۴۱
هب‌راجاق‌هاش‌یلعحتف‌هداتسیا‌یاه‌هرکیپ‌یقیبطت‌هسیاقم
یدغس‌رنه‌رد‌یناسنا‌یاه‌هرکیپ‌اب‌یلع‌رهم‌مقر
2هدازیلعزامن‌لایهس،1*روداد‌مساقلاوبا .ناریا ،نارهت ،)س( ارهزلا هاگشناد ،رنه هدکشناد داتسا ۱ .ناریا ،نارهت ،ارهزلا هاگشناد ،رنه شهوژپ یرتکد یوجشناد ۲ )۹6/۱۲/۱۲ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹6/۱0/۱0 :هلاقم تفایرد خیرات(
هدیکچ نهپ یاه هناش ،کیراب رمک اب ار هاشداپ هداتسیا هرکیپ ،دوخ راثآ زا یخرب رد ،راجاق هاش یلعحتف رصع نارگراگن زا یکی ،یلعرهم و یبوچ رپس ،هکس دننام یراثآ رد زین ناتساب ناریا یاه نیمزرس زا ،دغس .دنایامن یم تسار تسد رد ناشن غرم یاصع و یفرعم تسار تسد رد ناشن غرم یاصع و نهپ یاه هناش ،کیراب رمک ،تارهاوج هب نیزم ییاه هرکیپ ،یراوید یاه یشاقن لاوس نیا هب ییوگخساپ یپ رد رضاح قیقحت .تسا همانهاش یسامح تایبدا زا رثأتم اهنآ زا یخرب ییاور هویش هک دنک یم و ریوصت تشه حرش هب رضاح راتشون ؟تسیچ شهوژپ دروم راثآ رد هتفر راکب ناسکی نیدامن رصانع یتخانشانعم :تسا رهظم ،هیریورت َشخ نوگ انوگ یاه هبنج یسررب اب ات دراد شلات و دزادرپ یم همانهاش و ناهاگ یقلاخا -ینید نتم اب اهنآ قیبطت تاعلاطا یروآدرگ ی هویش .تسا یهلا هیطع و تردق یاهدامن زا یکی ینایک ه ّرف و ناتساب نایناریا دزن ادخ تردق هرطیس دهد یم ناشن جیاتن .تسا هدش یسررب ،یخیرات –یفیصوت و یلیلحت قیقحت شور اب و هدوب یا هناخباتک و یدانسا قیرط هب یقیفلت ،یدغس رنه یناسنا یاه هرکیپ و یلعرهم مقر هب راجاق هاش یلعحتف یاه هراگن هرکیپ یموهفم و یرصب یاهوگلا هک هاشداپ یدزیا تموکح تیعورشم و رادتقا رب و تسا ناتساب ناریا یفسلف هشیدنا اب یسودرف همانهاش یسامح تایبدا زا .دراد تللاد
یدیلک‌یاه‌هژاو .ینایک ه ّرف ،هیریورت َشخ ،یدغس رنه ،راجاق هاش یلعحتف یرابرد یراگنرکیپ ،یلعرهم
.E-mail:ghadadvar@yahoo.com ،0۲۱-8806۷8۹5 :ربامن ، 0۹۱۲۱056۷۳۱ :نفلت :لوئسم هدنسیون*
۱۳۹۷ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن 50 - ۴۱ تاحفص
همدقم
لیاوا اــت )م۱8/ق.ه۱۲( هدــس رــخاوا رد هــک ،یراــبرد یراگــنرکیپ و ناماــس هــب راــجاق هاــش یلعحتف راــبرد رد ،)م۱۹/ق.ه۱۳( هدــس یاــه هولج هــک تــشاذگ هــصرع هــب اــپ یطیارــش رد ،دیــسر یــگدنلاب نارــیا یرــنه ی هدولاــش رد ریگمــشچ یــلوحت ،برــغ رــنه یرــیوصت یناریا رنه یاه هصخاــش قیفلت زا ،یراــبرد یراگــنرکیپ .دوب هدــیرفآ نــغور و گــنر کــینکت زا یرــیگ هرهب و ناــسنا تــیروحم ،یــیاپورا و .دراذگب شــیامن هب ار یــناریا هاــش تکوــش و تمظع ات تــفرگ لکــش رامــش هب هاــش یلعحتف رابرد ناــشاقن نیرت هتــسجرب زا یکی ،یلع رهم تــسا نآ زا یک اح ،شاــقن نیا زا هدــنام یاــجرب یاــه هدرپ و دــیآ یم .تــسا هتــشاد رایــسب قــیفوت ،هناهاــش تــمظع شــیامن رد وا هــک ینایک جات اــب ار هاــش یلعحتف هداتــسیا هرکیپ ،ییاه هدرپ رد یــلعرهم رد ار رایرهــش ات هدومن میــسرت تــسار تــسد رد ناــشن غرم یاصع و نداتــسیا هوحن ،اه هدرپ نــیا رد .دهد ناــشن رادتقا و تورــث تــیاهن اب ،هدز رــمک هب تــسد کی و هدروآ لااــب ار دوــخ یوزاــب کــی هــک هاــش رمک ،گرزب راد هــقج جات ،رخاف هماج ،تارــهاوج ،هوبنا و هایــس شــیر تموکح تیعورشم و تردق جوا رگ نایامن ،نهپ یاه هناــش و کیراب دغس رد هک دهد یم ناشن یسانش ناتساب تاعلاطم .تــسوا یدزیا شیامن یارب زین یــشنماخه یهاــشنهاش یاه نیمزرــس زا ،ناتــساب
یاه هرکیپ ،نایاورنامرف یهلا تموکح تیعورــشم و نامک اح تردق رد ناــشن غرم یاــصع ریظن نــیدامن یرــیوصت یاــهوگلا اــب یناــسنا و کــیراب رــمک،گنلپ تــسوپ زا یــناتفخ ،یــنایک جاــت ،تــسار تــسد یپ رد رــضاح شــهوژپ ،ور نــیا زا .دــنا هتفرگ لکــش نــهپ یاه هناــش هاش یلعحتف هداتــسیا یاه هرکیپ نیدامن رصانع نیماضم تخانــش و یبوچ رپــس ،هکــس دننام یتــسد عیانص زا یراثآ و یلعرهم مــقر هــب .تــسا ناتــساب دغــس نیمزرــس قطانم زا تنکجنپ یراوــید یــشاقن یاوتحم لیلحت و هیزجت هب یقیبطت روط هب راتسج نیا ،ببس نیدب یشور اب ریواصت قیقد فیصوت زا سپ ات دشوک یم و دزادرپ یم ریواصت هویــش ،ور نیا زا .دهد ناــشن ار اوتحم و ریوصت نایم دنویپ ،یقیبطت و یرصب یاــه هولج ،تــسخن :دوــب دــهاوخ نــینچ قــیقحت دربــشیپ یاهوگلا هک ییاجنآ زا .دوــش یم یــسررب بختنم راثآ نیدامن رصانع یتخانــش نید مهف هب راثآ نیا رد هــتفهن نیدامن رــصانع و یرــیوصت موهفم اذل ،دراد دنویپ نادزیا و ناــسنا نایم طباور و ناتــساب ناریا رد ار اــهنآ یرــست و یــنایک ه ّرــف ،هیریورتــشخ اــی رویرهــش دنپــساشما .دوش یم یریگ هجیتن رخآ رد و هدومن یسررب یسودرف همانهاش
شهوژپ‌هنیشیپ
رد شــهوژپ یارــب بــسانم یرتــسب ،راــجاق یرــنه راــثآ تــیمها یریوصت رنه یسررب رد .تسا هدروآ مهارف ار یرنه فلتخم یاه هزوح هجوت اب هــک دراد دوجو یرایــسب یــسیلگنا و یــسراف نوتم ،هرود نــیا هب ناوت یم ،شــهوژپ نیا اب اــهنآ رد هدــش حرطم کرتــشم ثحابم هــب رد هــجیتن و تــین :رــیوصت تردــق و تردــق رــیوصت ناوــنع اــب یا هــلاقم هتــشون ،)یدلاــیم۱۷85-۱8۳۴( راــجاق رــصع یاه یــشاقن نیتــسخن 1785-( باــتک و همان نارــیا هیرــشن رد هدــش پاچ ،)۱۳۷8( اــبید لاــیل Layla هتــشون Royal Persian Paintings: The Qajar Epoch )1925 .درــک هراــشا ،)۱۹۹۹( لاــس رد Maryam Ekhtiar یراکــمه اــب Diba هدــش پاچ ،ناریا یرگراگن باتک مود دلج رد دنژآ بوــقعی تاــعلاطم .تــسا هدوزفا راجاق رــنه شهوژپ تیمها رــب زین تمــس تاراــشتنا رد ناوــنع اــب یــباتک رد Guitty Azarpay ،یدغــس تاــعلاطم هــنیمز رد ،)۱۹8۱( اینرفیلاک هاگشناد تاراشتنا رد هدش پاچ Sogdian Painting رد هدش پاچ ،تنکجنپ یخیرات رنه باتک رد یکستینلب ردناــسکلا و .دنهد یم هئارا شزرا اب یتاعلاطا ،)۱۳۹0( رنه ناتــسگنهرف تاراشتنا Peerless Images ناونع تحت یباتک رد Eleanor Sims ،نــیارب هولاــع هاگشناد تاراشتنا رد هدش پاچ :Persian Painting and its Sources یاه جوا باــتک .دزادرــپ یم نایدغــس یــشاقن هب ،)۲00۲( اکــیرمآ لــیی ،رطاــشرای ناــسحا و نزواهگنیتا دراچیر هتــشون ،ناریا رــنه ناــشخرد مــهم تاــعلاطا یواــح زــین ،یــهلادبع زــمره و زاــبکاپ نــییور هــمجرت ،هیریورتــشخ و ه ّرــف میهافم یــسررب رد .تــسا یدغــس رــنه هــنیمز رد یاه هتــشون رد »ر ّف« موهفم یــنوگرگد ناونع اب ،سانــشرز هرــهز هــلاقم
