ﯽﺸﻫوﮋﭘ ﻞﯿﺻا ﻪﻟﺎﻘﻣ
ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ
سﺮﺘﺳا ﻪﺑ
هﻮﯿﺷ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ
- يرﺎﺘﻓر ﺮﺑ
ﻢﺋﻼﻋ ﯽﮔدﺮﺴﻓا
و باﺮﻄﺿا رد
نارﺎﻤﯿﺑ ﻼﺘﺒﻣ
ﻪﺑ عﺮﺻ و
نﺮﮕﯿﻣ
يدﺎﺑآزوﺮﯿﻓ ﯽﻧﺎﻘﻫد ﺪﻤﺤﻣ ،1
ﯽﺌﺸﻨﻣ ﺎﺿﺮﻣﻼﻏ ﺞﯿﺳ يﺎﻧاد اﺮﻫز ،2
ﻒﯾﺮﺷ ﺎﺿﺮﻣﻼﻏ ،3 4هداز
هﺪﯿﮑﭼ
ﻪﻨﯿﻣز فﺪﻫ و يرﺎﻤﯿﺑ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ : ﻣﺰﻣ يﺎﻫ
ﻦ
، ﻪﺑ ناور تﻻﻼﺘﺧا ﻪﺑ ﻼﺘﺑا ﺮﻄﺧ ضﺮﻌﻣ رد يﺮﯿﮕﻤﺸﭼ رﻮﻃ ﺑ ﯽﮑﺷﺰﭘ
ﻪ هﮋﯾو
ﺪﻧراد راﺮﻗ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا .
ﺶﻫوﮋﭘ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا ﺮﮕﻧﺎﯿﺑ ،ﺎﻫ
ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ
- باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺑ يرﺎﺘﻓر
ﺖﺳا . ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ فﺪﻫ ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ -
يرﺎﺘﻓر عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺑ
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا نﺮﮕﯿﻣ و .
شور ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد: ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻤﯿﻧ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽﯾﺎﻣزآرﺎﮐ ﯽﺑﺮﺠﺗ
، بﺎﺼﻋا و ﺰﻐﻣ ﮏﯿﻨﯿﻠﮐ ﻪﺑ ﻦﯿﻌﺟاﺮﻣ ﻦﯿﺑ زا
، 21 و عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ رﺎﻤﯿﺑ 19
ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﻪﺒﺣﺎﺼﻣ سﺎﺳاﺮﺑ ﻪﮐ نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ رﺎﻤﯿﺑ ﮏﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ و
، و ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺎﺗ ﻒﯿﻔﺧ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺺﯿﺨﺸﺗ
ﺮﺸﺘﻨﻣ باﺮﻄﺿا ﺪﺷ هداد ﺎﻬﻧآ ياﺮﺑ
ﻪﺑ ، ﻪﻧﻮﻤﻧ شور و ﺪﻧﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا سﺮﺘﺳد رد يﺮﯿﮔ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﻧﺎﻣرد هوﺮﮔ ود رد .
هوﺮﮔ ﺮﻫ
، ﻪﺑ رﻮﻃ
ﻪﺑ و ﺪﻧدﺮﮐ ﺖﻓﺎﯾرد ار سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شور ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا يدﻮﺒﻬﺑ ناﺰﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رﻮﻈﻨﻣ
، داﺮﻓا ياﺮﺑ ﺮﮔ ﺮﻫ هو
، و ﻞﺒﻗ
ﯽﻧﺎﻣرد تﻼﺧاﺪﻣ مﺎﺠﻧا زا ﺲﭘ
، ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﮏﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻞﯿﻤﮑﺗ
ﺪﺷ . هداد مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺎﻫ راﺰﻓا
)SPSS
ﺶﯾاﺮﯾو 15 ( و ﺎﺑ
ﮏﻤﮐ نﻮﻣزآ ﯽﺗ يرﺎﻣآ يﺎﻫ ﻞﻘﺘﺴﻣ و ﯽﺟوز
، ﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ رد يراد
05 / 0
P<
ﺪﻧﺪﺷ ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ .
ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺎﻫ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد:
، ﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ه
- يرﺎﺘﻓر
، ﻢﺋﻼﻋ ﺮﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا نﺮﮕﯿﻣ و عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
ﻪﺑ ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ ﺆﻣ يراد
ّﺛ ﺶﯿﭘ تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﺑ و ﺪﺷ ﻊﻗاو ﺮ ﺲﭘ و نﻮﻣزآ
نﻮﻣزآ
، ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ راد
ﺖﺷاد دﻮﺟو ي )
001 /0
<
(P
؛ هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ ﯽﻟو
نﺎﻣرد ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا ﺮﻈﻧ زا
، ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو يراد
.
ﻪﺠﯿﺘﻧ يﺮﯿﮔ ﺮﺑ: ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا
، سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شور
، ﻣ نﺮﮕﯿﻣ و عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺑ ﺆّﺛ
ﺖﺳا ﺮ
يرﺎﻤﯿﺑ عﻮﻧ و ﺐﺼﻋ
،ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﺮﺑ ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا نﺎﻣرد
، ﺗﺄ دراﺪﻧ يﺮﯿﺛ . ﯽﻣ شور ﻦﯾا وراد رﺎﻨﮐ رد ﺪﻧاﻮﺗ
ﯽﻧﺎﻣرد
، ﺑﻪ ﻪﺑ ﯽﺒﯿﮐﺮﺗ ترﻮﺻ دور رﺎﮐ
.
هژاو يﺪﯿﻠﮐ يﺎﻫ عﺮﺻ:
؛ ﻣﯿ نﺮﮕ ؛ ﮔدﺮﺴﻓا ﯽ
؛ باﺮﻄﺿا
؛ ﺪﻣ ﯾﺮ ﯾ ﺖ ﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﯿ
هﻮ ﺘﺧﺎﻨﺷ ﯽ - يرﺎﺘﻓر
ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﻤﻠﻋ ﻪﻠﺠﻣ .
1393
؛ 21 ) 4 :(
407 - 415 .
ﺖﻓﺎﯾرد : 14 / 05 / 1393 شﺮﯾﺬﭘ : 13 / 10 / 1393
* نﺮﮕﯿﻣ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽﯾﺎﻣزآرﺎﮐ ﺖﺒﺛ ﺪﮐ :
IRCT201301144607N2
عﺮﺻ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽﯾﺎﻣزآرﺎﮐ ﺖﺒﺛ ﺪﮐ* :
IRCT201311224607N3
؛ناﺮﯾا ،ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ ،ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﯽﮑﺷﺰﭘ هﺪﮑﺸﻧاد ،يژﻮﻟورﻮﻧ هوﺮﮔ ،رﺎﯾدﺎﺘﺳا١
،نﺎﻬﻔﺻا ﯽﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﯽﻣﻮﻤﻋ ﯽﺳﺎﻨﺸﻧاور هوﺮﮔ ،رﺎﯾدﺎﺘﺳا ؛لوﺆﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ٢
،نﺎﮕﺳارﻮﺧ ﺪﺣاو
؛ناﺮﯾا ،نﺎﻬﻔﺻا
سردآ : نﺎﻬﻔﺻا - آ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﻣﻼﺳا داز - نﺎﮕﺳارﻮﺧ ﺪﺣاو -
ﯽﺳﺎﻨﺸﻧاور هوﺮﮔ
ﻦﻔﻠﺗ : 09133170300
ﯽﮑﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﺖﺴﭘ :
smanshaee@yahoo.com :
،نﺎﻬﻔﺻا ﯽﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﯽﻣﻮﻤﻋ ﯽﺳﺎﻨﺸﻧاور ياﺮﺘﮐد يﻮﺠﺸﻧاد٣
،نﺎﮕﺳارﻮﺧ ﺪﺣاو ناﺮﯾا ،نﺎﻬﻔﺻا
؛
ﻪﻣﺪﻘﻣ
عﺮﺻ
، زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ ﮏﯾ زوﺮﺑ
ﻢﺋﻼﻋ يﺮﺳ ﺐﺼﻋ
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ
ﻪﯿﻠﺨﺗ ﺮﺛا رد نورﻮﻧ ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﮐ يﺰﻐﻣ يﺎﻫ زوﺮﺑ
دﻮﻋ ﯽﻟو ﯽﻧﺎﻬﮔﺎﻧ عﺮﺻ تﻼﻤﺣ ﯽﻣ ﺮﻫﺎﻈﺗ هﺪﻨﻨﮐ
ﺪﺑﺎﯾ . ﻦﯾا
يرﺎﻤﯿﺑ
،
ّﮐﺬﻣ ﺲﻨﺟ رد ﻊﯾﺎﺷ ﺮ
ﻊﯾﺎﺷ و ﺖﺳا ﺮﺗ زوﺮﺑ ﻦﺳ ﻦﯾﺮﺗ
نآ
، ﺮﯾز 10 نآ زوﺮﺑ رد و ﺖﺳا ﯽﮕﻟﺎﺳ
، ﻢﻫ ﯿﺘﻧژ ﻞﻣاﻮﻋ و ﯽﮑ
ﺪﻧراد ﺖﻟﺎﺧد ﯽﻄﯿﺤﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻢﻫ .
