The Jurisprudential Process in Contradiction of Two Implicit Obligations
Hadi Hemmatian1, 'Ali Bahri 2 1. Instructor, Qom Seminary, Qom, Iran
2. Assistant Professor, Department of Islamic Education, Branch Qom, Islamic Azad University, Qom, Iran
(Received: September 13, 2020; Accepted: August 31, 2021)
Abstract
The present study was conducted to explain the jurist’s strategy in the face of the incompatibility of two implicit obligations in practice. The study uses a descriptive- analytical method with legal reasoning (ijtihad) approach. The issue has been considered by jurists since the time of Sheikh Tusi. Four views have been proposed in this regard. The present study rejects the views of inconsistency (tazahom), antinomy (ta'aroz), and the period between two emergency substitutes in the problem and accepts the fourth view. According to this view, the jurisprudential process in the contradiction of two implicit obligations in a religious compound is such that the jurist rules on fulfill the first part or condition of the components and conditions, one of which is possible. Then, if it is not possible to fulfill the second component or condition, it is the turn of the incomplete agent. Finally, if it is not possible to perform the incomplete agent, it is the turn of the substitute. Of course, in conditions where there is no precedence and lag and in case of incompatible components and conditions in the two canonical compounds, if one of them has no advantage or preference over the other, it will be judged to select one of them. Thus, no discrepancy between components and conditions is conceivable in legal compound. And the theory of inconsistency (tazahom), antinomy (ta'aroz), and the period between two emergency substitutes in communication compounds becomes negative.
Keywords: Conflict, Implicit Obligation, Inconsistency, Antinomy, Emergency Substitute, Jurisprudential Process.
Corresponding Author, Email: hadavi5@yahoo.com
Jurisprudential Researches https:// journals.ut.ac.ir/
Vol. 18, No. 2, Summer 2022 Print ISSN: 2423-6942
Manuscript Type: Research Article Online ISSN: 2423-6934
DOI: 10.22059/jorr.2021.319469.1009039
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود ی
نایتمه یداه
3
،*
یرحب یلع
2
1 زوح داتسا . ۀ
للع ۀی ا ،مق ،مق ی نار
2 داتسا . ی را ملاسا فراعم هورگ ی
، ملاسا دازآ هاگشناد ی
، ا ،مق ی نار
( :تفایرد خیرات 29
/ 56 / 1911 :شریذپ خیرات ؛ 51
/ 56 / 1055 )
هدیكچ
رضاح شهوژپ هب
روظنم راکهار نییبت قف
ی ه رد اب ههجاوم یراگزاسان نلض ِ جاو ود ی
الع ماقم رد
، بصوت شور هبب ی
ف ی
لحت یل ی ور اب و ی درک ی داهتجا تفریذپ ماجنا ی ش نامز زا هلئسم .
ی خ سوط ی قف هبجوت دروبم نونکابت ی
نابه رابهچ و هدوبب
د ی هاگد رد ا ی ن هراب هدش حرطم .تسا رد رضاح شهوژپ د
ی هاگد نارود و ضرابعت ،محازبت یرارطبضا لدبب ود نیبب
رد
د و هدش در هلئسم ی
هاگد ذپ مراهچ ی هتفر دش
؛ هاگدید نیا ساسارب ارف
ی دن هقف ی فانت رد ی نلض جاو ود ی
بکرم کی رد
یعرش دب ی ن قف هک تسا حرش ی
ه لوا طرش ای ءزج ماجنا هب ازجا زا
یطورش و هک ی ک ی
،تسا رودقم اهنآ زا م مکح
ی دبنک .
ءزج رد رگا همادا رد طرش ای
مود
، اوت ن دوبن ماجنا
، بم صقان هبرومأم هب تبون ی
دبسر اهن رد و بی ت ابناوت ربگا یی مابجنا
أم هبروم دوبن مه صقان
، اج و لدب هب تبون ی
زگ ی ن م ی دسر نیبنچله ،تسین اهنآ رد رخأت و مدقت هک یطورش رد هتبلا ؛ رد
کرم ود رد راگزاسان طورش و ازجا عرش
یم رییخت هب مکح ود نآ زا یکی نیب حیجرت و تیزم مدع تروص رد ی
؛دوش
دب ی ن
، یترت ه ی چ هنوگ فانت ی ب ی ن ازجا رد طورش و طابترا کرم
ی ن روصتم ی تس رظن و ۀی بب نارود و ضرابعت ،محازت ی
ن
یرارطضا لدب ود کرم رد
اه ی طابترا ی م عوضوم ءافتنا هب هبلاس ی
دوش .
یدیلک ناگژاو
لدب ،یرارطضا فانت ،محازت ی
، ارف ،ضراعت ی دن هقف
،ی نلض جاو ی .
:لوئسم هدنسیون * Email: hadavi5@yahoo.com
شهوژپ ۀرود ،یهقف یاه 11
ۀرالش ، 2 ناتسبات ، 1051
حفص تا 610 - 660 )یشهوژپ هلاقم(
1 . همدقم
قف ی ه دراوم رد ی راگزاسان اب ی
جاو ود نلض
ی بجاوم لابثتما مابقم رد ه
بم ی دوبش . بجاو
کرم رد ینلض یم تفای موص و جح ،زالن نوچله یعرش یاه
یهابگ یراگزابسان .دوبش
و تسا یعرش کرم کی زا طرش ود ای ءزج ود نیب یبکرم زا طرش ای ءزج کی نیب یهاگ
دیدپ رگید کرم زا طرش ای ءزج کی اب م
ی آی د . عربش بکرم ِلابثتما رد ی
، یتروبصرد هبک
اناوت یی و ءزج ود ماجنا یا
طرش ود یا
ب ی رتش زا طربش ابی ءزج کی ای یعرش کرم کی زا
یعرش کرم ود دشابن
و ماجنا هب تردق اهنت ی
ک ی ،دشاب اهنآ زا ابی ءزج ِرما
ابب لوا طربش
مود طرش ای ءزج رما فانت
یم ادیپ ی ار شیوخ لاثتما مادک ره و دنک
م ی دنبلط هب ؛ هبنولن روط
رد کی عرش کرم ی
اثم زالن
، تقو ی ب دوش رئاد رما ی
ن رد مابیق ابی و لوا تبعکر رد مابیق
هب لابقتسا تاعارم ای مود تعکر یعرش کرم ود رد ای هلبق هب تشپ مایق ای هتسشن تروص
ثم نآ زا یبکی رد مایق ناوت فلکم یلو ،دندش جاو ود ره رهظ زالن و تایآ زالن هکنیا ا
؛دراد ار ود ار شیوخ ماجنا و نایتا ود نآ زا مادک ره
م ی دبهاوخ یعربش بکرم کبی رد .