تاعلاطم و یناــسنا مولع هاگــشهوژپ رد هدــش پاچ ،)۱۳80( یدغــس همجرت ،زلنیه ناج هتشون ،ناریا ریطاــسا تخانــش باتک و ،یگنهرف تیمها رب ،همــشچ رــشن رد هدــش پاچ ،یلضفت دــمحا و راگزوــمآ هــلاژ زا یریگ هرهب اــب ،راب نیتــسخن یارب دوــش یم شلات .دنا هدوزفا شهوژپ راجاق یرنه هرود ود رد رنه و هشیدنا نایم یگتــسویپ ،دوجوم عبانم .ددرگ تابثا ناتساب ناریا شرگن اب نایدغس و
شهوژپ‌شور
،ور نیا زا .تسا یقیبطت یا هویش رب ینتبم ،نیداینب قیقحت نیا دنا هدــش هــئارا )راــجاق و دغــس( یرــنه هرود ود زا بــختنم راــثآ ادــتبا .دوــش هتخادرپ اــه هنومن هــسیاقم هب اــهنآ یــگژیو هــعلاطم زا ســپ اــت و هدوب یا هــناخباتک عبانم و دانــسا زا هدافتــسا اب تاــعلاطا یروآدرــگ یخیرات –یــفیصوت ،قــیقحت شور .تــسا بوــتکم عــبانم رــب یــکتم .تساهنآ قیبطت و )ریواصت( اه هداد ریسفت اب هارمه
راجاق
هب ،راجاق لــیا زا ناخ مــیرک یابقر زا یــکی رــسپ راجاق دــمحم اــقآ دناسر لتق هب بونج رد ار نایدنز هاشداپ نیرخآ ،شردپ لتق یفلات
۴۳
اب یلع رهم مقر هب راجاق هاش یلعحتف هداتسیا یاه هرکیپ یقیبطت هسیاقم یدغس رنه رد یناسنا یاه هرکیپ
رد زین دوخ وا .تشادرب نایم زا دهــشم رد ار هیراــشفا رادرــس نیرخآ و هاش یلعحتف شردارب رــسپ و دیسر لتق هب )م۱۷۹6/ق.ه۱۲۱۱( لاــس دش تنطلــس بحاص وا یاج هب )م۱۷۹۷-۱8۳۴/ق.ه۱۲۱۲-۱۲50(
تموکح نارود رد هاش یلعحتف .تفرگ اپ راجاق ی هلــسلس هنوگ نیا و قرزرپ رایــسب یرابرد ،دیماجنا لوط هب لاــس لهچ کیدزن هک دوــخ نایناــساس شدوخ رــیبعت هب و یــمیدق ناهاــشداپ کبــس هــب قرــب و راکدیلجت و راک بیهذت و رگراگن نادنمرنه نــیرت گرزب و دروآ دوــجو هب رارق شیوخ تــیامح دروم و دناوخارف دوــخ رابرد هــب ار سیونــشوخ و نهک و یــطخ خــسن و بــتک یروآ عــمج .)۱۲0 ،۱۳8۹ ،یاــب نــک( داد یراک نیرت هدنزرا و نیرت مهم ،هتــسیاش یلکــش هب اهنآ تمرم و ناریا .)۹۴،نامه( داد ماجنا دوخ تموکح لوط رد هاش یلعحتف هک تسا
راجاق‌رنه
مهدزیــس نرق رد هک تــسا نآ زا یکاح یرایــسب دانــسا و دهاوــش یاه تئیه و هزادنا رد ،راــجاق هاــش ریواصت )یدلایم مهدزون( یرــجه و شیامن رد یــساسا شقن ،فــلتخم یگنر یاه هناــسر هــب و نوــگ انوگ ،نینچمه .دنا هتــشاد گنرف رد هچ و ناریا رد هچ هاــش تردق لامعا یراــبرد یاــه هرکیپ زا هدرتــسگ هدافتــسا ،بوــتکم عــبانم ساــسا رــب یوــیند و یــبهذم فادــها رــگنایب ،اه یــشاقن رد راــجاق ناهاــشداپ تسا راجاق یشاقن یبایزرا رد کرادم و دانسا هنوگنیا شزرا .تــساهنآ نوــسنیبار .دراد زکرمت هرود نیا یتخانــش ناور و یتخانــش هعماج رب و نرق رد نارــیا « :تــشاد راهظا نینچ راــجاق رصع یاه یــشاقن هراــبرد ات هک یزیچ ،دوب یشاقن نیمزرس ،)یرجه مهدزیس( یدلایم مهدزون شیامن یارب ابلاغ راجاق هرود یاه یشاقن ».دوبن نکمم زگره ،نامز نآً و یــشنماخه تموکح تمظع و دندــش یحارط راجاق هوکــش و للاج تاــعوضوم ،راــجاق هرود یاه یــشاقن رد .دــنروآ یم داــی هب ار یناــساس هدید دربن و راکش زا ییاه هنحص و یریطاسا ،یبدا ،یبهذم ،یخیرات مهم یاه یگژیو زا یکی ،ییارگ ناتساب .)Diba,1999, 31-32( دوش یم دنمهوکــش یزادرپریوصت ،نآ رد هک تــسا یرابرد یراگنرکیپ بتکم تبسانم )یناساس ات یــشنماخه( ناتــساب هرود تاعوضوم اب یرابرد یــیاه ییامنزاب عاوــنا ماــمت ناــیم زا .)۷۹6 ،۲ج ،۱۳۹۲ ،دــنژآ( دراد ،دنا هتفرگ لکــش م۱۹80-۱۷80/ ق.ه۱۴-۱۱۹۳یاه لاــس نــیب هــک ناونع هــب هک ییاهنآ هــچ و هدوــب یرــنه شزرا یاراد هــک یــیاهنآ هــچ و ریوصت هــچراپکی بــیکرت ،دنا هدــش هتخانــش رــیواصت نیرت بــسانمان هب راجاق ییلاط رصع رد یــناریا یــشاقن یاه یگژیو نیرت مهم زا ،اــنعم ،هاشداپ تمظع و تکوش شیاتس روظنم هب ،مایا نیا رد .دیآ یم رامش ،هاشداپ زیمآ شیاتس فصو رد حیادم و یسودرف راعشا زا یزاسریوصت یارب ،راجاق ناهاــش ،عــقاو رد .)Sims & Boris, 2002,6( تــفای قــنور هرــهب یراــمعم و رــنه زا یهاــشداپ تکوــش و تمــشح ندیــشک خر هــب .)۷۷۷ ،۲ج،۱۳۹۲،دنژآ( دنتسج ،دوــخ صخــش زا هــک یرــیواصت یراــی هــب دیــشوک هاــش یلعحتف ربهر ناونع هب ار دوــخ رادتقا ،دنک ارپ و تخاــس نایرابرد و ناــشیوخ فلخ نیشناج و هعماج نوگ انوگ یاهرشق یجنایم ،ناریا نایعیــش دامن ،یو دق مامت ریواصت .دنک تیبثت ناریا هنیرید یهاشداپ تنس هک هنوگ نامه .دوب هرود نیا روحم خیرات گنهرف و یهاــشداپ للاج
:تفگ نوتــس لهچ خاک یاه یــشاقن یاــشامت ماگنه هیــسکت زلراچ تیاکح ناــنآ یخیرات تــشذگرس زا هک ییاه یــشاقن یارــب ناــیناریا«
اه هناــسفا دننامه اه یــشاقن نیا ».دنلائاق رایــسب تیمها ،دــننک یم هــب ار نارــیا خــیرات زا یــنامرآ یرــیوصت ،یرادینــش و یــبدا ریطاــسا و یارب یرازبا ،یرگریوصت و یشاقن زا هاــش یلعحتف .دنراذگ یم شیامن تیاهن یب نآ زا و دروآ مهارف شیوخ تیوه هب نایناریا نتخاــس هاگ آ .دید یم یــتیوه نینچ نوــناک رد ار دوــخ صخــش هچرگ ا ،درــب هرــهب نــیوکت درــگ ارف رد ماگــشیپ نیتــسخن ار وا ناوــت یم ،بــیترت نــیدب .)۴۴6 ،۱۳۷8،ابید( تسناد نایناریا تیوه نارود یرابرد یاه یــشاقن ریثأت یگنوگچ و شقن تخانــش یارب و یناور رــثا هــک تــسا یرورض هتکن نــیا هــب هــجوت ،راــجاق نیتــسخن تأــشن یریوصت و یرادــید مــیظع ثارــیم کــی زا ،راــثآ نــیا یــفطاع ســح ناــمه ،هاــش یلعحتف یاــه هراگن گنــس و رــیواصت .درــیگ یم یبهذم یاه لیامش هک دزیگنا یمرب نایناریا رد ار یمیلست و مارتحا و رادناج یاه گنر ،رگید یوس زا .ناریا ناهاــشداپ ینامرآ ریواصت ای بجوم ار ینیــسحت نامه ،ریواصت نیا ینییزت یاه یحارط و هیامرپ ،یــترابع هــب .یــطخ بــتک رــب شوــقنم یاــهروتاینیم هــک دنوــش یم نایناریا لامآ و گنهرف یلجت یارب دنمورین یرازبا ،راجاق یاه یشاقن .)۴۴۷ ،نامه( دنیآ یم رامــشب روــشک نارکیب تورث و رادتقا روآداــی و
