قالی های ایرانی و اسامی غیر ایرانی

یــناریاريغ یــماسا و یــناریا یاه یــلاق

*یيايرد لايزان رتکد

.ناریا ،نارهت ،ناریا یراگن همانشناد داینب رایداتسا )90/2/4 :ییاهن شریذپ خیرات ،89/8/29 :هلاقم تفایرد خیرات(

هديکچ

رد ًابيرقت و داد یم صاصتخا دوخ هب ار رنه نيا دربراک هلوقم نيرتشيب شوپ فک ناونع هب ميدق زا ناريا رد هک تسا یتعانص یلاق هب شوپ فک ناونع هب زين ايند رد یلاق .دنناد یم ناريا زا ار اه هنومن نيرت یميدق تمدق و یفابشرف زاغآ ،نيققحم رثکا نآ رمع یباي هشير نيققحم مومع ۀتفگ هب هک اجنآ زا .دش یم هتفرگ رظن رد یرنه راک ناونع هب بلغا یرنه هبنج ببس هب برغرد و ديدرگ یفرعم مدرم و تافيلات ساسا ،یقرش یاه یلاق ناونع هب اهنآ یراذگمان ۀياپ ناهجرد یلاق تخانش و یفرعم زا دعب اذل ،دشاب یم قرش رد رنه نيا دهم خيرات راودا نيرتمهم زا یکي ،هديسر ام تسد هب هک نامز نيا زا یياه یلاق تفاب ۀطساو هب هيوفص نامز .ديدرگ نادنمقلاع رياس تاقيقحت ره .دوش یم قلاطا اه یلاق یخرب ۀعومجم رب هک ميوش یم وربور زين یا هژيو یاه مان اب نارود نيا یفابيلاق رورم رد .تسا یناريا یفابيلاق و تفاب ءاشنم هک دنراذگ یمن یقاب یا ههبش یناريا یاه شرف نيققحم یارب اه یلاق ةژيو تايصوصخ یلو دنتسين یناريا یماسا نيا دنچ .تسا هدش یسررب یناريا یاه یلاق تيوه یياسانش درکيور اب یراذگمان نيا ليلاد رضاح ۀلاقم رد .تسا ناريا اهنآ ديلوت

یديلک یاه هژاو .زجتروپ ،زينولوپ ،گنيتلاس ،وکشگ ناس ،یناريا یلاق

.E-mail: n_daryaie@yahoo.com ،021-88903369 :سکفلت*

هب یرنه ییلااک ناونع هب 17 و 16 نورق زا یقرش یاه شرف نوچمه 18 نرق ات لومعم روط هب یلاق اکیرما رد .دش رداص اپورا رد برغ رادیرخ یارب یلاق هک لیلد نیا هب .دش یمن هدافتسا شوپ فک بوکراوید یارب ادتبا رد سپ ،دوب نارگ شوپ فک ناونع هب فرصم هدافتسا )زیم ای قودنص یور ندرک نهپ یارب ًلاثم( مزاول ششوپ ای ةدنامیقاب یاه یلاق نیرت یمیدق .)Britanica, 1993, 234( دیدرگ یم تاثحابم دنچره ،دنا هزاوآ رپ ایند رد یوفص و یرومیت دهع زا یناریا .دشاب راد هنماد رضاح رصع ات نانچمه اهنآ دیلوت ءاشنم هب طوبرم هب هلاقم نیا رد هدش دیق یلاق عون راهچ هک تشاد رظن رد دیاب حلاطصا رد .دندرگ یم بوسحم کیسلاک یاه یلاق ءزج یملع ظاحل رد هدش دیلوت یاه یلاق هب شرف کیسلاک ةرود برغ ناسانش شرف ،1387 ،پوپ( ددرگ یم قلاطا یوفص رصع و یرومیت ةرود رخاوا کرتشم صیاصخ ،تشاد رظن رد دیاب هک یمهم عوضوم .)2819 شکور یاه خن ،یمشیربا راتخاس زا هدافتسا رد نارود نیا یاه یلاق و هورگ ره رد صاخ یگنر یاه ماف زا هدافتسا ،هرقن و لاط اب هدش ،اهنآ زا یخرب هک تسا یصاخ یاه هیامشقن یریگراکب و یحارط شاف ار یگنهرف یریسفت یبای هشیر زا یدرف هب رصحنم یاه تیوه .دنزاس یم برغ یایند هب یناریا یلاق هصاخ و یقرش یاه شرف دورو اب هبنج هک لااک نیا رتشیب هچ ره ندش رت هتخانش و یفرعم اب و تیمها یبرغ ةدننک فرصم یارب یدربراک هبنج زا شیب نآ یرنه راک هب یاه شور ،ناریا شرف رازاب زا هدافتسا یاه هار ،تشاد یفرعم و غیلبت یاه هویش ،یبرغ یرتشم طسوت ناریا شرف یریگ لامعا یگنوگچ ،ناریارد دیلوت زکارم هب ذوفن یاهرتسب ،رتشیب راکردنا تسد هعومجم رب یرتشم هتساوخ و رازاب ،قیلاس رظن هدش حرطم رتشیب هچ ره ،)یریذپ شرافس( ناریارد شرف دیلوت رتدیدج یاهراک هار نتفای هب رجنم قوف دراوم هرابرد ندرک رکفو و راگدنام تاعبت دنچره .دیدرگ رتشیب یریذپ ذوفن و تاطابترا و رد یاه هزیگنا نیرتگرزب یانبم ،داصتقا هک هلوقم نیا راگدنام ریغ نکیل ،تسا یرگید عوضوم دوخ ،تسا نآ لحارم ندمآرد نایرج یایند رب اه هزادنا و گنر ،شقن و حرط رب قوف تانایرج ریثات ثحب یم یپ زا هک تسا یبلاطم ریرقت ةیامتسد ،لبق نورق زا ناریا شرف ای دنا هدش فورعم ایند رد یماسا نینچ اب اه یلاق نیا ارچ هکنیا .دیآ و ساسا هچ رب تروص نیدب نانآ یدنب هقبط لیلاد رگید یترابع هب اهراتخاس تهباشم هوجو ظاحل هب رتشیب ،تسا هتفرگ تروص یناینب