مدبقت هراوله ازجا نیب یلو ،دنشاب هتشادن رخأت و مدقت مه اب راگزاسان طورش تسا نکلم انچ ؛دراد دوجو رخأت و و مدبقت ًاببلاغ یعربش کرم ود نیب راگزاسان یازجا و طورش هچن
نیازا ؛دنرادن رخأت ور
ای ن م حرطم لاؤس ی
دوش اب هک ان ناوت ی ود ره ماجنا رب بکرم کی رد
یعرش آی ا هب رما ءزج یا هب رما اب مدقم طرش
ءزج یا راگزاسان رخؤم طرش تسه
بی ا ؟هبن و
مادک یراگزاسان تروص رد اثتما رد کی
یتروبصرد طوربش رد و ؟تسا مدقم ل و مدبقت هبک
یم فرطرب هنوگچ یفانت ،دشابن حرطم رخأت ود رد طورش و ازجا نیب یراگزاسان اب و ؟دوش
یم یدروخرب هچ یعرش کرم
؟دوش
تسا رکذ نایاش اب هک اجنآ زا
کی ماجنا هب یناوتان ءزج
یا ببکرم ،طربش هببرومأم هبک ی
یلن ققحم دوب هدش عقاو دوش
، رما زین نآ هب فتنم
ی م ی دوش نیازا ؛ ور کرم اه یی م ار ی ناوبت
لد هک داد رارق بحب دروم ی
ا د ی رگ ی هدرک تباث اهنآ رد ار صقان هبرومأم وجو اثم ؛دشاب
لد هک زالن ی
ا
«
ٍلاَح ى لَع ۀا لَّصلا ُعَد ت ا ل َو »
،یلمابع(
1051 ج ،ق 2 : 909 ) زا دبعب ار شبوبجو
ناوتان ی ا ز خرب ماجنا ی
ازجا نانچله تباث .تسا هتسناد
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
د راهچ ی هاگد فانت صوصخ رد ی
جاو اه ی نلض ی دراد دوجو ترابع هک
زا دنا ،محازبت
ضراعت
، ب نارود ی ن رارطضا لدب ود مدع و ی
راگزاسان بکرم کی رد طورش و ازجا نیب ی
.تسا روصتم رخأت و مدقت هک یعرش لئسم
ۀ تابهج زا ببحب دروم ی
و مبهم تبیلها زئابح
ئارا ؛تسا ۀ
داهتجا شور ی
ارب ی فانت اح ی ب ی ن جاو اه ی نلبض ی مبکح ندبش نبشور و
ز دراوم ی دا ی هقف تاعورف زا ی
لئسم اب ناشعوضوم هک ۀ
بقلات ببحب دروم ی
دراد نیبنچله ؛
هاگدید تسا یرورض زبین ربصاعم نابهیقف نایم رد و تسا هدش حرطم امدق زا سپ هک ییاه
هب ؛دنوش یسررب یللع یهاگن اب ،دراد رادفرط روط
هاگدبید ربصاعم نابهیقف نابیم رد هنولن
تیآ ار محازت ،لوبصا جرابخ سرد( یبنارکنل ابضاف داوجدبلحم خیبش للها
1910 ج ، 19
1)
یم تبیآ ار ضراعت هاگدید ای دریذپ ،لوبصا جرابخ سرد( تبسودیلع للها
1911 ج ، 01
2) و
تیآ یدیهش للها ،جراخ سرد( روپ
1910 ج ، 110
9) یبم ربضاح شهوژبپ .دبنریذپ شور هبب
وت ص ی ف ی لحت یل ی ب و ا سررب ی دانسا و عبانم هب
ت لابند حیربش ربکف مابظن ی
قف ی نابه مبکح رد
و ینلض جاو ود نیب یفانت سررب
دقن و ی نآ
اه هاگن اب ی داهتجا ی .تسا
لئسم ۀ فانت ی ب ی ن نلض جاو ود ی
لوا رد ار ی ن هتشون اه ی ماما هقف ی ه م ی ناوت ی تفا ش . ی خ
سوط ی اتک رد اهن
ی رده صوصخ هب ۀلاص
ق ماجنا رب ناوتان و رطضم عوضوم بی
ما بله رد ۀ
تاعکر - هب روط ی هک رد اهنت ی ک م تعکر ی دناوت اب ی دتبس - ا رد بی ن ق ضربف بی ما مادبک رد
؟دنک اختنا ار تعکر -
خادرپ هت تسا یسوط(
، 1055 :،ق 121 ) ا . ی ن لوا زا ی ن هتبشون رد ابه
فانت دروم ی نلض جاو ود ی
ور و هاگن .تسا ی
درک ش ی خ پ رد هفئاطلا دب خسا
ی ن لاس هلئسم اه
هتشاد همادا
، هب روط ی هک قف ی ناه ی نبا نوچله هرهز
،یبلح(
1010 :ق 11
،) نبا ردا بی س ،یبلح(
1015 ج ،ق 1 : 901 ) لح ققحم و ی
،یلح(
1051 ج ،ق 1 : 05 ) مه وا اب ا ابت .دبندوب رظن ی
هبکن
ناث ققحم ی
، ور ی درک د ی رگ ی فانت رد ی نلبض تابجاو ی
دربک حربطم ،یلمابع(
1010 ج ،ق 2 :
250 ) مدقتم اب و ا
ن قف زا ی
،ناه تفلاخم رک قف روهشم .د ی
ناه دبنه ابضاف نوچ ی
،یناهفبصا(
1016 ج ،ق 9 : 055 ) فشاک ، ءاطغلا فشک(یفجن(
ج ،ابتیب ،)ءاطغلا 9
: 100 ) ر حابص ، بی
ضا
1.http://fazellankarani.com
2.http://a-alidoost.ir 3.https://fa.mfeb.ir
،یرئاح(
1011 ج ،ق 9 : 199 ) رهاوج حاص و یبب ،)رهاوبج( یفجن(
ج ،ابت 1 : 206 ) وا ابب
قفاوم ش .دند
رد ور همادا ی درک د ی ربگ ی زوبح رد ۀ بکح قبقحم طبسوت فبجن ی
م ابب هبک دبش حربطم
ور ی اهدرک ی لبق ی دوب توافتم هلئسم رد میکح(
، 1016
،ق ج 6 : 190 ) اهن رد . بی ت مرابهچ ی ن
ور ی درک وخ ققحم ار هلئسم رد یی
هئارا رک د ،میکح(
1016 ،ق ج 2 : 090
،) اربانب ی ن بم ی ناوبت
س ی ر ور راهچ رد ار هلئسم هب هاگن ی
درک بت یی ن رک هک د به ر مادبک لکبش هبب ی فابنت ابح هبب ی
یرهاظ م ی دزادرپ .
زا اجنآ هک هلئسم رد ملاک قف ی ناه هب یللع ۀلاقم ای اتک لاق رد اقتبسم تروص
دروبم
هتفرگن رارق هجوت هب رضاح شهوژپ رد ،تسا
بجاو ود یفانت رد یهقف دنیارف نییبت روظنم
ینلض عس ی م ی دوش هب ذ شبسرپ ود ی
هداد خساپ ا :دوش
1 د . ی گد ها قف ی ناه فانت رد ی بب ی ن ود
نلض جاو ی
چ ی
؟تس 2 قف . ی ه لحارم هچ ی
جاوم رد ار ه
لد ود اب ه ی
ا ط راگزاسان ی
م ی ؟دبنک
موهفم هبب ادتبا رد سانش
ی هب سپس ،هتخادرپ شسرپ
یاه خبساپ ،مود لاؤس و لوا ی
لدتبسم
ا وترپ رد ات دش دهاوخ هداد ی
خساپ ن راکهار ،اه رظندروم
هب فانت ماگنه ی
و ود بجا نلبض ی
.دوش صخشم لاثتما ماقم رد 2 موهفم . یسانش
یم هتخادرپ ینلض وجو و محازت ،ضراعت نییبت هب تلسق نیا رد .دوش
2 . 1 . محازت و ضراعت یهاگ ایلد دنچ ای ود نیب یراگزاسان ودب
ی هاگ و ی راگزاسان .تسا رقتسم ی
ودبب ی نوبچ
راگزاسان ی لد ی ا ،صاخ و ماع مکاح
قم و قلطم و موکحم و ی
د تبسا ینیئابن(
، 1902
، ج 2 :
056 اما ؛) راگزاسان یراگزابسان هبب .دشاب ضراعت هک دراد قادصم کی اهنت رقتسم ی ود
بی ا
لد دنچ ی ا اعج ماقم رد -
هب روط ی هک ره جح مادک ی
ت د ی رگ ی فن ار ی هدرک - هبتفگ ضرابعت
یم دوش ئان(
ین ی
، 1902 ، ج 1 : 900
؛ ناحبس ی
، 1020 ،ق ج 2 : 96 ) . ش ی خ راصنا ی هبب ار ضراعت
انعم ی فانت ی م ی نا ود یا لد دنچ ی ا هب اهنآ لولدم رابتعا هب داضت وحن
یا رعت ضقابنت بی
ف ربک د
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
،یراصنا(
1021 ج ،ق 0 : 11 .) ناسارخ ققحم همادا رد ی
ش ملاک دقن اب ی
،خ فابنت ار ضرابعت ی
ود یا لد دنچ ی ا زا بیح هب تللاد داضت وحن یا
تسناد ضقانت ،ینابسارخ دبنوخآ(
1051 :ق
090 ) . رد ضراعت فانت مه اب ًاتوبث مکح ود ، ی
؛دنراد ی نع ی ربشت و ابعج مابقم رد ی
،ع ابباق
ن عالتجا ی دنتس نیا هتبلا ؛ وسلهان
یی هشیله هب ابت وحن ی ن ن ی تس
، هکلب یهابگ هبب و مابع وبحن
تسا هجو نم صاخ ردص(
، 1010 ج ،ق 0 : 220 ،ینیئان ؛ 1906 ، ج 1 : 910 ).