راجاق‌یرگراگن
نارگشمار و ناگدازهاش ،ناهاش یگدنز ،نایراجاق تموکح رد .)۲،۷۷۷ج ،۱۳۹۲،دنژآ( تفای دومن یشاقن یاه هدرپ رد یرابرد میسقت ناوت یم هرود ود هب بولسا ظاحل هب ار راجاق هرود یشاقن -۱۷۹6/ق.ه۱۱۹۳ -۱۲۱۱( ناخدمحماقآ تموکح ،لوا هرود :درک و ،)م۱۷۹6-۱8۳۳/ق.ه۱۲۱۱-۱۲۴۹( هاـــــــــــــــــــــش یلعحتف ،)م۱۷۷۹ رد .دریگ یم ربرد ار )م۱8۳۳-۱8۴6/ق.ه۱۲۴۹-۱۲6۳( هاشدمحم و اه یدنب بیکرت اب یزاس یگنرف و ییامن هتسجرب هویش ،لوا هرود یاه یبلط هاج رب ات تخیمآ مهرد یناریا یرگراگن یتنس یاهدرگش یعون ،یعوضوم رظن زا هرود نیا رد .دراذـــــــــــــــــــــگ هحص رابرد ینامرآ دنمهوکش یزادرپریوصت نآ رد هک تـــــــــــــــــــــسا مک اح ییارگ ناتساب ،)یناساس ات یشنماخه( ناریا ناتساب هرود تاعوضوم اب یرابرد هرود یتح و هیدنز هرود یفطاع و هناقشاع نیماضم نیزگیاج هاش نیدلارصان هلاس هاجنپ تموکح ً
ادودح ،مود هرود .دش هیوفص لوصحم و دوش یم لماش ار )م۱8۴6-۱8۹5/ق.ه۱۲6۳-۱۳۱۳(
دوب ناریا یاهرنه هنحص رد ییاپورا مسیلاروتان یریگ لکش ،نآ و هگرود یرهاظ راجاق یشاقن کبس ،یلک روط هب .)۷۹6، نامه(
ییاپورا ییامنافرژ یاهدرگش زا نئمطمان یطلاتخا و دراد یگتخاس .)۳۴۱ ،۱۳۷۹،نزواهگنیتا( تسا یناریا ییاور هویش و
یرابرد‌یراگنرکیپ‌بتکم
یزاــس یگنرف یاه هبرجت هــجیتن رد ،یراــبرد یراگنرکیپ بــتکم
راجاق هاــش یلعحتف تموکح نامز رد نآ ییافوکــش جوا و دــمآ دــیدپ ییاپورا ییارگ تعیبط زا یرــصانع هــچرگ ا ،یرابرد یراگــنرکیپ .دوــب یعون قیرط زا ار تــیعقاو ندومن ینامرآ یتنــس هویــش اما ،تفرگ ماو یرابرد یراگــنرکیپ بــتکم تاصخــشم .درــک ظــفح یراگــن هدیکچ ؛ینحنم و یدومع ،یقفا رصانع اب اتسیا و نراقتم راتخاس :زا دنترابع طلست اب دودحم ینیزگ گنر ؛یریوصت و ینییزت یاه هیامشقن قیفلت شور هب ینغور هدام گنر تــسبراک ؛زمرق صوصخ هب مرگ یاــه گنر هکنآ نودب ،دراد یساسا تیمها ناسنا رکیپ ،بتکم نیا رد .صاخ دنوش یم ریوصت یدادرارق زرط هب صاخــشا ؛دشاب راکرد یزاــس هیبش .تساهنآ رکیپ رد یلاثم ییابیز و راقو ،للاج مسجت ،شاقن فده و هرهچ اب ناــنز ؛هریخ هاگن و کیراب رــمک ،هایــس و دنلب شیر اــب نادرــم اــنح ناتــشگنا و هدیــشک همرــس نامــشچ ،هتــسویپ ناورــبا ،یــضیب ،دنشاب هک یماقم و نس ره رد صاخــشا .دنا هدمآرد ریوصت هب هتــسب هاش یلعحتف زگره هک تسا نینچ .دنراد انعر تماق و باداش راسخر ناگماج رد یــگمه .تــسا دنمورین و ناوج هراوــمه و دوــش یمن رــیپ بتکم .دــنا هتفای مــسجت رــهاوج رد قرــغ و ناــشن دــیراورم ،تــفابرز و رقاب ،قداــصدمحم نوــچ یناــشاقن تــسد هب یراــبرد یراگــنرکیپ ابابازریم یاج تسناوت یلعرهم طقف ،اهدعب و تفای نیوکت اباب ازریم .)۱۴8-۱۴۷ ،۱۳8۷ ،زابک اپ( دریگب ار
یلعرهم
هاش یلعحتف رابرد شاقن نیرت هتسجرب و اباب ازریم درگ اش ،یلعرهم رد ،مادــنا و هرــهچ یــیابیز یاــه قاثیم تــسبراک رد یــلعرهم .دوــب زا ،یزیمآ گنر و یــحارط زین و هماج ،هحلــسا ،جات تخادرپ و تخاــس ،شا هدرپ نیرتهب .درــک یم لمع رت هناداتــسا یرابرد ناراگنرکیپ رــگید
نــیا رد .تــسا )م۱8۱۳/ق.ه۱۲۲8( یمــسر توــسک رد هاــش یلعحتف .دراد نــترب گنت رــمک و داــشگ نماد اــب تــفبرز یاــه ماج هاــش ،هدرــپ هک ار یعصرم دنلب یاصع ،تــسار تــسد اب و هدز رمک رب ار پچ تــسد وا هرهچ .تسا هتفرگ ،دوــش یم هدید یرــسب هناــش غرم نآ یاهتنا رد هایــس لیبــس و شیر ،کچوک ناهد ،زیت کون ینیب ،ینامک ناورــبا اــب یاهدرگــش نینچ یــلعرهم .)۱رــیوصت( تــسا هدــش هداد ناــشن دــنلب و درب راک هب زین هاــش یلعحتف یاه هرهچ کت ریاــس رد ار یتخانــشامیس .)55۳-55۴، ۱۳85،زابکاپ( داد ناشن تهبا ر ُپ و ناوج ار هاش هراومه رد و دــق مامت ار هاــش ،هاــش یلعحتف هداتــسیا ریوصت هدرــپ رد یــلعرهم نآ هیسکت لراش هک دراد رس رب یجات وا .دهد یم ناشن یعیبط هزادنا .)۳۴5، ۱۳۷۹،نزواهگنیتا( تسا هدرک هیبشت نایشنماخه جات هب ار یــلعرهم هــک تــسا وــجگنج هاــشداپ کــی زا یا هــنومن ،۳رــیوصت ار هاــش یلعحتف ،یــلعرهم .تــسا هدیــشک ریوصت هــب ار نآ تراــهم اــب ار هاش ،وا .دنایامن یم همانهاــش یا هناــسفا نامرهق ،متــسر نوچمه دهد یم ناــشن )یــشحو هبرگ ای( گنلپ تــسوپ هب هیبــش یناتفخ اــب زمرق گنر هب ابیز یــششوپ .تــسا هدــش هدناوخارف دربن هب هک هنوگنآ نیا .دوــش یم دیک أت وا یرگ یماظن و مزر رب ،اه نیتــسآ رد هژیو هب هــک تــسکش نوچمه یتخــس یاــه تیعقاو هــب ینمض روــط هــب رــیوصت .)Diba,1999,186( دراد هراشا زین هیسور گنج رد ناریا
راجاق‌هاش‌یلعحتف‌هداتسیا‌یاه‌هرکیپ‌لیلحت یلعرهم‌مقر‌هب
هاــش یلعحتف هداتــسیا یاه هرکیپ یموهفم و یرــصب تاصخــشم
.یلع‌رهم‌رثا،هاش‌یلعحتف‌هداتسیا‌ریوصت-3ریوصت )Diba,1999,186(:ذخام
.یلع‌رهم‌رثا،هاش‌یلعحتف‌هداتسیا‌ریوصت-1ریوصت )847،2ج،1392،دنژآ(:ذخام .یلع‌رهم‌رثا،هاش‌یلعحتف‌هداتسیا‌ریوصت-2ریوصت
)Diba,1999,183(:ذخام
۴5
