زمینه‌مندی اجتماعی- فرهنگی موضوعات و آثار در پژوهش‌های تطبیقی هنر

راثآ و تاعوضوم یگنهرف -یعامتجا یدنم هنیمز

*

رنه یقیبطت یاه شهوژپ رد

3نلادرا ینب لیعامسا ،^۲هیواز یدمحا دیس دیعس دیس ،^1**نایغابص دیواج دادقم .ناریا ،نارهت ،رنه هاگشناد ،رنه شهوژپ یرتکد یوجشناد¹ .ناریا ،نارهت ،رنه هاگشناد ،رنه شهوژپ يشزومآ هورگ رایداتسا ² .ناریا ،نارهت ،رنه هاگشناد ،رنه هفسلف يشزومآ هورگ رایداتسا ³ )92/7/7 :ییاهن شریذپ خیرات ،92/3/27 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیكچ هک تسا یمهم هوجو و لماوع زا ،دنراد قلعت نادب یرنه راثآ هک یسایس و یداصتقا ،یعامتجا ،یگنهرف رتسب و هنیمز نیا یرظن یاهدرواتسد و اه نییبت یانغ رب ،دریگ رارق یسررب دروم تقد هب و دوش دراو اهرنه یقیبطت تاعلاطم رد رگا هب ،يرنه راثآ هناراذگ هناشن تایصوصخ هب هجوت اب دناوت يم زین يقیبطت تاعلاطم تسد نیا .دوزفا دهاوخ اه شهوژپ عون راثآ یدنم هنیمز ،هلاقم نیا رد .دوش رجنم يلحم و يموق ،يا هقطنم ،يلم گنهرف و رنه زا يرت قیمع و رتهب كرد لوصح یاه هنیمز هزوح هس رد ،رنه هناقلاخ دیلوت یاه هنیمز نیرت مهم سپس و هدیدرگ هعلاطم یرظن ثیح زا یرنه تاعوضوم و هزوح ،يرنه تیلاعف يداصتقا ياه هنیمز و اه شزرا .دش دهاوخ قیقحت ،یگنهرف یاه هنیمز و یسایس یاه هنیمز ،یداصتقا ياه گنهرف ظفح و دیلوتزاب رد يگرزب شقن دنمرنه و يرنه رثا ؛دنزاس يم دراو يراجت تلادابم و هیامرس يایند هب ار رنه يعامتجا فلتخم ياه هورگ ياهراتفر و فطاوع ،اه تساوخ نداد ناشن و يموق و يلحم ياه گنهرف هدرخ و يا هقطنم و يلم اب ،هلاقم نایاپ رد .دنریگ رارق تردق تخاس يسایس دصاقم نتخاس هدروآرب تمدخ رد دنناوت يم اهرنه روط نیمه ؛دنراد یقیبطت تاعلاطم رد لکش هلوقم هب هجوت تیمها ،یرنه راثآ رد )مرف( لکش و هنیمز طباور باب رد یثحبم ندیشک شیپ هب تاعلاطا و هدش هدافتسا یلیلحت-یفیصوت قیقحت شور زا شهوژپ نیا رد تسا رکذ نایاش .دوش یم هداد حیضوت رنه .تسا هدیدرگ یروآ عمج یا هناخباتک تروص

یدیلک یاه هژاو .رنه یگنهرفانیب تاعلاطم ،لکش ،رنه یقیبطت تاعلاطم ،هنیمز

هدنراگن ییامنهار هب ،»رنه هزوح رد یقیبطت تاعلاطم یتخانش شور و یرظن ینابم لیلحت« ناونع تحت لوا هدنراگن یرتکد هلاسر زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا نارهت رنه هاگشناد رد ،موس هدنراگن هرواشم و مود .E-mail: meqdadjavid@gmail.com ،021-66493418 :ربامن ،09195090853 :نفلت :لوئسم هدنسیون **

تاعلاطم رد یـعامتجا-یگنهرف یاـه هنیمز هب یدـج هجوت رد یناوارف تارـمث هلمج زا دـناوت یم رنه یـگنهرفانیب یـقیبطت ،یا هقطنم ،یلم یاه تیوه و اه یتسیک رت قیمع كرد و تخانش تـسا رارق رگا یقیبطت تاعلاطم رد .دروآ راـب هب یـلحم و یـموق یاه تیوه زا دیابن ،مینک هـجوت رگید یاه تیوه و اه گنهرف هـب صوصخ هب رما نـیا موزل .میوـش لفاغ یدوخ یرـنه و یـگنهرف یاه تیوه زورـما یایند رد مـینادب هک دوـش یم ساـسحا یـنامز رارق دیدهت ضرـعم رد تدـش هب یبرغریغ للم و ماوـقا یـگنهرف هب اه ندمت اـب طابترا رد ندـش یناهج هـک یدـج شـلاچ« .دراد »یندمت ثاریم« هب یهجوت یـب و یـشومارف شلاچ ،هدروآ دوجو تینهذ« ندـش فیعض زا هتـساخرب شـلاچ نیا .تـسا هتـشذگ هتـشذگ یندمت رهاظم اب یونعم هقلع و طاـبترا مدع و »یـندمت ،هدرک رپ ار رـصاعم هعماج یگدنز هرـمزور هک یـیاه هلوقم .تـسا یاـه هصرع رد دـیدج تادـیلوت راگدـنامریغ و یـفرصم رـهاظم هنایارگ تردق یاهوگو تفگ و اه یسرتسد هعسوت]...[.تسا فلتخم یموب یاه ندمت و گنهرف ندش گنر مک تیفرظ دناوت یم ،یبرغ یاضف رد ،رـگید یوـس زا .دـشاب هتـشاد هارمه هب ار لـلم ریاـس ،برغ یندمت و یـگنهرف تردـق هطلـس هعـسوت هنیمز ،یزاـجم و یهجوت یب تروص رد هک ،تسا هدرک ادیپ یرت هدرتسگ تیفرظ دیدپ ندمت یگدنکارپ ناکما ،للم ریاس یاه ندمت ندرکن گنررپ یدج دح نیا هب ات هلاـسم نیا .)31-2 ،1389 ،یلماع( »دیآ یم رکف هب زین -اکیرمآ زج هب -یبرغ یاهروشک نادنمشیدنا هک تسا دنا هدمآرب دوـخ یعامتجا و یگنهرف یاـه تیوه یاـیحا و ظـفح تدـش هب دوخ باتک رد هک ،^Paxman, ¹⁹⁹⁹ .ك.ر لاـثم یارـب(

هجوت .)دهد یم رادشه ییایناتیرب یتسیک نتفر نیب زا هب تبـسن ،زیچ ره زا شیپ ،یموق و تلم ره یگنهرف یاه یتسیک هب لماک .دبلط یم ار تلم ای و موق نآ یعامتجا طیارش و اه هنیمز هب تقد -یـسایس نوگ هنوگ هوـجو یا هـنیمز یـقیبطت تاـعلاطم رد رد تـسا نکمم مه ار یرنه هدـیدپ کـی ...و یـقلاخا-یعامتجا ،)1856-1927( کـلاب تفیوـس نـیودا .مـینک دراو ناـم قیقحت ،یمـسجت یاـهرنه سانـشرس رـگ قیبطت و یـیاکیرمآ قـقحم عجار ،رنه یـقیبطت تاعلاطم ؛ناـسنا و رنه باـتک زا یزارـف رد تـسا لصا کی نیا« :دیوگ یم نـینچ رنه یا هنیمز تـیفیک هـب چیه]...[.دـشاب یم شیوخ طـیحم و هنامز لوـصحم دـنمرنه هـک یعفد یاه یریذپریثات دوجو نودب هک دوـش یمن تفای یدنمرنه نارصاعم و ناینیـشیپ زا تواـفتم سـب یرثا قـلخ هـب ،یـجراخ هب ناهگان ¹یزنلام ]نادنمرنه[زا کیچیه .دنک مادقا دوخ لصفلاب تسوپ خرس ای ییایزنلام درف .]...[دروآ یمن یور ²ونومکاک یـشاقن زا ییاهورین رـگم ،دنک یم دـیلوت یتـسوپ خرس ای ییایزنلام رـنه ،یرگید رنه ره ای ییاپورا رنه ای ینیچ رنه ،جراخ یرنه یایند

Swift( »دنوـش ببـس ار یتارییغت و ،دننک هلخادم دـنور نـیا رد .)Balch and MacFarlane Balch, 1918, 242

یعامتجا مولع هدکشناد رایـشناد و سانـش ناسنا ،یهوکف رصان ،ییابیز ؛رنه یـسانش ناسنا« مان هب دوخ باتک رد ،نارـهت هاگـشناد