رد بت یی ن ن محازت ی ز نچ ی ن :تسا هدمآ
« فانت ی ب ی ن فبلکم تردبق مدع رطاخ هب مکح ود
ب علج رب ی
ن لاثتما ماقم رد ود نآ تسا
» ردص(
، 1010 ج ،ق 0 : 26 ) ابج رد محازت . یی
تبسا
تا زا فلکم هک ی
نا لد ود ی قافتا ،لاثتما زا زجع و دشاب زجاع ا ی
فداصت و ی بلئاد هبن دبشاب ی
،یناحور(
1019 ق
، ج 0 : 951 ).
2 . 2 . نمض بوجو ی
ره هاگ م فرط زا هدشرداص رما بکرم هب لاو
ی اراد هک ی ازجا یدوبیق و طورش ، قبلعت تبسا
گب ی
،در ن اقع ی ز ره ققحت هب تبسن ا زا مادبک
زبج ،طوربش و ا زا
نآ ، بکرم بمازلا مبکح ی
م ی دنک رط زا ،اقع . ی
ق رما للاحنا ی
هب هک قلعت اک ازبجا هبب رما ،هتفرگ
طوربش و کرد ار
م ی دنک قح رد . ی تق نلض وجو ی
غ وجو اب ی
ر نلض ی لاقتبسا(
ل ی ) بی ک تبسه دوبجو دن
و
ادج یی مه زا ود نآ
، رابتعا ی هب ؛تسا رما عراش ،لاثم روط ی
اراد زالن هجوتم ار ی
ءزبج هد
م ی
،دنک ا اقع ی ن سفن وجو ی
زجت ار ی ه ءزج ره هب و هدرک ی
ک بم قبلعت وبجو ی
گ بی
؛در
بوجو ی ره هب هک ی ک م قلعت ازجا زا ی
گ ی
،در نلض وجو ی
مان ی هد م ی دوش ،ردبص(
1010 ،ق
ج 2 : 265
؛ یزاریش مراکم
، 1021 ج ،ق 1 : 906 ).
یعناوبم و طورش ققحت ،اقع ساسا نیا رب
یمازلا ،دنتسه یکی جاو اب دوجو رد هک ار م
ی دبناد و ازبجا نآ هبک درادبن یتابفانم هبتبلا ؛
هب ؛دنشاب هتشاد زین یسفن رما ،طورش و عوبکر دبننام زابلن یازبجا زا یرایبسب هبنولن روط
مه و ینلض وجو مه دوجس .دنراد یسفن
3 . د ی هاگد قف ی ناه فانت صوصخ رد ی
نمض بجاو ود ی
رد م ی نا قف ی ناه فانت صوصخ رد ی
جاو اه ی نلبض ی د رابهچ بی هاگد د .دراد دوبجو بی
هاگد
تسخن
، فانت ی ب ی ن نلض جاو ود ی
هب ار م روصت محازت وحن ی
دنک . روابب نبیا رب هک یهیقف
هب تسا م محازت اب دعاوق غارس ی
دور د . ی هاگد مود فانت ی نلبض بجاو ود ی
زا جرابخ ار
عوضوم دعاق ،نآ عفر رد و هتسناد محازت ۀ
م ی روس ج ار را ی م ی دنک د . ی هاگد فابنت موس ی
بب ی ن
نلض جاو ود ی
هب ار بت ضراعت وحن یی
ن رک د .تسا هد ی
هاگد راگزابسان ًاساسا مراهچ ی
بب ی ن
ازجا ی ازجا اب مدقم ی
رخؤم یعرش کرم کی رد ار لاثتما ماقم رد
، رقتسم لن ی دبناد هبتبلا ؛
یم رییخت هب ِمکح ،اقع مکح هب ،دشابن راک رد یحیجرت ای رخأت و مدقت هک یدراوم رد دنک
.
ا همادا رد ی
ن د ی هاگد اه سررب ی م ی دوش .
3 . 1 . :لوا هاگدید محازت
رب سررب ساسا ی
تروص هتفرگ
، ناث ققحم ی
، لوا ی ن قف ی ه ی نلض تابجاو رد هک تسا ی
عوبقو
حرطم ار محازت رک
د ماع(
یل
، 1010 ج ،ق 6 : 060 ) قف . ی ناه ی نلض تابجاو رد هک ی
ار محازبت
ذپب ی دنر
، هب مرجلا م محازت اب دعاوق لابند ی
دبنور ارف رد . ی دبن د توابفت ،محازبت ابح بی
هد
م ی دوش
، ز ی ار رد محازت ب ی ن ءزج ود طرش ای هاگ ، ی عربش حّجرم ی
و بی ا بلقع ی اربب ی بی ک
درادن دوجو فرط ؛
ا رد ی ن تروص ب رما نارود عوضوم ی
ن عت یی ن خت و یی ر یبم قبقحم ؛دوبش
نیدب هک تروص فلکم
یعرش کرم کی رد یم ددرم
دوش
، بی ن ا ی هبکن ءزبج بی ا لوا طربش
عم ی
ًان تسا مزلا وا رب یا
خم ی ر ب ی ن ءزج یا اس اب لوا طرش ی
ر ارش و ازجا ی
ط د ی رگ ابی و تسا
یم ددرم یعرش کرم ود رد هب ود نآ زا یکی طرش ای ءزج هک دوش
ا ربب صابخ روط مزلا و
.تسا ود ره طرش ای ءزج نیب ریخم ای تسا رد هاگ اباقم ی
رم ج عرش ح ی ی ا لقع ی اربب ی بی ک ا رد .دراد دوبجو فربط بی
ن ،ضربف
قف ی ناه هب بس هدرک الع توافتم ،راهظتسا فلاتخا خرب .دنا
ی حجربم ناشراهظتسا ساسارب
عرش ی ی هتفا هدرک هدافتسا نآ زا و دنا
، لو ی خرب ی هلئسم رد نوچ
، حجرم عرش ی ن ی هتفا
،دنا هبب
حجرم غارس اه
ی لقع ی سا نوچله قب
ی ت هبتفر مهم و مها و دبنا
. ا هبمادا رد بی
ن تروبص ابه
سررب ی م ی دوش .