نآ ﯽﮑﯿﺘﻧژ عﻮﻧ
، زا
ﺶﯿﭘ ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ يﺮﺘﻬﺑ ﯽﻬﮔآ )1
.(
مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ هﺪﺷ
ﻧآ ﺮﮕﻧﺎﯿﺑ عﺮﺻ ﻪﮐ ﺖﺴ
، ﻪﺑ ناﺰﯿﻣ 6/
11 تﻼﮑﺸﻣ ﺎﺑ ﺪﺻرد
ﯽﻧاور
، 6 / 56 مﺮﺷ سﺎﺴﺣا ﺎﺑ ﺪﺻرد ،
سﺮﺗ ، ﻪﺑ دﺎﻤﺘﻋا و ﯽﻧاﺮﮕﻧ
و ﻦﯿﯾﺎﭘ ﺲﻔﻧ 6/
26 ﺮﺑ سﺎﺴﺣا ﺎﺑ ﺪﺻرد ﺐﺴﭼ
ندرﻮﺧ عﺎﻤﺘﺟا رد
دراد طﺎﺒﺗرا )2
.(
عﺮﺻ رد ﯽﻧاور تﻻﻼﺘﺧا ﯽﻠﮐ عﻮﯿﺷ
، 50 - 60
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﮐذ ﺪﺻرد .
ناور تﻻﻼﺘﺧا ﻦﯿﺑ زا ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﯽﮑﺷﺰﭘ
عﺮﺻ
،
ﺟﻮﺗ ﺮﺜﮐاﺪﺣ ﺮﮕﯾد تﻻﻼﺘﺧا و ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻪﺑ ﻪ
هدﻮﺑ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﺮﺘﻤﮐ ﺪﻧا
)3 .(
تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽﺧﺮﺑ و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ،
ﯽﺧﺮﺑ ﯾﺎﺷ ار ﯽﺑاﺮﻄﺿا لﻼﺘﺧا ﺮﮕﯾد ﻊ
شراﺰﮔ لﻼﺘﺧا ﻦﯾﺮﺗ
هدﺮﮐ ﺪﻧا . ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ عﺮﺻ
، ﺗﺄ يﺎﺟ ﺮﺑ ﯽﻘﯿﻤﻋ تاﺮﯿﺛ
ﯽﻣ
ُا ﻪﺑ و دراﺬﮔ
ّﺰﻨﺗ و ﻪﻧازور دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺖﻓ
ﯿﻔﯿﮐ ل رﺎﻤﯿﺑ ﯽﮔﺪﻧز ﺖ ،
جاودزا ناﺰﯿﻣ ﺶﻫﺎﮐ
، ﻻﺎﺑ ﺮﯿﻣ و گﺮﻣ و يرﺎﮑﯿﺑ خﺮﻧ ﺶﯾاﺰﻓا
ﯽﻣ ﺮﺠﻨﻣ دﻮﺷ
. سﺮﺘﺳا ﯽﻧاور يﺎﻫ -
ﻪﺑ ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا ﯽﮔدﺮﺴﻓا هﮋﯾو
،
اﺰﻓا ﻞﻣاﻮﻋ زا ﺶﯾ
ﺖﺳا نارﺎﻤﯿﺑ ﻦﯾا رد ﯽﺸﮐدﻮﺧ ﺮﻄﺧ هﺪﻨﻫد .
عﺮﺻ ﺮﯾز يﺎﻫروﺎﺑ دﺎﺠﯾا ﺎﺑ ، ﺪﻣآرﺎﮐﺎﻧ ﯽﯾﺎﻨﺑ
، ترﺎﻬﻣ يﺎﻫ
ار ﻦﻣﺰﻣ يرﺎﻤﯿﺑ ﮏﯾ تﻼﮑﺸﻣ ﺎﺑ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ و يرﺎﮔزﺎﺳ ﺗ ﺖﺤﺗ ﺄ ﯽﻣ راﺮﻗ ﺮﯿﺛ ﺪﻫد
. نارﺎﻤﯿﺑ ﻦﯾا يﺎﻫروﺎﺑ
، ﮏﯾ ﺪﯾﺎﻘﻋ ﺎﺑ
ﻪﺑ و دراد توﺎﻔﺗ يدﺎﻋ دﺮﻓ عﺮﺻ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﯽﻔﻨﻣ برﺎﺠﺗ ﻪﻠﯿﺳو
ﺗ ﯽﻣ ﺖﯾﻮﻘ ﻦﻣﺰﻣ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ ﻪﺑ و دﻮﺷ
ﯽﻣ ﺪﻣﺎﺠﻧا . ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ لﺪﻣ رد ،
ّﺮﺤﻣ هدﺮﺴﻓا ﻖﻠﺧ ك
،
ﺮﭘ و ﯽﻔﻨﻣ يﺎﻫداﺪﯾور ﺖﺳا ﯽﮔﺪﻧز سﺮﺘﺳا
. يﺎﻫداﺪﯾور
ﺮﭘ سﺮﺘﺳا
، ار عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ﯽﮔﺪﻧز هﺪﻤﻋ ﺶﺨﺑ
ﯽﻣ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﺪﻨﻫد
. عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺑا ﺮﯿﮔرد و نآ نﺎﻣرد ،
ندﻮﺑ
ﯽﮕﺸﯿﻤﻫ ﺐﺼﻋ لﻼﺘﺧا ﮏﯾ ﺎﺑ
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ، سﺮﺘﺳا زا ﯽﻔﯿﻃ دراد ﯽﭘ رد رﺎﻤﯿﺑ ياﺮﺑ
. دراﻮﻣ زا يرﺎﯿﺴﺑ رد
، ﻼﺘﺒﻣ داﺮﻓا
، رد
تﻼﻤﺣ ﻦﯿﺑ ﻪﻠﺻﺎﻓ
، ﺪﻧراد ار ﯽﻌﯿﺒﻃ ﯽﮔﺪﻧز ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ .
ﺎﻣا
طﻮﺑﺮﻣ تﻼﮑﺸﻣ نﺎﻣرد ﯽﺒﻧﺎﺟ رﺎﺛآ ﻪﺑ
و سﺮﺗ زا زا ﺖﺳد نداد
ﺮﺑ و لﺮﺘﻨﮐ ﺐﺴﭼ
ﺖﺳردﺎﻧ ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا يﺎﻫ
،
ﯾدوﺪﺤﻣ ﺖ يﺎﻫ
ﻋﺎﻤﺘﺟا ﯽﻣ دﺎﺠﯾا نﺎﯾﻼﺘﺒﻣ ياﺮﺑ ﯽﻌﯿﺳو ﯽ ﺪﻨﮐ
.
ﯿﻫﺎﻣ ﺖ
ﺮﯿﻏ ﻞﺑﺎﻗ ﺶﯿﭘ تﻼﻤﺣ ﯽﻨﯿﺑ
، ار عﺮﺻ ﻪﺑ نﺎﯾﻼﺘﺒﻣ ﺐﻠﻏا
ﺎﺑ
ﺖﯿﻌﻗﻮﻣ مﺎﮐﺎﻧ و سﺮﺘﺳا ﺮﭘ يﺎﻫ هﺪﻨﻨﮐ
ﻞﺜﻣ يا : تﻼﮑﺸﻣ
ﻦﯿﺑ ﻂﺑاور و ماﺪﺨﺘﺳا و رﺎﮐ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻒﯿﻌﺿ يدﺮﻓ
، ﻪﺟاﻮﻣ
ﯽﻣ ﺪﻨﮐ . دردﺮﺳ
، ﻪﺑ يزوﺮﻣا ﺮﺸﺑ ﻊﯾﺎﺷ تﺎﯾﺎﮑﺷ زا ﯽﮑﯾ ترﻮﺻ
هﺪﻣآرد ﺖﺳا
؛ نﺎﯿﻣ ﻦﯾا زا
، رد و دردﺮﺳ عﻮﻧ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ نﺮﮕﯿﻣ
دوﺪﺣ 12 - 15 ﺖﺳا هدﺮﮐ دﻮﺧ ﺮﯿﮔرد ار نﺎﻬﺟ مدﺮﻣ ﺪﺻرد )1
( .
ﺎﺗ ﺪﻨﭼﺮﻫ
ّﻠﻋ نﻮﻨﮐ ﺖﺳا هﺪﺸﻧ ﻦﺷور نﺮﮕﯿﻣ ﻪﯿﻟوا ﺖ
ﯽﻟو ،
ﺖﺛارو ﺶﻘﻧ لﺎﻤﺘﺣا
، ﯽﺘﯿﺼﺨﺷ ﭗﯿﺗ ،
مﺎﯿﭘ رد لﻼﺘﺧا نﺎﺳر
يﺎﻫ
ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و
ﯽﺘﺧﺎﻨﺸﻧاور ﻞﻣاﻮﻋ ،
ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ و
حﺮﻄﻣ ﯽﻄﯿﺤﻣ
هﺪﺷ ا ﻢﻫ و ﺪﻧ ﻞﻣﺎﻋ ﻪﻤﻫ نﺎﯿﻣ ﻞﻣﺎﻌﺗ نﻮﻨﮐا
دﺎﯾ يﺎﻫ ار هﺪﺷ
ﯽﻣ نﺮﮕﯿﻣ ﻞﻣﺎﻋ ﺪﻨﻧاد
. ياﺮﺑ نﺮﮕﯿﻣ ﺲﻧﺎﮐﺮﻓ ﻪﮐ يدراﻮﻣ رد
ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا هﺎﻣ ﺪﻨﭼ ﺪﺑﺎﯾ
، ﯽﺸﻨﺗ دردﺮﺳ ﺎﺑ نﺮﮕﯿﻣ ﻪﮑﻨﯾا لﺎﻤﺘﺣا
ﯽﮔدﺮﺴﻓا و -
ﺪﺷﺎﺑ هاﺮﻤﻫ باﺮﻄﺿا
، دراد دﻮﺟو .
نﺎﻣرد ﻪﺘﺳد ود
ﻪﺑ نﺮﮕﯿﻣ ياﺮﺑ ﯽﻣ هدﺮﺑ رﺎﮐ
ﻞﻣﺎﺷ ﻪﮐ دﻮﺷ :
نﺎﻣرد و ﯽﯾوراد
ﺖﺳا ﯽﯾوراد ﺮﯿﻏ نﺎﻣرد .
