۳84 ،نایقدصم( تسا هدش هروــصقم ناوــیا یقرــش تمــس رد هراــنم یاــپ ناــحیر ی هــبیتک زا هدنام یاــج هب یرنه راــثآ نیرت گرزب زا یــکی ،داــشرهوگ دجــسم لاس رد یرومیت خرهاش نبرغنسیاب طخ هب هک تسا یرومیت رصع یاــه هبیتک زا ،نوــمضم ظاــحل هــب و تــسا هدــش شراگــن .ق 8۲۱ .)6 ریوصت( دور یم رامش هب سدقم ناکم نیا یبهذم- هیثادحا رــبمایپ زا یــثیدح و هــبوت ی هروــس ۱8 ی هــیآ اــب هــبیتک نــیا تخاس نایناب زا هیثادحا نتم ی همادا رد و دوش یم زاغآ )ص( مرک ا نیا .تسا هدش لیلجت ،یرومیت خرهاــش و اغآداــشرهوگ ،دجــسم .ق ۱۰8۷-۱۰84 یاه لاــس ی هلصاف رد و هیوفص ی هرود رد هبیتک هب بوسنم نآ ینایم شخب یسیونزاب و دوش یم یزاسزاب و تمرم ی هیآ زا هدافتــسا .)۲۲۰ ،۱۳48 ،نمتؤم( تــسا یماما اــضردمحم ناگدنزاس و هدوب موسرم یملاسا یرامعم خیرات راودا مامت رد قوف زور هب نامیا ،ادخ هب نامیا تفص جنپ اب تدابع و شتــسرپ نوناک ربارب رد سرت و عوشخ نتشاد و تاکز نداد ،زامن ی هماقا ،تمایق نومضم اب قباطم هک نآ نمض .دنا هدش یم یفرعم یلاعتیراب تاذ .دنراد یاج یهلا نیرب تــشهب رد دارفا هنوگ نیا ،هدــشرکذ ثیدح قبط هک هدــمآ نایم هب نخــس »یــناگتفای تیاده« زا ،هــیآ نــیا رد دوــش یم قلاطا )ص( مرک ا ربمایپ رهطم نادناخ هــب ،هعیــش دیاقع رد میهافم نــیا شراگن دــسر یم رظن هــب .)۹4 ،۱۳8۱ ،رف هتــسیاش(

یاه یگژیو رــب یدــیک أت ،انب نــیا یــلصا ی هــیثادحا نــتم یادــتبا یقیدصت و سدــقم ناکم نیا نادــنمرنه و یناب ،راــمعم یصخــش باق شوــقن .دــشاب اهنآ یعیــش تلاــیامت و هنادنــسپادخ لــمع رــب یا هزوریف و دیفــس یاــه گنر هب هک ،نآ فارــطا کــچوک یمیلــسا یور رب ییاه باق رد ،دنا هدــش ارجا ییلاط و فرگنــش ی هنیمز رد رــسارس .دنوــش یم هدید یهلا ءامــسا یلاــبلا و دجــسم یاــه هرانم تــسا یقرعم یاه یــشاک زا هدیــشوپ ،اه هرانم نــیا یاه هتــسدلگ و لکــش یجنرطش قیفلت نیا .دنا هدمآ دوجو هب رجآ اب قیفلت زا هــک یمیلسا یاه لگ تمسق ود لماــش نآ یراک یــشاک یجنرت شوقن ود زا ینییزت یاه لگ شوقن .تــسا یدنوادخ یاه مان و تافص و نیا شقن .)۷ ریوصت( )۷ ،۱۳84 ،ناــیقدصم( دنک یمن زواجت هــنوگ رد ،تــسا یدروجلا یا هنیمز رب یا هوهق گنر هب )⁵اه جنرت( اه باق .تسا هدش ارجا زین نآ یلابلا رد یکچوک یاه هچنغ و لگ هک یلاح فارــطا و هروــصقم ناوــیا یدورو رواــجم راوــید رــب نــینچمه رد یــشاک عبرم یاه باق ،ازریمرقنــسیاب طــخ هب فورعم ی هــبیتک ییاه یمیلسا باق بیکرت زین اهنآ شقن هک هدــش ارجا رجآ اب بیکرت

رد یا هزورــیف و دیفــس ،یا هوــهق یاــه گنر هــب و لگ لکــش هــب گنس اب قیفلت ،اهنآ قارتفا ی هتکن اهنت .تــسا یدروجلا ی هنیمز .تسا رجآ و یاه جنرت نییاپ فیدر رد ،هروصقم ناویا یاه هرانم ی هندب رــب یثیداحا اــب هک دراد رارــق یلکــش یبارحم یاه هبیتک ،یــهلا ءامــسا هتــشاگن قرعم یــشاک رب یفوک و ثلث طخ هــب )ص( مرــک ا رــبمایپ زا تانییزت نــیا .تــسا هدــش نــییزت یــیاتخ و یمیلــسا شوــقن اــب و بوسنم ،اهنآ رد هتفر راک هب طخ عون و ارجا ی هویــش ی هطــساو هب زین هنطلــسلادامتعا هک نیا رب فاضم ،دنتــسه یرومیت ی هرود هــب دــناد یم دجــسم ی هــیلوا و لــیصا یاــه هبیتک زا ار اــه هبیتک نــیا نیا نومضم هک تسا رکذ هب مزلا .)۱48 ،۱۳6۲ ،هنطلسلادامتعا(