:زا دنترابع یلعرهم مقر هب راجاق ،یقفا ،یدوــمع رصانع رــب دــیک أت اــب اتــسیا و نراــقتم راتخاــس -۱ گــنر ؛یرــیوصت و یــنییزت یاــه هیام شقن قــیفلت ؛یــنحنم و بروــم هب ینغور هدام گنر تسبراک ؛مرگ یاه گنر طلــست اب دودحم ینیزگ همه اما ،هدوب یبرغ هویش هب یزادرپ هیاس ،نآ رد هک یدادرارق هویش کیراب رمک ؛هایس و دنلب شیر ؛دوــش یمن لماــش ار ریوصت یاه شخب یاصع ؛جاــت ؛رایرهــش ناوج هراومه و باداــش راــسخر ؛نــهپ هناــش و یاه هماج ،گــنلپ تــسوپ زا یناتفخ ؛ریــشمش و رــجنخ ؛ناــشن غرم .تسا ریواصت ینیع یاه یگژیو زا تارهاوج زا ولمم و رخاف رــمک ،گــنلپ تــسوپ زا یــناتفخ اــب ار هاــش یلعحتف ،یــلعرهم -۲ ناــمرهق ،متــسر نوــچمه ،ریــشمش و رــجنخ ،نــهپ هناــش و کــیراب رب یگریچ اــب هک دنمتردق یــناولهپ .دــنایامن یم همانهاــش یا هناــسفا ،دــسر یم رظن هب .دراد یــم نوصم دــنزگ هــنوگره زا ار روــشک ،نمــشد ریواصت نــیا رد هدــش حرطم مــهم تاــعوضوم زا یــکی گــنج و درــبن و یناریا ییاور هویــش رب ینتبم یرصب یاــهوگلا زا یرــیگ هرهب و تــسا تارهاوج زا ولمم و رخاف ی هماج .تــسا همانهاــش یــسامح تایبدا .دنک یم دیک أت وا نارکیب تورث و تردق رب زین تــسا یرورض مهم نیا رکذ ،هدربمان راثآ یاوتحم یــسررب رد -۳ گنج رد ناریا تسکش نوچمه یتخــس یاه تیعقاو هب ریواصت هک زا یشخب نداد تسدزا هب رجنم هک یتسکش .دنراد هراشا زین هیسور دروم ریواصت ،ور نیا زا .دــش یتموکح هندب فیعضت و ناریا نیمزرــس ناتساب هرود رد ناریا نیمزرس یروانهپ و تکوش ،تمظع ،شهوژپ یاــه هدرپ رد دــسر یم رــظن هــب ،نآ رــب نوزــفا .دــنروآ یم داــی هب زــین ار هب کــسمت اب دنمرنه ،یلعرهم مــقر هب راجاق هاــش یلعحتف هداتــسیا یهلا تیمک اح رب ،ناــشن غرم یاصع و جات نوچمه نیدامن رــصانع .دزرو یم دیک أت زین هاشداپ هراومه ،ناتــساب ناریا یرــیوصت رنه ،دوــجوم دهاوــش ساــسا رب ات تــسج دوــس نــیدامن یاــهوگلا زا ،یهاــشداپ تردــق ناــیب یارــب .)۹، ۱۳۹5،لــیوب(دهد ناــشن یهلا تردق یاتمه ار هاــشداپ تردــق و اــه هیام شقن زا یرــیگ هرهب هــب یراکــشآ شــیارگ ،راــجاق نادــنمرنه نیا باتزاب .دنتــشاد ناتــساب ناریا رنه رد هتفر راک هب ینییزت رصانع راثآ رد .تــسا هدهاــشم لباق ینــشور هب فلتخم یاهرنه رد ،لیامت ،زراب یا هــنوگ هب هــک هدــش هتفرگ راک هب یــشوقن ،راــجاق رــصع یرــنه و یزاریش( دزاس یم راکشآ ار ملاسا زا شیپ ناریا رنه یاه هیام شقن رصانع زا یریگ هرهب اب ناتــساب ناریا یرنه راثآ .)6۳ ،۱۳۹۴،نارــگید هب ادزماروها بــناج زا یدزــیا هقلح یاــطعا شیامن دــننام نــیدامن رادلاب هقلح و لاب شقن ،ناهاــشداپ رــس تــشپ رد رون هلاه ،هاــشداپ .دندومن دــیک أت یهاــشداپ یدزیا تردق رــب ،ناهاــشداپ جات یور رــب یشنماخه یاه هتسجرب شقن رد یهاش شوقن یریوصت یاه یگژیو یارب یا هیدییأت و ادزماروها هب هتــسباو ،یهاــش عیفر ماقم رگنایب زین هاــشداپ ،ناتــساب ناریا .)۱۹5، ۱۳۹۱،ادارپ( تــسا هاــشداپ تیمک اح هنومن یارب ،تــسناد یم نیمز یور رــب ادزماروها ی هدــنیامن ار دوــخ هب ادزماروها ار یهاــشداپ هک دنتفگ یم امــسر یــشنماخه ناهاــشداپً ،۱شخب ،۳ دــلج ،۱۳۹۲،نارــگید و نامرکیب( تــسا هدرک اــطعا ناــنآ یهاش تخت رب هک تسا یسک هسانش نیرت مهم جات ،ناریا رد .)۱05 ناتساب ناریا رد یهاش ماقم یبهذم هاگیاپ هب هجوت اب ،دنز یم هیکت
زا یدومن جات ،ینایک ه ّرــف زا یناریا ناهاــش یرادروخرب یارب دــیک ات و میقتــسم طابترا رد ،یناریا گنهرف رد هــک دوــش یم یقلت ه ّرف یورــین رد .)۱۳۳، ۱۳۹۴،یــمئاق( تــسا هاــش عیفر یعامتجا هبتر و ماــقم اــب زا یکی ینایک ه ّرــف ،ناهاگ یقلاخا -ینید یــسانش یتسه ی هــشیدنا یارب هک تسا یهلا هیطع و یدزیا یغورف دننامه و تردق یاهدامن یهیبــشت و لیثمت ،غرم و درو آ یم هارمه هب تمظع و نأــش ،رایرهــش دراد شلات رضاح راتــسج .)50، ۱۳۹۳،زلنیه( تــسا ّرف مــسجت یارب هاــش یلعحتف یاه هراگن هرکیپ رد یرصب نیدامن یاهوگلا یواک او اب کرد هب ،یدغــس رــنه یناــسنا یاه هرکیپ و یــلعرهم مــقر هــب راــجاق نایدغــس( یخیرات هرود ود رد هیریورتــ َشخ و ه ّرف یموهفم یاه شزرا .دوش لئان )راجاق و
ه ّرف
یولهپ نابز و ییاتسوا ینتم ماظن رد ،ه ّرف هژاو ،ناتساب ناریا رد نایناریا تکوش و نأــش رب ،یلاعتم میهافم رب تللاد اب ات دــش رادیدپ یــسامح تایبدا رد زین ملاــسا زا سپ ،ه ّرف نیداینب موــهفم .دــیازفیب زا .دهد شرتــسگ ار شرــگن نیا اــت تفای یرــست یــسودرف همانهاــش همانهاــش و اتــسوا نوتم یواک او ،ه ّرف موــهفم یــسررب تهج ،ور نــیا .دبای یم ترورض و رون یانعم هب ،هنروخ ه ّرف ، ّرف ،ناتساب ناریا یونعم هــشیدنا رد هتشرس نآ زا ادزماروها یاه هدیرفآ رهوگ هک تسا ضحم یگدنشخرد دننامه و تردق یاهدامن زا یکی ،ه ّرف .)۹8،۱۳۹5،نبرک( تسا هدش ،ینلاوط یگدنز شبحاص یارب هک تــسا یهلا هیطع و یدزیا یغورف هدرب ماــن ه ّرــف هــس زا ،اتــسوا رد .دروآ یــم هارــمه هــب یــیاراد و تردــق ییورین ،ینایک ه ّرف .ینایک ه ّرف و یناریا ه ّرف ،تــشترز ه ّرف :تــسا هدش نانمــشد لباقم رد ناهاــش یزوریپ بجوم هک تــسا یهلا و یناهیک چــیه ،نآ نودــب و تــسا یــنامرآ هاــش هــمزلا ،یــنایک ه ّرــف .دوــش یم .)۳۹۱ ،۱۳80،سانــشرز( تسین یهاــش تردق بــسک هب رداق یدرف رادروــخرب یا هژــیو تــیمها زا یــنایک ه ّرــف ،ییاتــسوا نوــتم رد زا .دوــش یم بجوم ار یناریا هعماج یرادــیاپ ،ینایک ه ّرــف اریز ،تــسا :تسا هدمآ ینایک ه ّرف زا شیاتــس رد تــشترز یاه هدورــس رد ،ور نیا ار هدیرفآ ادزــم ینتفرگ ان زوریپ ِّرــف .مییاتــس یم ار ادزم زوریپ ینایک ِّرــف هدنــشخب دنمزرب دنمورین گرزب رودیــش نآ ،کین یــشا .مییاتــس یم هدــیرفآ ادزــم شاداــپ .مییاتــس یم ار هدــیرفآ ادزــم ِّرــف .مییاتــس یم ار ،نادنپــساشما :دــیازفا یم و )۱۱0 ،۱۳6۴ هاوختــسود( مییاتــس یم کین نارای رهش .)۱۱8 ،نامه( مییاتس یم ار تشرس کین نارایرهــش ،نینچمه .مییاتــس یم دــننابهاگن ار یــتیگ ،یرادرــک بوخ اــب هــک ار نآ ،مییاتــس یم ار تــشهبیدرا :دوــش یم دــیک أت مــهم هــتکن نــیا رــب نــید و رویرهــش و نــمهب .ار یــکین رــسارس نآ ،دنپــساشما نــیرتابیز .)۱۲0 ،نامه( مییاتس یم ار کین ذمرادنپس و کین شاداپ و کین اــی رویرهــش دنپــساشما ،ناتــساب ناــیناریا یتخانــش یتسه رد هک تسا یتنطلس ی هدنیامن و بولطم یرایرهش نامه هیریورتشخ .دنک یم رقتــسم نیمز رد ار ادخ ی هدارا ،اه یدب ی همه رب یگریچ اب