3 . 1 . 1 . هتفاین حیجرت طرش ود ای ءزج ود نیب محازت رد هک یناهیقف :لوا تروص دنا
یتروصرد هیقف هب یراگزاسان ،لاثتما ماقم رد مکح ود نیب هک
یجرت و دبیآ دوبجو یاربب یبح
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
یم دیدرت راچد ،دباین فرط کی ود نیبب ربیخم ابی تبسا نیعتم وا رب لوا فرط ایآ هک دوش
؛؟تسا فرط ازا
ی ن ور یم الع رییخت و نییعت نیب رما نارود رد شیوخ یانبم ساسارب ؛دنک
هب یدزی دیس هنولن روط زم
ی ت عرش ی ی ا لقع ی جرت رد ی
ِح ق ی ما هبب هرابشا ابب لوا تبعکر رد
دوجس و عوکر ن دوجس و عوکر اب هارله نتسشن رب
ی هتفا نیازا ،تسا مابجنا هب مکح ادتبا ور
لوا فرط -
هراشا اب مایق -
یم ربییخت و نیبیعت نیبب نارود رد طابیتحا شیابنبم نوچ و دنک
یم مود زالن رد مود فرط ماجنا و زالن ۀداعا هب مکح ،تسا هبفیظو مابجنا هبب نیقی ات دنک
یدزی( دوش اصاح
، 1051 ج ،ق 1 : 691 .) لوبصا نابللاع روهبشم ی
بب نارود رد ی
ن عت یبی ن و
خت یی ر عت هب ائاق یی
رد و هدش ن ،فبیلکت مابجنا هبب نابنیلطا یاربب تبیاهن
تحا بی طا ار مزلا
هتسناد دبنا ینابسارخ دبنوخآ(
، 1051 :ق 906
؛ ینیئابن
، 1906
، ج 9 : 021 ) قبقحم ابباقم رد .
ئوخ ی ۀلاصا عت زا هئاربلا یی
نّی ت نّیعت ج فرط ود رد ار را
ی م ی دنک خت هب ائاق و یی
بم ر ی دوبش
،یئوخ(
1022
،ق ج 1 : 021 .)
3 . 1 . 2 . :مود تروص قف
ی ناه ی رد هک طرش ود ای ءزج ود نیب محازت جرت
ی ح عرۀش ی ۀی ا ۀلقع ی
ی هتفا دنا محازت ار ینلض جاو ود نیب یفانت هک یناهیقف م
ی دنناد یتروصرد ، ابی یعربش تبیزم هبک
ا ماقم رد ،دنبای فرط کی یارب یلقع یم الع حیجرت یاراد فرط نآ هب لاثتم
هب ؛دننک روبط
یلماع( تایاور یخرب هب هجوت اب یقارن ققحم هنولن
، 1051 ج ،ق 0 : 010
؛ یسلجم
، 1015 ،ق
ج 11 : 990 ) ارب ی ق ی ما زم ی ت ی هتفا بم هرابشا ابب دوجبس و عوبکر هب مکح و ی
دبنک ،یبقارن(
1010 ج ،ق 0 : 01 ،ینارحب ؛ 1050
،ق ج 1 : 66 یلاحرد ؛) م هک
رد یناث ققح عماج
دبصاقللا رد
و هتبسناد تبیزم یاراد ار دوجبس و عوکر ،رگید تایاور هب هجوت اب دروم نیله هبب مبکح
یببم ماببیق طوقببس و هتببسشن دوجببس و عوببکر دببنک
،یلماببع(
1010 ق
، ج 2 : 250 هببکنانچ .)
فشاک فانت رد ءاطغلا ی
ب ی ن غ و ناکرا ی
ر ناکرا زا جرت ی ح یم هدافتسا یلقع م ار مها و دنک
مدق
مهم رب م ی دناد نیازا ؛ طقاس ار نکر ریغ ،نکرریغ و نکر نیب یفانت رد ور بم
ی دبناد یبفجن(
فشک(
)ءاطغلا
، یب ج ،ات 9 : 100 ).
حاص رهاوج هربهب ینلبض بجاو ود یفانت اح رد یعرش و یلقع تاحجرم زا زین
م ی درب هب ؛ اجنا اب دوجس و عوکر هب هراشا اب مایق یفانت رد ناشیا هنولن روط دوجبس و عوکر م
هب هب ار هراشا اب مایق ،هتسشن تروص حیجرت تیقبسا بس
م ی دهد فبشاک ربظن و هبک مابثللا
تایاور یخرب ساسارب لک(
ی بن ی
، 1050 ،ق ج 9 : 209
؛ لمابع ی
، 1051 ،ق ج 6 : 912 ) ار یبمود
)ملاکلارهاوج( یفجن( تفریذپن ،هداد حیجرت
، یب ج ،ات 1 : 206 ).
ققحم ئان ین ود یفانت رد زین ی تبیزم زا ینلبض جاو
یبم هدافتبسا ابه نابشیا ؛دبنک
رد
دروم ی جرت ی ح نامز قبس هب ی
اج رد و ی د ی رگ جرت ی ح تبسا هداد مها هب یئوبخ(
، 1011 ،ق
ج 19 : 11 ).
1 . 3 . 2 . 3 . ارف ی دن هقف ی لد ود محازت رد ی
ل
قف ی ناه جاوم رد ه لد ود اب ه ی
ا بلحرم رد ،محازتم ۀ
هبب لوا زم لاببند بی
ت جربت و ی ح ی بک ی ربب
د ی رگ ی زن م عراش د ی
دندرگ رفظم(
، 1910 :ق 001 ) ب رد . ی نا ولوا عرابش بی
ت زم و بی ت اربب ی
دراوم ی جرت نوچله ی
ح قح قح رب سانلا جرت ،للها
ی ح لد ی ا ربب سومابن و وربآ ،لام هب قلعتم
اس ی ر لد ی ا
،اه جرت ی ح نکر جاو ی
غ جاو رب ی
ر نکر ی و یا جرت ی ح ا ی داج تشآ ی م ی نا نابنمؤم
وگتسار رب نتفگ غورد اب یی
و د دراوم ی رگ د ی هد م ی دوش ،رفظم(
1910 :ق 002 ).
رد لحرم ۀ قف ،مود ی ه تروصرد ی هک زم یت ی عرش ی ارب ی ی ک ی لد ود زا بی ا ن محازبتم ی
تبفا
،
هب زم لابند ی ت اه ی م ماع ی دور ،ینادله(
1016 ق
، ج 12 : 92 .) زم ی ت اه ی هب ماع طساو ۀ ابقع
م هئارا و کاردا ی
دنوش کلام کرد اب اقع . اه
یی ت عفر هب تبسن م مکح محاز
ی دبنک بخرب . ی
ترابع اهنآ زا ا
جرت :زا دن ی
لد ح ی لد رب ىلقع تردق هب طورشم ِا ی
ِا ىعربش تردق هب طورشم
جرت و ی ح لد یل ی اج و لدب هک ی
زگ ی ن لد ربب درادن ی
بل ی ابج هبک ی زگ ی ن بنچله .دراد ی
ن زم بی
ِت
مهم جاو هب تبسن مها جاو ینیئان(
، 1902 ج ،ق 2 : 052 ).
تروصرد ی هک ولوا ی ت زم و ی ت لقع ماع ی اربب ی ی بک ی لد ود زا بی ا محازبتم ی تبفا دبشن
،
لحرم ۀ م زاغآ موس ی
دوش ا رد . ی ن خت هب اقع هلحرم یی
ر م مکح ی دنک خت و یی ر تروبص ود هب
خرب .دوش ققحم تسا نکلم ی
قف ی ناه خت یی ر هب ار خرب و ترت تروص ی
د ی رگ ار ترت هک
ذپن ی هتفر دنا
، هب ت ،قلطم تروص ب
یی ن م ی دننک یناحور(
، 1019 ج ،ق 0 : 951 ).