هب تبسن یحارط یاه شقن زیر و یزادرپ شقن لماوع ،تفاب بولساو یگنر هباشم یاه مکارت و اهراتخاس هباشت شقن دنچ ره .تسارگیدکی هتفر مه یور و بسانم ییاضف رد صاخ یگنر ندناشن هویش ای رابتعا زا نآ نداتفا ملق زا هک تسا یا هلئسم ،راک یگنر ةخرچ ماظن هک تسا تفاب یاه هویش و بولسا تیمها زئاح هتکن .دهاک یم بلطم ییادتبا یاه تیولوا رد رتشیپ قوف یاه شرف ناراذگ مان رظن رد ایوگ هوحن نتفرگ هدیدان ییاعدا نینچ مکحم لیلد .دوب هدیدرگن روظنم روط هب تفاب ینف طیارش لیلد هک تسا وکشگ ناس یاه یلاق تفاب .دناسر یم نامرک هب ار اهنآ تفاب ءاشنم ،نقتم فوطعم قیقد یهجوت نادب یتسیاب یم هصاخ هک یرگید ةتکن اما یملع ةتخیهرف ةعماج ریگارف یاهدرکیور هک تسا یا هلئسم ،تشاد رنه دهم ةزاوآرپ نیمزرس نیا ،ناریا تیمولظم هب ناهج رد ار شرف یسررب اب هکنیا بلطم نآ .تسا هداد قوس فلتخم یاه هصرع رد یاه تیصخش زا هدنام یاج رب یاه فیلاتو نوتم زا یرایسب رد ناریا مهس ندومن لیاز هب شیارگ ،ناهج رد یملع ةتسجرب لماکت و ییادیپ رد نایناریا مهس شهاک هب هژیو یتیانع اب ،اهرنه ةتسیاش یمهس ندنادرگزاب رد تیدج و مامتها .تسا دوهشم یفابیلاق یلهس راک ،دنداهن انب میظع یندمت یانب گنس هک ناگتشذگرد هاگیاج هب یلخاد یاه هناسر رد بلاطم یا هراپ نتفرگرب اب اهنت و دوب دناوتن زرم نیا روانهپ ةرتسگ رد رنه یتسه سوماق و دیآ یمن رد ناکما یاه هزوح یمامت زا هدافتسا یارب لیزج یمزع و غیلب یا یعس موبو ققحم رما نیا .دنک یم بلط ار شناد و ملع ةصرع ةدش یهدنامزاس ار ناگدنیآ هک یتدم زارد ةنادنمشوه یزیر همانرب اب رگم دش دهاوخن .دیامن ییاه تکرح نینچ راد ثاریم هک یدراوم رد تاعلاطا لیلحت تشاد ناعذا دیاب لاح نیع رد اما تیاغ هب تسا یراک تسین هدهاشم لباق ینیع ةنومن و دنس لصا بلاطم هب عاجرا زا یزیرگ و دتفا یمن ناسآ لمع رد هک راوشد زا ییاه هتشون تابثا رب نانآ یاه هداد تفایرد و دوب دناوتن نارگید اه یلاق نیا یرادهگن زکارم یگدنکارپ هک ارچ .تساعدا هاوگ ،تسد نیا رفس هلحرم نیدنچ یط اهنآ یمامت زا دیدزاب تاناکما ندوبن رسیم و ناوت یمن زین نیقی رد هک تسا یراک ینادیم تاقیقحت ماجنا یارب .دیآ ناکما رد یمامت هب ،هدید ناهج یققحم یارب یتح هک تشاد

همدقم

1

وکشگ ناس یلاق -1

دودح اهنآ دادعت .دنتسه یدلایم 15 نرق هیوفص یاه شرف ،پوپ( دنا هدش هتفاب نامز کی رد ًابیرقت هک تسا شرف هتخت هدزاود یارب لیذ یاه لحم رکذ اب ار اهنآ دادعت تنب دنچ ره .)2695 ،1387 :)Bennett, 1996, 62( دناد یم هتخت هدزناپ ،یرادهگن راد ناویح یجنرت حرط اب ²وناگول ،ازیم نروب هعومجم - راد ناویح یجنرت شرف هکت ،نتگنشاو تاجوسنم ةزوم - راد ناویح یجنرت دنچ حرط اب ،³چولسوب کود - راد ناویح یجنرت کچل ،ندنل تربلآ ایروتکیو ةزوم - راد ناویح یجنرت دنچ ،نویل ةزوم - جنرت کچل ،نیلرب یملاسا یرلاگ ةزوم - کی هک تاناویح و ورس ناتخرد زا یحرط اب نیلرب ةزوم ةنومن -

ibid, 53-( تسا هدید بیسآ مود یناهج گنجرد و هدوب هیوس .)⁵⁵ جنرت و کچل ،تسپادوب ةزوم - راد ناویح یجنرت کچل ،وکشگ ناس هدازهاش یلاق سیراپ ةزوم - راد ناویح یجنرت حرط ،نتگنشاو یلم یرلاگ - راد ناویح یجنرت حرط ،ایفلدلایف رنه ةزوم - دزی ،ناهفصا ،ناشاک هب ار نآ هک ،⁴دیردام رد یا هسسوم ةنومن -

