خرهاش وجمزر
*
ناتساب هورگ رایداتسا یسانش
هاگشناد نارهت
( زا ص 69 ات 83 )
خيرات تفايرد هلاقم : 20 / 03 / 94 ؛ خيرات شريذپ عطق ی : 08 / 12 / 94
هدیکچ یکی زا یربراک یاه داهنشیپ هدش
یارب یاهانب تخت
،دیشمج یربراک
یمیوقت و یموجن تسا . اب هکنیا دهاوش
یدایز زا نیا یربراک رد تخت دیشمج دوجو
،درادن اما رد نیا هیرظن هب گنس یشوگراهچ رد
فک خاک یزکرم
تخت دیشمج دانتسا
یم دوش هک یور نآ هناشن ییاه هداس هدنک یراک هدش تسا . زا نیا گنس هب ناونع کی
صخاش یموجن دای یم دوش و هدنک یراک یاه یور
،نآ ن هناش ییاه یارب نییعت نامز قیقد شبات باتفآ رد زور
مکی نیدرورف و
لادتعا یراهب ریبعت هدش دنا
؛ رد
،هجیتن زا خاک یزکرم تخت دیشمج هب
هابتشا هب ناونع
« هناخدصر
» مان هدرب یم دوش . رد یلاح هک رب ساسا دهاوش ناتساب یسانش و
،یرامعم نیا
گنس چیه یطابترا
اب شبات باتفآ دن هتشا و یمن ناوت یانب خاک یزکرم ار کی هناخدصر هب
رامش دروآ . یارب ییاسانش دربراک
یلصا
نیا گنس و هدنک یراک یاه هب رهاظ زیمآرارسا یور
نآ زین یم دیاب زا رگید دهاوش یرامعم هرهب .تفرگ
هژاو یاه یدیلک : تخت
،دیشمج
،یشنماخه خاک
،یزکرم هناخدصر
ـــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ۀمانايار*
دنسيون ه srazmjou@hotmail.com:
1 . همدقم
ب یربراک تخت یاهان ۀقلاع دروم عوضوم زاغآ زا دیشمج
ناتساب ناسانش یربراک ثحب .تسا هدوب نارگشهوژپ و
تخت یمیوقت ای یموجن زین دیشمج
هنومن یا نیمه زا یربراک
یاه هدش داهنشیپ تخت یارب
دیشمج تسا
.
یکی یناسک نیتسخن زا داد رارق ثحب دروم یدج روط هب ار هیرظن نیا هک
ل گناگفلو ، ستن
(Wolfgang
Lentz)
دوب
تخت هک یمیوقت و یموجن یربراک اب یناکم ار دیشمج
درک یفرعم
1. ،رگید یوس زا تخت یربراک
،زورون نشج ییاپرب یارب یناکم ناونع هب دیشمج طسوت
نارگشهوژپ ی
هلمج زا دلفستره
،2
نمشریگ
( 1346 :
154 ، 205
،)
پوپ
(1957: 123-130)
هلوم و
( 1363:14
دیدرگ حرطم )
. هب لابند ندش حرطم عوضوم
طابترا
یموجن یاهانب تخت دیشمج
، یخرب هب روظنم نتفای دهاوش ی یارب دربراک یمیوقت و یموجن لحم رد وجتسج هب
.دنتخادرپ پورگ و رسولش
ستنل هارمه هب یریگرارق تهج هب
نامتخاس اه
و مه اتسار اهنآ ندوب دندرک دانتسا
3.
نینچمه ریسفت
رنتراه یوس زا واگ هب ریش ۀلمح شقن
(Hartner, 1965)
، زین رب ساسا تخت طابترا ۀیرظن -
یموجن میهافم اب دیشمج دوب
.
،دعب یدنچ تخت یزکرم خاک
دیشمج )هزاورد هس(
ریوصت[
1
رد هک تفرگ رارق یناسک هجوت دروم ]
یوجتسج نینچ
ت یارب یدهاوش أ
دیی اک یربر و یمیوقت تخت یموجن
یشمج .دندوب د رظن زا هک خاک نیا
یناکم ،
ًابیرقت تخت یوکس زکرم رد هب ،هتفرگ رارق دیشمج
مان یاه خاک نوچمه ،تسا هدش هدناوخ نوگانوگ
هزاورد هس
(Tripylon Gate)
، رلاات اروش
(Council Hall)
یزکرم خاک و
(Central Palace)
4. نیا یزکرم رلاات
انب هزادنا اب یاه 46 / رد15 46 / ،رتم15 یرلاات عبرم لکش تسا گرزب نوتس راهچ هک یگنس
هتشاد رارق نآ رد
تسا
( تیمشا 1342 : 112 ؛ یزابهش 2535 : 58 .)
1 - تخت زا یمومع یامن .)هدنراگن زا سکع( ريوصت ۀنایم رد یزکرم خاک ،دیشمج
،درک بلج خاک نیا هب ار نارگشهوژپ یخرب هجوت هچنآ گنس
و حطسم هشوگراهچ
یا وب رد هک د رد تس
انب یلصا رلاات زکرم
، دراد رارق نیمز یور .
ریوصت[
3
گنس نیا یور]
، هدنک یطوطخ و هریاد هک هدش یراک
زا
،یخرب دید نآ
روط زا دیاش و دیاب هک ۀبنج
دوب هدشن هجوت نآ هب یملع
ءاکذ(
1377 : 56
گنس .)
خاک ینایم اب
هزادنا یاه 75 71× رتمیتناس
یزابهش(
2535 : 62
،)
نامز رد شواک
یاه دمآ نوریب کاخ ریز زا دلفستره تسنرا .
یا دلفستره ن
گنس ار
Measuring stone
دیمان دوب ه رد هک ۀمجرت تروص هب ،تیمشا باتک یسراف
« گنس
شجنس و هزادنا
» دش همجرت
5. اهدعب و هریاد شقن لیلد هب گنس نیا طخ
یاه نآ یور یوس زا
هیرظن نازادرپ
تخت یموجن دربراک ج
دیشم .دیدرگ ریبعت یموجن صخاش کی ناونع هب
6
2 - هدنک طوطخ و هرياد شقن اب یزکرم خاک رد ینایم شوگراهچ گنس .)هدنراگن زا سکع( ،نآ یور ةدش یراک
زا یخرب ناراداوه
نیا یرظن هک ه نآ ینایم گنس و یزکرم خاک یموجن درکراک یاراد ار
یم دنناد ، نیا رب
رواب زور نیتسخن رد هک دن تشپ زا باتفآ ندمآ رب ماگنه ،نیدرورف
« رهم هوک
» هوک(
تمحر تخت ،)دیشمج
و رلاات نورد هب یفاکش ای نزور زا دیشروخ وترپ نیتسخن ینایم گنس رب هدش هدنک ۀریاد
نآ یم هدیبات اب و
نینچمه و یراهب لادتعا و راهب زاغآ ،نآ دصر قیقد نامز
« زورون
» نییعت یم هدش تسا
ءاکذ(
1377 : 55 - 57
انب ).