ارف ی دن هقف ی انت رد ف ی نمض بجاو ود
ی 332
1 . 3 . 2 . 3 . 3 . سررب و دقن ی
رظن ۀی محازت هلئسم رد
،محازت فانت ی ب ی ن لعف مکح ود ی
دبشابن لابثتما ماقم رد ود نآ ماجنا هب رداق فلکم هک تسا
،ینیئان(
1906 ج ،ق 0 : 050 ) لاحرد . ی هک لدا رد تقد اب ۀ
کرم اه ی عربش ی زابلن نوبچله ،
موص ترت ،جح و ی
ب ی ن تما ماقم رد ازجا م هتسناد لاث
ی
؛دوش دب ی ن مادام انعم ی
هک قبابس ءزج
هدشن ماجنا
، راتساوخ قحلا ءزج لاثتما
ن ی تس یلماع(
، 1051
،ق ج 6 : 19 ) قح رد . ی تق لعف ی
له زا وجو ندش ۀ
تبسا قبابس ءزبج مابجنا ربب فبقوتم قحلا ءزج رد تاهج یبلح(
،
1011
،ق ج 1 : 091 ) ازا . ی ن ور سک رگا ی دوبن روذعم
، لن ی دناوت ءزبج ءزبج نودبب ار قبحلا
عوقو ترت .دهد ماجنا قباس ی
ازجا ی دبح هتبسد دبنچ زا زالن ی
ب ،یلمابع(
1051 ق
، ج 1 :
290 ) حببص هببللج زا ی
ح داببّلح یلماببع(
، 1051
،ق ج 0 : 001 ) ببم هتببسناد ی
دوببش نیارباببنب ؛
قبقحم ،دبنراد رخأبت و مدبقت هبک یعربش بکرم کبی رد طیاربش و ازجا نیب یراگزاسان یلن یتروصرد اما ؛دوش ود نیبب یراگزابسان ای دشابن رخأت ای مدقت یعرش کرم کی رد هک
شیپ تلاح ود ،دشاب یعرش کرم م
ی آی د هبک یبضرف رد ؛درادبن ابی دراد دوجو حیجرت ای ؛
یم رییخت هب مکح اقع ،دشابن نایم رد یحیجرت .دنک
هب دیؤم ناونع م
ی ناوت خساپ زا ش ی خ راصنا ی یلاکشا هب
؛درک هدافتسا
« ءزج ماجنا رخأبتم
م جاو مدقتم ءزج ماجنا زا دعب ی
دوش هچرگا ازجا هب وجو قلعت . بی
ک هبعفد هبب ربما ابب
ترت و هدش ققحم عولجم یب
ی ن نآ رد ی تس لعف وجو اما
ّی ربب فقوتم ،شلحم رد ءزج ره
ا و تسا تردق ی
ن ی ک دعاق ۀ اش ی ع رد لعف ود ره ی
ب ًاعربش ابلع مابقم رد هک تسا ی
نابشن
ترت ی ؛دشاب هدش ظاحل اربانب
ی ن ترت بسح هب رودقم رادقم ماجنا بی
ود رد هدبش ظابحل
تسا جاو ،ءزج
» یراصنا(
، 1010
،ق ج 1 : 290 ).
3 . 2 . :مود هاگدید ب نارود
ی ن رارطضا لدب ود ی
ققحم کح ی
،م ءزج هچ ینلض جاو ود یفانت ،میبکح و یدزی(
1900 ج ، 6 : 121 ) هبچ و
طرش ،میکح و یدزی(
1900 ج ، 6 : 105 ) ،دبنراد لدبب هبک یدراوبم رد ار محازبت ابب زا
هتسنادن
، ا هکلب ب نارود اب ز ی
ن رارطضا لدب ود ی
م ی دناد
؛ ازا ی ن ور رج هب مکح بی
نا هدبعاق
م ی روس م ی دنک دب . ی ن ب ی نا هک ق هبب تببسن رذبعت دوجو اب فلکم بی
،ما ا رد تبسا ددربم ی
هبکن
م ی
،روس لدب ی
ِت ا ی ءال ارب ی تسا دوجس و عوکر یا
لدبب ی
ِت ربب سوبلج ا
ی ؟دوجبس و عوبکر
ای ناش اور هب هجوت اب ی
،تا م ی روس ود ار م ی تسا هتسناد و عوکر ماجنا هک تسا نشور هتبلا ،
یم وسحم لاثتما زا یرتلااب ۀبترم هراشا هب تبسن دوجس مابجنا ،روبسیم ۀدبعاق رد .دوبش
یم لابند ناوت تیاهن رد فیلکت ۀلئسم رد ًاتعیبط و دوش
اهن ی ت مابجنا هب تبسن فلکم ناوت
جاو
، م ققحم هتسشن لاح رد ی
دوش میکح(
، 1016
،ق ج 6 : 190 ) .
3 . 2 . 1 . ارف ی دن هقف ی فانت رد ی رارطضا لدب ود ی
رد دراوم ی
ًلاقع هک ی ا صحت ناکما ًاعرش ی
ا جاو صقان ای مات اکش هب ن
ی
،تس ارب ی هب ابج
رش رد نآ ندروآ ی
تع
، اج ی زگ ی ن فرعم )لدب(
ی تسا هدش یئوخ(
، 1011 ج ،ق 1 : 119 ) لدب .
رارطضا ی ناوتان و زجع هب طورشم ی
لدبم ماجنا زا هنم
هب یتح صقابن روبط تبسا
یئوبخ(
،
1011 ج ،ق 10 : 126 .)
1 . 2 . 3 . 3 . سررب و دقن ی
رظن ۀی ب نارود ی ن رارطضا لدب ود ی
یعرش کرم کی رد قف
ی ه لد دوجو اب ی
ا عرش ی نبم ی بلن ،صقابن بکرم وبجو رب ی
دبناوت
هب و درادرب نآ زا تسد دورب لدب غارس
، ز ی ار صقان
، هبترم ا ی رومأم زا لصا هب ی تسا
؛ هب بط رو
لد دوجو اب لاثم ی
ا ا رب ی هکن ه رد زالن ی
چ لاح ی بلن طقابس ی
دوبش ، ابب دوبجو ناوتابن ی ق زا بی ما
لن ی ناوت نآ لدب غارس
دشاب هراشا هک
، تفر
؛ بترم هک نتسشن هکلب ۀ
ِصقان ق ی ما بعتم ،تبسا
َّی ن
م ی دوش قح رد . ی تق بولطم لوط رد لدب ی
ت لدبم دراد رارق هنم
؛ ی نع ی هبب ربما طوقبس ضرف رد
لدبم هنم هب لدبم( قلطم روط )صقان ای مات هنم
بم رارق رما دروم لدب ، ی
گ بی در ،یلمابع(
1051 ،ق
ج 2 : 909 ،یدورهاش ینیسح ؛ 1910
، ج 0 : 290 فشک( یفجن ؛ )ءاطغلا
، یب ج ،ابت 0 : 261
؛) هبتبلا
قف ی ه لد رگا یل ی ن صقان هب رومأم ماجنا رب ی
،تفا لالجا ملع ی
صقابن مابجنا هب بی
ا پ نآ لدبب بی
اد
یم دنک تن رد و ی هج تحا ی طا لدب و صقان ماجنا هب
، م مزلا رارکت اب ی
دوبش یدورهابش ینیبسح(
،
1910 ج ، 0 : 290 ضربف ابب یعرش کرم ود رد طورش ای ازجا نیب یراگزاسان رد نینچله ؛)
روسیم ۀدعاق و لدب هب تبون ،دشابن صقان هبترم رگا نتشاد لدب م
ی دسر .
ینلض جاو ود یفانت رد اب
ب تردق دوجو ر
طرش ای ءزج لوا
هب صقان تروص تبون ،
رارطضا لدب هب ی
نآ یلن دسر نامز لدب . ی
پ رما ی اد م ی دنک لدبم هب رما هک هب هنم
بس رذبع ی
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
هب یلک روط دشاب هدش طقاس
)ملاکلارهاوج( یفجن(
، یب ج ،ات 0 : 261 )
؛ اربانب ی ن قبقحم نخس
کح ی م میکح(
، 1016
،ق ج 6 : 190 ) نبم ی فانت رب ی رطبضا لدبب ود را
هبب ی قبلطم تروبص -
لاح نآ رد دوجس و عوکر ماجنا و نتسشن اب دوجس و عوکر رب هراشا تسین روصتم–
.