ﯽﯾوراد نﺎﻣرد ﺮﺛا فﺪﻫ ﺎﺑ ،
ﺮﺑ يراﺬﮔ
ﺐﯿﺳآ ﻪﺑ نﺮﮕﯿﻣ دﻮﺧ ﯽﺳﺎﻨﺷ ﯽﻣ هدﺮﺑ رﺎﮐ
عاﻮﻧا ﻞﻣﺎﺷ و دﻮﺷ
ﺖﺴﯿﻧﻮﮔآ زا ﯽﻧﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﺖﺳا ﻦﯿﻧﻮﺗوﺮﺳ هﺪﻧﺮﯿﮔ يﺎﻫ
.
ﺶﻫوﮋﭘ
ﺪﻌﺘﻣ يﺎﻫ يد
، تﻻﻼﺘﺧا ﺎﺑ دردﺮﺳ ﻪﻄﺑار ﻪﺑ
ناور ﺑ ﯽﮑﺷﺰﭘ ﻪ
هدﺮﮐ هرﺎﺷا ﯽﮔدﺮﺴﻓا و باﺮﻄﺿا هﮋﯾو ﺪﻧا
.
ﻪﺑ ﻞﯿﻟد ﺎﻧ تاﺮﺛا ناور ﯽﮔﺪﻧز ﺮﺑ دردﺮﺳ ﻪﺘﺳاﻮﺧ و رﺎﻤﯿﺑ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ
هار رد سﺮﺘﺳا ﺶﻘﻧ ﺎﻫدردﺮﺳ ﺪﯾﺪﺸﺗ و يزاﺪﻧا
)4 (
، ﺮﺧاوا زا
ﻪﻫد 1970
، نﺎﻣرد رد ﯽﺘﺧﺎﻨﺸﻧاور يﺎﻫ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ دردﺮﺳ
ﺖﻓﺮﮔ )5 ( . نﺎﻣرد زا ﯽﯾوراد ﺮﯿﻏ يﺎﻫ
ﯽﻧﻼﻀﻋ ﺶﻣارآ ،
،
زﺎﺑ مﺰﯿﺗﻮﻨﭙﯿﻫ و ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يزﺎﺳ
، شور ﯾﺎﻫ ﯽﻣ ﯽ رد ﻪﮐ ﺪﻨﺷﺎﺑ
ﻪﺑ ﺮﺘﺸﯿﺑ نﺮﮕﯿﻣ نﺎﻣرد ﯽﻣ رﺎﮐ
ﺪﻧور )6 (.
زا يراددﻮﺧ
ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﺎﻬﻧآ ﺺﻗﺎﻧ مﺎﺠﻧا ﺎﯾ ﯽﺼﺨﺷ يﺎﻫ
، ﯽﻔﻃﺎﻋ ﯽﮔﺪﻧز ﺮﺑ
ﺗ دﺮﻓ ﺄ ﯽﻣ ﺮﯿﺛ ﺪﻧراﺬﮔ . ﯽﺑ سﺎﺴﺣا ﺎﻧ و ﯽﺘﯾﺎﻔﮐ
لﺮﺘﻨﮐ رد يﺪﻣآرﺎﮐ
درد دﻮﺧ سﺎﺴﺣا ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ، يﺎﻫﺎﻄﺧ دﺎﺠﯾا و يﺪﻣآرﺎﮐ
ﯽﻣ دﺮﻓ رد ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﺪﻣﺎﺠﻧا
؛ ﺮﮕﯾد يﻮﺳ زا ﺎﻫروﺎﺑ ،
و
ﻢﺸﭼ ﺖﺷاد درد هرﺎﺑرد ﺖﺳردﺎﻧ يﺎﻫ ﻖﻠﺧ دﺎﺠﯾا ﻪﻨﯿﻣز ،
ار ﯽﻔﻨﻣ
ﯽﻣ ﻢﻫاﺮﻓ دﺮﻓ رد دﻮﺧ ﻪﺑ ﯽﻫﺎﮔ و ﺪﻨﮐ
ّﻠﮐ هراﺪﻨﭘ تﺰﻋ و ﯽ ﺲﻔﻧ
ﯽﻣ ﺐﯿﺳآ يو ﺪﻧز
)7 ، 8 .(
Hammond )
9(
، Drumond )
10 ( و ﺞﯿﺳ يﺎﻧاد )
11 (
،
شور ﯽﻧﻼﻀﻋ ﺶﻣارآ يﺎﻫ ،
ساﻮﺣ و ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يزﺎﺳزﺎﺑ ار ﯽﺗﺮﭘ
ﻧاواﺮﻓ ﺶﻫﺎﮐ رد نﺮﮕﯿﻣ ﯽ
و Holroyed و
Penzien )
12 (
،
رد ار ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يزﺎﺳزﺎﺑ
ﯿﻔﯿﮐ و ناور ﺖﻣﻼﺳ دﻮﺒﻬﺑ ﯽﮔﺪﻧز ﺖ
نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
،
ﯿﻘﻓﻮﻣ ﺎﺑ ﻪﺑ ﺖ دﺮﺑ رﺎﮐ ه ا ﺪﻧ .
ﯽﺳرﺮﺑ يﺎﻫ French نارﺎﮑﻤﻫ و
) 13 ( ﻪﮐ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ
ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ ﻪﺑ رﺎﻤﯿﺑ روﺎﺑ ﻞﻤﺤﺗ
يو ﻧﺎﻤﺴﺟ درد زا ﯽ
نآ لﺮﺘﻨﮐ ﺎﯾ
،
ﻧاﻮﺗﺎﻧ ناﺰﯿﻣ ﺶﯿﭘ ار يرﺎﻤﯿﺑ زا ﯽ
ﯽﻣ ﯽﻨﯿﺑ ﺪﻨﮐ و سﺎﺴﺣا مواﺪﺗ
ﯽﻔﻨﻣ ﻖﻠﺧ تﻻﺎﺣ راﺮﻘﺳا و ﯽﻤﺴﺟ يرﺎﻤﯿﺑ ﺮﺑاﺮﺑ رد ﯽﮔﺪﻧﺎﻣرد ﯽﻣ ﻢﻫاﺮﻓ ار ﯽﮔدﺮﺴﻓا و ﺪﻨﮐ
. نﺎﻣرد هﻮﯿﺷ رد ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﯾﺎﻫ
نﺎﻣرد
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ - يرﺎﺘﻓر
، ﻪﮑﻨﯾا دﻮﺟو ﺎﺑ ﻪﮐ دراد دﻮﺟو روﺎﺑ ﻦﯾا
ﯽﻤﻧ ﺪﻫد ﺮﯿﯿﻐﺗ ار رﺎﻤﯿﺑ ﯽﮔﺪﻧز ﻂﯾاﺮﺷ ﺪﻧاﻮﺗ
، ﺷ ﯽﻟو ﺪﻧاﻮﺘﺑ ﺪﯾﺎ
سﺮﺘﺳا و ﯽﮔﺪﻧز يﺎﻫداﺪﯾور هرﺎﺑرد رﺎﻤﯿﺑ شﺮﮕﻧ زا ﯽﺷﺎﻧ يﺎﻫ
ﺪﻫد ﺮﯿﯿﻐﺗ ار نآ
؛ ﯽﻣ ﮏﻤﮐ رﺎﻤﯿﺑ ﻪﺑ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ رد ﺎﺗ ﺪﻨﮐ
نﺎﻣرآ يﺎﻫرﺎﯿﻌﻣ اﺮﮔ
ﺎﯾ هﻮﯿﺷ و ﻪﻧ ﺎﻫداﺪﯾور ﺎﺑ دﻮﺧ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ يﺎﻫ
،
ﺪﻨﮐ يﺮﮕﻧزﺎﺑ
؛ هار و ﺪﻨﮐ دﺎﻘﺘﻧا دﻮﺧ زا ﺮﺘﻤﮐ ﻞﺣ
هزﺎﺗ يﺎﻫ يا
ﺪﺑﺎﯿﺑ دﻮﺧ تﻼﮑﺸﻣ ياﺮﺑ ﻫ ؛
ﻤ هﻮﯿﺷ ﻦﯾا رد ﻦﯿﻨﭽ
، و ﺎﻫروﺎﺑ
ﻢﺸﭼ ﺖﺷاد درد لﺮﺘﻨﮐ نﺎﮑﻣا هرﺎﺑرد رﺎﻤﯿﺑ يﺎﻫ
، ﺚﺤﺑ ﻪﺑ
ﯽﻣ ﻪﺘﺷاﺬﮔ ترﺎﻬﻣ ﻦﺘﺧﻮﻣآ ﺎﺑ و دﻮﺷ
لﺮﺘﻨﮐ ﻪﻨﯿﻣز رد ﯽﯾﺎﻫ
سﺮﺘﺳا
، ﻣ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ ﺆّﺛ
رازآ ﻂﯾاﺮﺷ ﺎﺑ ﺮ و يرﺎﻤﯿﺑ هﺪﻨﻫد
ﺖﯿﻌﻗﻮﻣ ﻞﮑﺸﻣ يﺎﻫ ﻦﯾﺮﻓآ
دﻮﺧ ﺲﺣ ﺖﯾﻮﻘﺗ ﻪﺑ ، رﺎﻤﯿﺑ يﺪﻣآرﺎﮐ
ﯽﻣ ﯽﻣ هار ﻦﯾا زا و دزادﺮﭘ ﺪﺷﻮﮐ
ﺎﺗ ﯽﻧاﻮﺗﺎﻧ سﺎﺴﺣا وا
ﺶﻫﺎﮐ ار
ﺪﯾﺎﻤﻧ ﮏﻤﮐ ﯽﻔﻨﻣ ﻖﻠﺧ دﻮﺒﻬﺑ ﻪﺑ و هداد )
14 .(
نﺎﻣرد نﺎﯿﻣ زا ﻣ يﺎﻫ
ﺆّﺛ زا ﯽﺷﺎﻧ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺑ ﺮ
يرﺎﻤﯿﺑ ﯽﻤﺴﺟ يﺎﻫ ،
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ -
شور ﺐﯿﮐﺮﺗ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ يرﺎﺘﻓر ﻞﺜﻣ باﺮﻄﺿا ﺶﻫﺎﮐ يﺎﻫ
: ﯽﻧﻼﻀﻋ ﯽﮔﺪﯿﻣرآ
، ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يزﺎﺳزﺎﺑ ،
ﻣ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ شزﻮﻣآ ﺆّﺛ
ﺮ ،
ﻢﺸﺧ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و يﺮﮔزاﺮﺑا شزﻮﻣآ
، ﻪﺘﺴﻧاﻮﺗ ﺖﺳا رد ﺖﯿﻘﻓﻮﻣ ﺎﺑ
ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻤﺴﺟ و ﯽﻧﺎﺠﯿﻫ تﻼﮑﺸﻣ نﺎﻣرد :
و باﺮﻄﺿا
ﯽﮔدﺮﺴﻓا ،
ﯽﺑ ﯽﺑاﻮﺧ
، ﺖﺑﺎﯾد
، ﻻﺎﺑ نﻮﺧرﺎﺸﻓ
، ﯽﺒﻠﻗ يرﺎﻤﯿﺑ ،
ﺖﯾﺮﺗرآ ، نﺎﻃﺮﺳ و زﺪﯾا
، ﻪﺑ دﻮﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ رﺎﮐ .