ناشن گنس نیا ،هیرظن نیا رب ه
رازبا ،راد ی
تسا یموجن نامز دننام(
)یباتفآ جنس و ناغم طسوت هک
هراتس ناسانش هزادنا و یدیشروخ تاکرح دصر و هبساحم یارب یشنماخه
آ رد نآ یاهوترپ یریگ و راهب زاغ
تسا هدش هتخاس زییاپ
7.
یارب یکردم ناونع هب خاک نیا ینایم گنس یموجن دربراک تابثا
یمیوقت و تخت
یفرعم دیشمج دش
و هب
هدنک لیلد یراک
یاه یقلت یموجن صخاش کی ،نآ یور دیدرگ
. یتح ات دش ثعاب هب زین خاک دوخ یانب
لیلد
کی دوجو
« یموجن صخاش
» هب ،نآ رد ونع
نا
« دصر تخت ۀناخ دیشمج
» وش یفرعم
8.د ثعاب هیرظن نیا
ترهش یزکرم خاک ب و
ه هژیو گنس عبرم نآ لکش دش
و هب لابند انب یدصر و یموجن دربراک ،نآ نوچمه
.دش هتفریذپ ،هدش تابثا یتقیقح هزورما
زا یرایسب و اهامنهار
نادرگروت اه
،لحم رد یفاک تخانش نودب
زا
عوضوم ، یا ناونع هب ار ناکم ن تخت ۀناخدصر
دیشمج نادرگناهج و ناگدننکدیدزاب هب یفرعم
یم دننک یتح و
ار یرظن نینچ زین یداع مدرم و ناگدنهوژپ یخرب نآ لماک کرد نودب
هتفریذپ دنا نیا ۀجیتن رد . هتفگ
اه
،
تسردان یموهفم یملعریغ و
نهذ رد ناگمه لکش تسا هتفرگ .
هتخادرپ اهنآ هب راصتخا هب هلاقم نیا رد هک تسا مهم لاکشا دنچ یاراد هیرظن نیا یم
دوش .
1 - ون لاس زاغآ نامز
هیرظن نیا لاکشا نیتسخن نیا
ا هک تس نآ رد زا ون لاس زاغآ ناونع هب زورون هدش دای
.تسا اما رواب فلاخ رب
،ناگمه ربارب( نیدرورف مکی زور یشنماخه ۀرود رد ون لاس زاغآ
سرام 21 یراهب لادتعا و زاغآ هکلب ،هدوبن )
یون لاس
« یمسر و یرادا
» تشاد ریغتم ینامز یشنماخه میوقت رد ه
تسا
وجمزر(
1379 : 180
کرادم رب انب .)
رب
یاج زا یشنماخه ۀرود رد ون لاس زاغآ نامز ،هدنام ( دنفسا 21
ات )سرام 12 ( تشهبیدرا 9
رد )لیروآ 29
تسا هدوب ناسون
:اجنامه(
179 - 180
نیا رما نیا لیلد.)
ا یشنماخه یمسر میوقت هک تس
، یلباب میوقت دننام رب
هدوب هام شدرگ ۀیاپ هن ،
دیشروخ و
د عقاو ر کی یرمق میوقت رامش هب
یم هتفر تسا
9. ،هرود نآ رد یارب
نییعت
هبساحم ،ون لاس زاغآ نامز ب یضایر یاه
ه هدرب راک یم
دش . اب لگ نارازه یسررب ۀتشون
خیرات راد ب ه سد زا هدمآ ت
یناگیاب یاه تخت و دیشمج و لباب
نینچمه یناگیاب
یاه ،نادورنایم رد رگید یم
وت نا تفایرد رد هک رساترس
،یشنماخه ۀرود ون لاس زاغآ
اهنت اب رابکی یراهب لادتعا هک هدش زاغآ
لاس مه نآ موس
مک یهاشداپ هیجوب
تسا
10. ینعی نیا لاس
اه تخت تخاس هب زاغآ زا شیپ دیشمج
تسد هب .شویراد
مه ینامزمه نیا لیلد
، هن رب
ساسا سیبک لیلد هب هکلب ،یراهب لادتعا نامز ه
اهزور یمیوقت ۀبساحم و نیشیپ یاه رب
ساسا .دوب هام شدرگ
هک تسا نیا تسا صخشم هچنآ اما یمسر یون لاس ۀبساحم ،یراتشون دهاوش ساسا رب
یشنماخه ساسا رب
ماجنا یرمق میوقت یم
هدش یدیشروخ میوقت هن ،
11. هجیتن رد
، ون لاس ی
« یمسر
» تسد موس لاس زا مک
ماخه ۀرود نایاپ ات هیجوبمک یشن
، نیدرورف مکی اب زگره اب هتکن نیا .تسا هدوبن ربارب
ۀیرظن رب رون شبات
خاک یزکرم گنس تباث و
ندوب نامز یراهب لادتعا نیدرورف مکی زور رد
رد روج یمن دیآ .
2 - نیمز شخرچ روحم رییغت
هزورما .تسا نیمز شخرچ روحم رییغت ،رگید ۀتکن
، ت ۀیواز نیدرورف مکی زور رد باتفآ شبا رییغت لیلد هب
هیواز نآ رگید ،هتشذگ لاس رازه ود رد نیمز روحم تیعضو نیا .تسا هدوب شویراد نامز رد هک تسین یا
هک تسا یدروم ،ناوارف تیمها دوجو اب
زا یرایسب رد هتشون
ناتساب یاه -
هراتس یسانش هبش یملع هدیدان
هتفرگ یم دوش .
3 - گنس یریگرارق ناکم شبات ۀيواز و
مود ظن نیا یلصا لکشم نی هزورما رگا هک تسا نیا هیر
وخ وترپ هدش هدنک ۀریاد و گنس نیا رب دیشر یور
نآ
یم دبات هدش ناریو یزکرم خاک یانب هک تسا لیلد نیا هب ، و اهراوید ،
نوتس یاه هتخیرورف نآ گنس و
نایم
خاک
،یشنماخه نامز رد هک یتروص رد .تسا هتفرگ رارق باتفآ شبات ربارب رد راوید
روطق رایسب خاک
، عنام زا
هطقن نآ هب رون ندیسر یم
هدش تسا .
ریوصت[
3 ]
ريوصت 3 : .دیشمج تخت یزکرم خاک نلاپ ( .تسا هدش صخشم هشقن رد گنس نتفرگ رارق لحم
تیمشا نلاپ ساسا رب
1342 ص : 110 لکش ، 52 )
اوید رد هک دنرواب نیا رب هیرظن نیا ناوریپ هچرگ ر
انب
، هنزور ای(
هنزور ییاه ) دیشروخ وترپ هک هتشاد دوجو
نآ زا نیدرورف مکی زور رد گنس نیا رب هنزور
یم هدیبات اما ،تسا رظن نیا لاکشا
هی هب هجوت اب هک تساجنیا
ۀیواز ۀدش داهنشیپ هنزور نیا ،نیدرورف مکی زور رد دیشروخ
یم دیاب قاتا جنک ای هشوگ رد رارق
یم هتشاد .تسا
یلاحرد هک رد تکن نیا دیاب رگید یوس زا .درادن رارق قاتا جنک ۀیواز رد ریگرون ۀنزور ،ییانب چیه ۀ
رد مه ار مهم
هنزور رگا یتح هک تشاد رظن دوجو قاتا ۀشوگ رد یا
یم تشاد کردم چیه هتبلا هک(
ناتساب یسانش نآ زا مه
ۀلصاف رد روطق و گرزب یگنس نوتس کی زاب ،)تسین تسد رد قاتا جنک نایم
رارق رلاات فک ینایم گنس و
تشاد کش نودب هک
، دوجو ای رایش هنزور لیام بیش اب یا رد
نوتس نورد ناکما
تسین ریذپ رود نآ روصت و
زا
تسا نهذ .