3 . 3 . :موس هاگدید ضراعت
ققحم ئوخ ی فانت ی ب ی ن نلبض جاو ود ی
ءزبج هبچ ،یئوبخ و ییوبخ(
1011 ق ج ، 10 :
291 ) طرش هچ و ،یئوخ و ییوخ(
1011 ق ج ، 10 : 200 ) رد هچ و کرم کی رد هچ و
ار دنشاب یعرش کرم ود محازبت اب زا ًاعوضوم
، رظن و هتبسناد جرابخ ۀبی
ار ضرابعت
حرطم تسا هدرک ،یئوخ(
1011 ق ، ج 10 : 290 ) هش همادا رد . ی
د ا ردص ی ن رظن ی ه ت ار وق ی ت
درک ،ردص(
1010 ج ،ق 0 : 126 ) قع هب . بی د ۀ ا ی نابش بب محازبت ی
ن لبصا بجاو ود ی
عبقاو
م ی دوش
؛ ب اما ی ن نلض جاو ود ی
اقتسم وجو هک
،دنرادن بلحازت ی ن ی تبس ا . ی نابش رد
لعت ماقم ی ا م ی وگ ی د
« : اراد هک مات کرم هب وجو هک اجنآ زا ی
هله ی اربش و ءازبجا ی
ط
قلعت دشاب رگا هتفرگ
ی ک ی بجا زا از ی غ بکرم ی
ر طقابس بکرم نآ هبب ربما ،دبش رودبقم
م ی دوش
، ز ی ار ن اک ءزج ءافتنا اب ی
ز فتنم ی م ی دوش محازت و یا
ضراعت ی لن خر ی
،دهد رد اما
دراوم ی لد هک زالن اثم ی
ا وناث ی م جاو ار نآ صقان ی
دنک ا رد ی ن لاح نیب
ِقلاطا لد بی
ِا
مدقم ءزج و
ِقلاطا لد ی
ِا قحلا ءزج یم شیپ یفانت
دیآ ؛ ازا ی ن ور ب ی ن فابنت ،قلاطا ود ی
رد
اعج ماقم یم تروص
دریذپ فانت هک تسا نشور . ی
د ر تسا ضراعت ناله اعج
» یئوخ(
،
1022
،ق ج 2 : 090 ) .
زا د ی هاگد وخ ققحم یی
رلث ۀ ب ضراعت ی ن ءزج ود حیجربت و تبیزم مدبع تروبص رد ،
زا .تسا طقاست اجنآ
قف هک ی ه لد ود ِطقاست زا دعب ی
ا حت راچد ی ر م ی بش دو
، اربب تبسا مزلا ی
حت عفر ی ر للع اصا هب ی
دنک هعجارم
؛ دب ی ن م کش هک تروص ی
دنک ِ وبجو ،مبکح هرخلأاب
قی ما تسا هراشا اب یا
ا رد .هدجس و عوکر اب نتسشن ِ وجو بی
ن روبص
،ت ود ربه زا تبئارب
راج مکح ی
م ی دنک رج اب . ی نا خت هب دهتجم ،اصا یی
ر عقاو ی ب ی ن ی ک ی بم ءزبج ود زا ی
دبسر
،یئوخ(
1011 ج ،ق 10 : 290 ) .
اش ی نا رکذ ا هک تسا ی
ناش ب رما نارود رد ی
ن نلض جاو ود ی
زا هبک بی ک دنبشاب عوبن
،
ق اثم ی ما لوا تعکر ی
ناث تعکر اب ی
ه لد ددعت نوچ ی
ا ن ی
،تس بلن روصتم ار ضراعت ی
دبناد و
تن رد ی هج اور هب عوجر ی
تا م حرطم ار ی
دنک یئوخ(
، 1022
،ق ج 2 : 091 ).
3 . 3 . 1 . ارف ی دن هقف ی رد ود ضراعت مكح
قف ی ناه لد ود اب ههجاوم رد ی
ا لحرم رد ،ضراعتم ۀ
هب دانتسا اب لوا
دعاق ۀ لقع ی
« یب یمجلا ی ن
ضراعتملا ی حرطلا نم ىلوا نکما امهم ن »
،رفظم(
1910 : 061 ) هب فرع علج لابند ی
ب ی ن تبللاد
م ضراعتم ربخ ود ی
دنور )ملاکلارهاوج( یفجن(
، ج 0 : 020 ) ضراعت . اه
ی ودب ی ترابع ا دبن
قم و قلطم ،صاخ و ماع ضراعت زا ی
ودبب ضرابعت .موکحم و مکاح ،دوروم و دراو ،د ی
ابب
فرع تقد ی
روهظ رد فرصت هار زا ی
ک لد ی ا رق هب ین ۀ لد ی ا د ی رگ م فرطرب ی
دوبش دبنوخآ(
یناسارخ
، 1051 :ق 091 ) فرع علج . ی
ضراعت رد اه
ی ودب ی دبقت اب و ی م و رهابظ ربب صبن
م تروص رهاظ رب رهظا ی
ذپ ی در ( ،رفظم 1910 : 066 .)
تروصرد ی هک فرع علج ی
قف دوبن نکلم ی
ه ب رقتسم ضراعت راچد ی
ن لد ی ا ابه بم ی دوبش و
لحرم ۀ ارب مود ی م زاغآ وا ی ددرگ . ندرک مدقم ی
ک ی د ربب ضراعتم ود زا ی
ربگ ی
، هبب طبساو ۀ
د عوبضوم زا مبکح نتبشادرب ی
رببگ ی تبسا ،ینیئابن(
1906 ، ج 1 : 910 ) اور سابسارب . ببی
تا
عوضوم رد هدشدراو دنا روهشم ،هلدا ضراعت
ی نادنلش لوصا ی
، خت بیی ر قم بی د تابحجرم هبب
ذپ ار هصوصنم ی
هتفر دنا یراصنا(
، 1021
،ق ج 0 : 91 ) دب . ی ن رگا هک تروص ی
بک ی زا رببخ ود
اراد ضراعتم ی
زم ی ت د رب ی رگ ی اور زا دافتسم نوناق ،دوبن ی
تا خت یی ر ب ی ن ابما .تبسا ود نآ
رگا ی ک ی د رب ی رگ ی زم ی ت تشاد
، هبب ًامازلا اراد رببخ
ی زم بی ت بم ابلع ی دوبش یرابصنا(
،
1021
،ق ج 0 : 01 ) زم . ی ت اه یی اور رد هک بی
تا اربب ی لد ود بی ا هدبش ربکذ ضرابعتم تبسا
ترابع ا وار تافص )فلا :زا دن ی
عروأ و قدصأ ،هقفأ ،لدعأ نوچله
، ترهبش ) ،یبیاور
نآرق اب تقفاوم )ج و
هماع اب تفلاخم )د رفظم(
، 1910 : 016 - 011 ) .
1 . 1 . 3 . 3 . قن سررب و د ی
رظن ۀی ضراعت
رد عرش تابکرم ازجا هب رما ی
رط زا ی ق رما للاحنا ی
هب هک قلعت اک بم کرد ،هتفرگ ی
وبش د .
هبب رما کی زا ازجا ۀله رما هک تسا تسرد یعرش کرم کی رد عازبتنا نابمزله تروبص
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
م ی دنوش ا تبیلعف زا عنابم یبلوا رما نایتا ؛تسا عنام ندوبن هب طورشم اهنآ تیلعف یلو ، ربم
نیازا ؛تسا یمود هبب هکلب ؛دنرادن وجو دحاو ِنامز کی رد ازجا ۀله ور
یببیترت تروبص
ادیپ تیلعف م
ی دننک زا زالن یازجا وجو زالن رد لاثم یارب .
«
ِّاص » یم هدیلهف یبلو ،دوبش
مابجنا زا سبپ هبکلب ،دشاب یلعف شبوجو دهشت ،ریبکت نیح رد هک تسین نینچ هدجبس
ابه
دهشت ماجنا هب تبون م
ی دسر یم یلعف شرما و بترت ،هیعرش تابکرم ۀلدا رد تقد اب .دوش
یم هتسناد ازجا وجو تیلعف هجیتن رد و ازجا ماجنا نیب یلمابع( دوش
، 1051
،ق ج 6 : 19
؛)
قح رد ی تق لعف ی هله زا وجو ندش ی
قبابس ءزج ماجنا رب فقوتم قحلا ءزج رد تاهج
تسا یلح(
، 1011
،ق ج 1 : 091 ).