.)Bennett, 1996, ⁴⁸( دندرک بستنم نیوزق ای

5وکسلاگ رد لروب ةعومجم زا رنگاو یغاب شرف مان هب یا هنومن - ظاحل هب نکیل دوش یم بوسحم ینادلگ یاه شرف ءزج دنچ ره هک یخیرات ظاحل هب تنب و هتشاد قلعت وکشگ ناس هب تفاب بولسا نیترام ار تفاب ءاشنم .دناد یم نامز مه وکشگ ناس اب ار نآ زین .)Bennett, 1996,72-75( تسا هتسناد نامرک زا یاه شرف 1932 لاس رد هک دوب یدارفا نیلوا زا نامدرا تروک گرزب هاگشیامن نآ بقاعتم .داد حرش و هدرک کیکفت ار وکشگ ناس اپرب قوف یاه شرف زا ییاه هنومن نداد ناشن اب ندنل رد ناریا رنه لاس رد ار میسوچ دربن هک یا هنومن یتیب یم رتکد ةتفگ هب .دش یارب وکشگ ناس هدازهاش یلصا یلاق هارمه هب داد یم ناشن 1621 رد دنچ ره .دندمآ رد شیامن هب دارگنینل رد 1904 لاس رد راب نیلوا یناتسهل یا هدازهاش .دراد دوجو هشقانم ناریا هب اهنآ باستنا دروم اه شرف هنوگ نیا زا یدنمشزرا یاه هنومن وکشگ ناس نامور مان هب ادیپ شرف هنومن نیدنچ یمامت رت ناسآ یراذگمان لیلد هب .تشاد ود رب اهنآ حرط .دندیمان وکشگ ناس مان هب ار هورگ نیا رد هدش رتشیب دادعت اب جنرت و کچل لوا هورگرد .دراد یرتشیب زیامت هورگ و لگ و راد ناویح یاه شقن .دریگ یم رارق یباق مود هورگ رد و زین رگید یاه شرف یخرب .تسا رکذ لباق نایم نیا رد زین راد گرب ریظن .دننام یم وکشگ ناس هب راک کبس و بولسا ظاحل هب هک دنتسه هزوم ،نیلرب یتلود هزوم .یلوزوپ یدلوپ یاه شرف ای رنگاو ةنومن ییاه هزوم هلمج زا ،دش رکذ هک هنوگ نامه...و سیراپ ینییزت یاهرنه دوخ یاه هعومجمرد ار وکشگ ناس شرف زا ییاه هنومن هک دنتسه برغ لامش یاه شرف یحارط هویش زا یوریپ .دنا هتشاذگ شیامن هب ءازجا و رصانع رد .دشاب یم وکشگ ناس یاه شرف تایصوصخ زا ترثک هب هیشاح و نتم رد یناویح و یتابن یاه هیامشقن زا یحارط

هورگ نیا یناویح یاه هیامشقن نیرت مهم زا .تسا هدش هدافتسا یاه یهام و تفج یاه سوواط ،ینیچ غرمیس زا ناوت یم اه شرف کیراب یربا یاه هراگن نینچمه .)2696 ،1387 ،پوپ(درب مان تفج ار شرف یحارط ملاع رد تادامج رصانعزا یا هیامشقن روضح ،دیفس گنر هب یلخاد کیراب هیشاح زا هدافتسا .دزاس یم سکعنم هاش لگ لکش هب جنرت هت ،جنرت رس اب هدش یحارطراد هبیتک یاه جنرت .تساه شرف هنوگ نیا رکذ لباق تاصخشم زا راد گرب یسابع هیشاح و ینتم نیب یاضف رد ًاتدمع هک راکش یاه هنحص رد زا یجنرت و کچل یوگلا بلاق رد یا هیلا دنچ حرط مود حطس ای یرگید و توافتم تاناویح هب ناوت یم ،تسا هدش هدافتسا نآ .یهوک زب ،گنلپ ،هابور ،ندگرک تسا لیبق نآ زا هک درک هراشا یناسنا ای و یناویح یاه هیامشقن اب قیفلت رد قاوقو تخرد یحارط نیا زا یخرب رد هدش هتفرگ راک هب یحارط تایصوصخ رگید زا جنرت کچل وکشگ ناس یاه شرف هنومن نیرتهب .تساه شرف هتسد یرادهگن نپاژ رد وهیم هزوم رد نونکا مه هک تسا نامرک هاگراکش ناس یاه شرف حرط طابترا ةرابرد .)2837 ،1387 ،پوپ( دوش یم اهنآ یحارط کیدزن هطبار هب ناوت یم اهرنه رگید اب لخادت رد وکشگ یرادهگن نامرک یلاق حرط .درک هراشاروتاینیم و هچراپ یحارط اب روتایینیم کیدزن طابترا سیراپ ینییزت یاهرنه هزوم لحم رد هدش .دهد یم ناشن ار شرف یحارط و رد و نامرک هب لوا هلهو رد وکشگ ناس یاه یلاق تفاب لحم زا نامدرا .دشاب یم بستنم زیربت و ناشاک ،دزی هب یدعب لحارم وکشگ ناس یاه شرف هتفای هویش یحارط یا هسیاقم یسررب قیرط بولسا یزاوم ةویش رگید یترابع هب ای و ناشاک مشیربا یاه شرف اب یم ناشاک ار اه شرف نیا تفاب لحم ،نامرک و ناشاک نیب یحارط قاحلا ،ینیچ یاه هیامشقن زا ررکم ةدافتسا وا رظن هب دنچ ره .دناد هجوت لباق یاه هصخاش زا یهایگ ةنیمز سپ هب ناگدنرپ و تاناویح لیلد هب هک دراد یم ناعذا تنب نای .تسا روکزم ةویش ود یحارط یاهرهش رد راد ناویح و راد جنرت و یمشپ یاه شرف تفاب دوجو کیره رد وکشگ ناس یاه شرف تفاب ناکما ناهفصا مامضنا هب قوف ناشاقن و ناگدنفاب تسا نکمم رگید فرط زا و تسین دیعب اهنآ زا یحارط عونو تفاب هویش روکذم یاه رهش نایم ترجاهم اب رهام هنوگنیا تفاب یارب سابع هاش هک ارچ .دنشاب هدرک لقتنم ار دوخ زیربت ،دزی ،ناهفصا ،ناشاک رد ار ییاه هاگراک یرابرد یاه شرف هب هجوت اب کلب .)Bennett, 1996, 66( دوب هدرک سیسات تاره و رد یرامعم تانییزتو اه یلاق یناویح و یناسنا شوقن تهباشم تفاب رب رگید یلیلد نامرک رد ناخ یلع جنگ نامز یاهانب یاه یشاک .)Black, 1994,67( دنک یم نایب ار نامرک رد وکشگ ناس یاه یلاق هب ار وکشگ ناس یاه یلاق تلاصا دانتسا لباق و ریخا یاه هتفای یلو نامرک هب )نراقتمان( هرگ عون و ندوب هدوپ هس هب هجوت اب صوصخ ًاصوصخ وکشگ ناس یاه یلاق تفاب لحم باستنا اذل .دنادرگ یم زاب هژیو هب( زیربت ،)تسین نامرک نوچمه نآ یفابیلاق تمدق هک( دزی هب کی .دشاب یم دودرم ناهفصا ای ناشاک ،تاره ،)هرگ عون لیلد هب و هدوب دوجوم نارهت شرف هزوم رد وکشگ ناس یاه شرف زا هنومن .دشاب یم نامرک تادیلوت زا هک دوش یم یرادهگن نآزا