،رگید نخس هب بونج ۀیواز رد یگنس گرزب نوتس کی دوجو هیرظن نیا رد
- رلاات یقرش
، دح رد
ینایم گنس و راوید نایم لصاف
، راوید دوخ هارمه هب هب
یلک تسا هدش هتفرگ هدیدان .
ریوصت[
4 ]
4 - بونج ۀيواز رد یگنس نوتس -
ینایم گنس و راويد نایم لصاف دح رد یزکرم خاک یقرش .)هدنراگن زا سکع(
نایاپ مه یگنس نوتس و راوید دوجو اب دیشروخ وترپ شبات ۀیواز لکشم اما یمن
دریگ دوجو ،هیرظن نیا رد .
کی نآ تشپ رد رگید روطق راوید فیدر کی و قاتا راوید
مه
، هرسکی دیاب نینچمه .تسا هدش هتفرگ هدیدان
هک دش روآدای خاک نیا یاهراوید تشپ رد
هیواز نامه رد هراوید ،
،دنتشاد دوجو مه یرگید یا هلمج زا
تخت یوراب دنلب یاهراوید دیشمج
ید فیدر نینچمه و هنازخ هب موسوم یانب تشپ رد دنلب یاهراوید زا یرگ
تخت یوراب رب فرشم هوک یور رب دیشمج
یوکس تخت دیشمج )تمحر هوک(
هوک یدنلب رب هک زین
یم هدوزفا
تسا . زورما رگا ه
،تسا زاب هیواز نیا نیاربانب .تساهانب یناریو لیلد هب
یم دیاب تخت طیارش ۀرود رد ار دیشمج
یشنماخه ینادابآ نامز و
نآ رق هجوت دروم هک ار ینونک تیعضو هن ،داد را
نآ رد نوتس ،اهانب اهراوید و اه
ورف
هدش دوبان و هتخیر دنا
شخب رب باتفآ شبات ناکما ،دوجوم زاب ۀیواز و تسا هدروآ مهارف ار نوگانوگ یاه
.
نآ رب یناسک رگا هک تسنیا هیرظن نیا رگید لکشم هدوب
دنا رد دیشروخ وترپ نیتسخن ات لادتعا نامز
راهب ی ،دننک دصر یرادومن رب ار نیا
راک ماجنا ییاج رد دیاب یم
دش قفا هک ی زاب قرش هب ور .دشاب هتشاد
رد
یلاح هک و نآ ینایم گنس و انب نیا هب
روط یلک تخت یاهانب ۀمه رارق ییاج رد دیشمج
هتفرگ دنا قفا هک
نآ یقرش اه تخت یوکس رب فرشم هوک اب دیشمج
ًلاماک نیتسخن .تسا هتسب دیشروخ وترپ
، یاهانب رب ینامز
تخت دیشمج یم دبات هک
ًلامع دیشروخ و تسا زور هدمآ لااب
دیشروخ ،نیاربانب . دیاب
زا سپ ار یصخشم نامز
و هدرک یرپس عولط تخت رب ات درذگب هوک زا
.دباتب دیشمج زا نتشذگ زا سپ باتفآ هک ینامز ،رگید نخس هب
تخت رب هوک دیشمج
یم دبات یواز ، اب نآ ۀیواز و درادن رارق عولط ۀطقن رد رگید ،نآ شبات ۀ ۀطقن
ندمآرب
.تسین ناسکی یقرش قفا زا دیشروخ رگید نیا
یمن دناوت هبساحم قیقد یا نیتسخن زا
ارب دیشروخ وترپ زاغآ ی
رامش هب یراهب لادتعا .دیآ
هناشن ،رگید یوس زا یاه
هس ۀناگ هدنک هدش هب ور ،گنس یور یهاگرد
یاه هس ۀناگ هدیشارت خاک هدش
دنا .
خاک ینایم گنس هکنیا رب تسیرگید لیلد دوخ نیا یمن
دناوت کی
« یموجن صخاش
» ای
« یباتفآ جنس نامز
»
زا زگره باتفآ رون ،انب ۀیواز هب هجوت اب هک ارچ ،دشاب یهاگرد
یاه ینایم گنس و خاک نورد هب ،یلامش و یقرش
نآ یمن هدیبات .تسا
4 - ر فيرعت هناخدص
هناخدصر
، و فیرعت یاراد یگژیو
یاه .تسا یصخشم کی
هک دوش هتخاس ییاج رد دیاب هناخدصر نوماریپ قفا
نآ ، هب هژیو
،یقرش قفا
ًلاماک ساترس هکنآ هن دشاب زاب هدیشوپ هوک اب نآ یقرش قفا ر
هدش دشاب . دیاب نینچمه
زاب دید یتحار و ور
م خاک یانب .دشاب هتشاد نامسآ هب یزکر
، روطق یاهراوید اب هدوب روصحم
دوجو و ناویا اه و
قاتا یاه ج و یبنا نوتس اه نوتسرس و زین گرزب یاه
مهارف ار یدید نینچ یمن
هدرک دنا انب یبرغ قفا رساترس .
اب مه نامتخاس اه
یی یدنلب رلاات نوچ نوتس
راد خاک هب موسوم( موس ریشدرا خاک ،)اناداپآ هب موسوم( گرزب ،)G
یده خاک نیا ۀمه حطس هک هدش هدیشوپ ،موس ریشرا خاک تشپ رد رچت خاک و یبرغ بونج رد ش نامتخاس
اه
اب یزکرم خاک حطس زا .تسا رتلا
هب هژیو دایز یدنلب هکنآ رلاات
نوتس راد گرزب
، شخب هکلب ،یبرغ قفا اهنت هن
لامش و یبرغ نامسآ زا یگرزب ار یبرغ
مه یم هدناشوپ .تسا
شروخ ،رگید یوس زا ،بورغ ماگنه هب دی
ًاقیقد
رارق یبرغ قفا طخ تشپ یمن
دریگ برغ تهج رد یهوک تشپ رد هکلب ، دیشمج تخت
بورغ یم دنک .