تفایرد ،»تیوه و رنه« ناونع تحت مود شخب رد ،»ریطاسا ،تردق اب دنویپ رد ،رنه یا هنیمز تاعلاطم ام هچنآ زا دهد یم هـیارا یـعماج رنه قلخ زا لکـش ره رگا .میدناوخ نیمزرـس ره یعامتجا تیعقوم هب ًلاماک ،مینک یـقلت نامز و اضف یراذگ هناـشن یا هنوگ نوـچمه ار یلصا توافت .درب میهاوخ یـپ اهرنه دنم تیوه و یا هنیمز تـیهام ینلاوط سب دنیارف کی رد هک تسا نیا رد تادوجوم ریاس اب ناسنا تاکاردا زا یا هعومجم تروص هب ار ناهج تـسناوت ناـسنا ،یگنهرف تاکاردا نیا نیرت یا هیاپ و نیرت مهم .دنک یهد ناماس دوخ نهذ رد تروص هب ار تادوجوم و ایشا ،ناسنا .دنتسه نامز و ناکم موهفم ود هلصاف رد هک دنک یم كرد یماجحا ینعی ،یدعب هـس یاه هرتـسگ دوجو ای یتسه تفگ ناوت یم ور نیا زا .دنا هتفرگ رارق وا اب یصخشم .دوـش یم كرد ییاضف یا هنهپ بوچراچ رد ناـسنا نهذ رد ًلاوـصا میهافم و یناعم شیپ زا شـیب ناـسنا یاه یراذگ هناـشن اب اضف نیا میهافم نیرت هداس زا هک اه یراذگ هناشن نیا .دنک یم بسک یصخشم زاغآ ...و »تـسار« ،»پچ« ،»نییاپ« ،»لااب« ،»اجنآ« ،»اجنیا« لـثم نیدامن ییامنزاب اب هکلب ،ناسنا ییایفارغج یاهزاین اب طقف هن ،دوش یم هعومجم ،بـیترت نیا هـب .دراد هـطبار وا نـهذ رد یـنوریب تـیعقاو اه نرق تشذگ زا سپ ،یناـسنا كرتـشم تینهذ رد ییاضف میهافم لیدبت رشب یناکم-ییاضف گنهرف هب بوسر و تشابنا اب ،اه هرازه و ار نام نوماریپ ناهج زا ام یـسح كرد هک تـسا نیمه و دوـش یم ناهج یتسه و دوخ تیدوجوم ناسنا ،رگید فرط زا .دنک یم میظنت یعون ینعم هب نامز .دنک یم كرد زین نامز موهفم بلاق رد ار نوریب رد ینعی .دراد میقتسم هطبار ام یا هظفاح تخاس اب هک تسا موادت یزاـسزاب لاح رد هدنیآ و هتـشذگ روحم ود رد هـظفاح ،هظحل رـه هفیظو هراوـمه ،نایم نـیا رد ناـسنا نهذ .تـسا دوـخ یـیارآزاب و تحاـس تیفیک و تیمک هب هجوت فطع اب ،ار وا یاـهراتفر تـیاده یاه شنک زا راـظتنا و هتـشذگ نامز هب طوبرم یاـه هداد و هـظفاح لوط رد ،ناکم نوـچ زین نامز .دهد یم نامزاـس ،هدنیآ رد یـصاخ .)123-4 ،1390 ،یـهوکف .ك.ر( تـسا هتفای نیدامن تیهام راصعا نامز ،اه تبسانم و دایعا دننام ،صاخ ییاهدادیور هطساو هب ناـسنا .تـسا اه یراذگ هناـشن نیا ییاهن رولبت خیرات و دنک یم راد ناـشن ار گنهرف زا یصاخ لکش هباثم هب رنه و گنهرف ،مینیب یم هک نانچ راثآ تیلک .یناکم و ینامز یاه یراذگ ناشن نیمه زج تسین یزیچ هب کی ره ،یقیـسوم یتح و ،تایبدا ،یمـسجت یاهرنه ،یراـمعم رد تروص نیا هب و دننک یم لاغشا ار یصخشم ناکم و نامز یوحن زا گرب ره .دنریگ یم رارق رـشب یگنهرف یاه یراذگ هناـشن هعومجم و تایبدا لیبق زا یگنهرف لاکشا ریاس اب دنویپ رد ،یناریا یاه هراگن بیترت نیدب و دنک یم یروآدای ار یصاخ ناکم و دهع ،یسیونشوخ نیا رد تاره رابرد و یرومیت هرود لاثم یارب ،ار ناکم نآ و نامز نآ ره مییوگ یم هک تسا ینعم نیا هب .دیامن یمزاب هدنز روط هب ،ار نارود هعومجم اب ،ینامز-ییاضف یراذگ هناشن زا یتروص ماقم رد ،یرنه رثا یا هنوگ هب ،تـسا موادم طابترا رد دوـخ هنامز و طـیحم و یـگنهرف

همدقم

رنه هناقلاخ دیلوت یاه هنیمز نیرت مهم

دروم یرنه رـثا ره هعلاطم رد دـیاب هـک یـیاه هنیمز زا یـکی هب هک یخیرات دـنیارف .تـسا رثا فرصم رازاـب ،درـیگ رارـق هـجوت یدنیارف ،دش رجنم یبرغریغ یاهروشک »یگنهرف ثاریم« شیاز یاه تلم -تلود لیکـشت اب نامز مه هک دوب یعامتجا و یـسایس وـس نیا هب یدلایم مهدزون هدـس زا و یبرغریغ کلامم رد نردم »یخیرات هظفاح« -لیکشت دیاش یتح و-یبایزاب هب زاین سپ زا و یبای تیوه دنور رد سیسات هزات یاهروشک .تفرگ لکش ،تلم ره دوخ نیـشیپ یاهرنه و تلاآ و رازبا هب هـلمج زا ،یزاـس تیوه و زا نهک ای یناتـساب هتفای هنوگ ره هک دوب هنوگنیا و دندـش هجوتم یگنوگچ هب ندرب یپ و یلم یاه تیوه تخانش رد یصاخ شزرا رانک رد »یـگنهرف ثارـیم« .دـش رادروـخرب تاـعامتجا یـگدنز هب یـشخب ماجسنا و ندومن ایحا تهج یرنه یزورما یاه تیلاعف هب ار للم و لود »یگنهرف« ناوت زا یگرزب شخب ،یعمج یتسیک »گنهرف« هژاو اب تاقوا یرایـسب هک ییاج ات ،داد صاصتخا دوخ دش ببـس لاـس نایلاـس لوط رد مهم نیمه .دـش هتفرگ لداعم شزرا دوب نکمم نآ زا شـیپ ات هک ،یتـسد عیانص و یرنه راـثآ رادروخرب ییلااک راب و تیدوجوم زا ،دنشاب هتشادن ییلااب یداصتقا رد ،صوصخ هب ار اه هتخاـس تسد ندـش ییلااک دنور نیا .دندرگ و ینییزت یئیش هب اهنآ ندش لیدبت و یبرغ ریغ یرنه عاونا دروم و اه هزوم .میا هدوب دهاش ،یبرغ یاه هزوم و اه هعومجم رد یفارشا ،»رگید« نامدرم یرنه یایشا زا تسا رپ هک ،یبرغ یاه هناخراگن دیاب اما .یرـنه ءیـش ندـش ینیرتیو و یـیلااک زا تـسا یناـشن رصحنم یـبرغریغ رنه هـب اهنت رنه یـیلااک تیهام هـک تـسناد شیب ،متـسیب نرق لوط رد مه نایبرغ دوخ رنه هـکلب ،دـنام یمن عوضوم نیا .تـسا هدرک ادیپ یا هـلدابم و یرازاـب شزرا شـیپ زا دراد لیامت هک تسا یناهج هیامرس ریگارف و ینونک ماظن هجوتم ماظن لاح ره رد .دنک لـیدبت لااک هب ار یا هژوـس یتح و هژبا رـه یرنه دیلوت رد هجوت لباق لماوع زا نونکا مه یا هیامرـس هلدابم ار ماوقا و اه تلم یگنهرف موادت و ماجسنا ،عقاوم یرایسب هک تسا ییلااک ار یرنه رثا ناوت یم فرط کی زا ،ور نیا زا .دنک یم ظفح هضرع طیارش هب هجوت اب و یتلادابم یتیعقوم رد هک درک دادملق هک تـشاد تقد تـسیاب یم رگید فرط زا و هدـش دیلوت ،اضاقت و ارچ ،تـسا یتیوه یدرکراک یاراد شیوخ تیلعف رد یرـنه رـثا دعب ناوت یم ار رثا هب ندروآ ور یارـب بطاخم دصاقم زا یکی هـک میناوت یم ار رـثا یتیوه درکراک .تـسناد یرنه ءیـش ره یتیوه بطاخم تـسا نکمم وـس کی زا :میروآ رظن رد هناگود یدرکراک