6

گنيتلاس یاه شرف-2

لوا خیرات .دنا هداد تبسن یا هناگود یاه خیرات هب ار اه حرط نیا یدلایم هدزناش ای یرجه هن نرق تفاب یاه شرف هب تسا طوبرم رد یدلایم هدزون ای یرجه هدزیس نرق مود خیرات و ناریا رد هدوب لوا خیرات هب نیدقتعم هلمج زا پوپ و نیترام شیردرف .هیکرت نیققحمو نیفلوم زا رگید یضعب و گیتیا تنآ ،سیلا تنرگ ،نامدرا و دوخ باتک رد نامدرا .دنهد یم رابتعا مود خیرات هب یقرش یاه شرف تسا هدرک فیلات یکرت هاگداز اب یناریا یاه یلاق مان هب ار یشخب ار گنیتلاس یاه یلاق یو شخب نیمه رد .)Erdmann, 1970, 76-80( .دهد یم تبسن هکره تفاب و کرت رابرد هب یجنرت و یبارحم یوگلا نتم رد هورگ نیا یاه شرفرتشیب حرط جنرت ،یجنرت یاه شرف رد .دشاب یم یا هبیتک حرط هیشاح رد و نیزم یمیلسا ةنیمز رب یناویح و یتابن شوقن اب صوصخب یزکرم و دیاقع ،ءارآ اه شرف زا هتسد نیا شوقن یریذپ ریثاترد .تسا هدش هصخشم نیرتمهم .دراد روضح هیوفص نارود رد مدرم یاهرواب ره ای و هیشاح ،نتم رد ،اه هبیتک رد یسیونشوخ دربراک اه شرف نیا راعشا زا دنتشاد رت ماع فراصم هک ییاه یلاق یارب .دشاب یم ود رت یبهذم فراصم هک یزامن و یبارحم یاه شرف یارب و یسراف اه هبیتک یسیونشوخرد یعیش صوصخب و ینآرق تایآ زا ،دنراد ةخرچ و یدنب گنر ةقیرط رگید مهم ةصخشم .دش یم هدافتسا یم درف هب رصحنم دوخ عون رد هک تسا گنیتلاس یاه شرف یگنر هرمز زا دنت درز یجنران ،هریت یبآ ،نشور زبس ،ییامرخزمرق .دشاب ةخرچ نینچ .)Day, 1996, 141( دشاب یم اه شرف نیا بلاغ یاه گنر ،تسین ناگمه قیلاس قفاوم هک دبلط یم ار یگنر صاخ ةقیلس یگنر لثم نیققحم یخرب .ییامرخ رانک یتروص گنر نتفرگ رارق ریظن صاخ عون ،هدنشخرد و باداش یاه گنر لیبق زا یلیلاد هب نامدرا صوصخب سنج و راتخاس ،اه شرف نآ رد رادومن یگنر ةقیلس اب هک یرایسب یاه هبیتک و اه حرط ،اهنآ رد هتفر راکب یزلف یاه خن نیا زا یدایز رایسب دادعت ،دنراد تهباشم یکرت یاه یلاق یاه حرط رد نونکا و دش ادیپ هیکرت رد ناطلس رابرد رد هک اه شرف هورگ کرت رابرد و هیکرت هب ار اهنآ ءاشنم ،دوش یم یرادهگن یپاقپوت

یدادعت یگنر لیلحت هیزجت نکیل .)Erdmann, 1971, 77(دنداد تبسن تسوپ زا ژب گنر هک داد ناشن یپاقپوت ةعومجم یزامن یاه هچیلاق زا زا ناشن هک هدمآ تسدب کلا زا زمرق و نومیم لگ زا درز ،ودرگ یاه یلاق تفاب لحم .دراد یناریا یاه شرف یزیمآ گنر بولسا .)Hali, 39, 22-25( دننک یم بستنم زیربت و ناشاک هب ار گنیتلاس گنیتلاس یاه یلاق تمدق هک تشاد هجوت دیاب اعدا نیا در رد ات هک مه یفابیلاق یاه هاگراک و دسر یم یرجه هد و هن نورق هب یاه یلاق تفاب نامز هجوم لیلد ،دندوب هدشن سیسات مهدزون نرق رد لاثم روط هب .دشاب یم دنتسم کرادم و هدنامیقاب دانسا گنیتلاس ،دشاب یم گنیتلاس یاه شرف هلمج زا هک یکسیروتراچ شرف دروم .دهد یم رارق هدفه نرق لاوما تسرهف رد ار نآ هک دراد دوجو یدنس زا یرگید یاه هنومن رومیتلاب رد زرتلاو یرلاگ شرف و دونیر شرف گنیتلاس یاه یلاق ینامز تمدق .)70 ،1379 ،دنلیآ( دنتسه قوف لاثم هدزناش نورق ینامز ةهرب هب زین 14 نبرک تاشیامزآ زا هدافتسا اب .تسا هدیسر هدفه و یتاشیامزآ گنیتلاس یاه یلاق ندوب یناریا تابثا رد رگید لیلد اما ةعومجم یاه یلاق گنر ةرابرد زنا نیون مان هب یدرف هک تسا یزرگنر رد هک بلطم نیا ندیناسر تابثا هب اب یو .داد ماجنا یپاقپوت رد فرصم ةقباس هک هدش هدافتسا یناریا یاهازگنر زا اه یلاق نیا هحص اه یلاق نیا یناریا ءاشنم رب ،تسا هتشادن ار نامز نآ ةیکرت رب یلیلد اه هنومن رد ودرگ تسوپ و کلا ،کرپسا زا هدافتسا .دراذگ