تخت یوکس لامش یاهوراب اب زین یلامش قفا دیشمج
، خاک اب یبونج قفا و نآ تشپ یاهوراب و جرب و D
.دندوب هدش هدیشوپ هب
یبوخ گره یزکرم خاک هک تسا نشور ز
یمن ناوت هتس کی یارب یبسانم یاج هناخدصر
دشاب ، هب هژیو م گنس هکنآ موسو
هب
« یموجن صخاش
» رارق هدیشوپ رس ییانب نورد و رلاات فک رد نیمز یور
دراد . میوقت ۀبساحم ،رگید یوس زا ی
اهدربراک زا یکی اهنت رامش هب هناخدصر کی ی
یم دور ، یلاحرد هک ساسا رب
یارب یکردم چیه ،دوجوم دهاوش زین انب دوخ و درادن دوجو ناکم نیا رد میوقت ۀبساحم
چیه هنوگ دربراک
.درادن یمیوقت شقن
یاه لامش ناکلپ ی
و خاک نینچمه تکمین
یاه نورد یگنس ناویا
ناشن یم دنهد نیا هک
هن ،هدوب هاش اب یدام و یسراپ ناگرزب رادید یارب ییاج انب و ناغم یارب ییاج
هراتس ناسانش و
ای ماجنا
هبساحم اه یموجن ی .
نامز ای و هناخدصر کی رد ،رگید یوس زا رد ،دراد رایسب تیمها زین برغ تهج رد زاب دید ،یباتفآ جنس
یلاح هک یبرغ ۀراوید ،انب نیا رد
ًلاماک گنس یور یتح .تسا هتشادن یهاگرد ای هنزور چیه و هدوب هتسب
ینایم مه هناشن ای طخ ،یبرغ تهج رد ا هدشن هدنک یا
تس دوجو یبرغ تهج رد یهاگرد انب نیا رد هک ارچ ،
درادن . ت ار انب نیا ندوب هناخدصر ،دراوم نیا أ
دیی یمن دنک .
رگا هناخدصر دوب رارق تخت رد یا
،دوش هتخاس دیشمج بسانم
نیرت نآ یارب اج
، هوک یلااب تمحر
رانک و
تخت یوراب ای هوک نییاپ رد هن ،دوب دیشمج
رد روصحم ییاج نایم
خاک یاه یتنطلس اب
نوتس اه یاهراوید و
ناوارف .
5 - هراتس شناد یسانش
تسرد کرد مدع ،هیرظن نیا رگید لکشم یفاک تخانش و
هراتس شناد زا .تسا یشنماخه ۀرود رد یسانش
م شقن هیاس و رون هک تسا تسرد نامز نییعت رد یمه
یزاب یم دننک اما ، هن اهنت هراتس ناسانش ازرواشک هکلب ، ن
ناتساب نارود زا زین هداس نونکات
هتشاد ییانشآ نآ اب یبوخ هب راد و
.دن رد هیاس و رون تکرح یسررب و دصر
زاغآ نیوکت و شیادیپ هراتس
،تسا هتشاد دربراک یسانش هراتس شناد تفرشیپ اب اما
هیاس و رون دصر ،یسانش
هراتس هب ار دوخ یاج داد یضایر یسانش
تقد یاراد هک رایسب
لااب .دوب یی شناد هراتس ،یضایر یسانش هب
هژیو
و نادورنایم رد هدس
اه ندمآ راک یور زا شیپ یشنماخه
نا تفرگ لکش دوب ه
هک واتسد هب ناسنا یارب یمهم در
رامش یم تفر تفرشیپ نیا رب مه یشنماخه ۀرود رد . رایسب
دش هدوزفا
ندراو ندناو(
1372 : 131 - 132 ؛ 181 - 182 ؛
349 - 350
رد ).
ود نیمه هک دوب هر
هجرد یس شخب هدزاود هب نامسآ میسقت اب ریاد نیتسخن ،یا
لکش جوربلاة
تفرگ
12. نتم یاه هراتس ناشن دوجوم یسانش یم
دنهد هک هرود نیا رد
، رد یضایر تابساحم هزادنا هچ ات
هراتس تفرشیپ یسانش هتشاد
دنا هک ینامز ،نیاربانب . هراتس
ناسانش نادنمشناد و
زا سپ نرق اه م و هبساح
یسررب یناگیاب ابش یاهدصر شرازگ هن
13، یم دنتسناوت یگتفرگدیشروخ
هام و اه یگتفرگ اه ار رد هدس هدنیآ یاه
هب یتحار شیپ و نامز شجنس یارب ییانب تخاس هب یزاین رگید ،دننک ینیب ای
ساسا رب میوقت یزاب
و رون
هیاس هتشادن دنا . هب هژیو رابرد رد هکنآ ،یتنطلس
یم دیاب زا هتفرشیپ نیرت و رازبا شور اه هدافتسا یم دندرک هن ،
ییادتبا نیرت .نآ لکش ،یشنماخه ۀرود زاغآ رد یتح
و لاس اه تخت یانب زا شیپ اب نادورنایم مدرم ،دیشمج
هبساحم ساسا رب هک یلباب نایناحور ییوگشیپ ماجنا یضایر یاه
یم تفرگ
، و دندوب انشآ راظتنا رد
هام گ یگتفر اه دیشروخ ای و یگتفرگ
یاه شیپ هدش ینیب یم
دنتسشن کی رد ،هنومن یارب . گ
ل ن هتشو هب طوبرم
یهاشداپ متشه لاس گرزب شروک
ا زا هک و ب کور ه ،هدمآ تسد رد .تسا هدش هراشا عوضوم نیا هب ینشور هب
نیا لگ هتشون زا شیپ مدرم هک تسا هدمآ کی
هام - هتسشن نآ راظتنا هب یگتفرگ و
دندوب مسارم یرازگرب ۀدامآ
(Beaulieu & Britton 1994: 78)
لباب زا یموجن تشاددای کی رد . نتم(
ANE 36761
مهدزاود رطس رد ،)
هام مهن و تسیب بش رد هک هدش هتشون
، نآ راظتنا هک یگتفرگدیشروخ یم
تفر دادن خر ،
وجمزر(
1386 : 20 ؛
Sachs & Hunger 1988: 177, no. 330
اب.)
نیا هکنیا رد یگتفرگ
دوخ دشن هدید لباب نآ نامز ییوگشیپ اما ،
یتسرد هب و
هبساحم ساسا رب .دوب هتفرگ ماجنا یضایر یاه
6 - تخاس تیفیک ینایم گنس
رگید لکشم ،هیرظن نیا
اب ندوبن انشآ نامز کی راتخاس
اب ندوبن انشآ رگید یوس زا و یباتفآ جنس
ناتساب یسانش یرامعم و
تخت مج و دیش هب
هژیو دوخ نیا ۀنیمز رد هیرظن کی ۀئارا یارب .تسانب
ناتساب - هراتس یسانش ،انب کی اب طبترم تسخن
زا یتسرد تخانش دیاب ناتساب
یسانش یرامعم و نآ
.تشاد انب
یسررب زاغآ یارب
، دروم گنس دیاب و رظن
و تخاس تیفیک یتسرد هب ار نآ یریگرارق یاج
یور .تخانش
هس ،گنس ید یطخ ۀناشن
هد یم دوش کی هک ی هب یکی ،یلامش هاگرد هب ور یکی و یقرش هاگرد یوس
هب یوس
یبونج هاگرد تسا هدش هدیشارت
14.