نآ و دـشاب واکجنک اهنت دنک یم زاربا رثا هک یتیوه هب تبـسن رثا دریگب هلصاف نآ زا دیاب هک ،دنادب »یرـگید« هب قلعتم یـتیوه ار و هیجوت دوخ یارـب ار هلصاف نیا رتـشیب ،نآ تخانـش اب یـتح و نآ زا ار رثا تیوه بطاخم دراد ناکما وـس رگید زا و دنک دیدمت ای یبای تیوه یعون رد یعـس نآ فرصم و ههجاوم زا و دنادب دوخ هدش ثعاب ندش یناهج یمومع دنیارف .دشاب هتشاد یتیوه تیوقت یرنه راثآ دیلوت هنیمز رد داضتم یلک دربهار و تکرح ود تـسا ،یرنه راثآ ندـش لکـش مه و ندـش نگمه دنیارف :دریگ لکـش یلکـش هب و دنک یم یوریپ هنیزه شهاک یداصتقا قطنم زا هـک ار شیارگ نیا هـک تـسا گنهرف هصرع رد یزاـس یتعنص یپ رد دنسپ هماع یقیـسوم تلاوصحم هوبنا هدرتـسگ رازاب رد میناوت یم هب هدننک نگمهان دـنیارف و مینیبب یدووـیلاه یاه ملیف اـی یـبرغ نادنمرنه نآ رد هـک ،شخب زیامت و تواـفت دربهار یـعون هـباثم یگنهرف یاه یگتـسب داجیا یپ رد یرـنه راثآ ناگدـننکدیلوت و )95-100 ،نامه .ك.ر( دنتـسه ناـشراثآ رد یلم و یموق صاخ ،درک هاگن یا هیامرـس رازاب تلایامت زا جراخ دوـش یمن مه ار نآ و یاه تباقر و اه هراونـشج رد هک یراـثآ لیخ دنا مـسق نیا زا هـک و »یا هیـشاح« رـنه ناراد تـسود هـب یا هـقطنم و یـللملا نیب دوـش یم هتفایرد همدقم نیمه زا .دوـش یم هضرع ماوقا یاـهرنه رد ،یقیبطت هچ و هناراگن کت هچ ،قیمع لیلحت هب میناوت یمن هک رگم ،میزای تسد رنه قلخ و دیلوت لاکـشا و یرنه راثآ صوصخ .تـسا رنه رازاب اهنآ هلمج زا هک یفلتخم یاه هنیمز هـب هجوت اـب رد یمهم شقن اهرنه شورف و دیرخ هزورـما مینیب یم هک ناـنچ .دراد اهنآ هب هجوت و لابقا نازیم روط نیمه و دیلوت هطبار رد یرـنه تیلاعف یاـه هنیمز نیرت مهم ،لک روـط هـب یـسایس و ،یگنهرف ،یداصتقا هصرع هـس رد یعامتجا هزوـح اـب یداصتقا هنیمز یرنه دیلوت هنیمز نیتـسخن .تسا یـسررب لباق هیامرس ناهج رد ار رنه شیپ زا شیب ،میتفگ هک نانچ هک تسا دیلوت یارـب یـلماع رـنه .دـنک یم رـیگ یاج یراـجت تلاداـبت و یرنه یاهلااک ناـمه هدـش دیلوت هیامرـس و تورث .تـسا تورـث و لدابت تیلباق ،شزرا زا نازـیم رـه اب و حطـس ره رد هـک تـسا نکمم هک کچوک یراگدای کی زا ،یرنه رثا ره .دراد ییاج هباج روضح نآ رد و دـشاب هدـش دیلوت یتعنص یاهدنیارف یط تـسا هعطق کی اـت ،دوـش یم ساـسحا رت مک هچ ره دـنمرنه هـناقلاخ

دنم ناکم و دنم نامز یـگنهرف یاه هناـشن ریاـس و رثا نیب ًلاصا هـک یئیش یرنه رثا ره .درک روصت زیامت و ییادج ناوت یمن نآ اب طبترم هژیو یناکم -ینامز راتسویپ کی زا ییزج دیاب ار نآ و تسا یگنهرف ءاشنم دروم رد هک یا هناسانش تخانش ثحب زا غراف .دروآ باسح هب لیلد هب یرنه راثآ ،دراد دوـجو اه یراذگ هناـشن نیا ینیع ای یـنهذ هب و یا هظفاح راتخاـس هب دنرداق ،ناـش هناراذگ هناشن تیهام نیمه و نامز هک لیلد نـیا هب ،دنهد مظن ،ام یعمج هـظفاح صخا روـط

رد و درف یتسیک بیترت نیا هب و دننک یم یروآدای ار یصاخ ناکم نیمه زا و دنزاس یم ناشنرطاخ وا هب هظحل ره ار عامتجا دعب هلهو .دنراد شوداشود و کیدزن یا هطبار تیوه و رنه ًاساسا هک تسا تباب نونکا هب ات یگنـس هنیراپ رصع زا نآ تارییغت و تلاوحت هک یتیوه .تسا یبایدر و یریگ یپ لباق

هک تـسا ییلااک ،هتـشذگ نورق زا گرزب یداتـسا رثا یقیـسوم یتروص رد اـهنت بطاخم و درـک هـلدابم رازاـب رد ار نآ ناوـت یم .دـشاب هدرک تخادرپ ار نآ یاه هنیزه هـک دبای یم تـسد نآ هـب روطنامه .تـسا نآ یگنهرف هنیمز ،رنه یعامتجا هنیمز نـیمود و دیلوتزاب رد یگرزب شقن دنمرنه و رنه ،دـش هراـشا مه ًلابق هک زا تظفاحم و ایحا یتح و یموق و یلم یعمج یاـه تیوه ظـفح دنمرنه ماقم و رنه زا یتسرد هب رگا .دنک یم افیا اه گنهرف هدرخ عاونا روهظ و یـلم یگنهرف تیوه تیوقت ،دـیآ لمع هـب تـیامح رگا روط نیمه و تـشاد دهاوخ لابند هب ار اـه تیوه زا یدـیدج هب ناوت یم ،دهدب تسد زا عامتجا رد ار دوخ هتسیاش هاگیاج رنه راظتنا ار هعماج کی یگنهرف یتـسیک فیعضت میقتـسم ریغ روط

نآ و دنک یروآدای ار تلم کی یناتساب خیرات دناوت یم رنه .دیشک دناوت یم ،دیامنزاب ار یتیموق یاه گنهرف دناوت یم ،دهد دادتما ار دهد ناـشن ار فلتخم ینـس یاه هورگ و ناناوج لایما و اهادوـس نانز روضح تـیفیک رب تـسا رداـق اـی و دـنک یـگدنیامن ار نآ و نیمه هب و ناـنآ تیوه و اه هتـساوخ و دـیامن زـکرمت هـعماج رد مود یاه لـسن دروم رد .دناباتزاب ار ناـش یقوقح تاراظتنا بیترت رد یلصا نیمزرس تیوه ظفح هب دناوت یم رنه ،نارجاهم موـس و زا جراخ یناریا نادـنمرنه ًلاثم .دـنک کمک یتیعمج هورـگ نـیا ریاس یگنهرف تیوه زا تظفاحم رد یمهم شقن دنناوت یم روشک رد دوخ هقلاخ تادیلوت اـب اهنآ ؛دنیامن افیا نـطو زا رود ناـیناریا تایبدا و نابز دنرداق ،ییاوآ و یرصب گنهرف و یـنابز یاـه هصرع جراخ ار یناریا یقیسوم و یناریا یمسجت و یرصب تیوه ،یسراف رنه هب ار یدایز نایناریاریغ و ناـیناریا و دنراد هگن هدـنز نارـیا زا یاهدتسوداد هنیمز هک لاح نیع رد .دننک بذج دوخ گنهرف و یانتعا لباق هنیمز نیموـس .دنروآ یم دیدپ مـه ار یـگنهرف نایم یارب رنه یاـه تیلباق اجنیا رد .تـسا یـسایس هنیمز مه اـهرنه لکـش ،اه هدوت یاه هزیگنا و فطاوع ،تاـساسحا جیـسب و کیرحت میقـس ای و حیحص تخانـش نوگانوگ لاکـشا داجیا ،اهنآ هب نداد یریگ لکـش رد نآ ناوت نینچمه و یـعامتجا یاضف هـب تبـسن و رنه هزوح ود طباور .تـسا حرطم یعمج یگتسبمه و ماجـسنا ،یعامتجا طیارش و لاوحا هعلاطم رد ،نوگانوگ عماوج رد تسایس

تسایسو رنه دنویپ -1ریوصت سوروس سویمیتپس هداوناخ زا یبوچ رودم هتخت یور ³ارپمت یشاقن :)تـسار-لااب(

رطق هب ،یدلایم 199 :رثا خیرات ،ریازجلا زا هدمآ تـسد هب ،مور روتارپما ،)14۶-211(

.نیلرب يتلایا هزوم ،رتم یتناس 30 )smb.museum( :ذخام یـشاقن ،148۶-90 :رثا خیرات ،ویادنلاریگ وکینمود ،سدقم میرم دـلوت :)پچ-لااب(

هداوناخ ریوصت پچ تمـس ؛ایلاتیا سنارولف رد لاوون ایرام اتناـس یاـسیلک ،یراوید رادمتسایسو ناگرزاب دنمتردق یاه هداوناخ زا هک ،یشاقن هدننکادها و هدنهد شرافس .دنوش یم هدید ،دندوب یسنارولف )museumsinflorence.com( :ذخام .یرمق یرجه 94۶ :رثا خیرات ،یلع دیس ریم زا یرابرد یا هراگن :)تسار-نییاپ(