.)Enez, 1993, 192-195( دوب هلئسم تابثا دراد تیمومع هرود نیا یاه یلاق نایم رد هک یرگید تیصوصخ ناونع هب هرقن ای لاط یاه شکور اب )یا هرقن ،یمشیربا(خن زا هدافتسا لصاح یپوکسورکیم تاشیامزآ ماجنا اب هجیتن نیا هک تسا هیلوا داوم و یخن رات رود هب یزلف فایلا ندیچیپ صاخ ةویش نیا .تسا هدمآ ییاناوت و هدوبن هدش هتخانش ناکرت یارب نامز نآ رد یمشیربا یاه شرف دروم رد .دنهد یم تبسن نایناریا هب ار راک بولسا ماجنا رایسب صولخ ةجرد اب یا هرقن خن رود هب لاط یاه هتشر گنیتلاس زا یشکور اب سم هکره یاه شرف رد هکیلاح رد هدش یم هدیچیپ .تسا هدش هدیچیپ نیمشیربا رات رود هب یتقد یب اب و هرقن زا رات رتشیب هیلوا داوم ردو هدوب نراقتمان گنیتلاس یاه شرف هرگ هدش هدافتسا یزلف ششوپ اب خن زا زرپ و کزان کرک زا دوپ ،مشیربا یم قرف فایلا یریگراکب ةقیرط اه هنومن یضعب رد دنچ ره .تسا یسیونشوخ شوقن یارب صوصخ هب ،نآ فایلا نایم رد یهاگ .دنک .)66-72 ،1379 ،دنلیآ( تسا هدش هدافتسا هرقنو لاط فایلا زا هدش .دشاب یم رتلااب ای و 65 دودح ات 60 نیب قوف یاه یلاق رامشجر هنومن 70 دودح و یجنرت حرط هعومجم نیا زا هنومن 27 دودح یپاقپوت رد گنیتلاس یزامن یاه شرف زا هنومن 37 .دراد یزامن حرط رد لوبماتسا رد دوخ تماقا نامز رد نامدرا هک دوش یم یرادهگن نتیلوپورتم ةزوم ةنومن دروم رد هلمج زا و اهنآ دروم رد 1937 لاس مان هب یباتک رد 1941 لاس رد ار دوخ تاعلاطم جیاتن و هدرک قیقحت .تسا هتخاس رشتنم اکیملاسا نیا زا یشرف )1835-1909( گنیتلاس جروج هک نآ زا سپ

رخاوا ،سیراپ ،دربن لاح رد تاناویح و یزکرم جنرت اب ،وکشگ ناس یلاق - 1 ریوصت .وناگول ،ازیم نروب نسیت ةعومجم ،5/09 م × 2/75 م ،هدزناش نرق

)1210 ،1387 ،12ج ،ناریا رنه رد یریس( :ذخام

هب اه شرف نیا ،درک ءادها ندنل تربلآ ایروتکیو هزوم هب ار هورگ یجنرت ،شرف نیا .)spongobongo.com/salting( دندش هدیمان وا مان و دراد یشخرچ تاکرح اب یا هنیمز رب یرارکت ةیامشقن اب یزکرم دربن لاح رد تاناویح ،تفج ناگدنرپ ،رفولین یاه هچنغ نآ نتم رد هب نیزم نآ یا هبیتک ةیشاح .دوش یم هدید لکش یراون یاهربا و .تسا ظفاح راعشا یازیم نروب رد نسیت ةعومجم رد یرگید فورعم یاه هنومن اما یرادهگن نتیلوپورتم ةزوم رد ًاقباس هک رکیب شرف لماش( وناگول دیوید ةعومجم ،)⁸زتیو ناپ نو یلاق و ⁷زکری یاه هچیلاق ،هدش یم ةزوم شرف ،گروبزرتپ نس ةزوم رد فنابول شرف ،گاهنپک رد تیفورعم اب یرگید ةنومن .دراد دوجو ،وکارک رد یکسیروتراچ ناشن ار تشهب غاب هک دوش یم یرادهگن نویل خیرات ةزوم رد رتمک یاه هزادنا ردرتشیب گنیتلاس یاه شرف .)Day,1996,141( دهد یم هتخانشان زین نآ ةچراپ گرزب یاه هنومن یلو دندش یم هتفاب کچوک نآ زا رکیب شرف و ایفلدلایف رنه ةزوم رد⁹دنکرام یجنرت شرف .تسین ،گنیتلاس یاه شرف حرط زا دیلقت هب هکره و هیکرت رد .دنتسه هتسد ةزوم و نارهت شرف ةزوم رد .تسا هدش دیلوت یدیدج یاه شرف .دوش یم یرادهگن گنیتلاس یلاق زا ییاه هنومن نارهت ناتساب ناریا

10

یلاقترپ یاه یلاق - 3

لیلد هب و هدوب هتخت هد یلعف هدش هتخانش دادعت هب اه یلاق نیا لیلد .دنا هدش میسقت یا هناگادج هورگ هب صاخ یاه حرط نتشاد ییابیز رد اهنآ .تسین مولعم یتسرد هب مسا نیا هب اهنآ ندیمان دجاو نایم نآرد یدادعت اهنت و دنرادن یصاخ زایتما گنر و حرط ناراد هعومجم .دنشاب یم یتخانش ییابیز و یرنه تایصوصخ ییاه هنومن نیو تعنصو رنه هزوم ریظن اه هزوم یخرب و یصوصخ .دنراد یلاقترپ یاه شرف زا )دراد دوجو نایم نیا رد زین ییانثتسا( اه شرف نیا یلک حرط راد هرگنک ینوریب زرم رد کیره هک تسا زکرملا دحتم ییاه یزول رد شرف لکش لیطتسم یاه هزادنا رد نتفرگ رارق تبسن هب و هدوب یاهاضف رد ارچ هک تسین صخشم .تسا رتشیب اهنآ لوط ،نتم دنریگ یم دوخ هب ار کچل بلاق هک نتم فرط راهچ هدنامیقاب نوتسا .ددنب یم شقن ،بآ رد ناسنا و یهام ،یتشک زا یریواصت گرم و ندش قرغ یا هنحص نینچ هک دراد یم ناعذا دوخ باتک رد لاغترپ یگنج ناگوان زا دیدزاب لاح رد ار تارجگ نارمکح ،هاشرداهب یاهروتاینیم ةنحص ساسا رب(دهد یم ناشن 1537 لاس رد آوگ رد ریوصت نیا هب زین یرگید یخیرات عیاقو تسا نکمم دنچ ره .)لوغم صیخشت یحارط هنوگ نیا .)Stone, 1997, 178 ( دوش هداد عاجرا اما .دزاس یم ریذپ ناکما ناهذا یارب یتحار هب ار قوف یاه یلاق مان نینچ یحارط یارجام یارب ار یتوافتم یاه تیاور دوخ باتک رد ید نیا یحارط ناتساد تیاور نیلوا ساسا رب .دنک یم رکذ ییاه شرف لحاس هب ندیسر لاح رد یلاقترپ یسایس لاجر ریوصت ،اه شرف رد سنوی ترضح یارجام یرگید ریسفت رد .تسا سراف جیلخ تبارق نوتسا ناتساد اب موس تیاور و هدش فیصوت یهام ناهد عجرم ییاپورا یاه هتسجرب شقن ای اه یشاقن زا نتفرگ ماهلا .دراد