هب بیترت هب و تــسا توافتم یبرغ و یقرــش یاه هرانم رد ثیداحا نوتــس ناونع هب زامن ی هماقا رب رارمتــسا و یک اخ ملاع ندوــب یناف یاه هرانم رد دوجوم یاه جنرت یــسدنه لیلحت .دراد هراــشا نید رد یقفا تروص هب اه جنرت یوگلا رارکت زا ناــشن داــشرهوگ دجــسم .دراد دجسم نیا یاه هرانم ی هندب کچوک جنرت فــیدر 4۳ ،هروــصقم ناویا یاــه هرانم ی هندب رــب کی و توافتم روــط هب ددع ۱8۰ دودح هرانم رــه رد هــک دراد دوــجو

.رغنسیاب طخ هب هروصقم ناویا رود هبیتک نیزاغآ شخب -6 ریوصت )56 ،1392 ،درگ ارحص( :ذخأم .یهلا ءامسا یلابلا رد یمیلسا یاه باق ،داشرهوگ دجسم هرانم -7 ریوصت

)104 ،1392،درگ ارحص( :ذخأم

6۳

نــییزت یمیلــسا و یــیاتخ تاــنییزت و ینــسحلاءامسا اــب ناــیم رد نــیا زا رــت نییاپ فــیدر رد .)8-۷ ،۱۳84 ،ناــیقدصم( دنا هدــش طخ هــب »ﷲا لوــسردمحم ﷲالاا هــلالا« ی هــبیط تراــبع ،اــه جنرت ی هزاورد هــک یا هکرابم ی هــملک ؛تــسا هدــش شراگن ییانب یــفوک دیحوت یساسا لصا ود رب دیک أت اب و دوش یم بوسحم ملاسا نید رد یناملــسم ره تادابع و تاــعاط یلوبق ساــسا و هــشیر توــبن و یجنرت یاه هبیتک ی همه .تــسا راوتــسا نآ رب تداهــش و قیدصت ی هنیمز و قرــعم یــشاک رب دیفــس ملق هب هک دنتــسه ثلث طخ هــب .)8 ریوصت( دنا هدش شراگن اه هرانم یرجآ لکــش یجنرت یاه هبیتک نــیا رــب هدــش شراگن ینــسحلاءامسا ،یــضرمای ،راــبجای ،یــلاعای ،برــقمای ،ناــیحای« :زا دــنا ترابع ،یقاب ای ،ناوضر اــی ،نانمای ،روصنمای ،عماــسای ،یحمای ،یــفخمای ای ،دودو ای ،دیشرای ،عدار ای ،ما یلع ای ،یوق ای ،نامحرای ،میکح ای ،ناهرب ای ،نانج ای ،ناحبس ای ،یداه ای ،باهو ای ،میحر ای ،ناید .»داوــج ای ،دــمحم ای ،وــه اــی ،رون اــی ،دجام اــی ،یــلع اــی ،نــیبم اــی دراد دوجو ریبک نشوج مان هب ییاعد رد یهلا یماسا نیا عومجم .دنناد یم لامعا لضفا زا ،ردق یاه بش رد ار نآ تئارق نایعیش و هاش دجسم یاه هرانم تانییزت رد هاش دجــسم یاه هرانم ،ناخروم ی هتفگ هب هک نیا مغر یلع هک دهد یم ناشن اه یــسررب ،تسا هدــش هتخاــس رتدعب یاه هرود یگنهامه دجــسم یانب یاه شخب رگید اب اه هرانم تانییزت نــیب رد وــیرگ و اــه هرانم یاــمن هــب ناوــت یم هــنومن یارــب .دراد دوــجو هدش هدیشوپ یشاک و رجآ یاه قرعم اب هک درک هراشا هاش دجــسم )یعلضدنچ( یربدنچ ی هیاپ یور هاــش دجسم یاه هرانم .تــسا هدش هدناشوپ هایــس گنــس اب انب یامن ی هیقب دننامه و دراد رارق رب قرعم یــشاک ی هــبیتک نــیرت گرزب اــه هرانم نــیا یور رــب .تــسا