)neo-pazyryk.com( :ذخام

نیرت یمیدق زا .دـهد یم ناـققحم تـسد هـب یدـیفم یاـه هداد رنه یادیپ تردق نیا هب ،ناـش نیرترصاعم ات یـسایس یاه تردق و یرنه راثآ دنا هدیـشوک هراومه ،رطاخ نیمه هـب و دـنا هدوب هاگآ نیمه .دننک دوـخ یاهراکهار و اه هتـساوخ داـقنم ار نادـنمرنه سیدقت هب ،برغ و قرـش رد رنه خیرات زا یگرزب شخب هک تـسا مور رنه خیرات .دراد صاصتخا ناـمکاح و نایاورنامرف نیـسحت و زا یهجوت لباق شخب و یناریا یرگراگن ،سناسنر یاپورا و ناتساب نردم رصع رد .تسا ییاه هنومن نینچ زا راـشرس ،یحدم تایبدا نارادم تسایس و تسایس لابق رد نادنمرنه یعامتجا شقن یلو و یعامتجا ییاهر یارب یرازبا هب رنه یتح و هدش ضوع یلک هب

4ییاپورا مسیلائرروس رد ار نآ دهاش هک ،تسا هدش لدب یسایس یارب تـسایس و رنه یاه هطبار دروـم رد( تفرگ غارـس ناوـت یم ،65-78 ،1384 ،درونهر ،100-102 ،1390 ،یهوکف .ك.ر لاثم اب رنه یگتـسویپ ،میدید نونکات هک ناـنچ .)1388 ،روـپداهرف و ره رد هک تـسا یدح هب یعامتجا تایح نوـگانوگ یاه تحاـس و اه هنیمز هب یـساسا هجوت زا ناوت یمن یرنه تاعلاطم زا لکـش نیمه هب .دوب لفاغ یسایس-یگنهرف-یداصتقا هناگ هس یاهراتفاب طقف هن ار نآ ،رنه هب یدعبدنچ و قیمع شرگن تفگ ناوت یم ور هکلب ،دوب نورد یاوتحم و لکـش تحاـس رد و شدوخ یگ هکی رد .دراد رظن رد شفارطا طیحم اب هبناج همه و هتسویپ طابترا رد روط هب یناـسنا مولع رد هعلاطم دروم یاه هدیدپ تخانـش رد نیا ریغ رد ،دوـش یم تقد هدیدپ نآ یگنهرف یاه هنیمز هب هژیو هک ،دوب مـیهاوخ ور هـبور هنارگن لک و یـعازتنا یدـید اـب تروـص ندروآ ور موزل و تـیمها .دروآ دهاوخ یپ رد یـشحاف یاـهاطخ یگنهرف و یرنه یـقیبطت تاعلاطم رد یا هنیمز یاـه لیلحت هـب یدنب تروص ود لـقادح اـب اجنیا رد هـک ارچ ،دوـش یم هتـسجرب یرایسب هک ،توافتم یاه هنیمز نیا ؛میهجاوم یعامتجا-یگنهرف هدیچیپ ثعاب دنناوت یم ،دنراذگ یم رثات و ریثات رگیدکی رب مه تاقوا هدافتسا تروص رد اهنت هک ،دنوـش یگنهرفانیب تاعوضوم ندـش لاثم یارب .دش دهاوخ ییاـشگزمر اهنآ زا یا هنیمز یاهدرکیور زا یاه یموـس لـسن و اه یمود لـسن رنه باب رد میهاوخ یم یتقو نطو میقم ناـیناریا رـصاعم رنه اـب هـسیاقم رد رـجاهم ناـیناریا ،یگنهرف نیب یا هدـیدپ ناونع هب ار ترجاهم رنه ،مـینک قـیقحت ،فده هعماج یـعامتجا یاه هنیمز هـب رظن لذب و هـجوت اـب دـیاب زا هعماج نآ یاه هورگ و دارفا اب نارجاهم عامتجا طابترا یگنوگچ هک ینانطومه ماقم رد رگیدکی اب نارجاهم طابترا ،تـیلقا عـضوم رنه و گنهرف اب نانآ طابترا عون و نازیم ،دنا هدش جراخ روشک زا .مینک كرد و میـسانشب لیبق نیا زا یلیاـسم و یردام نیمزرـس تاعامتجا و اـه گنهرف هرابرد شهوژپ ماگـنه رد رگید فرـط زا نکمم ،اه گنهرف و عماوج ریاـس اب ناـشیا طابترا زا غراف ،هناگیب یارب دوخ یدوخ هب اهنآ كرد هک مینک دروخرب یدراوم اب تـسا زا عماج و لـماک تخانـش طقف تروص نیا رد ؛دـشاب لکـشم ام عنام دناوت یم هک تسا هدیدپ ای دروم نآ زورب و ییادیپ یاه هنیمز تـسردان یفیصوت یاه هاگرظن هـب لـسوت انایحا و یگتـشگرس زا یاه صقر و ینییآ مسارم دروم رد میشاب هتساوخ رگا ًلاثم .دوـش لیلد هـب تـسا نکمم هـک ،مـینک راک ⁵وـلبئوپ ناگدرمـش یدنه

یاه نییآ اب ار اهنآ و دنک هولج سونامان و بیجع نامیارب ییانشآان یلک یمهف میراچان ،میهد قیبطت یناریا ماوقا یبهذم و یگنهرف تسد هب هناگیب هعماج نآ یریطاسا یاهرواب و تاداقتعا ،موسر زا اه شیامن لاکـشا و یروص تیفیک هب عجار هعلاطم هاگنآ و میروآ ندوب رتبا ای صقان لیلاد زا یکی« .مییامن زاغآ ار ناـنآ تاکرـح و اه هتفای یدنب هقبط هلحرم رد نآ ندش فقوتم ،یقیبطت تاعلاطم یارب یـشلات هکنآ نودب ،تـسا اه توافت و اه تهابـش ساـسا رب و یخیرات نتم رد اـهدروم زا کی ره یـیاوتحم و یـقمع یـسررب ،1386 ،یوترپ( »دـشاب هتفرگ تروـص نآ یـگنهرف و یـعامتجا ناسنا تاعونصم و اهرنه هک تـسین ببـس نآ هب زج نیا و .)20 گنهرف« اب تقیقح رد ،مییوگ یم »ینیع گنهرف« نآ هب هچنآ و یاه هاگتسد و اه یزادرپ موهفم ،اهرواب زا تسا لکشتم هک »ینهذ نیا زا .تـسین ییادج مه زا ار اهنآ و ،دراد یگتـسب ،یزادرپانعم لکـش هب یرنه راثآ و تاعونصم لیلقت اـب دیابن هک تـسا تـهج ییارگ لیلقت هب عقاو رد ،ناـش هناسانشابیز یایاوز و اـهنآ یرـهاظ لیذ هک یرـما .میراذگاو ار اـهنآ تـیلک و تـیوه و میوـش راـچد زا تیعبت هـب و »یـسانشابیز« هـتفایرابتعا و یهاگـشناد ناوـنع یناگمه و لومش ناهج ییابیز موهفم یفرعم رد تناک یاه هزومآ نورق لوط رد صوـصخ هب ،ابیز رـما یرتـسب یاه هفلوم زا غراـف رد( تـسا هتفرگ تروص تارک هب ،متـسیب نرق طـساوا ات هدـجه

Appiah, .ك.ر لاـثم یارب یتناکاـسپ و یتناک یـسانشابیز دروم -46 ،1387 ،نـتربراو ،16-20 ،1383 ،دـنلیرف ،1997, 374-9

،1385 ،یووـب و ،42-6 ،1376 ،سرپـساه و یـلزدریب ،17 لباقم رد تقیقح رد اـه تفاب و اـه هنیمز هـب نـتخادرپ .)37-90 و یراگنا بان ؛دریگ یم رارق یا هنیمزریغ تاعلاطم یاـه یراگنا بان هب نآ ندومن رصحنم و دادیور ره یاه هنیمز زا رکفت ندرک یـهت هک تسا یزیچ نآ زا رکف نتخاس یهت مکح رد ،رهاوظ و لاکشا اب هک شیدنا فرژ هژوـس]...[« :دناوخ یم »رکفت نت« ناگرهم دیما لاوز و رکفت عاـنتما و طاطحنا باب رد روـطق یـتادلجم هـنینامط یـسامت دقاف هک تـسین بان ینهذ زج یزیچ ،دراگن یم یخیرات نیا .دوش تیاور تسا انب هک تـسا یا هتـشذگ و نونکا اب سوملم نوخ و تشوگ ،دراد نت زین رکفت .تسا تینامسج و نت دقاف نهذ اجنیا رد دیاب هک یرگید هـتکن اما .)54 ،1388 ،ناگرـهم( »دراد یگنهرف یاـه هدیدپ هنیمز هک تـسا نیا میـشاب هتـشاد رظن دم ،دنک یمن نییعت ناـبز کی یتح ای روـشک کی یاهزرم ًاـموزل ،ار زا یا هعومجم طـسوت هک تـسا یهجودنچ یموهفم هنیمز هـکلب و صخـشم ...و تیموق ،بهذم ،تاداـقتعا ،نابز دـننام اـه یگژیو .ددرگ یم زیامتم رگـشواک و ارگ هنیمز شنم نیا مینک اعدا میناوت یم اج نیمه یاه هتـشر ریاـس اب ییاهدنویپ ینـشور هب ،رنه یقیبطت تاعلاطم هب ،یگنهرف تاـعلاطم و یـعامتجا موـلع هـلمج زا ،یناـسنا موـلع یا هتکن نـیا .دـشک یم شیپ ار اهنآ یـقیبطت لکـش رد صوـصخ یجراخ یاه نابز هورگ یقیبطت تایبدا داتسا ،گنین گنو هک تسا و یقیبطت تاـیبدا تاعلاطم هـسسوم سـییر و اوگنیـشت هاگـشناد