Day,( دشاب یم شوقن نیا ندرک ریوصت یارب رترود دنچ ره یرگید .)^{1996, 134} دوجو دیکات لحم ود یلاقترپ یاه شرف باستنا هشیر نییعت رد قتشم یکبس رد اه یلاق نیا حرط هباشم دنچ ره .دنهو ناریا :دراد دانتسا اب پوپ یلو .دوش یم ادیپ زاقفق یاه یلاق رد کبس نیمه زا ینییاپ همیخرد یلع دیس ریم رثا یماظن هسمخ روتاینیم یشاقن رب راک هب یاه گنر زراب توافت زین و )910 حول ،10ج ،1387 ،پوپ(

زا ار حرط ءاشنم ،یزاقفق یاه هنومن اب یلاقترپ یاه شرف رد هتفر یاه یشاقن هب دانتسا لاح ره هب .)2720 ،1387 ،پوپ( دناد یم ناریا یارب یبسانم عجرم یرمق هدزای و هد نورق رد دنه و ناریا روتاینیم

www.iranica.com/( دزاس یم مهارف شوقن ییاوتحم لیلحت و هیزجت تفاب یاه هاگراک هک تشاد رظن رد دیاب نینچمه .)carpets-ix/safavid

یاج سپ .دیدرگ سیسات نایناریا طسوت زین زاقفق و دنه رد یلاق زا هتفرگرب اه حرط نیا یلصا ةنومن مییوگب هک دنام یمن یقاب دیدرت دنه و ناریا هشقانم لحم دروم رد اما .تسا یوفص نادنمرنه راک هدوب یناریا راجت دنه یاوگرد نادرگناهج زا لوقنم بلاطم دانتسا هب

تیعضو لیلحت اب نینچمه .تسا هدش هدید یناریا شرف دنه رد و دنا .1/05 م × 1/65 م ،هدفه نرق ،ناریا ،یپاقپوت یزامن ةچیلاق – 2 ریوصت )Hali, 1988, 22 ( ^:ذخام

هب یو ،)پوپ طسوت( نامز نآ رد دنه یفابیلاق یاه هاگراک فیعض دنه رد آوگریظن ییاه یلاق تفاب یاه هاگراک هک دسر یم هجیتن نیا هرادا ار اهنآ یلحم و یموب دارفا سپس و سیسات اجنآ رد نایناریا ار .)1272 ،1387 ،پوپ( دنا هدرک هدافتسا نراقتمان یتفج ةرگ و هدوب توافتم تفاب یاه بولسا یهاگ و ناسارخ هب ناریا رد ار اهنآ تفاب لیلد نیمه هب .تسا هدش یاه شرف رامشجر .)Hali, 1986, 15( دننک یم بوسنم تاره هب رد .دشاب یم یتفج تفاب یسراف باستحا اب 20 ات 15 نیب یلاقترپ 23 دودح رامشجر اب یتفج نراقتمان هرگ نیو یلاقترپ شرف ةنومن هدافتسا اه ییاپورا طسوت ایرد رد یلاقترپ یاه یتشک لاغشا حرط و .)Stone, 1997, 245) تسا هدش و دوب گنیدراه سیره کلمت رد ًلابق اه شرف نیا زا هنومن نیلوا یاه هشوگ .دوش یم یرادهگن سیئوس یصخش ةعومجم رد نونکا تسا هدش قاصلا نآ هب یرگید شرف و هدش هدیرب شرف نیا .)Bennett, Hali, 1986, 15( رد نیکمتوپ شرف و نایکنابلگ مان هب نوبسیل رد یرگید ةنومن

.دنشاب یم اه شرف هورگ نیا زا نویل ةزوم تادیلوت ،اه یلاق نیا حرط زا دیلقت هب شکارم یاه یلاق یخرب نیا زا رتدیدج یتادیلوت نینچمه .دنا هدرک هناور رازاب هب ار یرتدیدج نآ زا هک تسا هدش هتخانش ایرد جوم مان اب ناریا رد اه یلاق هورگ یوضر سدق ناتسآ ةعومجم ةنومن و دابآدعس ةعومجم ةنومن هلمج .دنشاب یم رکذ لباق

11

)زينولوپ( یناتسهل یاه یلاق - 4

رد یوفص سابع هاش دهع تفاب مشیربا یاه یلاق زا یدادعت دنراد تسردانتنب نای معز هب یلو یلک یمان هک یسمش هد نرق فایلا اب هک سیفن یمشیربا یاه یلاق نیا .)Bennett,1996,80(

و لیصا یاه هداوناخ یاه یشودرس ناشن و هدش هتفاب یزلف لاس رد راب نیلوا یارب ،دنتشاد دوخ رب ار ییاپورا یاه هداز فیرش جنپ هک اجنآ زا .دندیدرگ هضرع سیراپ یللملا نیب هاگشیامن رد 1878 ادتبا رد ،دوب رادومن اهنآ رب یکسیروتراز تنک زا یگداوناخ ناشن اب یلو .دنشاب ناتسهل تفاب تسا نکمم اه یلاق نیا هک دش یمروصت یکار .د .ناژ طسوت )¹²ریامرواه( تسد نیا زا شرف هتخت کی ءادها