ﻪﺑ ﯽﺘﻗو شور ﻦﯾا
دﻮﺷ راﺰﮔﺮﺑ ﯽﻫوﺮﮔ ﻞﮑﺷ
، و ﺮﻈﻧ زا ﻪﺑ ﻪﻨﯾﺰﻫ و ﺖﻗ ﻪﻓﺮﺻ
ﺮﺗ
ﺖﺳا ) 15 .(
هوﺮﮔ ﻣرد راوﺪﯿﻣا ﺮﺼﻨﻋ هدزﺎﯾ ﻞﻣﺎﺷ ﯽﻧﺎ ندﺮﮐ
،
ﯽﻧﺎﮕﻤﻫ ﯽﻧﺎﺴﻧا برﺎﺠﺗ ندﻮﺑ ،
ﻢﻫاﺮﻓ تﺎﻋﻼﻃا ندﺮﮐ ،
عﻮﻧ ﯽﺘﺳود ، رﺎﺘﻓر حﻼﺻا ،
ﮏﯿﻨﮑﺗ دﺎﺠﯾا ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا يﺎﻫ
نﺪﺷ ،
يﺪﯿﻠﻘﺗ رﺎﺘﻓر ،
ﻦﯿﺑ يﺮﯿﮔدﺎﯾ يدﺮﻓ
، هوﺮﮔ مﺎﺠﺴﻧا و
ﻪﯿﻠﺨﺗ
ﯽﻧﺎﺠﯿﻫ ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ ) 16 (.
ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شور ﻪﮑﻨﯾا
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ -
يرﺎﺘﻓر
، و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻢﺋﻼﻋ ﺶﻫﺎﮐ رد ﻣ باﺮﻄﺿا
ﺆّﺛ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﺮ
ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺰﯿﻧ و ﺖﺳا هﺪﺷ
؛ﺪﺷ روﺮﻣ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
يرﺎﻤﯿﺑ ﻞﺜﻣ ﯽﻧﺎﻤﺴﺟ يﺎﻫ :
عﺮﺻ و دردﺮﺳ
، ﻪﺑ ﺗ ﺮﻃﺎﺧ ﺄ ﻪﮐ يﺮﯿﺛ
ﺪﻧراد نارﺎﻤﯿﺑ ﻦﯾا ﯽﮔﺪﻧز ﺖﯿﻔﯿﮐ ﺮﺑ
، و باﺮﻄﺿا دﺎﺠﯾا ﻪﻨﯿﻣز
ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﯽﻣ ﻢﻫاﺮﻓ ار
ﺪﻨﻨﮐ . ﺪﺷ ﯽﻌﺳ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد ﻪﮐ
رد
لوا ﻪﻠﺣﺮﻣ
، ﺗﺄ و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻢﺋﻼﻋ ﺶﻫﺎﮐ رد شور ﻦﯾا ﺮﯿﺛ
ﻪﺑ عﺮﺻ و نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا ﺟ رﻮﻃ
درﻮﻣ ﻪﻧﺎﮔاﺪ
ﻪﮑﻨﯾا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ،مود ﻪﻠﺣﺮﻣ رد و دﺮﯿﮔ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ ود ﺮﻫ
نﺮﮕﯿﻣ و عﺮﺻ يرﺎﻤﯿﺑ
، سﺎﺳا ﺐﺼﻋ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ
، ﺳ ﻦﯾا ﻪﺑ ﺆ
لا
ﺳﺎﭘ دﻮﺷ هداد ﺦ ﺎﯾآ ﻪﮐ
ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا شور ﻦﯾا
، ﺗ ﺖﺤﺗ ﺄ يرﺎﻤﯿﺑ ﺮﯿﺛ
ﺐﺼﻋ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﻪﻨﯿﻣز ﯽﻣ راﺮﻗ يا دﺮﯿﮔ
ﺖﺒﺜﻣ ترﻮﺻ رد و ندﻮﺑ
ﺦﺳﺎﭘ
، يرﺎﻤﯿﺑ ماﺪﮐ رد ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا
ﺖﺳا ﺮﺘﺸﯿﺑ نآ
؟ ﻦﯾا ﻪﺑ
رﻮﻈﻨﻣ
، ﻦﯾا ياﺮﺟا زا ﺪﻌﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا و باﺮﻄﺿا ﺶﺠﻨﺳ ﺞﯾﺎﺘﻧ
شور
، ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ درﻮﻣ .
شور ﻖﯿﻘﺤﺗ
ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا ﺎﻣزآرﺎﮐ عﻮﻧ زا
ﯾ ﻪﻤﯿﻧ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽ ﺎﺑ ﯽﺑﺮﺠﺗ
ﺶﯿﭘ ﺲﭘ و نﻮﻣزآ نﻮﻣزآ
ﺖﺳا ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ود رد ﻪﮐ
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ و ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ دردﺮﺳ .
يرﺎﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ
،
ﻪﻌﺟاﺮﻣ نارﺎﻤﯿﺑ مﺎﻣا نﺎﺘﺳرﺎﻤﯿﺑ ﯽﺼﺼﺨﺗ ﮏﯿﻨﯿﻠﮐ ﻪﺑ هﺪﻨﻨﮐ
ﺎﺿر ) ع ( ﺑ ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ دﻮ . ،عﺮﺻ و ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ دردﺮﺳ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﻂﺳﻮﺗ
ﻐﻣ ﺺﺼﺨﺘﻣ ﺗ نارﺎﻤﯿﺑ ياﺮﺑ بﺎﺼﻋا و ﺰ
ﺄ زا ﺲﭘ و ﺪﯾدﺮﮔ ﺪﯿﯾ
آ ن
، ناور ﺪﺷرا سﺎﻨﺷرﺎﮐ ﻂﺳﻮﺗ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﻪﺒﺣﺎﺼﻣ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽﺳﺎﻨﺷ
و ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ ﻪﯿﻠﮐ ياﺮﺑ ﺑﻪ
ﻨﻣ ﻈ رﻮ ﺺﯿﺨﺸﺗ
ﯿﻔﺧ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺸﺘﻨﻣ باﺮﻄﺿا و ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺎﺗ ﻒ
ﺎﻬﻧآ ياﺮﺑ ،
ﮏﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا و باﺮﻄﺿا نﻮﻣزآ مﺎﺠﻧا
ﺪﺷ . ﻪﺑ دورو ﻂﯾاﺮﺷ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ
، ﻌﻣ ﻦﺘﺷاد عﺮﺻ تﻼﻤﺣ و ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ دردﺮﺳ يﺎﻫرﺎﯿ
ﺪﺣ رد تﻼﯿﺼﺤﺗ ﻦﺘﺷاد و ﯽﺼﯿﺨﺸﺗ يﺎﻫرﺎﯿﻌﻣ سﺎﺳاﺮﺑ كﻼﻣ و ﯽﯾاﺪﺘﺑا جوﺮﺧ يﺎﻫ
ﻞﻣﺎﺷ : ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻣادا ﻪﺑ ﻞﯾﺎﻤﺗ مﺪﻋ
ﯿﻏ ﺎﯾ تﺎﺴﻠﺟ زا ﻪﺴﻠﺟ ود زا ﺮﺘﺸﯿﺑ رد ﺖﺒ دﻮﺑ
. ﺮﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻢﺠﺣ
ﺮﺑ لﻮﻣﺮﻓ سﺎﺳا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ دروآ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ و
يدﺎﺠﺳ ﻤﻫ و داﮋﻧ نارﺎﮑ
) 17 (
، نارﺎﻤﯿﺑ زا هوﺮﮔ ﺮﻫ ياﺮﺑ ،
20
ﻪﻧﻮﻤﻧ شور ﻪﺑ ﻪﮐ ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺮﻔﻧ سﺮﺘﺳد رد يﺮﯿﮔ
، ﻦﯿﺑ زا
ﻪﻌﺟاﺮﻣ نارﺎﻤﯿﺑ مﺎﻣا نﺎﺘﺳرﺎﻤﯿﺑ بﺎﺼﻋا و ﺰﻐﻣ ﮏﯿﻨﯿﻠﮐ ﻪﺑ هﺪﻨﻨﮐ
ﺎﺿر ) ع ( ﺪﻧﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ .
داﺪﻌﺗ ﻦﯾا زا
، ﮏﯾ هوﺮﮔ زا ﺮﻔﻧ
دردﺮﺳ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
، ﻧا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد رﻮﻀﺣ ﻪﻣادا زا داد فاﺮﺼ
.
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻢﺠﺣ ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد 19
نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ياﺮﺑ ﺮﻔﻧ
و نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ 21
عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ياﺮﺑ ﺮﻔﻧ
ﺪﺷ راﺰﮔﺮﺑ .
ﯽﺑﺎﯾزرا راﺰﺑا
، ﻪﮐ دﻮﺑ ﮏﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ
ﻪﺑ و هﺪﺷ دراﺪﻧﺎﺘﺳا ناﺮﯾا رد ﻊﯿﺳو رﻮﻃ
و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ياﺮﺑ
و ﯽﻌﯿﺒﻃ داﺮﻓا رد باﺮﻄﺿا ﻪﺑ ﯽﻧاور لﻼﺘﺧا ياراد
ﯽﻣ رﺎﮐ دور
) 18 .(
نﻮﻣزآ ود ﻦﯾا
، ﯽﻣ ﮓﻨﻫﺮﻓ زا ﻞﻘﺘﺴﻣ رﺎﺸﻗا رد ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ
ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا ﻒﻠﺘﺨﻣ
، ﺖﺳاﺮﺟا ﻞﺑﺎﻗ .
ﮏﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ
، زا
21 ﻪﻧﺎﺸﻧ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ هدﺎﻣ ﻞﺜﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
: ﯽﮔدﺮﺴﻓا سﺎﺴﺣا ،
هﺎﻨﮔ ، ﯽﻧاﻮﺗﺎﻧ و ﺖﺴﮑﺷ سﺎﺴﺣا ،
ﮏﯾﺮﺤﺗ يﺮﯾﺬﭘ ، ﯽﮕﺘﻔﺷآ
ﺖﺳد زا و باﻮﺧ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﺎﻬﺘﺷا نداد
. هﺮﻤﻧ ﻪﻨﻣاد ﺎﻫ
ﻞﻗاﺪﺣ ﻦﯿﺑ 0 - 63 دراد راﺮﻗ . ﻦﯾا ياﺮﺑ ﯽﻧورد ﯽﻧﺎﺴﻤﻫ ﺐﯾاﺮﺿ
ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ 89
/ 0 - 94 / 0 ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﺎﺑ 86
/ 0 ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ ) 19 .(
ﻞﻣﺎﺷ ﮏﺑ باﺮﻄﺿا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ 21
ﻪﻧﺎﺸﻧ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ هدﺎﻣ يﺎﻫ
ﺖﺳا باﺮﻄﺿا ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ و ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﻪﮐ
باﺮﻄﺿا ﻢﺋﻼﻋ ﯽﻧاواﺮﻓ
ﺎﯿﻘﻣ رد ار س
0 - 3 ﯽﻣ هﺮﻤﻧ ﻪﻨﻣاد و ﺪﺠﻨﺳ ﻦﯿﺑ ﺎﻫ
0 - 63 راﺮﻗ اور ياراد و دراد ﯾ
ﯽ 62 /0 ، ﯽﯾﺎﯾﺎﭘ 83 / 0 ﯽﻧورد تﺎﺒﺛ و 92
/ 0
ﺖﺳا ) 20 .(
ياﺮﺑ 40 ﺖﮐﺮﺷ نز رﺎﻤﯿﺑ ﺮﻔﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد هﺪﻨﻨﮐ
، 30 ﻪﺴﻠﺟ
2 ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شور ﻪﺘﻋﺎﺳ -
يرﺎﺘﻓر
بﺎﺘﮐ سﺎﺳاﺮﺑ Antoni
) 15 (
، ﺪﺷرا سﺎﻨﺷرﺎﮐ ﻂﺳﻮﺗ
ﻨﺸﻧاور ﺪﯾدﺮﮔ راﺰﮔﺮﺑ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﯽﺳﺎ .
شور ﻞﻣﺎﺷ تﺎﺴﻠﺟ يﺎﻫ
ﻞﺜﻣ باﺮﻄﺿا ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺒﺳ ﻪﮐ دﻮﺑ ﯽﻧﻼﻀﻋ ﯽﮔﺪﯿﻣرآ
دﺎﺸﮔ گر نﺪﺷ ﻦﯿﯾﺎﭘ و ﺎﻫ
ﯽﻣ ﺐﻠﻗ نﺎﺑﺮﺿ نﺪﻣآ دﻮﺷ
و رد
دراد راﺮﻗ ﺶﻨﺗ ﺎﺑ دﺎﻀﺗ ﺖﻟﺎﺣ )
21 .(
ﻦﺗ شزﻮﻣآ ﯽﻣارآ
، ﻪﺑ ترﻮﺻ
هﺪﻧوﺮﺸﯿﭘ ﻞﻣﺎﺷ و
: ﯽﻤﮑﺷ ﺲﻔﻨﺗ ،
ﻦﺗ شزﻮﻣآ ﺎﺑ ﯽﻣارآ
16
ﻪﭽﯿﻫﺎﻣ ، ﺑ ﻪﻠﺣﺮﻣ ﺪﻌ 8 ﻪﭽﯿﻫﺎﻣ ، مﻮﺳ ﻪﻠﺣﺮﻣ 4
ﻪﭽﯿﻫﺎﻣ ،
ﻦﺗ ﻪﻧﻼﻌﻔﻨﻣ ﯽﻣارآ ،
ﺎﻣﺮﮔ ياﺮﺑ دازدﻮﺧ شزﻮﻣآ ،
دازدﻮﺧ شزﻮﻣآ
ﺐﻠﻗ نﺎﺑﺮﺿ ياﺮﺑ ،
ﺲﻔﻨﺗ ، ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﯽﻧﺎﺸﯿﭘ و ﻢﮑﺷ
يزﺎﺳﺮﯾﻮﺼﺗ و
اﺮﺘﻧﺎﻣ ﻪﺒﻗاﺮﻣ ﻪﮐ دﻮﺑ
رد زا ﻪﻘﯿﻗد ﺖﺴﯿﺑ عﻮﻤﺠﻣ
ﻪﺴﻠﺟ ﺮﻫ ﻦﯾزﺎﻏآ ﺖﻗو
، ﻪﺑ نآ ﺖﻓﺎﯾ صﺎﺼﺘﺧا .
شزﻮﻣآ
ﻞﻣﺎﺷ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يزﺎﺳزﺎﺑ :
آ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يﺎﻫﺎﻄﺧ شزﻮﻣ ،
رﺎﮑﻓا
ﻪﺑ هﻮﯿﺷ و ﯽﻔﻨﻣ يﺎﻫروﺎﺑ و رﺎﮐدﻮﺧ ﺶﻟﺎﭼ
ﺎﻬﻧآ نﺪﯿﺸﮐ ،
شزﻮﻣآ
ترﺎﻬﻣ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ يﺎﻫ -
ﻞﺜﻣ يرﺎﺘﻓر :
ترﺎﻬﻣ ﻞﺣ يﺎﻫ
ﺴﻣ ﺄ ﻪﻟ ، ﺮﺟ رﺎﺘﻓر أ ت ﻪﻧاﺪﻨﻣ ، ﺲﻔﻧ ﻪﺑ دﺎﻤﺘﻋا ﺶﯾاﺰﻓا يﺎﻫرﺎﮑﻫار
،
و ﻪﺟﻮﺗ لﺮﺘﻨﮐ يﺎﻫدﺮﺒﻫار ﺰﯿﻧ و ﻢﺸﺧ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شزﻮﻣآ ﺎﯾ درد زا ﻪﺟﻮﺗ فاﺮﺤﻧا ﺞﻨﺸﺗ ﺎﯾ درد ﯽﻨﻌﻣ هرﺎﺑود ﺮﯿﺴﻔﺗ ،ﺞﻨﺸﺗ
،
ﺶﻟﺎﭼ ﻪﻌﺟﺎﻓ ياﺮﺑ يﺮﮑﻓ يﺎﻫ ﺎﯾ درد ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ رﺎﮑﻓا زا ﯽﯾادز
ﺞﻨﺸﺗ ) 15 ( ار ﮏﻤﮐ سﺮﺘﺳا ﺢﻄﺳ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﯽﮕﻤﻫ ﻪﮐ
ﯽﻣ ﺪﻨﮐ ، ﯽﻣ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﺑ ار ﻪﺴﻠﺟ ﺮﻫ ﺖﻗو زا ﻪﻘﯿﻗد ﻞﻬﭼ و ﺪﺷ
داد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ .
تﺎﺴﻠﺟ ﯽﻧﺎﯾﺎﭘ ﺖﻋﺎﺳ ﺰﯿﻧ
ﻒﯿﻠﮑﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﻪﺑ
ﻨﯿﻣز رد ﺖﺒﺤﺻ و ﻒﯿﻟﺎﮑﺗ مﺎﺠﻧا ﻪﻨﯿﻣز رد نارﺎﻤﯿﺑ تﻼﮑﺸﻣ ﻪ
،
ﺖﻓﺎﯾ صﺎﺼﺘﺧا .