ام تسا یهیدب« :دنک یم هراـشا نآ هب مه نیچ یگنهرف تاعلاطم تاعلاطم رد هک میا هدیسر هتکن نیا هب یقیبطت تایبدا نارگشهوژپ ضحم تایبدا گنت هطیح هب طقف ار دوخ میناوت یمن یقیبطت تایبدا و تـسا شرتـسگ لاح رد تایبدا هدودحم هک ارچ ،مینک دودـحم یگنهرف تاعلاطم هب رتشیب و رتشیب زور ره هک ،دقن یلک یاه هیرظن هب]...[.دنوش یم یتنـس یبدا یاه هیرظن نیزگیاج ،دنیوج یم برقت تروص یتقو نآ لکش نیرتهب رد یقیبطت تایبدا تاعلاطم نم رظن تایبدا .دـشاب یا هتـشر نیب و یگنهرف نیب ،ینابز نیب هک درـیگ یم دیاب هکلب ،دنک افتکا نآ یتسیلامرف یانعم رد نتم هب دیابن یقیبطت ]نتم[هنیمز ای ،نآ یگنهرف و یـعامتجا عیـسو یانعم رد نتم هب »تسین ریذپ ماجنا یگنهرف لیاسم اب لماعت نودب رما نیا .دزادرپب هک تسا یمومع یرییغت نیا .)87 ،1389 ،یناوریـشونا زا لقن هب(

زا شیب ار یقیبطت تاعلاطم و هداتفا قافتا متـسیب نرق طـساوا زا تسا هدرک کیدزن یناسنا مولع یتاعلاطم یاه هنیمز ریاس هب شیپ زین و یا هنیمز تخانش تیمها باب رد یوترپ نیورپ .)88 ،نامه(

یـسررب هک یلاح رد« :دیوگ یم رنه یقیبطت تاعلاطم یـگدیچیپ طسوت نآ یمرف و یکینکت یاه یگژیو هبنج زا ًافرص یرنه رثا کی هب نآ تخانش اما ،تـسا ریذپ ناکما یرنه یاه هتـشر ناصصختم ،خیرات ،بـهذم ،هفـسلف ،نابز زا هک »یگنهرف دنـس« کی ناوـنع نیناوق و اه هیرظن هب لین]و[،تسا هتفریذپ ریثات نآ ریاظن و ،تسایس مزلتسم ،نآ یگنهرف نیب و یگنهرف طباور ماظن تخانـش و یا هیاپ نیا .دراد مان یـقیبطت رنه هک ،دوب دهاوخ یا هتـشر نیب یـصصخت ؛دریذپ یم تروص یقیبطت تاعلاطم شور یریگراک هب ددم هـب راک ؛تسا کیتامتسیس و یدعب دنچ ،عماج یدنیارف مزلتسم هک یشور نورب زا و نورب هب نورد زا هدیچیپ لاح نیع رد و هنافاکشوم یهاگن یسانش هناشن زا دقن هدش هتخانش یاهدرکیور یهارمه اب ،نورد هب دقن زا و ییارگراتخاـساسپ ات ییارگراتخاـس زا و یـسانشرادیدپ ات یشور نینچ یط وترپ رد اهنت .یگنهرف تاعلاطم ات یتخانش ناور و دنک یم ادیپ ار یملع فیصوت ناـش هـسیاقم و قیبطت هک تـسا »دوش یم لیدبت یرشب تفرعم یاه هخاش زا یکی هب یقیبطت رنه هب هجوت اب درک هراـشا دیاب فصو نیا اب .)191-2 ،1389 ،یوترپ(

تاعلاطم ققحم ،یتاقیقحت یاه بوچراچ و اه هتشر ینوگانوگ نیا اه هیور نیا زا یدودـعم رامـش هب ار دوخ راک تـسیاب یم یـقیبطت و ییانـشآ نازیم هب فطع و ،دـنک دودحم یـتاعلاطم یاـه لاور و ،یگنهرف تاعلاطم و یناسنا مولع یصصخت یاه هنیمز رب شطلست .دنیزگرب دوخ شهوژپ یرظن عجرم ناونع هب ار اهنآ

ثحب و لاثم

رکذ ار يا هـنیمز يـقیبطت قـیقحت کـی زا يـلاثم اـجنیا رد ،يداصتقا فلتخم ياه هنیمز ياه يگتـسویپ و طابترا ات مینک يم و اه لیلحت رد اـهنآ يراذگریثات يـگنوگچ و يـسایس و ،يـگنهرف میریگ یم رظن رد ار یشهوژپ .دوش نشور رتشیب ،يیاهن ياه نییبت رد یرنه راثآ فرصم یاهوگلا یقیبطت یسررب لابند هب نآ رد هک .میتسه »هتفای هعسوت« یاهروشک و »هعسوت لاحرد« یاهروـشک حیجرت و یعامتجا هـقبط نایم طـباور ،راک نیا یارـب مـیناوت یم

شجنس كلام ار عماوج نامدرم نیب رد یرنه یاه کبـس و عون اهروشک ًلاوا هک تـسا نآ نمضتم رما نیا .میهد رارق یا هـسیاقم لاح رد« و »هتفای هعـسوت« هتـسد ود رد و زیامتم مه زا ناوتب ار هورگ ود نیا رد داد ناـشن ناوتب ًایناث و درک یدنب هقبط »هعـسوت حیجرت و یـعامتجا هقبط ناـیم یـعقاو و یوـق هـطبار ،اهروـشک یتوافتم یاه یدنب هتـسد و اهرایعم هک اجنآ زا .دراد دوجو یرنه للم و »هعـسوت لاـح رد« لـلم هـب اهروـشک یدنب هتـسد یارـب ار اه یدنب هتسد نیا زا یکی میناوت یم ،دراد دوجو »هتفای هعـسوت«

یاهروـشک هورگ ود هب ار اهروـشک و مینک ذاختا ربتعم یعبنم زا نازیم لـقالا ای ،مـییامن میـسقت هعـسوت لاـح رد و هتفای هعـسوت اب اهروشک ییوس مه نازیم .مینک صخـشم ار اهنآ یگتفای هعـسوت و یعامتجا هقبط ناـیم راد ینعم و یوق یا هـطبار هک هرازـگ نـیا نیا رگا .درک نومزآ ناوت یم زین ار ،دراد دوجو یرنه یاه باختنا یاهروـشک رد« یمومع هرازگ هاگنآ ،داد ناـشن ناوتب ار بلطم ود هقبط نیب یوق یا هطبار هتفای هعسوت یاهروشک و هعسوت لاح رد سپ نآ زا و دوش یم دییات »دراد دوجو یرنه حیجرت و یعامتجا .⁶دناسر ماجنا هب ناوت یم ار یقیبطت یسررب لمع یاهزیامت و اـه توافت هـب تبـسن دـیاب اـما شـهوژپ نـیا رد دراوم اب هک یققحم تسا نکمم .دوب ساسح یعامتجا و یگنهرف هاگیاج یاه صخاش ندوب ریذپ هسیاقم هرابرد ،دراد ییانشآ قیبطت یعامتجا تاقبط هـب یرنه یاه باختنا نداد تبـسن ای یـتاقبط نـکمم رـگید یـققحم .دراد اور دـیدرت ،فـلتخم یاهروـشک رد ای ،هتفای هعـسوت و هعـسوت لاح رد هب عماوج یدنب هقبط هب تـسا مادک هب روـشک ره هک نیا نـییعت رد هدافتـسا دروم یاه هجنـس رد هک مینک اعدا میناوت یم ای .دـشاب هتـشاد داریا ،دراد قلعت هورگ دوجو یدحاو رشن و عیزوت یوگلا هعسوت لاح رد یاهروشک هیلک یسرتسد تسا نکمم ،فلتخم لیلاد هب اهروشک یضعب رد ؛درادن ،دوش یم یقلت سرتسد رد رگید کلامم رد هک یراثآ یرایـسب هب نایم هطبار دناوت یم دوخ هلاسم نیا .دشابن ریذپ ناکما یناـسآ هب زا ینوگانوگ طاـقن رد ار یرـنه تلاوصحم فرـصم عوـن و هـقبط هک ینعم نیا هب .دنک یناوخمهان و رییغت راچد هعلاطم دروم للم یگنهرف و یرنه راثآ هب یسرتسد هک ییاهروشک رد تسا نکمم فرصم یگنوگچ نیب یراد ینعم هطبار ،تـسین رـسیم یتحار هب دوجو ناگدـننک فرصم یـعامتجا هـقبط و یـگنهرف تلاوـصحم یرگید لماوع دـشاب مزلا تـسا نکمم اـجنیا رد .دـشاب هتـشادن یگنهرف ماظن ندوبن ای ندوب کیژولوئدیا و یلخاد تسایس دننام تلااوس نیا هک تسین کش .مینک ظاحل نامیاه یسررب رد زین ار .دنرادروخرب یقیبطت قیقحت راک دنور رد ییازسب تیمها زا ًلاومعم رنه یقیبطت تاـعلاطم ینییبت یاه هرازگ هک اـجنآ زا یگداـس هب ،تـسا اهنآ تیمامت رد اهدحاو صـیاصخ هدـنرادربرد .میهن یرانک هب ار اهدحاو نیا یدنم خیرات و اه تیوه مـیناوت یمن یاه هنیمز و اه یگژیو ًلاومعم ،یقیبطت تاعلاطم رد هک تسا نیا دوـس نآ زا نام یاه نییبت رد و میریگ یم رظن رد ار دراوم صاخ .)40-42 ،1388 ،نیگیر .ك.ر( مییوج یم