ود نیاربانب دوجو ،دنشاب هتشاد تیجح نامزله هک یلیلد
؛دریگ اکش ضراعت عوضوم ات درادن ازا
ی ن ور هلئسم ًابساسا هبلدا نیبب ضرابعت عوبضوم زا
تسا جراخ .
یتروصرد مه طورش رد و ازبجا یراگزابسان رد نینچله ،دشابن حرطم رخأت و مدقت هک
ابهنآ زا یکی یارب یتیزم و حیجرت رگا یعرش کرم ود نیب طورش هبب مبکح ابقع ،دوببن
یم رییخت .دنک
3 . 4 . :بختنم و مراهچ هاگدید فانت مدع
ی ب ی ن ازجا طورش و ازجا اب مدقتم طورش و
رد رخأتم
لاثتما ماقم مدقتم ا ن قف زا ی ناه ش نوچله ی
خ سوط ی ،یسوط(
1055 :ق 121 ) نبا ، هرهز یببلح(
، 1010 :ق
11 ) نبببا ، ردا ببی س یببلح(
، 1015
،ق ج 1 : 901 ) ببلح قببقحم ، ی
یببلح(
، 1051 ج ،ق 1 : 05 ) و
د ی نارگ ،یلح(
1011 ق ، ج 1 : 090 ) ا رب ی ن رد هک دنرواب کی
عرش کرم ی
رد ،زابلن دبننام
ا الع ماقم ز
ترت ،عراش ناج ی
تسا هدش ظاحل
، ازا ی ن ور مادام ی هک ءزج ماجنا رب تردق
مدقتم ا تس
، هب تبون لن رخأتم ءزج ی
دسر تن رد و ی هج بله هچرگا ۀ
نلبض وبجو ازبجا ی
نراد د
، لو ی رد الع ماقم رد نوچ ی
ک ن هبتر ی دنتس
، فانت ی راگزاسان و ی
پ ی ش لن ی آی د دنتسم .
ای ن د ی
،هاگد عرش رماوا ی
م هب تبسن تابکر
عرش ی ه رصت و ی ح هب ترت ی رد لابثتما ماگنه ازجا
تساهنآ ،ینیلک(
1050 ج ،ق 9 : 911 ).
ققحم نچ ربتعم رد لوا ی
ن م ی ون ی دس
« : خرب هب هجوت اب ی
اور ی
،تا ق ی ما ،تردبق دوبجو اب
ازا تسا زالن طرش ی
ن ور ناوتان دوجواب ،نتسشن طرش زا ی
ق بی ما بم قبقحم ی
؛دوبش قلا نا یی ما
ور امل ردقلا م فرش ی
حلا نب نارمع نع ی
بنلا نع ،ن ی
لع هعللا ىعلص یی
:لایق هیلآ و ه
« ییص
جی طتست ل نای امئاق اسلا
» ی فرشی ی قلا نع ةعاطتسلاا مدع سولجلا یی
»ما یبلح(
، 1050 ،ق
ج 2 : 101 ).
هملاع لح ی ن ی ز هتنم رد ی
، قف عالجا ی ناه ولوا رب ار ی
ت م لوا ءزج ی
دناد ،یلح(
1012 ق ،
ج 1 : 290
؛ یلح
، یب ج ،ات 9 : 15
؛ یلح
، 1019
،ق ج 1 : 261 ؛ یلح
، 1011 ج ،ق 1 : 090 .) هش ی د
رکذ رد مه لوا ی
اور هب دانتسا اب ی
تا ق مدقت هب ی ما م مکح ی دنک
« یع زیجع ویل و ن
و ویکرلا
لا قلا ىلع ردق و لوجس ی
ل ،ما ی قلا بنو و ،امهنع زجعب طقس ی
تلاا ث ما ی نایی ،امهنم ردق امب نا
قلا ىلع ردق ول و .هیرطبی رعاعت نإی ،سارلاب أموا ارعاعت ی
ی ما ی بینو ُاریقلا ضیعب »
یلمابع(
،
1011 ج ،ق 9 : 260 ) هش . ی د ناث ی دابشرا حربش رد یلمابع(
، 1052
،ق ج 1 : 191 ) حربش رد و
هببعلل اببع(
یلم
، 1015
،ق ج 1 : 016 ) کلاببسم رد و ،یلماببع(
1019 ق ، ج 1 : 252 ) قببقحم و
راوزبس ی خذ رد ی هر داعللا یراوزبس(
، 1200
،ق ج 2 : 261 ) اور هب دانتسا اب ی
تا ق بی ما مدبقم ار
م ی دنناد راوزبس ققحم . ی
ا رد ی ن نیمز اعدا ه ی م عالجا ی دنک قف و ی ناه وبخ زا ابق ی
ش ربب ار
ای ن م مکح ی دناد یراوزبس(
، 1200
،ق ج 2 : 261 ) بنارحب ثدحم همادا رد . ی
ن قئادبح رد بی
ز
اور هب دانتسا اب ی
تا ق ی ما بم مدقم ار ی
دبناد یبنارحب(
، 1050
،ق ج 1 : 66 ) بقارن قبقحم . ی
ن بی ز
ولوا ی ت دقت اب ار ی م ق ی ما م ی دبناد یبقارن(
، 1010 ج ،ق 0 : 01 رد ابهقف زا نامدبقتم نیاربابنب ،)
طش ای ءزج ماجنا ،ینلض جاو ود یفانت طربش ابی ءزج هکنیا هب دانتسا اب ار مدقم
رخؤبم
دنتسناد مزلا ،تسا هتفاین تیلعف شبوجو زونه .
یلح هملاع خرب زا
ی اور ی تا عرش تابکرم رد ی
ه هدعاق ،زالن نوچله ا
ی طصا ی دا هدرک هک
فانت هنوگره نآ ساسارب ی
راگزاسان و ی
نلض تابجاو رد ی
فتنم ،لاثتما ماقم رد ی
بم ی دوبش .
ناشیا ا ی ن عاق نچ ار هد ی ن ب ی نا م ی دنک
« : ارب ی ماما ام ی ه اور یت ی ازبجا نآ سابسارب هک تسا ی
شم ،رخأتم طور
ناوتان هب ی ازجا ماجنا زا ی
لع هلوق :انل ؛دنتسه مدقتم بی
ه نبب ناربلعل ملابّسلا
صح ی :ن
« اسلاجی طتست ل نإی ،امئاق عیص »
یراخب(
، 1921 ج ،ق 1 : 65 ) ، سولجلا ةبترم یعن
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
ةعاطتسلاا مدعب ةطورشم قلا ىلع
ی لای ،ما ی هنودب زوج »
ای ناش دعاق همادا رد ۀ
د ی رگ ی حربطم ار
م ی دنک ناوتان هک ی جا زا از ی لن مدقتم ءزج طوقس جوم رخأتم ی
؛دوش
« غ نبع زجعلا و بی
هر
لا ی ببضتق ی هطوقببس » ،یببلح(
1012 ق
، ج 0 : 15 ) و . ی لعت رد ببی ا مدببقتم ءزببج ِطوقببس ِمدببع
م ی وگ ی د
« : جاع مدقتم ءزج ماجنا لاح رد فلکم ن ز
ی تس تبسا بجاو وا ربب ءزج نآ سپ
نامز سپس ی
م رخأتم ءزج ماجنا عقوم هک ی
دسر م ناوتان ی دوش ؛تبسا روذبعم لاح نآ رد و
غ ۀءارقلا لاح هنلأ ی
اّلع زجاع ر ی
لع ج ی ف ه ی ف ازجابع راص عوکرلا ىلإ ىهتنا اذإف ، ج بی
تأ ی
نکلللاب » ،یلح(
1011 ق
، ج 1 : 091 ).