ریوصت[
5
نیا ]
طخ اه شرب اب گنس یور زیت یرازبا و کیراب ی و
هس رد
تهج هدنک هدش دنا . هک تساجنیا بلاج چیه
کی زا هزادنا یاراد اهنآ نتسین یناسکی یاه
.د هریاد شقن کی اب
رطق 5 / رتمیتناس6 ینونک رواب فلاخ رب هک هدش هدنک گنس یور مه
هدش هتفگ هیرظن رد هچنآ و زکرم رد ،
درادن رارق گنس هکلب ،
.تسا هدش هدنک قرش هب ور فارحنا یمک اب هدنک
یراک هریاد ،مه و زیت یرازبا اب هن
یشارتگنس ملق کون اب تفارظ و تقد نودب هکلب ،قیقد ض و
هبر هدنکارپ یاه
، هدیشارت .تسا هدش نیا هچنانچ
،دوب هدش هتخاس یموجن قیقد دصر یارب گنس یم
دیاب هدنک یراک یاه فیرظ رت و قیقد یرت هن ،دشاب هتشاد
هدنک یراک یاه تفارظ نودب و نوگمهان .
خشم نینچ اب یتاص
یگژیو یاه نامز کی گنهامه یباتفآ جنس
.تسین کی لکش هب زین یرگید شقن نینچمه ایV
سکعربN
، هدش هدنک هریاد شقن کیدزن و گنس یور
هک
ًارهاظ رد و هدشن هدید شهوژپ
یاه دروم رظن زین چیه هراشا .درادن دوجو نآ هب یا
5 - ایم گنس یور هدش هدنک یطخ یاه هناشن زا یکي .)هدنراگن زا سکع( ین
ناشن زین گنس حطس یسررب یم
دهد نآ یور هک هب
روط لماک هکلب ،هدوبن شارتکاپ و یلقیص یدح ات
تسا شارت هربز هناش ۀشیت اب و
هنادند ای یا هدش هدیشارت راد
.
[ هب دینک هاگن ریوصت
5
هجیتن رد]
، عون نیا اب یگنس
تیفیک و راک
، یمن هتسناوت یموجن صخاش گنس هراتس تابساحم یارب
.دشاب یسانش هب
هژیو هکنآ طخ هس
تفارظ نودب ۀریاد کی و هداس نآ
.دنتسین یفاک هناخدصر کی ناونع هب انب کی یربراک نییعت یارب ، یوس زا
،رگید هک دراد دوجو زین شسرپ نیا یاج ارچ
کی گنس
« یموجن صخاش
» درکراک اب
« نامز یباتفآ جنس
» دیاب
رارق نیمز فک یور .دشاب هتشاد
ایآ ،هنومن یارب یموجن صخاش کی ندناشن ناکما
نامز ای جنس هیاپ کی یور
و نآ مه زاب یاضف رد
؟تسا هتشادن دوجو
2 . یسررب لیلحت و گنس
اما و تسیچ گنس نیا هناشن
یور هدش هدنک یاه نآ
ناشن ار یزیچ هچ یم
دنهد دادتما ؟ ره
کی زا طخ یاه
هب ور هدش هدیشک یهاگرد
یاه هس ۀناگ خاک اهنآ دادتما و تسا زکرم زا تسرد
نیا یهاگرد اه یم درذگ هک
ندش هتسب قیقد ۀطقن هگنل ود یاهرد
.تسا هجیتن رد
، نیا دادتما طخ
اه هب هاگرد ره زکرم هتسب ۀطقن و
ندش اهرد یم دسر . نیا اما هناشن اه طابترا اهرد دوخ هب ی
هتشادن دنا هکلب ، نیا عقاو رد طخ
اه د تخت ر دیشمج ،
هناشن میظنت یارب یسدنهم یاه گنس
اه تاعطق و یریگرارق روحم نینچمه و
رد اهنآ ره انب نیا زا .دنتسه
هناشن یسدنهم یاه هنومن
رد یرایسب یاه خاک
یاه تخت رد یگمه هک دراد دوجو دیشمج گنس
یاه یپ انب و
نایم رد ای یلصا حوطس ریز نوتس
اه رارق یم هتفرگ دنا و ناهنپ دید زا رتلااب تاعطق ریز یم
دندش
(Razmjou
2012: 490)
نیا . هناشن اه هناشن اب ورگ هب طوبرم یاه ه
یشارتگنس یاه
(Masons’ mark)
دربراک و دنتوافتم
ق یریگرارق و انب تخاس و میظنت یارب اهنآ هناشن نیاربانب .تسا تاعط
ان یاه یارب ییانشآ ناتساب
ناسانش هب
رامش یمن نور د
15.
هریاد ۀناشن زین
نیمه هب بیترت
، هناشن یا و انشآان رامش هب یداعریغ
یمن دور ار هناشن نیا . یم
ناوت رد مه
هناشن نایم هناشن نایم رد مه و تفای یسدنهم یاه
یاه هب طوبرم هورگ
شارتگنس یاه .
فور لکیام هریاد ۀناشن
ریز وزج ار هورگ ۀعومجم
قاتا رد هس ۀرامش یراک رامش
ۀ تخت ۀنازخ 41 هقبط دیشمج
.تسا هدرک یدنب رگا16
ۀناشن رد هدش هدنک رانک
ریاد شقن ۀ
لکش کی ار ینایم گنس رد ،میروآ رامش هبV
نیا تروص ود نیا مه زاب
و هریاد( هناشن )V
هناشن زا یبیکرت تروص هب .دنتسه هنازخ رد هس ۀرامش یراک هورگ یاه
هناشن یاه
ناشارتگنس
، و زاغآ رد نایاپ
ب یشنماخه ۀرود ه
هدرب راک یم
دندش هک ناشن دیاش هاگراک تنس موادت ۀدنهد
یاه
ب هرود نیا رد یشارتگنس دنشا
.
ۀتکن اما مهم رایسب
رد هک یرگید گنس یموجن دربراک ۀیرظن
خاک ینایم حطس ،هدشن هجوت نادب
یریگرارق نیا
ار گنس نیا هزورما هک تسا تسرد .تسا گنس یم
ناوت م رد خاک زکر نیمز یور
هدید اما ،دید
نآ ندش فک هک تسا لیلد نیدب
هتفر نایم زا خاک یلصا .