Bennett, 1996,( دیدرگ یفتنم هیضرف نیا نتیلوپورتم ةزوم هب رلف نانچمه ،اه شرف نیا دیلوت لحم ندش صخشم زا دعب یتح یلو .)¹⁴⁷ هدنامیقاب بوتکم دانسا .دنام یقاب اهنآ رب یناتسهل یاه یلاق بسچرب یاه یلاق تفاب و دیلوت نامز رگنایب ییادها یاه هچیلاق حرش دروم رد یارب اه شرف نیا هک هدمآ نینچ عبانم یضعب رد .دشاب یم هعومجم .دندمآ رد شیامن هب یناتسهل ¹³یکسیروتراز تنک طسوت راب نیلوا دش عورش ناتسهل رد هدفه نرق رد راد زرپ یاه یلاق تفاب عقاو رد اب ییاه یلاق زا توافتم رایسب تفاب بولسا و گنر ،حرط رد اهنآ اما رد رتشیب و ناریا یاه هاگراک رد قوف یاه یلاق .دندوب یناریا هاگداز رازاب هب ًامیقتسم اج نامه زا و هدش دیلوت سابع هاش تنطلس لیاوا و راجت طسوت قوف یاه یلاق دادعت نیرتشیب .دش یم لاسرا برغ یناتسهل یاه یلاق ةرگ .تسا هدش یرادیرخ یبرغ ناراد هعومجم یزلف یاه شکور اب خن و خن ،مشیربا هدافتسا دروم فایلا و نراقتمان .دشاب یم هکنیا اب .تساه یلاق هنوگنیا صیخشت زراب ةصخشم ،گنر یاه شرف یلو دنراد یتوافتم و عونتم یاه ماف یناریا یاه یلاق ییاه هیاس و زبس ،یبآ ،ریس زمرق ریظن یصاخ یاه گنر اب یناتسهل یناوخمه ییاپورا ةقیلس اب هک دیآ یم رظن هب هک .دنوش یم هتفاب درز زا تسا هتفای یصاخ یگدنشخرد یزلف فایلا اب شرف نتم یهاگ .دراد هورگ یاه شرف مامت نایم رد ریگ همه یا هصیصخ دروم نیا هک یارب یلماع یگنر داضت زا هدافتسا اه هنومن یضعب رد یلو .تسین یهایگ رتشیب شرف نیا یاه حرط .دوش یم رگیدکی زا حوطس کیکفت نتم یهاگ .دنتشگ نوگرگد بتارم هب زین اه حرط ،تفاب ددعت اب و هدوب هاش اب یهاگ ،یمیلسا یازجم یاه هیشاح و ناچیپ یمیلسا اب شرف ،اه لگ هب هدیبسچ یاه گرب اب یرسارس ای و یرارکت یاه یسابع .ددرگ یم شوقنم هیوس راهچ جنرت ود ای کی و لکش یربا یاهراون دادملق یناتسهل یاه یلاق دیلوت زکارم زا ناهفصا و ناقشوج ،ناشاک رد دیلوت ةدنهد ناشن تفاب توافتم بولسا زا هدافتسا و دندرگ یم .تسا هاگراک نیدنچ یاساو دنومسیگیس( ناتسهل هاش روتسد لابند هب اهنآ روهظ خیرات .دریگ یم لکش یدلایم 1601 لاس رد ینمرا یناگرزاب هب )¹⁴موس میلگ و یمشیربا شرف یدادعت و هدرک رفس ناشاک هب هکنیا رب ینبم لبق ات .دنک یرادیرخ یرابرد یایاده ءادهاروظنم هب )یرتسا پات(

هعطق هچنانچ .دوب هدش هتخانش ناتسهل رد شرف زین نامز نیا زا

.3/13 م × 6/80 م ، 6 نرق رخاوا تاره ای ناسارخ ،نیو یلاقترپ شرف -3ریوصت

)Hali, 1986, 15 ( :ذخام

یاه شرف دورو زا لبق یخیرات اب¹⁵یکینرب مان هب یمشیربا یشرف 1602 لاس ربماسد رد یو .دوب دوجوم ناتسهل رد سابع هاش نامز رد .دناسر یم ماجنا هب شرف هتخت تشه دیرخ ابار دوخ تیرومام هتخانش اپورا رد اهنآ اه شرف نیا زا هعطق نیلوا ءادها اب 1603 لاس یرادهگن اهنآ زا خینوم زندیزر ةزوم رد رضاح لاح رد .دنوش یم

Bennett,( تسا یرتسا پات هعطق تشه نیا زا تفج کی .دوش یم هب یمناخ هدازهاش جاودزا ناملآ هب اهنآ لاقتنا ةقیرط .)^{2000, 81} نیا هک دشاب یم 1642 لاس رد یناملآ ییاتمه اب انیرتاک انآ مان دارفا هب ییایاده اهنآ زا یرایسب .دندوب وا ةیزیهج ءزج هعطق تشه هرقن و لاط هب نیزم اهنآ زا یدادعت .دنا هدوب هدفه نرق رد یسایس رد اهنآ زا هنومن یس و تسیود دودح .)Stone, 1997,176( دنتسه زا یناتسهل یاه یلاق زا هعطق جنپ.دراد دوجو یبرغ یاه هعومجم هدش ءادها ینامیرگ ونیرام کود هب 1603 لاس رد سابع هاش فرط ییادها رگید ةعطق کی .دنوش یم یرادهگن یوکرام ناس رد نونکا و کرامناد هاشداپ ناونع هب 1701 لاس رد هک تسا مجنپ کیردرف هب

ةزوم رد یکسیروتراز تنک یاه شرف زا یدادعت .تسشن تخت رب هعطق کی .)Day, 1996, 147( دنوش یم یرادهگن ناتسهل رد وکارک لاح رد دوب ایرود هدازهاش کلمت رد هک یناتسهل شرف تفج کی زا 1976 لاس رد رگید ةعطق و هدش ظفح نتیلوپ ورتم ةزوم رد رضاح دیسر شورف هب نامز نآرد اکیرمآ رلاد 437000 تمیق هب ندنل رد .)Bennet, 2000, 336( یاه هتفاب رگید تبسن هب زینولوپ یاه شرف تیفیک و تیبوغرم مکارت .)تفاب مشیربا یاه زینولوپ ءانثتسا هب( تسا رتمک یوفص دهع نینچ .دسر یم 35 دودح هب اهنآ نیرت سیفن رامشجر .تسا مک اهنآ دنا هدوب یرازاب رتشیب تادیلوت نیا هک دهد یم ناشن یرامش جر یناتسهل یاه شرف زا هنومن دنچ ناریا شرف ةزوم رد .یرابرد ات .دراد دوجو