لكش و هنیمز

لیلحت هک تسا نیا ،مینک هراشا نآ هب دیاب اجنیا رد هک یمهم هتکن هکلب ،دراذگ یمن لوفغم ار یرنه رثا لکش و تروص ًاموزل رنه یا هنیمز رد .دهد یم شرتـسگ یروص تایصوصخ زا رتارف هب ار قیقحت هصرع زین ار رثا لکش ،تسا رتهب رایسب هتبلا و میناوت یم یا هنیمز یاه یسررب هعلاطم دروم ،شهوژپ رد رـثوم و مهم لماوع رگید زا یکی ناوـنع هـب فیصوت رد ،یگنهرفانیب تاعلاطم ققحم ،یفروم دراوه ًلاثم .میهد رارق و اه شزرا اب ار یرـصب نزو ،اوپاپ ون هنیگ رد میـسام هقطنم یاـهرنه دناد یم طبترم تیـسنج و یزرواـشک دیلوت ،نیمز دننام یـمیهافم .)51 ،1385 ،یفروم(

و یگهاو ،وـگنلی رنه هـسیاقم رد هک یا هنیمز قـیبطت رد وا مـه ،تـسا هداد بیترت ،هیـسونایقا هراق یودب فیاوط زا هـس رـه ،یدـنم یگنهرف یاه ماظن رد ار هباـشم یتخانـشابیز یاـه تروص و لاکـشا یتخانشابیز تایصوصخ نیا هک تسا هتفایرد و هدرک یسررب توافتم .هدروخ دنویپ یطبترم یلو توافتم یاه شزرا هب ،فلتخم عماوج رد .تسا هدوب ششخرد ای یکانبات یفروم رظن دروم یتخانشابیز تیفیک اب ،»نوریب« ناـشدوخ نابز هب ای یکانبات رـیثات ،وگنلی هـفیاط رد وگنلی یشاقن .دوش یم داجیا فیرظ یاهروشاه اب یشاقن حطس ندناشوپ و یگدنشخرد هب یتام و یتخمز نآ رد هک تسا یدنیارف تقیقح رد ناشدادجا تردق رهاظم ار اه یشاقن هفیاط دارفا .دوش یم لیدبت یکانبات ریبعت ناش یاین یناحور ناوت ششخرد هب ار یشاقن یکانبات و دنناد یم اب اه یشاقن ریثات ،دوش یم رازگرب هفیاط نیا رد هک یمسارم رد .دننک یم یا هناسفا ییاه ناتساد ًامومع ار اه یشاقن عوضوم و ددرگ یم تیوقت زاوآ تیمها رگناـشن هک دهد یم لیکـشت ییانـشور هب یکیرات لـیدبت زا یگهاو ندب یاه یشاقن .تسا وگنلی یلاها دزن یکیرات و رون یاه هولج یراذگ شزرا اهنآ وللات نازیم ساسا رب ،وگنلی یاه یشاقن نوچمه زین ،تسا هدرک قیقحت یگهاو رنه دروم رد هک نولنهوا .پ .د .م .دوش یم یاه هراگن ندب ششخرد هک دنک یم للادتسا نینچ دوخ تاعلاطم رد ،تسا طابترا رد تردق و یروراب ،یتملاس زا اهنآ ینهذ ریواصت اب یگهاو اه یگهاو و دشاب یم گنج گربوزاس زا ییزج لصا رد اه یشاقن نیا اریز اهنآ .دنیارآ یم تروص نیا هب ار دوخ ندب دربن یارب ندش هدامآ ماگنه

.دننیب یم هصلاخ ناشندب یور هدنشخرد ریواصت رد ار ناشدوجو مامت دوش یم شقن ،كوخ نشج مان هب ینییآ یمسارم رد زین اه هراگن نت نیا .دبای یم شیازفا اه شقن یگدنـشخرد ،ندب رب كوخ هیپ ندیلام اب و داصتقا روط نیمه و کـسانم و تادابع رد مـهم یرصنع كوخ هـیپ رصنع هتسویپ هطبار زین مهم نیمه و دور یم رامش هب یگهاو هفیاط نامدرم یگنهرف و یعامتجا نامزاس اب ار شوقن ششخرد یتخانشابیز فیدر ،هدمع یاه ماو تخادرپ دراوم زا یکی رد« :دهد یم ناشن یگهاو رتم 8 لوط هب یناشخرد طخ رد كوخ تشوگ هداتفا مه یور یاه هقش هراصع ای هدام رهظم ار كوخ هیپ ناوتب دیاش .تسا هتفای دادتما رتشیب ای هراصع ای ،دوش یم بلط كوخ نشج لوط رد هک تشاگنا دشر /یروراب هیپ یمومع فرصم .دنا هتسباو نآ هب یلوق هب اهنیا هک یناکاین تیانع نادرم هک تسا]...[ییاه تلصخ بذج ای یقیقح نتخاس ینورد ،كوخ .)53 ،نامه( »هدمآ دوجو هب نشج لوط رد دنا یعدم

هقطنم زا وناک یاه قیاق هدـش كچوک هنومن كی -2ریوصت نـیا زا .رتم یتناـس 4/5×41 ،هدـش هدنک بوـچ ،میـسام روطنیمه و اه نشج و مـسارم رد هزادنا كچوک یاه هنومن .دش یم هدافتسا یزاب بابسا ناونع هب )Beran, 1980, 35( :ذخام

زا هـنومن كـی -3رـیوصت هدیـشوپ وگنلی یاه یـشاقن .گنر زمرق یاهروشاه زا هدش aboriginalarton-( :ذـخام )line.com