ﻪﺑ ﺗ ﯽﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﺄ
شور ﺮﯿﺛ ﯽﻧﺎﻣرد يﺎﻫ
، نﻮﻣزآ زا
ﮏﺑ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا
، نﺎﻣرد نﺎﯾﺎﭘ رد و ﻞﺒﻗ
، ود ﺮﻫ ياﺮﺑ
ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا هوﺮﮔ .
هداد ﻊﻤﺟ زا ﺲﭘ ﺎﻫ يروآ
، مﺮﻧ رد راﺰﻓا
)SPSS ﺶﯾاﺮﯾو 15
( ﺪﺷ دراو ﯽﻔﯿﺻﻮﺗ رﺎﻣآ ﻪﺋارا ﻦﻤﺿ و
،
ﻊﯾزﻮﺗ ﺎﻬﻧآ نﻮﻣزآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ -test
ﻞﻘﺘﺴﻣ و ﯽﺟوز T
، رد
ﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ ﺎﺑ يوﺎﺴﻣ ﺎﻔﻟآ يراد
05 /0
، ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺪﺷ
.
ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺎﻫ يور ﺮﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا 19
و نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ رﺎﻤﯿﺑ 21
رﺎﻤﯿﺑ
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ .
نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ رد ﯽﻨﺳ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
ﯽﻋﺮﺻ 1/
7 8/± 34 رﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ رد و لﺎﺳ ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ نا
9 4/± 33
ﺮﺑ لﺎﺳ آ ﺪﯾدﺮﮔ درو )
05 / 0 P>
( . ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ رد 4
ﺮﻔﻧ
)1 / 21 (%
ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ رد و 5
ﺮﻔﻧ )8 / 23 (%
ﺪﻧدﻮﺑ دﺮﻣ
) 05 / 0 P>
( ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﻪﮐ ود رد ﺲﻨﺟ و ﻦﺳ ﺮﻈﻧ زا يراد
ﺪﻧدﻮﺑ نﺎﺴﻤﻫ هوﺮﮔ ود ﺮﻈﻧ ﻦﯾا زا و ﺪﯾدﺮﮕﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ هوﺮﮔ .
ﻄﺿا هﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ود باﺮ
ياﺮﺟا زا ﺲﭘ ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ نﻮﻣزآ
ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ ﮏﺑ
ﻣ نارﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا ﺮﺑ شور ﻦﯾا ﺆّﺛ
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ و ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮ
عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا تاﺮﻤﻧ زا ،
7/
19 زا ﻞﺒﻗ
ﻪﺑ ﻪﻠﺧاﺪﻣ 9/
8 تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ و ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ باﺮﻄﺿا
نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
، زا 5/
18 ﺪﻣ زا ﻞﺒﻗ ﻪﺑ ﻪﻠﺧا
1/
8 زا ﺪﻌﺑ
ﺘﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﻠﺧاﺪﻣ ﺖﺳا ﻪ
) 001 / 0 P<
.(
ﺮﺑ لوﺪﺟ سﺎﺳا 2
، ياﺮﺟا زا ﺲﭘ نﻮﻣزآ
ﮏﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا
شور ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ
، هوﺮﮔ ود ﺮﻫ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺑ
، ﻪﺑ رﻮﻃ
ﯽﻨﻌﻣ ﻣ يراد ﺆّﺛ ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮ ياﺮﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ و
عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ
، زا 7/
20 ﻞﺒﻗ ﻪﺑ ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا 1/
10
نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ رد و ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ
، زا 1/
21
ﻪﺑ ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﻞﺒﻗ 2/
7 ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ
.
ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ صﻮﺼﺧ رد ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا
شور
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ -
ﺶﻫﺎﮐ رد يرﺎﺘﻓر
ﯽﮔدﺮﺴﻓا و باﺮﻄﺿا هوﺮﮔ ود رد
ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ و عﺮﺻ
نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻦﯿﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ نﺮﮕﯿﻣ
،
ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا دراد دﻮﺟو يراد
، ﺗ ﺮﻈﻧ زا ﯽﻟو ﻦﯾا يراﺬﮔﺮﯿﺛﺄ
،شور ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ دراﺪﻧ دﻮﺟو يراد
) لوﺪﺟ 3(
.
لوﺪﺟ 1 - نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ باﺮﻄﺿا هﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ
، ﻣ و ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ود رد ﯽﻧﺮﮕﯿ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ نﺎﻣز
هوﺮﮔ ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ تاﺮﯿﯿﻐﺗ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ) (X±SD
ﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ نﻮﻣزآ يراد
ﯽﺗ جوز ﺖﺴﺗ هﺪﺷ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ
) (X±SD
ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﻞﺒﻗ
) (X±SD
1/
6 8/± 10
- 0/001* 89/±39/ 197/±71/ N=21ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ
9/
4 4/± 10 -
0/001 81/±41/ 185/±59/ N=19ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
85 /
0 *********** 0/48 0/56 ﻞﻘﺘﺴﻣT-Test نﻮﻣزآ يرادﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ
لوﺪﺟ 2 - ﺎﻘﻣ ﯾ ﻪﺴ ﻣﯿ ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ﮔدﺮﺴﻓا هﺮﻤﻧ ﯽ
ﺑ هوﺮﮔ ود رد نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ ﯿ
نارﺎﻤ ﻋﺮﺻ ﯽ ﻣ و ﯿ ﻧﺮﮕ ﯽ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ نﺎﻣز
هوﺮﮔ زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ تاﺮﯿﯿﻐﺗ
نﺎﻣرد ) (X±SD
ﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ نﻮﻣزآ يراد
ﯽﺗ جوز ﺖﺴﺗ هﺪﺷ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ
) (X±SD
اﺪﻣ زا ﻞﺒﻗ ﻪﻠﺧ
) (X±SD
3/
4 6/± 10
- 0/001 101/±45/ 207/ ± 57/ N=21ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ
8/
8 9/± 13 -
0/001 72/±36/ 211/±87/ N=19ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
13 / 0
************ 0/03 0/87 ﻞﻘﺘﺴﻣT- Testنﻮﻣزآيرادﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ
لوﺪﺟ 3 - ﻞﮐ رد نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا هﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺳﺎﯿﻘﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ نﺎﻣز
ﺮﯿﻐﺘﻣ مﺎﻧ ﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ
ﯽﺗ يراد ﺖﺴﺗ
جوز هﺪﺷ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ
) 40 ()N=
(X±SD
ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﻞﺒﻗ
) 40 )(N=
(X±SD
001 / 0
001 / 0
9/
3 5/± 8
3/
4 7/± 8
5/
6 1/± 19
2/
7 9/± 20
باﺮﻄﺿا ﯽﮔدﺮﺴﻓا
ﺚﺤﺑ ﻦﻣﺰﻣ ﯽﮑﺷﺰﭘ تﻻﻼﺘﺧا ﻪﺑ نﺎﯾﻼﺘﺒﻣ
، ﻪﺑ يﺮﯿﮕﻤﺸﭼ رﻮﻃ
ﺮﻌﻣ رد داﺮﻓا ﺮﯾﺎﺳ زا ﺶﯿﺑ تﻻﻼﺘﺧا ﻪﺑ ﻼﺘﺑا ﺮﻄﺧ ض
ناور ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﮑﺷﺰﭘ
؛ ﻪﺑ يرﻮﻃ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ زا ﯽﺧﺮﺑ ﻪﮐ
، ناﺰﯿﻣ
عﻮﯿﺷ 15 - 23 هدﺮﮐ شراﺰﮔ ار ﺪﺻرد ﺪﻧا
) 22 ( . عﻮﯿﺷ ناﺰﯿﻣ
ﺎﺗ ار يدﺎﻋ ﺖﯿﻌﻤﺟ رد هﺪﻤﻋ ﯽﮔدﺮﺴﻓا 25
هدز ﻦﯿﻤﺨﺗ ﺪﺻرد ﺪﻧا
) 23 (
؛ ﯽﻟﺎﺣرد عﺮﺻ ﻪﺑ نﺎﯾﻼﺘﺒﻣ رد ﻢﻗر ﻦﯾا ﻪﮐ
، ﺎﺗ رﺎﻬﭼ
ﺞﻨﭘ ﺖﺳا ﺮﺑاﺮﺑ )
22 ( د و دردﺮﺳ ﯽﻫاﺮﻤﻫ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﺰﯿﻧ نﺮﮕﯿﻣ ر
تﻻﻼﺘﺧا ﺎﺑ ﺖﺳا هدﻮﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا و ﯽﺑاﺮﻄﺿا
) 24 (.
ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا -
باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ياﺮﺑ يرﺎﺘﻓر
ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻪﮐ ضﺮﻓ ﻦﯾا ﺎﺑ لﺎﻘﺘﻧا
ﯽﺒﺼﻋ هﺪﻨﻫد ﯽﮐﺮﺘﺸﻣ
، ود ﺮﻫ
ﯽﻣ ﯽﻫاﺮﻤﻫ ار لﻼﺘﺧا ﺪﻨﮐ
، ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ و دور
رد ﺪﺳر
ناﺰﯿﻣ ﺶﻫﺎﮐ باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﻢﺋﻼﻋ ﺖﺸﮔزﺎﺑ و دﻮﻋ
ﻣﺆ
ّﺛ ﺪﺷﺎﺑ ﺮ . ﻪﺘﻓﺎﯾ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﻪﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد ﺎﻫ
ًﻻﺎﻤﺘﺣا ﻪﮐ ﺪﻨﻫد
ﺪﻨﯾآدﻮﺧ رﺎﮑﻓا رد ﺮﯿﯿﻐﺗ ترﺎﻬﻣ ﺐﺴﮐ و ﯽﻔﻨﻣ
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يﺎﻫ
،
ﯽﻣ رد ﺪﻧاﻮﺗ ﺪﺷﺎﺑ ﻞﯿﺧد دﻮﻋ زا يﺮﯿﮕﺸﯿﭘ )
12 .(
ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ رد
، هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شور
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ - وﺮﮔ ود رد يرﺎﺘﻓر نﺮﮕﯿﻣ و عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ه
ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﺑﺎﯾزرا درﻮﻣ .