.سابع هاش نامز زا زلف و مشیربا فایلا اب یناتسهل ةچیلاق ود – 4ریوصت

)Bennett, 1977, 82( ^:ذخام

نداد رارق هیشاح رد یارب نیققحم یخرب یعمج شلات دنچره زا دعب یاه تیولوا رد ناریا یفابیلاق نداد رارق ای و یناریا یفابیلاق ةصرع یلو هدوب شخب هجیتن دراوم یا هراپ رد رگید یاهروشک ،یلاق دیلوت و تفاب ءاشنم یبای هشیر دروم رد یملع و یلمع تاقیقحت روضح اب ینامز ره رد هک تسا هتسویپ و راد هلابند یعوضوم لابند ایند فلتخم طاقن زا یناققحم و نیبلاط ،ناقاتشم ،نادنمقلاع ،لدتسم شناد یاه هزوح هب یملع دیدج یاه هتفای و اه هزات ،هدش روشک هاگیاج رب و دوش یم هفاضا یلاق ریذپان هشدخ و دانتسا لباق .دراذگ یم هحص ناهج یفابیلاق دهم ناونع هب ناریا ینادیم یاه هزوح زا هدنام یاج رب یاه شهوژپ تسا تسد نیا زا ،لبق یاه نامز رد هیوفص یاه یلاق هدنامیقاب یاه هنومن رب شیامزآ رضاح نامز رد یتاعلاطم و اه شواک ،دیدج تاشیامزآ اب سایق رد و بلطم یملع یاه یگدیشوپ نتفر رانک رب هولاع تسا نکمم هک

یم در ار یلبق تایضرف هک دیامن تابثا ار یبلاطم ،یلبق تاماهبا عفر دوجوم و لوبق لباق دنتسم اهنت ،نامز نآ زا لبق ات هک یتایرظن .دنک دیلوت رد ناریا دروامه ار هیکرت لاثم روط هب .دندیدرگ یم یقلت بیقر یلاقترپ یاه یلاق تفاب رد ار زاقفق و دنه و گنیتلاس یاه یلاق ماجنا اب هزورما ییاهاعدا نینچ در رد .دندرک یم بوسحم ناریا زور ،یتاعلاطم و یملع یاه هداد و یلمع دهاوش و یبرجت تاشیامزآ قوف یاه یلاق تفاب یناریا ءاشنم دییات رب یرتدیدج یاه هتفای زور هب .دوش یم هفاضا و راتخاس ،تفارظ ،حرط ،گنر دروم رد یملع یاه هتفای ریظن فیعضت ار اهنآ ندوب یکرت ةیرظن هک گنیتلاس یاه یلاق تفاب نونف رگا .دوش هتخادرپ لئاسم نیدب دش یعس رضاح ةلاقم رد .درک یم

هجيتن

اه تشون یپ

1 Sungueszko.

2 Thyssen Bornemisza Collection in Lugano.

3 Duke of Bucceeuch.

4 Valencia De Don Juan.

5 Burrell Collection, Glasgow.

6 Salting Carpets.

7 Yerkez.

8 Van Pannwitz.

9 Marquand.

10 Portuguese carpets.

11 Polonaise Carpets.

12 Havermeyer.

13 Czartoryski.

14 Sigismund Vasa 3.

15 Branicki.

عبانم تسرهف

.66-70 صص ،24و23 هرامش ،رنه هام باتک ،ینیمن نایدمحم ناگژم ،گنیتلاس یاه شرف ،)1379( یروم ،دنلیآ .نارهت ،یگنهرف و یملع تاراشتنا تکرش ،ماهرپ سوریس رتکد ،10 و 6 دلج ،ناریا رنه رد یریس ،)1387( رترآ ،پوپ Bennett, Ian )2000(, Rugs & Carpets of the world, Quantum book, London.

Bennett, Ian )1986(, Hali, The Emperors Old Carpets, No 31, pp 11-19.

Black, David)1994(, The Atlas of Rugs & Carpets, Tiger Books, London.

Day S.)1996(, Great Carpets of the world, Thames & Hudson, London.

Enez, N)1993(, Dye Research on the Prayer Carpets of the Topkapi, collection, Oriental Carpets & Textile Studies, Vol.4, PP 92-195.

Erdmann, Kurt)1970(, 7 hundred years of Oriental Carpets, translated by M.Beatie & H.Herzog, London.

Franses M & Bennett, I.)1988(, Hali, The Topkapi Prayer Rugs, No 39, pp 20-27.

Stone, Peter F.)1997(, The Oriental Rug Lexicon, Thames & Hudson, London.

Spongobongo.com/salting1.htm

The Encyclopedia Britannica)1993(,The University of Chicago, USA.

Yarshater, Ehsan)1996( ,The Encyclopedia of Iranica, Mazda publishers, New York.

رادتقا جوا دهاش هیوفص نامز رد هک میتفای تسد رواب نیا رب ام فقاو زین یقطنم هجیتن نینچ رب میناوت یم ،میا هدوب یناریا یاهرنه لامک زا یا هجرد هچ هب نامز نیا زا لبق ات یناریا یاهرنه هک میشاب یردقنارگ ندمت نانچ راد ثاریم نایوفص هک دنتفای تسد یگتفای .دسر یمن رادتقا جوا هب ناهگان هب یشناد و رنه چیه هک ارچ .دنتشگ دنک یم کمک یناریا ناونع هب ام هب لیبق نیا زا یتاعوضوم یسررب یاهرنه ینابم دنمتردق و راوتسا یاه هیاپ هک میبایرد یتسرد هب ات

،اه هدس تشذگ اب هک تسا هدوب میظع و فرژ هزادنا هچ ات یناریا اه تیارد نانچمه فلتخم تاشیامزآ و تاقیقحت ،تاعلاطم ،اه شواک اشفا ار یناریا ةتفای ماوق یاهرنه نطب رد هتفهن یاه یزرودرخ و .دنزاس یم