یاه گنر زا هن یکانبات ،اه یگهاو و اهوگنلی سکعرب ،اه یدنم باب رد معز هب .دوش یم عطاس یئوو-ووس کتروص قارب یهایس زا هک ،نشور یهایس« ،هداد رارق هعلاطم دروم ار یدنم یاه کتروص هک نوب .ا .س تشهب یاهرهش وللات رپ یهایـس و هداعلا قوف ییابیز باتزاب کتروص زا ،راد باقن هدنصقر ،»ووس یدنس« تسا رارق هک ،تسا بآ قامعا رد هرهچ رب کتروص ناشخرد یهایس اجنیا رد .)53 ،نامه( »دیایب اجنآ .دنک یم نادنچود ار نانآ ییابیز و ،دیآ یم مشچ هب نز ناگدنصقر یتخانشابیز هولج هک مینک هدهاشم میناوت یم دروم هس ره رد داجیا هژیو یرصب یاـه شزرا اهنت هن ،یگدنبات اـجنیا رد ،یـصاخ راتخاـس زا یـشخب هباثم هـب یرـنه رـثا كرد رد هـکلب ،دـنک یم زا مادک رـه دروم رد .دـنک یم اـفیا شقن ،هـعماج کـی یـگنهرف دنویپ یارب دنک یم داجیا یهار یروص هولج ،هتفگ شیپ یاه لاثم هفیاط رد یگدنشخرد .یگنهرف و یـشزرا یاه هنیمز اب رثا نتفای یگهاو هنومن رد ،یدادجا یاهورین تردق زا تسا یا هناشن وگنلی هدنهد ناشن و یشیامن مسارم اب دنویپ رد یگدنز و یروراب رهظم تانییزت رد رگیدکی زا نتفرگ یـشیپ رد دارفا هنایوج تباقر طباور اهنآ یگتـسویپ نازیم و یگنوگچ رگناـشن روط نیمه و اه شیارآ و هنانز یگدنبیرف یدنم رد و تـسا یا هلیبق یاهرواب و تاداقتعا اب یارب -52-4 ،ناـمه( دزاـس یم ردابتم شـنابطاخم نـهذ هـب ار .ك.ر اهرنه یا هنیمز یاه شهوژپ زا یرـگید یاه هنومن تـسرهف اهنت هن ،مینیب یم یـقیبطت قیقحت نیا رد هـچنانچ .)41 ،ناـمه نیا هک تسین ییادج یگنهرف یاه هنیمز زا ار یتخانشابیز تافص یگنهرف-یعامتجا طیحم اب هتـسویپ لماعت رد تایفیک و تافص ققحم رگا یـشهوژپ حرط نیا رد هک تـسا ادیپ .دریگ یم لکـش »هناـشن-تیفیک« یفروم هچنآ اـی ،یراتفاب و یا هـنیمز تاـیفیک هب ،درک یمن لـیخد دوخ تاـعلاطم رد ار )53 ،ناـمه( دـناوخ یم هعلاطم دروم فیاوط رد یرـنه راثآ قلخ و رـیثات یـگنوگچ كرد رد راثآ شریذپ و كرد یاـه هنیمز سپ ینوگانوگ .دـمآ یمن لـیان هباـشت دوجو دوب نکمم و دروآ یـمن هدید هـب ار تواـفتم عـماوج یرصب یاه هولج .دـیامن راـثآ یناـسکی رب لـمح ار یتخانـشابیز زا ،میدرک هدهاـشم هک یدراوم رد یکانبات رـیظن ،یرنه راـثآ رد هب طبترم یـفطاع تلااح و یعامتجا یاـه شزرا لاـقتنا بابـسا -یگنهرف یاه تخاـس نامه دیلوتزاب رد و دنور یم رامـش هب اهنآ دنراد شقن ،دنوـش یم بوـسحم نآ زا ییزج دوخ هـک یـعامتجا .دزاـس یم ریذپان بانتجا ار یرنه راثآ یا هنیمز هـعلاطم نـیمه و ،لکش هب هجوت تروص رد یا هنیمز هعلاطم ،دش هتفگ هک روطنامه یلامتحا طابترا یگنوگچ لـیلحت و ،راثآ تخاـس و داوم تاـییزج ره دناوت یم ،صاـخ یاه هنیمز رد ءیـش دربراک اب اه تلصخ نـیا .دشاب رتاشگراک و رت لماک هچ کی ًلاـثم ،یرنه ءیـش تروـص لـیلحت رد بـیترت نـیا هـب دنویپ رد ،ددرگ یم هدافتـسا یا هلیبق مـسارم رد هک نیزم یاصع هتخادرپ هلاـسم ود هب هـک تـسا مهم ،نآ تخاـس یاه هنیمز اـب یاضعا رگید زا نآ زیمم هک ءیش تروص زا یهوجو نآ )1 :دوش ،نییزت نودب و یلومعم یاـهاصع ریاـس ًلاثم ،یدرکراک هعومجم هوجو )2 ،)یتخانـشابیز هوجو( دراد قلعت نآ هب ءیـش هک تـسا

ناکدوک هزوـم ،متـسیب نرق هب قلعتم ،یدـنم یاـه كتروص زا یـکی -5رـیوصت .سیلوپانایدنیا )childrensmuseum.org( :ذخام اوپاپ رد کوخ مـسارم رد یگهاو ناگدنصقر یاه هراگن ندب زا یا هنومن -4رـیوصت .ون هنیگ )pngtours.com( :ذخام

رظن رد اـب .)یدرکراک هوـجو( ایـشا نآ اب ءیـش كرتـشم یروص ار رثا هنیمز و لکـش ناوت یم ،تایصوصخ هتـسد ود نیا نـتفرگ یخرب روصت فلاخ رب .داد رارق هعلاطم دروـم رگیدکی اب هـطبار رد تسین نیا مزلتـسم یور چیه هب تروص هعلاطم ،یرنه نادقتنم یزادرپ موهفم یاه ماظن زا جراـخ و تباث ار اهانعم رگـشهوژپ هـک یعامتجا یاه تحاـس زا نوریب رـثا یانعم .دنک ضرـف ریـسفت و نامه رد ،رظن دروم ءیـش هکلب ،تـسین تفایرد لباق یگنهرف و رد( دهد یم لکـش یدرف تفایرد هب ،تـسا یرنه یرثا هک لاح

Csikszentmihalyi.ك.ر لاثم یارب عامتجا و رنه طباور دروم

and Roshberg-Halton, 1981, Miller, 1987, and

دروـم رد( تـسه مـه یا هـلدابم یئیـش ،)Appadurai, 1986

،هداز یقن ،^{Munn, 1986} .ك.ر لاـثم یارب رـنه یـتلادابم شزرا دناوت یم مـه راک رازـبا ،)1379 ،یدـینج هداز تعیرـش و ،1379 یاهراتخاـس اـب وـحن نـیا هـب و )see Tippet, 1968( دـشاب زا تـسا یـشخب یرنه ءیـش .دنک یم رارـقرب طاـبترا یـعامتجا لمع و )هتیویتکژبوـس( روصت هزوح ود رد و ناهج اب دارـفا هـطبار لج درفلآ .)see Miller, 2005( دراد یراذـگریثات )هـتیویتکژبا(

هنیمز هب هـجوت موزل هب رـنه یـسانش ناسنا باـب رد یا هـلاقم رد یتاعلاطم هـمانرب رب دیکات اـب ،رـنه یـگنهرف نیب یاه یـسررب رد منک یم رکف« :تسا هدرک هراشا ،یبرغ ریغ یاهرنه یسانش ناسنا زا رتـشیب ،اه گنهرف رگید رـنه هب یتخانـشابیز شرگن هـب لـیم هب یژولوئدیا نیا ینید هبـش یراذگ تمرح و نامدوخ یژوـلوئدیا دهد یم ربخ یتخانـشابیز ییاه مـسلط هلزنم هـب یرنه یایـشا یارب ًاـساسا ،»یموب یـسانشابیز« حرط .رگید یاه گنهرف زا اـت زا ]...[نابطاخم یتخانـشابیز یاه تیـساسح شرتـسگ و حلاصا رنه راثآ ناوتب ات ،تسا هدش میظنت یگنهرف یا هنیمز هیارا قیرط كرد یتخانـشابیز ظاحل هب یبرغ رنه دقن بـلاق رد ار یـبرغریغ .)74 ،1385 ،لج( »درک هلیسو نادب هک تسا ییاه شور زا یکی ،لکش لیلحت عقاو رد اهانعم تارییغت یگنوگچ و اـنعم شریذپ یاهدنیارف هـب ناوـت یم یا هنیمز لـیلحت ،نآ زا رـتلااب .درب یپ ناـمز رذـگ رد مـیهافم و یراذگزمر یاهدنور تخانـش و یـسانشانعم هب اهنت ناوت یمن ار فشک لابند هب دعب هبترم رد یا هنیمز یسررب ؛درک رصحنم انعم ،تـسا یراذگزمر دنیارف و یگنهرف یاهراتخاـس نایم یاه هطبار یاه هنیمز رد رـنه دربراک هب هنوگچ صاـخ یناعم دهد ناـشن اـت یا هنیمز تاعلاطم رد هک تـسا یلاح رد نیا .تـسا طوبرم صاخ هک نیا هراـبرد ضرف شیپ هـنوگره زا ار دوـخ قـقحم تـسا مزلا غراف هک یتایسدح ای ،دننک یم لمع هنوگچ یزاـسانعم یاه ماظن یئیـش یاهدرکراک باـب رد یـگنهرف-یعامتجا یـعقاو تـفاب زا یعقاو تیعقوم و طیارش هعلاطم هب هاگنآ و ،دزاس اهر ،دراد صاخ هرابرد نرتارتـسا نیلیرم .دنک زکرمت ءیـش نآ دـیلوت و شرـیذپ یقیبطت شور رد« :دـیوگ یم روطنیا یا هـنیمز یـقیبطت هـعلاطم یلحم یاه تخاس زا لاومعم ،اه گنهرف نایم رد اهریغتم یسررب یتوافتم هلاسم نیدامن یاه ماظن هعلاطم]...[دوـش یم ییادز هنیمز میهافم یاج ناوـت یم مینک روصت تـسین رارق]...[دروآ یم شـیپ میهافم یگدیچیپ دـیاب هکلب ،داد یـموب یاه لیدب هـب ار یـنوریب