اب یلع رهم مقر هب راجاق هاش یلعحتف هداتسیا یاه هرکیپ یقیبطت هسیاقم یدغس رنه رد یناسنا یاه هرکیپ
هرطیس و هوکــش ،ییاناوت رهظم ،هیریورتــشخ ای رویرهــش دنپــساشما زا یکی و )۷۴، ۱۳۹۳،زــلنیه( تــسا ناتــساب نایناریا دزن ادخ تردــق .)۱5۷، ۱۳8۱،یلوین( دیآ یم رامش هب ادزماروها تافص همانهاش رد ه ّرف .تفای یرست زین همانهاــش رد ه ّرف ،ملاــسا زا سپ ه ّرف ،نید ه ّرف ،یامه ه ّرف ،یدزیا ه ّرف زا و تسا ینوگ انوگ عاونا یاراد ه ّرف .)۳۹۱، ۱۳80،سانــشرز( دوــش یم دای ...و یــناولهپ ه ّرــف ،یهاــش ،للاج ،هوکش ،تکوش ،نأش یانعم هب ،اتــسوا دننامه همانهاــش رد ه ّرــف ،همانهاــش رد .دور یــم راک هــب روــن و تردــق ،یراوــگرزب ،تــمظع لقتنم رــسپ هب ردپ زا یثوروم تروص هب هک تــسا داژن نامه ،یهاــش ردپ یهاــش ه ّرف ،یهاــشداپ رب هولاع بــساتشگ ،لاثم یارب ،دوــش یم طقف ،ادزــم اروها نامرف ساــسارب ،یدزیا ه ّرــف .درــب یم ثرا هــب زــین ار دروم ناــش تموکح هــک دهد یم ناــشن و دوــش یم هداد ناهاــش هــب ه ّرف ،همانهاش رد .دــشخب یم تیعورــشم نانآ هب و تــسادخ تیاضر کمک هب هــک تــسا هاپــس نارادرــس و ناگدنمزر صوــصخم یــناولهپ و دنراد یم نوــصم نمــشد دــنزگ زا ار روــشک و هدرــک یراــی ار هاــش نآ ، یملاــسا( درــب ماــن متــسر زا ناوــت یم نآ ناگدــنراد نــیرت فورعم زا اتــسوا و همانهاــش رد ه ّرــف موــهفم زــیامت هــجو .)۱۳۹۴،۲8 ،یــمارهب و تــسا ّرف تاقتــشم زا یکی یدزیا ه ّرــف ،همانهاــش رد هک تــسا نــیا و هدوب ناهاــش صوصخم اهنت و دوــش مآ بحاص دناوت یمن یــسک ره ،اتسوا رد هک یلاح رد .تــسا اهنآ تموکح تیعورــشم هدننک نیمضت یراکــشیوخ اب دنناوت یم نایناریا هــمه و تــسا یدزیا ه ّرف نامه ّرــف یک اح یسانش ناتساب تاعلاطم .)۳5 ،نامه( دنوــش رادروخرب نآ زا تیمها زا و تفای شرتــسگ ه ّرف زین یدغــس نوتم رد هک تــسا نآ زا .دش رادروخرب یا هژیو
دغس
و ایردومآ ناــیم ،هنایم یایــسآ رد عقاو یــخیرات ینیمزرــس ،دغــس ار ناتــسکیجات برــغ و ناتــسکبزا بونج هزورــما هــک تــسا ایردریــس و ماوقا یــفرعم یارــب شوــش یتنطلــس یاــه هبیتک رد .درــیگ یمرب رد ار دغــس نیمزرــس ،یــشنماخه یهاــشنهاش فــلتخم یاه نیمزرــس ،دغس نیمزرس نینک اــس .)۱۳85،۲۷۲ ،نایرب( تخانــشزاب ناوت یم هنایم یناریا مهم یاه نابز زا هک هدوب یدغس نانآ نابز و داژن یناریا ی هدــس دودــح ،نایکولــس یــشاپورف اــب .)۱۴ ،۱۳8۷ ،زمیــس( تــسا هچ نآ ،نایراخت ی هرطیس تحت دغــس نیمزرــس ،دلایم زا شیپ مود رد .)۱05، ۱۳8۹،ســیار( دــمآرد ،دوــش یم هدیمان نایناــشوک هزورــما مــشیربا هداج رد ناریا مهم یاه نیمزرــس زا دغــس ،یناــساس تلود تحت دغــس نیمزرــس ،نایناــساس ضارــقنا اــب )۳،۱۳8۴،اــضر( .دوــب .)۲0۳، ۱۳8۹،سیار( دمآرد بارعا ی هرطیس
یدغس‌رنه
اب یــسانش خنس و یــنومضم ،یبولــسا یاــهدنویپ ،یدغــس رــنه ،۳ج،۱۳۹۳،نارگید و نامرکیب( دراد یناساس و یتراپ ناریا یاه تنس هب داقتعا رــیظن ،یتــشترز نــییآ یــملاک یاــه هزومآ و )68۴ ،۲شــخب ،۳ج،۱۳۹۳،نارــگید و ناــمرکیب( دزاــس یم راکــشآ ار نادنپــساشما
هــک تــسا یرورــض مــهم هــتکن نــیا یروآداــی .)8۱-۱،8۲ شــخب هتفرگرب رــصانع اما ،تــسا یناــساس رنه را رــثأتم یدغــس رنه هــچرگ ا ،اضف و مرف ،گــنر ،یراگن لیامــش یاه فیتوم ریظن یناــساس رــنه زا اریز ،دنوــش یم یدغــس رنه درفبرصحنم و لقتــسم تیوه بوذــجم تاــعوضوم زا یرــیگ هرهب رد نایدغــس رــنه درــفبرصحنم یاــه شزرا یاوتحم اب بطاخم طابترا فده اب یدغس دنمرنه .تسا یسامح و تردق زا یــنایب اــب و دــنک یم رــیگرد یــنامرهق یاــه شنت رد ار وا ،رــثا و دادیور تــیعقاو کرد هــب روبجم ار هدــننیب ،نازراــبم یریذپ بیــسآ یاــه شواک رد .)۷۳، ۱۹8۱،یــپرذآ( دــیامن یم نیگمهــس یاــهدربن رد عــقاو بایــسارفا و تــنکجنپ ،اــشخرو قــطانم زا یــسانش ناتساب فورظ ،همــسجم ،یتــسد عیانص زا یراــثآ ،ناتــساب دغــس نیمزرــس دنقرمــس قرــش رد .تــسا هدــش فــشک یراوید یاه یــشاقن و یزلف نوتم ،یدغــس نابز هــب یدانــسا هارمه هــب غــم رــصق زا یــیایاقب زــین ییاه هکت ،حلاــس ،غرفم و هرقن زا یــیاهلااک ،اهرهم ،اه هکــس ،یــبرع تاعلاطا یواح هک هدمآ تــسد هب یمــشپ و یمــشیربا ییاه هچراپ زا .)۱0۹-۱۱۲، ۱۳8۹،سیار( تسا یدغس رنه و گنهرف زا یدنمــشزرا
یبوچ‌رپس
یور هک تسا یبوچ رپس کی ،دغس نیمزرس رد فــشک نیرت مهم یاه هناش و کیراب رمک اب یراکراوس ریوصت و هدــش هدیــشوپ مرچ اب نآ نیا یزــکرم شخب اــهنت هــچرگ ا .)۴ رــیوصت( تــسا هدش یــشاقن نــهپ متشه ی هدس رد هک دنک یم تباث یلو تــسا هدنامیقاب شوقنم رپــس دروم کــیراب رمک و نــهپ ی هناــش اب یملاــسا ناریا ناــمرهق ،یدلاــیم هک تسا ییاه یراگنراوید هیبش ریوصت نیا کبس .تسا هدوب شیاتس ،دوجوم دهاوش ساسارب .تسا هدش فشک دغس فلتخم یاه شخب رد یشاقن کبس داجیا رد ،رپس نیا ریظن یراثآ هک دوش یم دییأت هیرظن نیا .)۱۱0، ۱۳8۹،سیار( تسا هتشاد یا هدمع مهس یناریا بتکم یملاسا
یدغس‌ی‌هکس
،دلایم زا شــــیپ مود ی هدــــس دودــــح ،نایکولــــس یــــشاپورف اــــب ِناــــمکاح .دــــمآرد نایناــــشوک ی هرطیــــس تــــحت دغــــس نیمزرــــس ره اریز ،تخانــــش ناــــش یاه هکس یور زا ناوت یم اتدمع ار ناــــشوکً
.یبوچ‌رپس،دغس-4ریوصت )Sims&Boris,2002,211(:ذخام
۴۷
و نامرکیب( تــــسا هدش هداد ناــــشن دوخ صوصخم جات اب هاــــشداپ یناشوک ناهاش زا یکی اکشیواه .)۱،۳05شخب ،۳ج،۱۳۹۲،نارگید ینارمکح ،دغــــس نیمزرــــس رب اه یناــــساس فرصت زا شیپ هک تــــسا قلعتم یا هکــــس ،5 ریوصت .)۱۴۲،۱۳8۱،نــــشودن یمداخ( درــــک یم یتشترز نایادخ روآدای هک دهد یم ناــــشن ار اکــــشیواه ینارمکح هب اب و هدز رمکرب ار پچ تسد ،اکشیواه .تــــسا )یناریا نادنپساشما(