هک ارچ دروم گنس رد ،رظن
رد ،لصا ز
یلصا فک ری
رارق یم هتفرگ هب و چیه هجو هدید یمن هدش .تسا .تسا هداس رایسب هتفگ نیا تابثا ار هتکن نیا
یم ناوت اب
ۀبساحم فک
ۀرانک یور زا یلصا ناتسآ
ۀ یهاگرد یاه هس ۀناگ انب تاعطق و ب یگنس
ه رد هدش هدرب راک
هرانک اه قاتا ی هب یتحار ۀبل .تفایرد یهاگرد
اه
،)خاک ینایم رلاات نورد هب ور(
نینچمه و هناتسآ گنس
هرانک یاه هیاپ نوتس اه ، هب یبوخ ناشن یم دنهد .تسا هدوب اجک یلصا حطس هک
ریوصت[
6
حطس نیا ۀبساحم اب]
و خاک ینایم گنس حطس اب نآ ۀسیاقم یم
ناوت ینایم گنس هک تفایرد
، تسد مک رتمیتناس 12 نییاپ
رت زا
هناتسآ حطس دراد رارق
. تیمشا رتفرک و خاک رد اهرد ۀناتسآ حطس
یزکرم ار حطس زا هبساحم ساسا رب(
)تشد 48 / رتمیتناس 14 هک ار ناویا فک حطس و
هب امتحا ل ،دایز مه رلاات فک حطس ،هدوب ینایم
40 / 14
هبساحم هدرک
دنا
تیمشا(
1342 لکش : 15 ص ، 109
هجیتن رد ).
،هبساحم نیا ساسا رب گنس
ینایم هناشن و یاه
نآ یور ۀدش هدنک تسد
دودح مک فک ریز رتمیتناس 4
رلاات دنتشاد رارق و
چیه مادک هدید یمن دندش .
ریوصت[
7 ]
6 - هدنک یراک یاه قرش یگنس هاگرد ۀبل یور ناشن ،یزکرم خاک رد ی
.)هدنراگن زا سکع( یلخاد فک حطس ةدنهد
7 - .)هدنراگن زا سکع( یزکرم خاک یلخاد فک و یگنس ةرانک اب ینایم گنس حطس توافت
اجنیا یم ناوت یارب رلاات فک یارب یرطق نینچ هک درک یسررب ار لامتحا نیا وپ
شش ی رجآ ی (
ًلاومعم اب
رطق 6 - 5 / و )رتمیتناس 6 ک ای
شوپف رطق اب یگنس یاه 12
- اما .تسا هدوبن بسانم رتمیتناس13 یم
ناوت راظتنا
هک تشاد انب فک
دننام خاک یاه رگید
ًلاامتحا اب شوپ یگنر تلام دوب هدش هدی
.
نونکا نیا شیپ شسرپ یم
دیآ یتقوم تروص هب گنس نیا رگا هک اهروحم میظنت یارب
هدش هدراذگ راک
ارچ ،دوب نآ
ار زا شیپ فک
یزاس هتشادنرب دنا دوجو رگید یوس زا . تقوم گنس کی یور شارتگنس یاضما
یب کچوک انعم
یم دیامن لیلد نیمه هب . یم
ناوت هجوت اب هک درک حرطم ار ضرف نیا یور شارت نازیم هب
هدوبن رارق ،شارتگنس یاضما و گنس حطس گنس
دوش هتشادرب دوخ یاج زا هکلب ،
هب روط هدش یزاساج مئاد
دوب . دایز لامتحا هب یرگید ۀعطق
گنس سنج زا هیاپ اب
لکش هب یا شوگراهچ
، رارق نآ یور یم
هتفرگ هک عون
اب مه گنس حطس شارت هربز
هعطق بصن یارب لومعم شارت .دراد یگنهامه حطس نآ یور رگید یا
عقاو رد
یم ناوت متحا هیاپ گنس نیا هک داد لا یارب یا
رگید ۀعطق ی
نآ یور هک هدوب رارق
یم هتفرگ تسا . زا یشخب
ۀیاپ گنس ییلااب زین نایرج رد فک
یزاس فک ریز رد قاتا
یاج یم هتفرگ م تسرد ،تسا هیاپ دننا
نوتس ییاه
یشخب هک نییاپ
ی و شارت هربز اهنآ
هارمه هب گنس
یاه یپ هیاپ ریز نوتس اه
، فک ریز یلصا و رارق نیمز نورد
یم هتفرگ دنا و فک یزاس شخب نآ یور ار
یم هدناشوپ .تسا
هنافسأتم یفاک دهاوش نودب
یمن ناوت هعطق ۀرابرد راوس گنس نیا یور هک یا
یم هدش .تفگ نخس اما
ام یزیچ ار نآ ناوتب دیاش دنن
نادشتآ یاه هلپ کچوک یا
، نوچمه هنومن یاه ب یگنس ه داگراساپ زا هدمآ تسد
درک روصت
خانورتسا(
1379 : 196 - 197 لکش ، 72
؛ 531 صت ، ریو 107 فلا - ب
، )
هتبلا هک نیا یارب یفاک دهاوش
هیرظن اه
اما .درادن دوجو یم
ناوت یرتشیب نانیمطا اب ار لامتحا نیا
تفرگ رظن رد ک
گنس ه شوگراهچ گنس ناونع هب ،
یانب هداد رارق خاک فک رد رگید ۀعطق کی هدش
گرارق قیقد یاج سپس و ینایم رلاات زکرم رد هک ار نآ یری
هدوب خاک
، کمک هب هناشن
اه ساسا رب و زکرم
یهاگرد اه صخشم و میظنت هدرک
دنا
17.
3 . هجیتن ناشن نوگانوگ دهاوش یسررب یم
دهد گنس هک ینایم
رد یزکرم خاک هناشن اب
یاه
ًارهاظ ،نآ زیمآرارسا کی
« نامز یباتفآ جنس
» کی ای
« یموجن صخاش
» قیقد نامز نییعت یارب ورون ای یراهب لادتعا زاغآ
اب و هدوبن ز
.تسا هتشادن یطابترا چیه دیشروخ یاهوترپ شبات ساسا نیمه رب
، یمن ناوت تخت یزکرم خاک ار دیشمج
اب
یگژیو یاه هناخدصر کی ،نآ صاخ نآ یارب و دروآ رامش هب
یربراک یاه هب گنس نیا .درک روصت یلایخ
هب دایز رایسب لامتحا هیاپ ناونع
یارب یا نتفرگ رارق
هعطق یا رگید ،نآ یور هدش یزاساج نیمز نورد
هک
زکرم کمک هب نآ یریگرارق ناکم یهاگرد
اه .تسا هدش میظنت و هبساحم خاک ینایم گنس
یناریو زا سپ
تخت خاک فک یدوبان و دیشمج نایرج رد ،
شواک یاه ناتساب یسانش رگید راب روآ نوریب کاخ زا رس
د رد .
یلاح هک ناشن دهاوش یم
دنهد زا نامز س انب تخا یشنماخه ۀرود نایاپ ات
، نآ رب باتفآ رون زگره گنس
.دوب هدیباتن هناشن زین گنس یور یطخ یاه هناشن
هک دنتسه یسدنهم یاه زکرم اب گنس میظنت یارب اهنت
یهاگرد اه
زکرم روحم و نیمه
انب ب ه هدرب راک هدش
دنا .سب و ۀمه و اهانب ۀمه ،دوب نینچ رگا18
نوتس اه هیاپ و تس نو یاه
نینچ یاراد هک یشنماخه هناشن
ییاه ،دنتسه یلصا تهج راهچ رد یم
دیاب دنوش یقلت یموجن صخاش .