ﻦﯾا ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ سﺮﺘﺳا ﺶﻘﻧ ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ
عﺮﺻ و دردﺮﺳ تﻼﻤﺣ ﺪﯾﺪﺸﺗ رد ﺖﺧﺎﻨﺷ ﺶﻘﻧ و
ﺺﺨﺷ يﺎﻫ
سﺮﺘﺳا دﺎﺠﯾا رد ،
ﻪﺑ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يﺎﻫﺎﻄﺧ ﯽﻓﺮﻌﻣ ،
و رﺎﮐدﻮﺧ رﺎﮑﻓا
ﺎﻧ يﺎﻫروﺎﺑ ﯽﻔﻨﻣ ﻖﻠﺧ دﺎﺠﯾا رد ﯽﻤﻬﻣ ﺶﻘﻧ دﻮﺧ ﻪﮐ ﺪﻣآرﺎﮐ
ﻪﺑ د ﯽﮔدﺮﺴﻓا هﮋﯾو ﺪﻧرا
ادﺮﭘ ، ﺧ ﺖ .
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد ﯽﻧدﻮﻣزآ
ترﺎﻬﻣ ﺎﻫ ﯽﻔﻨﻣ رﺎﮑﻓا لﺮﺘﻨﮐ يﺎﻫ
ﺶﻫﺎﮐ ﺚﻋﺎﺑ ﺖﺴﻧاﻮﺗ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺧﻮﻣآ ار هدﺮﺴﻓا ﻖﻠﺧ ﻪﺠﯿﺘﻧ رد و ددﺮﮔ ﯽﮔدﺮﺴﻓا .
زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ ﯽﮔدﺮﺴﻓا نﻮﻣزآ تاﺮﻤﻧ فﻼﺘﺧا
نﺎﻣرد
، ﯽﻧﺮﮕﯿﻣ دردﺮﺳ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ياﺮﺑ
، ﺮﻈﻧ زا
ﻨﻌﻣ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ و يرﺎﻣآ ﯽ
دﻮﺑ راد . ﺎﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻦﯾا ﻪﺘﻓﺎﯾ
يﺎﻫ ﺶﻫوﮋﭘ
يدﺎﺠﺳ داﮋﻧ ) 17 ( ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ نﺎﻣرد ﻪﮐ -
و يرﺎﺘﻓر ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ Golden )
6 ( زﺎﺑ ﻪﮐ
ﯿﻘﻓﻮﻣ ﺎﺑ ار ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يزﺎﺳ رد ﺖ
ﺪﻧدﺮﺑ رﺎﮐ ﻪﺑ نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺶﻫﺎﮐ
، ﻮﺴﻤﻫ
ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ . ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﮏﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا هﺮﻤﻧ راد
، زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ نﺎﻣرد
، ﺮﮔ رد ﺢﻟﺎﺻ ﺶﻫوﮋﭘ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﺰﯿﻧ عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ هو هداز
) 25 ( يﺮﻫاﻮﺟ و )
26 ( رد ﻪﻨﯿﻣز ﺗﺄ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ نﺎﻣرد ﺮﯿﺛ -
يرﺎﺘﻓر
دراد ﯽﻧاﻮﺨﻤﻫ عﺮﺻ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا ﺮﺑ .
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﺪﺳر
ﻪﮐ رﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا
، سﺮﺗ سﺎﺴﺣا زا ﯽﺷﺎﻧ
ﯽﻣ ﺮﻤﻋ مﺎﻤﺗ رد لﻼﺘﺧا مواﺪﺗ زا ﺪﯾﺪﺷ ﯽﻠﻃﺎﺑ رود ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ
ﺠﯾا ﯽﻣ دﺎ ﺪﻨﮐ و
ﺪﺷ ﺚﻋﺎﺑ عﺮﺻ و نﺮﮕﯿﻣ تﻼﻤﺣ ﺮﺘﺸﯿﺑ ت
ﯽﻣ دﻮﺷ .
ﺟﻮﺗ نﺪﻧادﺮﮔﺮﺑ ﻪﺑ ﯽﻤﺴﺟ يرﺎﻤﯿﺑ ﻢﺋﻼﻋ زا رﺎﻤﯿﺑ ﻪ
ﻂﯾاﺮﺷ لﺮﺘﻨﮐ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ ،
زا ﺚﻋﺎﺑ ﻦﯿﺑ ﯽﻣ ﻞﻃﺎﺑ رود ﻦﯾا ﻦﺘﻓر دﻮﺷ
.
ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد
، نارﺎﻤﯿﺑ رد نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ ﮏﺑ باﺮﻄﺿا تاﺮﻤﻧ
نﺮﮕﯿﻣ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ
، ﻪﺑ ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ ﮐ ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ يراد
ﺮﻈﻧ زا ﻪ
ﯽﻨﻌﻣ يرﺎﻣآ و ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ دﻮﺑ راد
. ﻦﯾا ،ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﻫوﮋﭘ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ يﺎﻫ
نﺎﯾﺪﻤﺤﻣﺎﻗآ )
27 ( و ﺞﯿﺳ يﺎﻧاد )
11 ( ﺮﯾﻮﺼﺗ شور ﻪﮐ يزﺎﺳ
ﻼﻀﻋ ﯽﺠﯾرﺪﺗ ﺶﻣارآ و ﯽﻨﻫذ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ياﺮﺑ ﯽﻧ
ﺮﺳ درد ار
ﯿﻘﻓﻮﻣ ﺎﺑ ﺪﻧدﺮﺑ رﺎﮐ ﻪﺑ نارﺎﻤﯿﺑ باﺮﻄﺿا ﺶﻫﺎﮐ رد ﺖ
،
دراد ﯽﻧاﻮﺨﻤﻫ .
ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﻤﻧ راد
ﻞﺒﻗ ﮏﺑ ﺖﺴﺗ باﺮﻄﺿا هﺮ
ﺶﻫوﮋﭘ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﺰﯿﻧ ﯽﻋﺮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ رد نﺎﻣرد زا ﺪﻌﺑ و ﺖﺷد ﯽﮔرﺰﺑ ) 28 ( ﺗ رد ﺄ ﻦﺗ ﺮﯿﺛ ﺮﺑ هﺪﻧوﺮﺸﯿﭘ ﯽﻧﻼﻀﻋ ﯽﻣارآ
ﯽﮔﺪﻧز ﺖﯿﻔﯿﮐ دﻮﺒﻬﺑ و باﺮﻄﺿا ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نﺎﻧاﻮﺟﻮﻧ
و عﺮﺻ ﺰﯿﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ يﺮﻫاﻮﺟ
) 26 ( ﯽﺳرﺮﺑ ﻪﻨﯿﻣز رد
ﺗﺄ ﺮﯿﺛ ﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺘﺧ
- دﻮﺒﻬﺑ ﺮﺑ يرﺎﺘﻓر
ﯽﻣ ﻮﺴﻤﻫ عﺮﺻ ﻪﺑ نﺎﯾﻼﺘﺒﻣ ﯽﮔﺪﻧز ﺖﯿﻔﯿﮐ ﺪﺷﺎﺑ
؛ فﺮﻃ زا
لوﺪﺟ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺮﮕﯾد 3
، رﺎﻤﯿﺑ ود ﻦﯿﺑ
، ﺶﻫﺎﮐ ﺮﻈﻧ زا
نﺎﻣرد نﺎﯾﺎﭘ رد باﺮﻄﺿا و ﯽﮔدﺮﺴﻓا تاﺮﻤﻧ
، و يرﺎﻣآ توﺎﻔﺗ
ﯽﻨﻌﻣ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ ﻧ هﺪﯾد يراد
ﺪﺸ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﻦﯾا ﻪﮐ شور ﺪﻫد
ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ يرﺎﺘﻓر -
، ﺗ ﺖﺤﺗ ﺄ يرﺎﻤﯿﺑ ﺮﯿﺛ
ﻪﻨﯿﻣز ﮏﯾژﻮﻟورﻮﻧ يا )
عﺮﺻ و نﺮﮕﯿﻣ (
ﯽﻤﻧ راﺮﻗ دﺮﯿﮔ
ﯽﻣ و ناﻮﺗ
وراد ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﯽﻧﺎﻣرد
، ﻪﺑ ار شور ﻦﯾا
ﻤﮑﻣ شور ﮏﯾ ناﻮﻨﻋ ﻞ
رﺎﻤﯿﺑ هوﺮﮔ ود ﺮﻫ ياﺮﺑ ﻪﺑ
دﺮﺑ رﺎﮐ .
ﻪﺠﯿﺘﻧ يﺮﯿﮔ
ﻪﺑ سﺮﺘﺳا ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ شور ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ هﻮﯿﺷ -
يرﺎﺘﻓر
، ا ﺮﺑ ﯽﮔدﺮﺴﻓا و باﺮﻄﺿ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
ﻣ نﺮﮕﯿﻣ و عﺮﺻ ﻪﺑ ﺆّﺛ
ﯽﻣ شور ﻦﯾا زا و ﺖﺳا ﺮ ﻪﺑ ناﻮﺗ
ناﻮﻨﻋ
ﻤﮑﻣ شور وراد رﺎﻨﮐ رد ﻞ
ﻔﺘﺳا ﯽﻧﺎﻣرد دﺮﮐ هدﺎ
. ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﺘﺒﻟا
دوﺪﺤﻣ رﺎﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ ندﻮﺑ ي
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﻪﮐ رد يﺮﯿﮔ
سﺮﺘﺳد
،لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ دﻮﺟو مﺪﻋ و ﺖﺳا هﺪﺷ ﺪﯾﺎﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻢﯿﻤﻌﺗ رد
ﮐ طﺎﯿﺘﺣا دﺮ .