هناــــش غرم نآ یاهتنا رد هک ار یعصرم دنلب یاصع ،تــــسار تــــسد .تسا هتفرگ ،دوش یم هدید یرسب رد .دوــش یم رهاظ غرم رــیظن یلاکــشا رد ه ّرــف ،یدغــس نوــتم رد نت رب راوهاــش هماج هــک یدرم لکــش هب ه ّرف ،یدغــس ناتــساد کــی دبای یم دومن یناشوک ناهاــش یاه هکــس یور رب و هدــش رهاظ ،دراد ،لابقا ،تخب یانعم هب ه ّرف ،یدغس نابز رد .)۳۹۱، ۱۳80،سانشرز(
یاه نتم رد جیار نیداینب میهافم نامه و تــسا تنطلــس هوکــش و هکــس ،دــسر یم رظن هب .)۳۹6،نامه( دــنابات یمزاب ار ناتــساب نارــیا نیدامن شیامن ،ناــشن غرم یاصع و مک اح هرکیپ شقن اب یناــشوک رب دنوادخ فرط زا هک تــسا یتنطلــس رب دیک أت و بولطم یرایرهــش .تسا هدش ضیوفت هاشداپ و نــشوج ،هرز ،سابل هــچرگ ا .تــسا یناــشوک هکــس کی ،6ریوصت یادخ ۱» ورواروــش « نامه ریوصت نیا اما ،تــسا یمور کبــس هب هلاک ینعی ،یــناریا ۲هیریورتــشخ ای رویرهــش دنپــساشما هک تــسا یناــشوک زا ناهاگ .)۷۳ ،۱۳۹۳،زــلنیه( دوــش یم هدیمان »بوــلطم یرایرهــش«
هک دیوگ یم نخس نادنپساشما ای »راکوکین نایاریمان« ،دوجوم تفه ناش یاه مان زا اهنآ تایصوصخ و دنتسه ادزماروها نارتخد و نارــسپ ای سدــقم حور ،ناتــساب نارــیا یوــنعم هــشیدنا رد .دوــش یم موــلعم ؛ییاریمان و ،لامک ،صلاخا ،یرایرهش ،یتسار ،کین هشیدنا ،راکوکین یتسار هار هک یتروص رد دناوت یم ناسنا هک دنتسه ادخ زا ییاه هولج اب ناسنا اریز ،دشاب کیرش ادخ اب اهنآ نتشاد رد ،دریگ شیپ ار )ه َشا(َ قیرط نآ زا و دوش یم نومنهر صلاخا و کین هــشیدنا هب ،یتــسار هار .)۱۴،نامه( دنبای یم تسد یرایرهش و ییاریمان و لامک هب نامدرم
یدغس‌یراگنراوید
اه خاک ،اه هناخ یاهراوید ،انب یلخاد تانییزت روظنم هب ،نایدغس یــسانش کبس لیلحت .دندرک یم یــشاقن ار یــمومع یاــه هاگتدابع و
تنــس لوــحت ریــس هــک دراد نآ زا تــیاکح یدغــس یاــه هراگنراوید ،نایتراپ یراگــنراوید تنــس زا یرــیگ هرهب اب دغــس یراگــنراوید یــیاور یاه ناتــساد و یموب نیماضم قیفلت ،نایناــساس یرنه یاه قاثیم فیصوت ،یدغــس یراگنراوید رد .تــسا هتفرگ لکــش یناریا یــسامح یاه ناتــساد و شوایــس گوــس ،کاــحض و متــسر یاه ناتــساد بسحرب یدغس یــشاقن .تــسا دوهــشم یخیرات و هنایماع ،یــسامح هنایماع و هرــمزور ،یــخیرات ،یــسامح ،یبهذم یاه هورگ هــب عوــضوم تیمها نیرتشیب یخیرات و یسامح یاه نومضم و تسا میسقت لباق یراگنراوید ییاور و یناولهپ یگژیو .)۴0- ۴۱ ،۱۳8۷،زابکاپ( .دــنراد ار دنابات یمزاب ار یناریا یاه هسامح یلادوئف ی هعماج یاه نامرآ ،دغس ی هرود یاه هناسفا اب یــسودرف ی هــسامح زا یمیــسرت ی هنیرق کی و ،۳ج ،۱۳۹۳ ،نارگید و نامرکیب( تسا ناریا ی هعماج مزیلادوئف یتراپ .)۲،685شخب هــک تــسا تــنکجنپ یراوــید یاه یــشاقن زا یا هــنومن ،۷رــیوصت ناــشن موــس ناوــخ زا ار همانهاــش یا هناــسفا ناــمرهق ،متــسر رذــگ راوــس ،)یــشحو هبرگ ای( گنلپ تــسوپ زا یناتفخ اب متــسر .دهد یم پچ تــسد متــسر .تــسا اهدژا اب دربن لاح رد گنر زــمرق شــخر رــب اهدژا هب ،دراد تــسار تــسد رد هک یریــشمش اب و هدروآ لااــب ار دوــخ هب ات دروــخ یم چیپ شــخر یاهاپ رود هــب زــین اــهدژا .دــنز یم بیــسآ شتآ و تسا هدش اهدژا هب بیسآ ثعاب ،ریــشمش .دنز همدص متــسر Sims & Boris, 2002,( دوــش یم رو هلعــش هدید بیــسآ یاه شخب زا اهدژا اب ناــمرهق فیصوت تاــیئزج زــین یــسودرف همانهاــش رد .)220 ناتفخ .دشوپ یم گنلپ تسوپ زا یناتفخ متسر ؛تسا هجوت بلاج شاقن هچرگ ا ،تــسا گنلپ تــسوپ زا مه تنکجنپ یــشاقن ناــمرهق اما ،تــسا هدرک لیمحت نآ رب ار دوخ نامز طیارــش ،یــشاقن ماگنه هب طخ هدهاشم ناکما ،متسر هزرابم و بسا زمرق گنر ریظن ییاه یگژیو لامعا و متسر یاه یگژیو اب هک دروآ یم مهارف یــشاقن رد ار یملــسم .)۱60 ،۱۳۹0،یکــستینلب( تــسا کرتــشم همانهاــش رد وا یــنامرهق زا ،تــنکجنپ یراوــید یــشاقن یاــه هنومن نیتــسخن ،نــینچمه یادخ دنچ شتــسرپ و یراپــسکاخ نییآ اب طابترا رد ،دغــس قطانم رد و دــندمآ دیدپ یــمومع یاــه هاگتدابع رد هــک تــسا یــناریا روهــشم جاور یدغــس لادوــئف نارــیما یاــه خاک و یــصوصخ یاــه هاگتماقا
.هیریورتشخ،یناشوک‌هکس-6ریوصت )73،1393،زلنیه(:ذخام .اهدژا‌اب‌متسر‌دربن،هراگنراوید،تنکجنپ-7ریوصت
)Sims&Boris,2002,221(:ذخام
غرم‌یاــصع‌اب‌اکــشیواه،هکــس،ناــشوک-5رــیوصت .تسار‌تسد‌رد‌ناشن )URL1(:ذخام
اب یلع رهم مقر هب راجاق هاش یلعحتف هداتسیا یاه هرکیپ یقیبطت هسیاقم یدغس رنه رد یناسنا یاه هرکیپ
تسناوت ،دومیپ یطسو نورق لیاوا رد یدغس رنه هک یریسم .دنتفای یناــساس هرود زا سپ ،یرواخ ناریا رد یــسامح رصع کی یاهزاین هب یاه هراگنراوید رد .)۱8۷ ،۱۳۷۹،رطاــشرای و نزواــهگنیتا( دهد خــساپ یاهدامن هیاپ رب همانهاــش ناولهپ ،متــسر هنانامرهق تئیه ،یدغــس رب و تــفای مــسجت شتآ شکرــس یاه هلعــش و رون هــلاه لــثم ،موــسرم دــش دــیک أت ناتــساد یــقلاخا یاــه هبنج و هــنایارگ عقاو تاــیئزج یور نیرت مهم زا یکی ،همانهاش رد ، ّرف .)۱۹0 ،۱۳۷۹ ،رطاشرای و نزواهگنیتا(
یونیم موــهفم .تــسا یــسامح نــتم نــیا مــیهافم نیرتدماــسبرپ و تخب اب طاــبترا ،تعیبط رــب طلــست ،رون هلاه نوچ ییاه هناــشن اــب ّرــف تیصخــش رب سدقم یاــهرازبا و ناروــناج نوــچ رداــم یاه هــسانش و ،یــسودرف همانهاــش رد .)۱۳۹0 ،۱۱۳ ،یــمئاق( دــش ناــیامن دــنمهرف و تــسا ه ّرف شبات یاه هنیمز زا )یــمهم( یــگرزب و یروآدــنگ ،یــناولهپ رد .)۱۱8،ناــمه( دنرادروخرب ّرف نیا زا زردوــگ و متــسر نوچ یــناناولهپ دغــس یراوید یــشاقن رد یناریا رنه رــیثات ،یدلاــیم 6 اــت ۳ یاه هدــس هب طوبرم یاه یشاقن .)۳۲۳،۱۳۹0،نمــشریگ( تسا ادیوه ،ناتــساب یناساس رنه کبس هب ،تنکجنپ رد یدلایم متشه و متفه یاه هدس مدرم یرنه یاه ییاناوت رکنم ناوت یمن هچرگ ا .)۳۲۳،نامه( تــسا ناریا رنه هلیسو هب دیدرت نودب تیقلاخ نیا اما ،دــش دغــس نیمزرــس اشخرو خاک یاه یراگنراوید .)۳۲۴،نامه( تسا هدش روراب یناساس تنکجنپ یاه یــشاقن اب ،تــسا ظوفحم ژاتیمرآ هزوم رد هزورما هک زین زا ود رــه و دراد یــیاه یدننامه یدلاــیم متــشه هدــس لوا هــمین رد .)۴۲، ۱دلج ،۱۳۹۲،دنژآ( دنک یم لیلجت تنطلس رادتقا