رد
هجیتن
، اهانب ۀمه یشنماخه ی
یم دیاب یعون هب دنشاب هناخدصر
تسین نینچ هتبلا هک ، .
هناشن یور یاه گنس
خاک ینایم عقاو رد زین یزکرم
صخاش دننام ای
Benchmark
م میظنت یارب رارق لح
یریگ هدوب دنا هن ، یارب
هبساحم .یموجن یاه اجنیا رد
یم ناوت هک ار دلفستره رظن ،زاغآ نامه زا
ار گنس نیا
« و هزادنا گنس
شجنس
» اما .تسناد یقیقد رظن ،دوب هدناوخ هنافسأتم
هیرظن یاه و یلایخ هبش
یملع تیباذج مدرم یارب
و دنراد یرتشیب زا شیب بلغا
ثحب یاه یملع تیعقاو و رارق هجوت دروم
یم دنریگ .
یپ تشون
1 . Lentz 1972 لقن هب دینک هاگن نینچمه
یزابهش زا لوق :
...«
هطقن نیا هک تسا هداد ناشن ستنل داتسا تاقیقحت اما ـ
تخت زکرم رد تسرد دیشمج
هزادنا رد یصاخ تیمهاـ یم یشنماخه ۀرود میوقت و هام و لاس حیحصت و نامز یریگ
سناوت هت
ب ار شتاقیقحت یو هک تسا رارق و ،دشاب هتشاد ه
.دهد حیضوت هراب نیا رد و ،دنک پاچ یدوز
» یزابهش(
2535 : 62 .)
2 :هب دینک هاگن . Herzfeld 1929-30: 24; 1941: 269
نشج و داد رییغت ار دوخ هاگدید دلفستره اهدعب هتبلا ،
ۀنیزگ ار ناگرهم بسانم
یرت .تسناد Herzfeld 1968: 356 :هب دینک هاگن نینچمه ،
Sancisi-Weerdenburg
1991: 175 یدبع ،
1374 : 190.
3 . :هب دینک هاگن Lentz and Schlosser 1969; Lentz, Schlosser and Gropp 1971: 254-268
نینچمه
Gropp 1971; George 1976.
رب ساسا ،هیرظن نیا مه
اتسار تخت رد اهانب ندوب یاهدصر یارب دیشمج
هاگ یرامش
سیوب هب دینک هاگن .دوب تیمها یاراد ینییآ مسارم رظن زا هک تسا هدوب 1375
: 149.
4 . رظن هب یم دسر مان ،یزکرم خاک مان بسانم
یرت تخت رد مه یرگید یاهانب هک ارچ ،دشاب خاک نیا یارب دیشمج
دوجو
روش دربراک زا رگید یوس زا .دنتسه هزاورد ای هاگرد هس یاراد هک دنراد زین نآ ییا
یمن ناوت .تفگ نخس نانیمطا اب
5 . تیمشا 1342 : 112 ار نآ یزابهش ؛
« یریگ هزادنا صخاش
» یزابهش :هب دینک هاگن .تسا هدرک همجرت 2535
: 62.
6 . هدش هتفگ ،رظن نیا زا ادج .یروصح یلع و ءاکذ ییحی ناورداش ،هلمج زا هک
هناشن روحم نییعت یارب گنس نیا یور یاه
تخت شمج تخت یاهانب ۀمه و هدش هتخاس دی یاتسار رد دیشمج
طخ یاه هتخاس گنس نیا هدش
دنا لقن(
ءاکذ زا لوق
1377 : 56 نامز رد هن ،دش هتخاس مکی ریشدرا و اشرایاشخ نامز رد یزکرم خاک ،هک تسا نیا هتفگ نیا یلصا لاکشا .)
هکلب ،شویراد هد
اه و یحارط زا سپ لاس ناینب
یراذگ تخت دیشمج . رد ،اهانب روحم نییعت گنس نیا تسین صخشم یتح
یانب کی فک
ًلاماک هچ هدیشوپرس یم
دنک . نورد زا دیشروخ بورغ و عولط نامز رد باتفآ شبات زا زین یروصح یهاگرد
اه
تخت یاهانب زا یکی نورد هب زا روظنم رگا .تسا هتفگ نخس ،هدربن نآ زا یمان هک ،دیشمج
« یقرش قاتا -
یبرغ
» رد هک تخت
یارب دیشمج
« )یموجن( دصاقم
» ب ه راک یم هتفر یلامش انب نیا ،دشاب هزاورد هس ای یزکرم خاک نامه ، -
و تسا یبونج
یروصح هب دینک هاگن .درادن برغ هب ور یهاگرد 1365
: 465 .
7 ءاکذ . 1377 : 56 هام دنفسا رد . 1377
تخت رد هک زورون شیامه نیتسخن نایرج رد یدرگ رازگرب دیشمج
هدنراگن ،د
هتفگ هب بصعت نودب و هلصوح و تقد اب ناشیا .تشاد یزکرم خاک لحم رد ءاکذ ییحی ناورداش اب ییوگتفگ هدنراگن یاه
.میشاب هتشاد نارهت رد یرادید دروم نیا رد ات دندرک داهنشیپ و هدرک شوگ هنافسأتم
سپس و یرامیب لیلد هب رادید نیا
.دشن ماجنا زگره ناشیا تشذگرد 8 . اجنامه هب دیرگنب هلمج زا 55
- 57 رارکت رتشیب مدرم رواب رد هتفگ نیا . یم
دوش .
9 . لاس دنچ ره ،یلباب میوقت نوچمه ،یشنماخه میوقت رد کی
راب و هدش هدوزفا مهدزاود هام ای مشش هام هب هسیبک هام کی ،
ههام هدزیس لاس یم
دش ثعاب نیا . یم
دش باج رتشیب ون لاس زاغآ ، ه
.دوش اج
10 . :اجنامه 180 :نینچمه ؛ Parker & Dubberstein 1956: 30
11 . هب رما نیا اما ،هدوب هام شدرگ ساسا رب یشنماخه یمسر لاس ۀبساحم کلام هکنیا اب چیه
هجو یمن دناوت مدع رب یلیلد
و یدیشروخ میوقت زا نایناریا تخانش
ًلاامتحا .دشاب نامز نآ رد زورون نشج
12 . رب ساسا هبیتک اه
،
ًارهاظ نیا میسقت یدنب رد نامز ریشدرا لوا یشنماخه ماجنا
هدش تسا . یوگتفگ یصخش هدنراگن اب
رفوتسیرک رکاو
.
13 نیا . شرازگ یاه ناونع هب هنابش
« تشاددای یاه یموجن
» هتخانش یم دنوش هب دینک هاگن . Sachs & Hunger 1988-
1996
14 . باتک رد هدش پاچ حرط رد
« ن یاهداینب و زورون تخت اب یگتسبمه رد نآ یموج
دیشمج
» ص(
63 ،یقرش یطخ ۀناشن ،)
زا هدش هئارا حرط و تسا هدش یحارط یبرغ تهج رد هابتشا هب طخ
اه اب زین هریاد و طخ
اه تقباطم گنس یور ۀریاد و
.دنرادن 15 یارب . هنومن هاگن دینک هب Roaf 1978 :
16 . فور 1373 : 125
، لکش 106 . نینچمه یارب ود نومن ه زا شقن هریاد رد هناشن یاه ناشارتگنس لت
تخت رد
،داگراساپ
هاگن دینک هب : خانورتسا 1379 : ص 440
، ریوصت 16 :
،ب و.