دراد رارق اه نوتــس هت یلااب رد رودــم همین ینییزت یاــه یدنب باق ،تسا ییابرهک گنر هب و 6قروم یفوک طخ هب نآ ییلااب شخب هک ی هــکرابم ی هروــس ۳۳ ی هــیآ نآ یــنییاپ تمــسق رد هــک یلاحرد نومضم اب ،یدروجلا ی هنیمز رب گنردیفس ⁸ثلث طخ هب ^۷تلصف . دوش یم هدید ،دنوادخ تمس هب توعد »ربک ا للها« ترابع ،ینآرق ی هــبیتک ینییزت یدنب باق لــخاد رد نینچمه .تسا هدش شقن ییابرهک گنر هب ^۹ییانب یفوک طخ اب جنرت تروص هب یرگید ینییزت یاه یدنب باق هبیتک نیا یلااب رد گنردیفس ثلث طخ هب ^۱۰)ص( مرک ا لوــسر زا ییاه ثیدح لماــش یدنب باق اــهنآ نایم رد هــک هدــش هتــشاگن یدروجلا ی هــنیمز رــب .دراد رارق »للهدمحلا« و »لله ناحبس« ترابع اب رت کچوک ینییزت لخاد رد دیفــس ثلث طخ هب یهلا ءامــسا زین زیرفا نیا یلااب رد ،دنا هدش شقن نوگ انوگ یاه هزادنا رد تفج تفج یخرب هک ،اه جنرت ای دیــشر ای« ،»تیمم ای ییحمای« هب ناوت یم هک دروخ یم مــشچ هب نیا ی هنومن .درک هراشا »رداق ای دمص ای« و »یلاو ای رصان ای« ،»روبص .تسا هتفر راک هب زین داشرهوگ دجسم یاه هرانم رد اه جنرت ناــشن ،هاــش دجــسم یاــه هرانم یاــه جنرت یــسدنه لــیلحت ی هــندب رد بروــم و یدوــمع تروــص هــب اــه جنرت یوــگلا رارــکت زا نیب یا هــسیاقم و یقیبطت لیلحت رد .دراد دجــسم نیا یاه هرانم دوجوم یهلا ءامــسا یاراد یاه جنرت یریگرارق ی هوحن ی هــسدنه و مرف رد یــیاه توافت ،هاــش و داــشرهوگ دجــسم ود یاــه هرانم رد دوــش یم هدید اه جنرت یاهوگلا رارــکت نینچمه و یــسدنه لکــش هــب اــه جنرت یــسدنه یوــگلا رارــکت رد تواــفت .)۱۱ و ۱۰ رــیواصت(

،دهشم هاش و داــشرهوگ دجــسم ود یاه هرانم رد هک تــسا یوحن کی رد تواــفتم لکــش هــس و دــحاو لکــش کــی دوــجو ،بــیترت هب

.هرانم یهلاءامسا هبیتک -9 ریوصت )http://www.negahmedia.ir( :ذخأم

.هنوگ بارحم و یهلا ءامسا رکذ اب یجنرت یاه هبیتک -8 ریوصت )44 ،1392 ،درگ ارحص( :ذخأم دجسم یاه هرانم رد اه هبیتک ی هکربتم تانییزت یریذپ قیبطت ی هعلاطم

دهشم هاش دجسم و داشرهوگ

64

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

.)۱۲ ریوصت( تسا صیخشت لباق هدنوشرارکت یوگلا یاهتنا و هدش فرحنم یردق هاش دجسم پچ تمس ی هرانم ،تسا رت ملاــس هک نآ تــسار تمــس ی هرانم یلو ،تــسا هتخیر نآ راب راهچ یا هزورــیف ی هــنیمز رب هایــس ییانب یــفوک طــخ اــب لااــب رد ییابیز زا ادج ،اه هبیتک .دهد یم ناــشن ار »دمحم« ی هملک رارکت دنتسه دوخ نامز نامدرم ی هدیقع و نامیا ی هدننک نایب ،نییزت و دنا هتخیمآ یمرد ...و یراکرــجآ ،یراک یــشاک ،یطاطخ رنه اب هــک دیحوت ملاع هب هک دنا هدروآ یم دوجو هب یونعم و یتوکلم یــیاضف یهلا ءامــسا زــین اــه هرانم نــیا رد دــنمرنه .تــسا هداد یــم عوــجر شخپ اب اــت تــسا هدروآ ناذا و زاــمن هــب تــیمها و هــجوت راــنک رد ار

نانمؤم ندناوخارف یارــب نآرق توص ای ناذا تروــص هــب ادــخ ملاک اه هرانم و طخ نــیب یگنهامه و طابترا عوــن کی دیحوت یوــس هــب هب دوعص داــمن یملاــسا یراــمعم رد اــه هرانم ارــیز ،دروآ دوــجو هــب تــینادحو و یــگرزب گــناب نآ رد نذؤــم و تــساه نامسآ توــکلم نامــسآ و نیمز ی هنایم رد ار وا یایلوا و لوــسر تیناقح و دنوادخ نایامنهار ناونع هب ات )۱۱ ،۱۳86 ،یکلم یدمحا( دزادنا یم نینط ،یفجن( دنــشاب دوبعم هب لاصو و دــیحوت قیرط موادــت نارــبهار و .)66 ،۱۳8۱

.دهشم هاش و داشرهوگ دجسم یاه هرانم رد دوجوم یاه جنرت یریگرارق ی هوحن -10 ریوصت

.دهشم هاش و داشرهوگ دجسم یاه هرانم رد دوجوم یاه جنرت یسدنه لکش و مرف لیلحت -11 ریوصت

.دهشم هاش و داشرهوگ دجسم یاه هرانم دوجوم یاه جنرت یسدنه لیلحت -12 ریوصت