یراوید‌یـــــشاقن‌و‌یتـــــسد‌عـــــیانص‌لـــــیلحت نایدغس
:زا دنترابع یدغس راثآ یموهفم و ینیع یاه یگژیو یاه هیام شقن قیفلت ،ینحنم و بروم ،یقفا ،یدومع رصانع -۱ رمک ؛مرگ یاه گنر طلــست اب دودحم ینیزگ گنر ؛یریوصت و یــنییزت و رجنخ ؛ناــشن غرم یاصع ؛جات ؛ناوج راــسخر ؛نهپ هناــش و کیراب تارهاوج زا وــلمم و رخاف هــماج ؛گنلپ تــسوپ زا یــناتفخ ؛ریــشمش رد هدــش روصم یناــسنا یاه هرکیپ ینیع یاه یگژیو زا دیراورم هژیوب .دنیآ یم رامش هب تنکجنپ یراوید یاه یشاقن و هکس ،یبوچ رپس عوضوم هب ینمض روطب ،اهدژا اب هزرابم و متسر شقن شناوخ -۲
،تورث ،هناهاــش یاه تفایض ،نینچمه .دراد تللاد یزوریپ و دربن .دنزاس یم راکشآ ار یلادوئف ی هعماج یاه نامرآ و تکوش جات نوچمه نــیدامن رــصانع هب کــسمت اب یدغــس دــنمرنه -۳ .دزرو یــم دیک أت ،هاــشداپ یــهلا تــیمک اح رــب ،ناــشن غرــم یاــصع و هک تــسا یرورض مــهم نــیا رــکذ ،هدرــبمان راــثآ یاوــتحم یــسررب رد یرایرهــش و ینایک ه ّرــف مــیهافم زا رــثأتم یدغــس راــثآ یزادرــپریوصت .تسا )هیریورتشخ( بولطم
یاه‌هدرپ‌هداتسیا‌یاه‌هرکیپ‌یقیبطت‌یــسررب
رنه‌یناــسنا‌یاه‌هرکیپ‌اــب‌راجاق‌هاــش‌یلعحتف
یدغس
یاه شزرا یرادــیاپ یارب ییاه شــشوک هتــسویپ ،راجاق هرود رد اب دنویپ قــیرط زا یراــبرد یراگنرکیپ بــتکم و تــفرگ ماــجنا یتنــس .دروآ تــسدب ار دوخ هژیو کبــس و بولــسا ،ناتــساب ناریا نیماضم یوگلا اــب ،یلعرهم مــقر هــب راــجاق هاــش یلعحتف هداتــسیا یاــه هدرپ ،ریشمش ،رجنخ ،ناوج هرهچ ،نهپ یاه هناش ،کیراب رمک یریوصت ات تفرگ لکــش گــنلپ تــسوپ زا یــناتفخ ،ناــشن غرم یاــصع و جاــت یهلا تموکح تیعورــشم ،هاــشداپ یرولاد و یریلد شــیامن نــمض لماع رایرهش ،همانهاش و ییاتــسوا نوتم ساسارب .دهد ناــشن ار وا و یدزیا تــیامح ،ور نــیا زا .دــیآ یم رامــش هب نــیمز نارــیا یرادــیاپ شیامن .تــسا بولطم یرایرهــش هــمزلا ،وا ینامــسج یاــه ییاناوت هک تــسا یــعوضوم ،راــجاق هاــش یلعحتف یدزــیا تــموکح و رادــتقا تاــعلاطم یــفرط زا .دروآ یــم رــطاخ هــب ار نارــیا ی هتــشذگ تــمظع یتــشترز نــییآ زا یدغــس رــنه یرــیذپریثأت رــگنایب ،یــسانش ناتساب و یتراپ نارــیا یاه تنــس اــب یــسانش خنس و یــنومضم یاــهدنویپ و هک بولطم یرایرهــش و یــنایک ه ّرف موــهفم تیمها .تــسا یناــساس ،دغــس ینتم ماظن رد ی ّرــست اب ،دراد یــناریا نــهک هــشیدنا رد هــشیر .تفای رارمتسا یدغس نوگ انوگ راودا رد و دیرفآ هژیو یریوصت یوگلا نهک رواب ،ناــشن غرم یاصع و جات اب مک اح هرکیپ ،یدغــس هکــس رد هک ار یتنطلس ای بولطم یرایرهش نیدامن شیامن رب ینتبم یناریا قیفلت .دنابات یمزاب ،تــسا هدــش ضیوفت هاــشداپ رب دنوادخ فرط زا رادتقا رب ،ناــشن غرم یاصع و جات نوچمه نــیدامن یاــه هیام شقن یقلت هیریورتشخ ای رویرهش دنپساشما یاتمه و دراد دیک أت تنطلس رمک یگژیو اب ،یبوچ رپس رد هدش روصم راکراوس ،یفرط زا .دنوش یم و دراذــگ یم هــحص یــنامرهق و یرولاد رــب ،نــهپ یاه هناــش و کــیراب ار همانهاــش یــسامح تایبدا ریثأت ،یدغــس یاه هراگنراوید دننامه یسررب .دننک یم لیلجت ار تنطلــس رادتقا یگلمجو دزاس یم راکــشآ یاه هرکیپ اب راثآ نــیا قیبطت و نایدغــس زا هدنام یاجرب راثآ دودــعم هرود ود رد هــشیدنا هزوح رد ار ییاه یدننامه ،راــجاق هاــش یلعحتف و ینایک ه ّرــف موهفم رگنایب و دــهد یم ناــشن )دغــس و راجاق( یــخیرات یموهفم و ینیع هوجو تهباــشم ،نیاربانب .تــسا ینامرآ یرایرهــش :زا دنترابع راجاق و دغس یرنه هرود ود نیب
هــعماج ناــمک اح و راــجاق هاــش یلعحتف یرولاد و یرــیلد -۱ .تفایض،یراگنراوید‌یشاقن‌زا‌یشخب،تنکجنپ-8ریوصت )62،1دلج،1392،دنژآ(:ذخام
۴۹
دغس یراگنراوید زا یشخب دغس ،ناشوک هکس
دغس یبوچ رپس راجاق هاش یلعحتف هرکیپ هدرپ
)۱،6۲دلج:۱۳۹۲،دنژآ( -۱ )Boris & Sims, 2002, 221( -۲ )۷۳،۱۳۹۳،زلنیه( -۱
)URL:1(- ۲ )Sims & Boris, 2002, 211( -۱
)8۴۷، ۲ج :۱۳۹۲،دنژآ(-۱ )Diba, 1999, 183(-۲ )Diba, 1999, 186( -۳
جات جات
- جات
تسد رد ناشن غرم یاصع - - تسار
تسار تسد رد ناشن غرم یاصع
پچ تسد رد اصع رمک رب پچ تسد
- رمک رب پچ تسد
نهپ هناش ،کیراب رمک نهپ هناش ،کیراب رمک
ریشمش ،نهپ هناش ،کیراب رمک ریشمش ،نهپ هناش ،کیراب رمک
متسر یناولهپ رهظم رد ادخ تردق هرطیس رهظم
)هیریورتشخ( نیمز متسر ینامرهق و یرولاد رهظم
رد ادخ تردق هرطیس و متسر یناولهپ رهظم )هیریورتشخ( نیمز
،یدومع طوطخ نراقتم راتخاس بروم و یقفا طوطخ نراقتم راتخاس
بروم و یقفا ،یدومع ،یدومع طوطخ نراقتم راتخاس
بروم و یقفا بروم و یقفا ،یدومع طوطخ نراقتم راتخاس
مرگ یاه گنر طلست -
مرگ یاه گنر طلست مرگ یاه گنر طلست
و یناساس و یتراپ رنه اب دنویپ همانهاش یسامح تایبدا و یناساس و یتراپ رنه اب دنویپ
همانهاش یسامح تایبدا و یملاسا ناریا رنه اب دنویپ
همانهاش یسامح تایبدا یناساس و یشنماخه رنه اب دنویپ ،ییارگ ناتساب
همانهاش یسامح تایبدا و
- یتشترز نییآ اب دنویپ
- یتشترز نییآ اب دنویپ
.یدغس‌یراگنراوید‌و‌یبوچ‌رپس،هکس‌اب‌راجاق‌هاش‌یلعحتف‌هدرپ‌یقیبطت‌یسررب-1لودج
،رجنخ ،نهپ یاه هناش ،کیراب رمک یریوصت یوگلا اب دغس یلادوئف .دراد تبسانم گنلپ تسوپ زا یناتفخ و ریشمش نوچمه دغــس یلادوئف هعماج نامکاح و راجاق هاــش یلعحتف -۲
.دنراد یم هگن نوصم لاب و نمشد دنزگ زا ار روشک ،ناولهپ ناهج متسر ه ّرف موهفم رــگنایب ،تــسار تــسد رد ناــشن غرم یاصع و جات -۳ هیطع و یدزــیا یغورف دننامه هــک تــسا بولطم یرایرهــش و ینایک