ﺮﮑﺸﺗ و ﺮﯾﺪﻘﺗ
ﺮﺿﺎﺣ ﻪﻟﺎﻘﻣ
، ﺪﮐ ﺎﺑ ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ حﺮﻃ ود ﻞﺻﺎﺣ 843
ياﺮﺑ
عﺮﺻ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ و
791 نﺮﮕﯿﻣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ياﺮﺑ ﯽﻣ
ﺎﺑ ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ
ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد يروﺎﻨﻓ و تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﺖﻧوﺎﻌﻣ ﺖﯾﺎﻤﺣ ﺖﺳا هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ .
ﻦﯾﺪﺑ مﺮﺘﺤﻣ ﺖﻧوﺎﻌﻣ نآ زا ﻪﻠﯿﺳو و
ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ نﺎﺘﺳرﺎﻤﯿﺑ ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺰﮐﺮﻣ يرﺎﮑﻤﻫ
ﻟو ﯿ ﺮﺼﻌ ﺑﯿ ﺪﻨﺟﺮ ﯽﻣ ﺮﮑﺸﺗ و ﺮﯾﺪﻘﺗ ددﺮﮔ
.
ﻊﺑﺎﻨﻣ :
1- Zeiaee J, Shirzadi M. Neurological diseases. 1st ed. Isfahan: Kankash; 2002. [Persian]
2- Ebrahimi HA.Challenges in the treatment of epilepsy. Journal of Kerman University of Medical Sciences. 19(2);
2012: 212-24. [Persian]
3- Whitman S, Hemann BP, Gordon AC, Psycophatology in epilepsy: How great is the risk? Biol Psychiatry. 1984;
19(2): 213-36.
4- Davis PA, Holm JE, Myers TC, Suda KT. Stress, headache and physiological disregulation: A time-series analysis of stress in the laboratory. Headache. 1998; 38(2): 116-21.
5- Gauthier JG, lvers H, Carrier S. Nonpharmaimcological approaches in the management of recurrent headache disorders and their comparison and combination with pharmacotherapy. Clin Psychol Rev. 1996; 16(6): 543-71.
6-Golden V, Daod T. Hypnosis Therapy. Translated by: Narimani M, Shafeei JM. Mashhad: Astan Quds Razavi; 2009.
pp: 20-50 [Persian]
7- Gatchel R, Blachard EB. Psychophysiological Disorders: Research and Clinical Applications. Washington DC:
American Psycological Association; 1993.
8- Turkington C. Sterss management for busy people. 1st ed. London: McGraw Hill; 1998.
9- Hammond DC. Review of the efficacy of clinical hypnosis with headaches and migraines. Int J Clin Exp Hypn.
2007; 55(2): 207-19
10- Drumond PD. Predisposing, precipitating and relieving factors in different categories of headache.Headache: The Journal of Head and Face Pain. 1985; 25(1): 16-22.
11- Danae Sij Z, Dehghani Firoozabadi M, Sharifzade G. Effects of cognitive-behavioral stress management on depression, anxiety, and pain control in patients with migraine headaches. Modern Care Journal. 2014; 10(3): 157-64.
[Persian]
12- Penzien DB, Holroyd KA. Psychosocial interventions in the management of recurrent headache disorders. 2:
Description of treatment techniques. Behavioral Medicine. 1994; 20(2): 64-73.
13- French DJ, Holroyd KA, Pinell C, Malinoski PT, O'Donnell F, Hill KR.. Perceived self-efficacy and headache- related disability.Headache. 2000; 40(8): 647-56.
14- Penzien DB, Andrasik F, Freidenberg BM, Houle TT, Lake AE 3rd, Lipchik GL, et al. Guidelines for trials of behavioral treatments for recurrent headache, first edition: American Headache Society Behavioral Clinical Trials Workgroup. Headache. 2005; 45 Suppl 2: S110-32.
15- Antoni M, Ironson G, Schneiderman N. Cognitive-Behavioral Stress Management. Translated by: Alemohammad SJ, Jokar S, Neshat Doost HT. 2nd ed. Isfahan: Jahad Daneshgahi Publication; 2007. pp: 30-55. [Persian]
16- Yalom ID, Leszcz M. Theory and practice of group psychotherapy. Translated by: Yassaie M. Tehran: Danjeh;
2011. pp: 22-40. [Persian]
17- Sajadinejad MS, Mohammadi N, Taghavi MR, Ashgazadeh N. Therapeutic effects of cognitive-behavioral group therapy on headache disability and depression in patients with migraine and tension headache. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2009; 14(4): 411-18. [Persian]
18- Lashkaripour K, Moghtaderi A, Sadjadi AR, Faghihinia M. Prevalence of post stroke depression and its relationship with disability and lesion location. The Quarterly Journal of Fundamentals of Mental Health. 2008; 10(3): 191-7.
[Persian]
19- Groth-Marnat G. Handbook of psychological assessment. Translated by: Pasha Sharifi H, Nikkhoo MR. 3rd ed.
Tehran: Azadeh Publication: 2008. pp: 1010, 1020. [Persian]
20- Kaviani H, Mousavi AS. Psychometric properties of the Persian Version of Beck Anxiety Inventory(BAI). Tehran University Medical Journal. 2008; 66(2): 136-40. [Persian]
21- Fichtel A. Recurrent headache among Swedish adolescents: Psychosocial Factors, Coping and Effects of Relaxation Treatment. uppsala: Acta universitatis upsaliensis; 2003.
22- Lee EJ. A cognitive vulnerability model of depression for people with temporal lobe epilepsy: A four year longitudinal study. Madison: University of Wisconsin. 2007.
23- Sadock BJ, Sadock VA. Kaplan & Sadock´s synopsis of psychiatry: behavioral sciences and clinical psychiatry.
Translated by: Pourafkari N. Tehran: Shahr-e-ab Publication: 2003. pp: 97. [Persian]
24- Jones JE, Hermann BP, Barry JJ, Gilliam F, Kanner AM, Meador KJ. Clinical assessment of Axis I psychiatric morbidity in chronic epilepsy: a multicenter investigation. J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 2005;17(2):172-9.
25-Salehzade M, kalantari M, Molavi H, Najafi MR, Noori A. Effectiveness of cognitive- behavioral group therapy with focusing on dysfunctional attitudes in epilepsly on quality of life in intractable epileptic patients. Journal of Behavioral Sciences. 2011; 4(4): 255-60. [Persian]
26- Javaheri R, Neshat- Doost HT, Molavi H, Zare M. Efficacy of cognitive- behavioral stress management therapy on improving the quality of life in females with temporal lobe epilepsy. Arak Medical University Journal (AMUJ). 2010;
13(2): 32-43. [Persian]
27- Aghamohammadian H, Kamal Shanbadi A. Effect of Muscle Relaxation and Cognitive Restructuring under Hypnosis in Women with Migraine: Single-case Study. Iranian Journal of psychiatry and clinical psychology. 2007;
13(2): 182-8. [Persian]
28- Dasht Bozorgi B, Majdinasab N, Sabeti Z, Alijani RH, Latifi SM. The effect of progressive muscular relaxation on quality of life in adolescents with epilepsy. Scientific Medical Journal. 2010; 9(5): 405-72. [Persian]
Abstract Original Article
Effectiveness of cognitive behavioral stress management on depression and anxiety symptoms of patients with epilepsy
and migraine
Mohammad Dehghanifiroozabadi1, Gholamreza Manshaee2, Zahra Danae Sij3, Gholamreza Sharifzadeh4
Background and Aim: Patients with chronic diseases are markedly at the risk of psychiatric disorders;
particularly depression and anxiety. Results of various research have shown the effectiveness of cognitive behavioral stress management on depression and anxiety. The aim of the current study was a comparative effectiveness of cognitive behavioral stress management on “depression” and “anxiety” of patients with epilepsy and migraine.
Materials and Methods: In this semi-experimental clinical trial study 21patients with epilepsy and 19 patients with migraine were selected based on clinical interview and Beck’s depression and anxiety questionnaires. .Mild to moderate depression and generalized anxiety were diagnosed in the patients..Then, the cases were divided into two treatment groups Patients in both groups received cognitive behavioral stress management. Beck depression and anxiety pre-post test was used to compare the recovery rate of depression and anxiety.Finally, the obtained data was analyzed by means of SPSS (V:15), using paired and independent T- statistical .tests at the significant level of P<0.05.
Results: Cognitive behavioral stress management was significantly effective on the depression and anxiety symptoms of epileptic and migraine patients (P<0.001) and there was a significant difference between pre- and post-test scores, but there was no significant difference between the two groups in terms of efficacy.
Conclusion: According to the results of this study, cognitive behavioral stress management was effective on the depression and anxiety of epileptic and migraine patients, and chronic disease has no effect on this effectiveness. This method can be used in combination with drug therapy.
Key Words: Epilepsy, Migraine, Depression, Anxiety, Cognitive behavioral stress management
Journal of Birjand University of Medical Sciences. 2015; 21 (4): 407-415.
Received: August 5, 2014 Accepted: January 3, 2015
1Assistant Professor, Department of Neurology, Faculty of Medicine, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran;
2 Corresponding Author; Assistant Professor, Department of General Psychology, Azad University of Isfahan, Khorasgan Branch, Isfahan, Iran smanshaee@yahoo.com
3