خرب ی قف ی ناه لعت رد ی ا طوقس مدع اور هب لوا ءزج
ی ت
« ایم هینم اوتایی رمأیب کترما اذإ
تعطتسا » ،یرئازج(
1051
،ق ج 2 : 902 ) و
« ملا نا ی لا روس ی روسعملاب طقس »
دعاق هک ۀ م ی روبس
هدش هدافتسا نآ زا
، م دانتسا ی نک ن د ،یدیهارف(
1015 ج ،ق 2 : 252 ) راوزبس ققحم . ی
رد ا بی ن
هراب ب ه اور ی ت حص ی لج ح ی جاّرد نب ا ...«
إ نکل وق اذ ی لی ی » ق دانتسا رک اور و هد ی تا ار لاابب
م یؤ د رارق یم دهد اهن رد و ی ت قف عالجا ی ناه م اقن هملاع زا ار هلئسم رد ی
دبنک ،یراوزببس(
1200 ق
، ج 2 : 261 ) س . ی د دهاجم سپ م تاعالجا و لاوقا اقن زا ی
وگ ی د
« : به ی چ فلابخم ی رد
هب هلئسم نحوبا زج ی
هف ی تفا درکن ی
؛م ف دجن مل اَّنأ ی
اخم ه نح وبأ انه فلاخللا و ًافل ی
ح ۀبف بی ب
:لاق ی قلا هنع طقس ی
ح ما ی
ٍذئن
» ،یلماع(
1015 ق ، ج 6 : 066 ).
4 . تن ی هج فبلتخم یابهدرکیور یبسررب و دبقن و ینلبض بجاو ود یفابنت رد یبهقف دنیارف ایلحت
هب نبیازا ؛تبسا یرورض و مهم یهقف تاعورف زا یرایسب طابنتسا رد ییوگلا ۀئارا روظنم ور
مهم رت ی ن :تسا رارق نیدب رضاح شهوژپ یاهدرواتسد
1 . عبتت هقف راثآ رد ی
م ناشن ی دهد د راهچ هک بی
هاگد فابنت صوبصخ رد ی
بجاو ابه ی
نلض ی د .دراد دوجو ی
هاگد ب نارود و ضراعت ،محازت ی
ن رارطضا لدب ود ی
هبلدا هبب هجوت اب
ذپ ی هتفر دشن ا هبک هیماما گرزب ناهیقف زا یرایسب یهقف درکیور تقیقح رد و زا سبپ بلغ
.تفرگن رارق شریذپ دروم و دش دقن ،دندوب یناث ققحم
2 . د ی هاگد مراهچ مدع ؛ راگزاسان ی ب ی ن ازجا طورش و ازجا اب مدقم
طوربش و رخؤبم
رد
؛یعرش کرم کی نیدب
هک تروص ازجا
طورش و الع ماقم رد مدقتم
، بتر مدقت ی و دبنراد
ه ی چ هاگ ا تساوخرد رخأتم ءزج ،مدقتم ءزج دوجو اب تی
نا تبشاد دبهاوخن یفابنت رد هبتبلا ؛
ربگا یعربش بکرم ود طورش و ازجا نیب یفانت نینچله ؛دنرادن رخأت و مدقت هک یطورش چیه یم رییخت هب مکح ،اقع ،دنتشادن یرگید رب یتیزم مادک .دنک
9 . رب د ساسا ی هاگد ذپ ی هتفر ارف هدش ی دن هقف ی فانت رد ی نلض جاو ود بکرم کبی رد ی
یعرش دب ی ن ا حرش قف هک تس ی
،ه م مکح ی
،دنک ءزج طربش ابی ازبجا زا لوا
یطوربش و هبک
ماجنا ی ک ی ماجنا ،تسا رودقم اهنآ زا ریگ
ءزج رد رگا همادا رد .د طربش ای
مابجنا ناوبت مود
دوبن
، م صقان هبرومأم هب تبون ی
دسر اهن رد و ی ت ابناوت رگا یی
أم مابجنا هببروم مبه صقابن
دوبن
، اج و لدب هب تبون ی
زگ ی ن م ی دسر ؛ حربطم نابشنیب رخأبت و مدبقت هک یطورش رد هتبلا
ربب ود نآ زا یبکی ربگا یعربش بکرم ود رد راگزابسان طورش و ازجا رد نینچله .تسین یم مدقم ،تشاد تیزم یرگید یم رییخت هب مکح اقع ،حیجرت مدع تروص رد و دوش
.دبنک
دب ی ن تروص لاثتما ماقم رد ه
ی چ هنوگ فانت ی ب ی ن ازبجا ی طاببترا بکرم ی
بصتم ن رو ی تبس و
رظن ۀی ب نارود و ضراعت ،محازت ی
ن یرارطضا لدب ود کرم رد
اه ی طابترا ی ءافتنا هب هبلاس
م عوضوم ی
دوش .
ارف ی دن هقف ی فانت رد ی نمض بجاو ود
ی 333
همانباتک 1 . نبا لالج ،اضفلاوبا ،روظنم دلا
ی مربکم نبب دلحم ،ن (
1010 ق .) ریعلا نایسل ،
،موبس چ
بی زوتلا و رشنلا و رکفلاراد :تور ی
.ع
2 . سح نب دلحم ،ىدنه اضاف ،ىناهفصا ن
( 1016 ق دیعاوق نیع مایهبلاا و مایثللا فیشک.)
ماکحلأا ، ،لوا چ مق : عماج هب هتسباو ىملاسا تاراشتنا رتفد ۀ
سردم ی زوح ن ۀ للع ی ۀ مق .
9 . راصنا ی
، مادلحم نب ىضترم ی
ن ( 1010 ق .) لا لا اتک مق ،
: تبشادگرزب ىنابهج هرگنک
ش ی .ىراصنا مظعا خ
0 _______________. (
1021 ق لوصلأا دئاری.)
، مهن چ ،
،مق .یملاسلاا رکفلا علجم
0 . ای رقاب ،ىناور (
2550 م .) ی ةثلاثلا ةقلحلا ی
ىناثلا اهبولسا ،لوا چ ،
نارهت .ملق ،
6 . سح نب مظاک دلحم ،ىناسارخ دنوخآ ی
ن ( 1051 ق .) افک ی لوصلأا ة
، لوا چ ، مبق ، بسسؤم ۀ
لآ بلا ی ت )ع(
.
0 . لآ ،ینارحب ( میهاربا نب دلحا نب فسوی ،روفصع
1050 قئادحلا .)ق
رراینلا یی ی مایکحا
رتعلا رلاطلا ۀزوبح نیبسردم ۀبعماج هبب هتبسباو یملاسا تاراشتنا رتفد :مق ،لوا چ ،
.مق ۀیللع 1 . راخب ی
، ن جاجح نب ملسم ی
روباش ( ی 1921 ق .) ح لا ماجلا ی
ح
، لوبناتسا : ۀرماعلا هعابطلاراد .
1 . تلعن ،ىرئازج للهادبع نب للها
( 1051 ق .) ی رارسلأا فشک ی
رای بتسلاا حرش لوا چ ،
، بق م :
اتکلاراد ۀسسؤم .
15 . عالسا ،ىرهوج ی
دالح نب ا (
1015 ق حاح لا.) - برعلا حاحص و ةغللا جات یی
ب ،ة بی تور :
لاللل ملعلا راد یی
ن ، 6 .دلج
11 . س ،ىرئاح ی
ابطابط دلحم نب ىلع د ی
ى ( 1011 ق .) ر ی یئاسملا ضا ،
چ لوا ، مبق : بسسؤم ۀ
لآ بلا ی ت )ع(
.
12 . ببسح ی دوببلحم ،ىدورهاببش ىن (
1910 .) ییی راییکیلأا جئاییتن ی
لأا لوییص
، چ لوا ، مببق
، لآ
یضترم )ع(
.