17 هتبلا . یم ناوت نیا رظن ار مه یسررب درک هک هناشن یاه یور
،گنس هن یارب میظنت لحم یریگرارق نآ
رد زکرم
،خاک هکلب
یارب میظنت زکرم یهاگرد اه و اهرد ت هدیشار هدش دنا
، ینعی نآ ار یعون ۀناشن صخاش Bench markای
هب رامش دروآ . اما
رد نیا
،تروص رگید یزاین هب هاگن نتشاد گنس هناشن رد لحم دوجو هتشادن و زا یوس
،رگید رد نیا
،هیرظن دوجو ۀعطق
گنس یرگید رب یلااب نآ هیجوت یمن دوش .
18 هن هتبلا . نآ هنوگ س نیا زا یخرب هک روحم نییعت یارب ییاج ناونع هب گن
خاک یاه تخت دای دیشمج هدرک
دنا هک اجنآ زا .
،هدشن هتخاس شویراد نامز رد یزکرم خاک یمن
هتسناوت تخت ۀعومجم لک روحم نییعت یارب ییاج ناونع هب و دیشمج
ب شویراد نامز رد هدش هتخاس یاهانب ه
.دشاب هتفر راک
عبانم
.د ،خانورتسا (
1379 ) داگراساپ ، .نارهت ،یگنهرف ثاریم نامزاس تاراشتنا ،یدیهش بیطخ دیمح ۀمجرت ،
فا.ا ،تیمشا (
1342 )،
تخت دیشمج ، .نارهت ،نیلکنارف تاراشتنا
.م ،سیوب ( 1375 ) تشترز شیک خیرات ،نایشنماخه ، ه ۀمجرت ،)مود دلج(
ـ یتعنص . .نارهت ،سوت تاراشتنا ،هداز
.ع ،یروصح (
1365 )،
« دصر اب ۀناخ مزراوخ یناتس
» اتسیچ،
،مراهچ لاس ، رامش
ۀ 6 نمهب ، : 462 - .468
.ش .ع ،یزابهش (
2535 ) تخت روصم حرش ، دیشمج
دادنب ، .یشنماخه تاقیقحت
.ی ،ءاکذ ( 1377 )،
تخت اب یگتسبمه رد نآ یموجن داینب و زورون دیشمج
نگ ، .نارهت ،یگنهرف ثاریم نامزاس و رنه ۀنیج
.ش ،وجمزر (
1375 ) ،
« أشنم تروص یاه هقطنم یکلف جوربلا
» موجن ، رامش ،مجنپ لاس ، ۀ
55 - 54 نارهت ، : ص 25 - 29 .
،وجمزر ش . ( 1386 )،
« نامجنم لباب و دورو ردنکسا : یهاگن هب شقن موجن رد تسایس و خیرات
»
،
،موجن ۀرامش 170
، نارهت .
.ش ،وجمزر (
1379 ) ،
« دیشمج تخت رد ون لاس زاغآ
» ، ،زورون شیامه نیتسخن تلااقم هعومجم 1377
ثاریم نامزاس ،
:نارهت ،ناریا یگنهرف 179
- 192 .
.م ،فور ( 1373 ) تخت ناراجح و یراجح ، دیشمج
یثایغ گنشوه ۀمجرت ، .نارهت ،ناریا یگنهرف ثاریم نامزاس ،داژن
.ک ،یدبع (
1374 ) ،
« تختیاپ یشنماخه یهاشنهاش یاه
» تختیاپ ، ناریا یاه م ششوک هب ،
. ی .
،ینایک ثاریم نامزاس
یگنهرف روشک : 201 - 147 .
.ر ،نمشریگ (
1346 ) ،یشنماخه و دام نارود ،ناریا رنه ، مجرت
ۀ ع . .نارهت ،باتک رشن و همجرت هاگنب ،مانهب
.م ،هلوم ( 1363 ) ناتساب ناریا ، .نارهت ،سوت تاراشتنا ،راگزومآ .ژ ۀمجرت ،
دناو ندرو ر
، .ل.ب ( 1372 موجن شناد شیادیپ )،
یتعنص .ه ۀمجرت ، علاطم ۀسسوم ،هداز
.نارهت ،یگنهرف تاقیقحت و تا
Beaulieu, P.A. and Britton, J.P., 1994. Rituals for an eclipse possibility in the 8th year of Cyrus, JCS 46: 73-86.
Gropp, G., 1971. Beobachtungin Persepolis, AMI N.F.4: 25-49.
Hartner, W., 1965. The earliest history of the constellations in the Near East and the motif of the lion-bull combat, JNES 24: 1-16.
Herzfeld, E., 1929-30. Rapport sur l’etat actuel des ruines de Pérsepolis et propositions pour leur conservation, AMI I: 17-40.
Herzfeld, E., 1968. The Persian Empire: studies in geography and ethnography of the Ancient Near East, G. Walser, (ed.), Wiesbaden.
Lentz, W., Schlosser, W., 1969. Persepolis –ein beiträg zur funktions-bestimmung, ZDMG supplement 1, part 3: 957-983.
Lentz, W., Schlosser W. and Gropp, G., 1971. Persepolis: weitere beiträge zur funktionsbestimming, ZDMG 121: 254-268.
Lentz, W., 1972. Has the function of Persepolis been fully recognized so far?” Memorial Volume of the Vth International Congress of Iranian Art and Archaeology in 1968, Tehran: 289- 290.
George, J., 1976. Lecture given in the VIIIth International Congress of Iranian Art and Archaeology (Munich).
Parker, R. A., Dubberstein, W.H., 1956. Babylonian chronology, Brown University Press, Rhode Island.
Pope, A.U., 1957. Persepolis as a ritual City, Archaeology 10: 123-130.
Razmjou, Sh., 2012. Left unfinished: The ‘Unfinished Gate’ of Persepolis as key evidence for architectural and construction procedure at Persepolis, stories of long ago, Festschrift für Michael D. Roaf, in: H. Baker, K. Kaniuth and A. Otto, (eds.), Alter Orient und Altes Testament 397, Münster, pp. 481-495.
Roaf, M. D., 1978. Persepolitan metrology. Iran 16, 67–78.
Sachs, A.J., Hunger, H., 1988-1996. Astronomical diaries and related texts from Babylonia, 3 vols., Osterreichische Akademie der Wissenschaften, Vienna.
Sancisi-Weerdenburg, H., 1991b. Nowruz in Persepolis, Achaemenid History 7: through travellers’ eyes, H. Sancisi-Weerdenburg and J.W. Drijvers (eds.), Leiden, pp. 173-201.