»مینک لـقتنم اـه نآ دلوم صاـخ هـنیمز هـب هـجوت اـب ار یـموب لاثم یارب .)تـسا هدـش هـفاضا دـیکات -Strathern, 1988, 8( ناگدرمش یدنه زا ،تیگنیلت یوجگنج کی دوخ هلاک هب میناوت یم هنایادز هنیمز هاگن زا تسا نکمم هک یلاح رد .مینک تقد ،اکسلاآ نیا ،یریگراک هب طیارش و درکراک هب هجوت نودب و ،یتخانشابیز و هدنزاـس فده عقاو رد اما ،دیایب رظن هب ابیز و زاون مـشچ دوخ هلاک رد هک یسرخ .تسا هدوب هاگدروآ رد نمشد هدنمزر ندناسرت ،نآ یتلاح ،صلاخ یاه گنر و عطاق طوطخ اب ،تسا یهام راکش لاح تـشحو و بعر سح یبوخ هب دناوت یم و ،هدرک ادیپ هدـش قارغا یوجگنج نامه هـک ،دوخ یعقاو بـطاخم هب ار رادـتقا زا یـشان یاهوگلا رد هـک تـسا نیا تقیقح .دـهد لاـقتنا ،تـسا نمـشد یاه شنکاو رد رامـش یب یـیزج یاـه توافت ،یـعامتجا یـگدنز هتخیمآ سرت ،بلط ،بعر زا معا( تاعونصم هب یفطاع-یعامتجا یتخانـشابیز تاـساسحا هب ناوت یمن ار )...و یگتفیـش ،مارتحا اب هکنآ رگم ،تساکورف ای درک دودحم یروص یاه شزرا هب فوطعم ینعم یب لاک هـک میهد مـیمعت ردـق نآ ار یتخانـشابیز شـنکاو و ،دراد رثا کـی افرص اه شنکاو لک هـب یتخانـشابیز هاگن .دوـش دروم نارگید یاـه شنکاو نکمم دـح ات هک تـسا نیا مـه نآ رگید یا هنومن .میزاـس ناـسکی نامدوخ یاه شنکاو اب ،ار هعلاطم لقن اقیرفآ رد یا هـلیبق یاه تب اـب هـهجاوم زا دـنلیرف ایتنیـس ار زا شا هـیلوا هنارگـشدرگ تـفایرد دـیوگ یم وا هـچنانچ .دـنک یم ،وگنک رد وگناول مان هب یا هقطنم رد یدنوکن یسیکن یاه همسجم روآ ساره و هنایشحو لاماک هک دوب نیا ،دندوب هدیشوپ خیم زا هک یاه ملیف هـعومجم ینزوـسرس یلاوـیه لثم تـسرد« ،دنتـسه تخانـش اب اـما .)63 ،1383 ،دـنلیرف( »زاـس منهج« كانتـشحو ار اه خیم ؛درک رییغت نآ زا مـه وا كرد رثا یـعامتجا یاـه هنیمز هدرک ورف اه هرکیپ رد نامیپ و دهع هناشن هب مدرم ،نامز لوط رد

،یدلایم 19 نرق لیاوا ای 18 نرق رخاوا هب قلعتم ،تیگنیلت دوخ هلاک كی -۶ریوصت متسیب نرق لیاوا رد زنوما .ت جروج طسوت هدمآ تسد هب ،رتم یتناس 2۶×40 ،بوچ .کرب هزوم ،اکسلاآ نوگنا رد )burkemuseum.org( :ذخام

یازا رد نانآ .دنا هداد یم ماجنا ناش تلاکشم عفر یارب زا ار نیا و هکنیا هب ملع اب ،دنتشاد ینابیتـشپ یاضاقت دنتـسب یم هک یدهع وگناول یلاها .دنتفرگ یم رارق تازاجم دروم ینکشدهع تروص رد دنتسب یم لیخد یعون هب عقاو رد ،ناـش نایادخ هب لماک نامیا اب .)62-3 ،نامه(

یعدم ،ییاکیرمآ رصاعم یرنه دقتنم و فوسلیف ،وتناد .ك روترآ هب دراد یگتـسب ،ثیح ره زا ،میناوخ یم رنه هچنآ تیدوجوم تـسا هبلغ صاخ ییایفارغج هرتسگ ره رد ای هرود ره رد هک یتاراظتنا قفا »یزادرپ هیرظن« »رنه« ناونع هب گنهرف هچنآ ره یترابع هب ای ؛دراد رد دیاب یگنهرف ره ای هرود رـه رنه كرد یارب هـجیتن رد .دـنک یم ار تاراظتنا قفا نیا .درک كرد یـبوخ هب ار تاراظتنا قـفا لوا هـلهو كرادت رظن دروم یتاعلاطم هنیمز صاخ یگنهرف و یعامتجا طیارش .)see Danto, 1997 and Danto, 1992( دنیب یم یریگ لکـش رد اـه هنیمز و طیارـش رـیثات زا یـبوخ هـنومن یاهروـشک یاه شنکاو دروم رد ار یـعامتجا فلتخم یاـه هدیدپ دحاو هدیدپ هب ،توافتم یگنهرف یاه تیعقوم و طیارش اب ،فلتخم دسر یم رظن هب ،هلاسم نیا یسررب رد .درک دهاشم ناوت یم هتینردم ،مجسنم یرکف یاه ماظن و نهک یاه گنهرف یاراد یاهروشک رد هتینردم هدیدپ اب ههجاوم رد یرت قیمع و رتشیب یگنهرف یاه شلاچ یاهراتخاـس بیرخت و ههجاوم هرود لاثم ناونع هب .تـسا هداد خر ،ناریا و ،هیکرت ،نیچ ،رصم دننام ییاهروـشک رد نیـشیپ یگنهرف زونه اهروشک نیا رد هک نادنچ ،هدوب یـشیاسرف و ینلاوط رایـسب رد ؛دید مـیناوت یم ار نردم هـب تنـس زا راذگ یمومع رهاظم مـه یتحار هب دنیارف نیا اداناک و ایلارتسا لثم ییاهروشک رد هک یلاح هدش یط صاخ یگنهرف تمواقم داجیا نودب و دوخ هبدوخ یتح و نیا توافتم یگنهرف یاه هنیمز رد دیاب ار رما نیا یلصا تلع .تسا یاه تخاس لوا هتسد یاهروشک رد ؛تفرگ غارس اهروشک هتسد ود ناـشن شنکاو دیدج یاـه شیوپ رـبارب رد هتفای ماجـسنا یـگنهرف رصانع نادقف لـیلد هب مود هتـسد کلامم هک یـلاح رد ،دـهد یم یناسآ هب ار رییغت ،یشزرا و یگنهرف یاتسیا و هتفرگ لکش یزکرم رد یاهروشک یرایسب یلوحت ریس هک تسا نیمه .دنوش یم اریذپ هنیداهن هتینردم هب تنـس زا یگـشیمه یروبع رد ار هعـسوت لاح دوخ و ،تسا هدش لیدبت عماوج نیا ینورد تلصخ هب نیا و هدرک و یرکف فلتخم یاه تحاـس رد قیلعت و تینیبانیب رد هنیآ ره ار یاهروشک رد ددجت و تنس تیعضو دروم رد( دهد یم ناشن یلمع ،ییابطابط ،205 ،1387 ،حلصم .ك.ر لاثم یارب هعـسوت لاح رد .)39-42 ،1379 ،نایدابع و ،18-24 ،1377

هجیتن

طیارـش زا هدمآرب ،نآ عاونا و اه تروص زا مادک ره رد ،یرنه رثا لکـش نآ هب ینهذ و ینیع هوجو رد هک ،تـسا یعامتجا و یطیحم اه هنیمز هب تقد و هجوت تروص رد ،رنه یقیبطت تاعلاطم .دنهد یم یمیقتسم تارمث زج هب ،یرنه راثآ یعامتجا و یگنهرف یاهراتفاب و میقتسم ریغ روط هب ،درادربرد یرنه یاه هدیدپ و راثآ هسیاقم رد هک تیوه ،ماوقا و داژن لیبق زا یتاعوضوم اب ار رنه تحاس یاه یگتسویپ فلتخم تاقبط رد یـگنهرف تلاوصحم فرـصم یوگلا ،یتیـسنج دزاـس یم راکـشآ نآ یاه تخاـس و تردق و اه یژولوئدیا ،یعامتجا ،اهراجنه ،یگنهرف نلاک یاه تحاـس كرد و تخانـش تابجوم و تخانـش عقاو رد .دروآ یم مـهارف ار تاـعامتجا تاداـقتعا و اـهرواب یارب تـسا یا همدقم ،هدمآ تـسد هب هک یـشور زا غراف ،یا هـنیمز

تسا رداق و یرنه یاه هدیدپ و راثآ یاه توافت و اه تهابش هعلاطم هنماد روطنیمه و دشخبب اهرنه یقیبطت یاه شهوژپ هب یا هزات داعبا .دهد شیازفا یریگ مشچ زرط هب ار تاعلاطم تسد نیا قمع و ریثات هزوح هـس رد یـسررب و لیلحت اب یا هـنیمز یـقیبطت یاـه شهوژپ هچره تخانـش ناکما ،تـسایس و ،گنهرف ،)رازاب( داصتقا یرتـسب تاعلاطم رد دوجو نیا اب .دزاس یم مهارف ار هعلاطم دروم راثآ رتشیب ریسفت ،عماج و هیوسدنچ یدید نداد تسد هب یارب ،رنه یقیبطت نزاوت و نراقت ،اه یدنب بیکرت ،اه هیام شقن ،صاخ روط هب و رثا لکش .دشاب اشگهار دناوت یم ،یعامتجا یاه هنیمز اب نآ طابترا و

تـسد هب ،)یدنوکن یـسیکن( خیم زا هدنکآ عونلا هبر هرکیپ هنومن كـی -7رـیوصت رنه هزوم ،رتم یتناـس 17/8×17/8×55/9 ،زلف و بوچ ،مهدزون نرق ،وگنک زا هدمآ .ماهگنمریب )artsbma.org( :ذخام