.دروآ یم هارمه هب تردق شبحاص یارب یهلا هاــش یلعحتف یاــه هراگن هرکیپ یــموهفم و یرــصب یاــهوگلا-۴ زا یقیفلت ،یدغــس رنه یناــسنا یاه هرکیپ و یــلعرهم مقر هــب راــجاق ناتساب ناریا یفسلف هشیدنا اب یسودرف همانهاش یــسامح تایبدا
هــعماج ناــمک اح و هاــشداپ یدزــیا تــموکح تیعورــشم رــب و تــسا .دراد تللاد دغس یلادوئف درــبن زورــیپ ،یدغــس ناــمک اح و راــجاق هاــش یلعحتف هــچرگ ا -5
.دوش یم طابنتسا اهنآ تسکش موهفم ینمض روطب اما ،دنتسه و یــلعرهم مــقر هــب راــجاق هاــش یلعحتف یاــه هراگن هرکیپ -6 ناریا نــیماضم اب دــنویپ قیرط زا ،یدغــس رــنه یناــسنا یاــه هرکیپ هژیو کبس و بولسا ،یسودرف همانهاش یسامح تایبدا و ناتــساب .دندروآ تسدب ار دوخ
هجیتن
هداتسیا یاه هرکیپ یموهفم و یرصب یاهوگلا قیبطت زا ســــــپ ریظن یدغـــــس راثآ زا یخرب اب یلعرهم مـــــقر هب راجاق هاـــــش یلعحتف :دمآ تـــــسدب یـــــیاه تیولوا اـــــه هراگنراوید و هکـــــس ،یبوچرپـــــس هباـــــشم یا هعومجم رب کـــــسمت هک داد ناـــــشن شهوژپ تاعلاطم یرنه هرود ود رد ینیع یاـــــه یگژیو و یریوصت یاـــــه هیام شقن زا زا یناتفخ ،نـــــهپ یاه هناـــــش ،کیراب رمک دـــــننام ،راجاق و دغـــــس و یناریا ییاور هویـــــش رب ینتبم ریـــــشمش و رجنخ ،گنلپ تـــــسوپ
نامک اح و راجاق هاش یلعحتف ات تـــــسا همانهاش یسامح تایبدا هماج ،نینچمه .دنـــــشاب دربن ره حتاف ،متـــــسر نوچمه یدغـــــس نامک اح و راجاق هاش یلعحتف تورث و تکوـــــش رب ،تارهاوج و رخاف ،دوجوم دهاوش ساـــــسارب .دراذگ یم هحص دغـــــس یلادوئف هعماج جات نوچمه ،شـــــهوژپ دروـــــم راثآ رد هتفر راکـــــب نیدامن رـــــصانع
اب یلع رهم مقر هب راجاق هاش یلعحتف هداتسیا یاه هرکیپ یقیبطت هسیاقم یدغس رنه رد یناسنا یاه هرکیپ
اه‌تشون‌یپ
1 Shaoreoro.
2 Khshathra Vairya.
عبانم‌تسرهف
یرگراگن و یــشاقن خیرات رد یــشهوژپ( ناریا یرگراگن ،)۱۳۹۲( بوقعی ،دنژآ .نارهت ،تمس تاراشتنا ،۲ و ۱ دلج ،)ناریا رنه ناــشخرد یاه جوا ،)۱۳۷۹( ناــسحا ،رطاــشرای و دراــچیر ،نزواــهگنیتا
.نارهت ،هگ آ رشن ،یهلادبع زمره و زابک اپ نییور همجرت ،ناریا اتسوا رد ه ّرف یسایس یسانشرادیدپ،)۱۳۹۴( دیحو ،یمارهب و للها حور ،یملاسا
.۴0-۷ صص ،۴ هرامش ،۱0 لاس ،یسایس مولع همانشهوژپ هیرشن ،همانهاش و دــیهان هــمجرت ،لوا دــلج ،یــشنماخه یروــتارپما ،)۱۳85(رــی یــپ ،ناــیرب
.نارهت ،هرطق رشن ،ناغورف یلع سابع هــمجرت ،تنکجنپ یــخیرات رــنه ،)۱۳۹0( ردناــسکلا ،یکــستینلب
.نارهت ،رنه ناتسگنهرف تاراشتنا ،یتزع ات نایقوجلــس ندمآ زا جــیربمیک نارــیا خــیرات ،)۱۳۹5( وردــنا ناــج ،لــیوب پاــچ ،مــجنپ دــلج ،جــیربمک هاگــشناد شــهوژپ ،ناــیناخلیا تــلود یــشاپورف
.نارهت ،ریبکریما تاراشتنا ،هشونا نسح همجرت ،مهدزاود نارــیا خــیرات ،)۱۳۹۲( نارــگید و ر ،اــستیدار ؛وــئل ،راوــیب ؛ه.د.ا ،ناــمرکیب نــسح همجرت ،۲ شخب ،رطاــشرای ناــسحا همجرت ۱ شــخب ،۳ دــلج ،جــیربمک
.نارهت ،ریبک ریما تاراشتنا ،هشونا ،مــتفه پاــچ ،نوــنک ات زاــبرید زا نارــیا یــشاقن ،)۱۳8۷( نــییور ،زاــبک اپ
.نارهت ،نیمیس و نیرز تاراشتنا ترازو تاراــشتنا ،مجنپ پاچ ،رنه فراعملا ةریاد ،)۱۳85( نــییور ،زاــبک اپ
.نارهت ،یملاسا داشرا و گنهرف ،)ملاــسا زا شــیپ یاه ندمت(ناتــساب نارــیا رــنه ،)۱۳۹۱( تدــیا ،ادارــپ
.نارهت ،نارهت هاگشناد تاراشتنا ،هدازدیجم فسوی ی همجرت عبانم زا هدافتــسا اــب نایناــشوک خــیرات ،)۱۳8۱( گــنهرف ،نــشودن یــمداخ صص ،۳۴ ،یتشهب دیهش هاگشناد یناسنا مولع همانشهوژپ ،یــسانش ناتساب
.۱۲۷-۱۴۴ ،یناریا یاه نتم و اهدورــس نیرت نهک ،اتــسوا ،)۱۳85( لیلج ،هاوختــسود
.نارهت ،دیراورم تاراشتنا نیتــسخن رد هجیتن و تین :ریوصت تردق و تردق ریوصت ،)۱۳۷8( لاــیل ،اــبید
.۴5۲-۴۲۳صص ، 6۷ ،همان ناریا ،)یدلایم۱۷85-۱8۳۴( راجاق رصع یاه یشاقن ،یدازهب هیقر همجرت ،یزکرم یایسآ یاهرنه ،)۱۳8۹( توبلات ارامات ،سیار
.نارهت ،هرتسگ رشن تاراــشتنا ،نایناــساسراگزور رد ناکرــت و نارــیا ،)۱۳8۴( للها تــیانع ،اــضر
.نارهت ،یگنهرف و یملع هیرشن ،یدغس یاه هتشون رد »ر ّف« موهفم ینوگرگد ،)۱۳80( هرهز ،سانشرز
.۳8۹-۴0۳ صص ،۳۷ هرامــش ،یگنهرف تاعلاطم و یناــسنا مولع هاگــشهوژپ مــیرم ،ینیــسح و هــمطاف ،بــتاک ؛مــساقلوبا ،روداد ؛رــینم هاــم ،یزاریــش ،راــجاق هرود رــنه رد نآ رــیثأت و ناورــسخ هــمان روــصم هخــسن یــسررب ،)۱۳۹۴(
.60-۷8 صص ،۳۳ ،هرگن همانلصف ،ایفوس رشن ،یتمحر للهاءاشنا همجرت ،توکلم ضرا ،)۱۳۹5( یرناه ،نبرک
.نارهت تاراشتنا ،ینیــسح یدهم همجرت ،یناریا یــشاقن ،)۱۳8۹( لایــش ،یاب نک
.نارهت ،رنه هاگشناد ی همجرت ،یناــساس و یتراپ نارود رد ناریا رــنه ،)۱۳۹0( ناــمور ،نمــشریگ
.نارهت ،یگنهرف و یملع تاراشتنا ،یشوه ّرف مارهب نآ یاهدرکراک و ّرــف هروطــسا یتخانــش ناسنا لیلحت ،)۱۳۹0( دازرف ،یــمئاق صص ،۱۷۴ هرامــش،یبدا یاهراتــسج ،ناریا ریطاــسا و یــسودرف همانهاــش رد
.۱۱۳-۱۴8 دمحم ،فادن ادیو همجرت ،یدغــس نابز ییانــشآ ،)۱۳8۷( زمایلیو ،زمیــس
.نارهت ،رهورف تاراشتنا ،یدیحو متسر و هدازرفعج دمحا و راگزوــمآ هلاژ همجرت ،نارــیا ریطاــسا تخانــش ،)۱۳۹۳( ناج ،زــلنیه
.نارهت ،همشچ رشن ،یلضفت ،یداجس روصنم دیس همجرت ،تشترز هاگداز و نامز ،)۱۳8۱( ودرارگ،یلوین
.نارهت ،هگ آ رشن Azarpay, Guitty )1981(, Sogdian painting, University of California press.
Sims Eleanor & Boris I Marshak )2002(, Peerless Images: Persian Painting and its Sources, Yale university press, New Haven and London.
Diba, Layla )1999(, Royal Persian Paintings: The Qajar Ep- och)1785-1925(, Publisher: I. B. Tauris.
URL1: http//: British museum. Com )access date :2016/11/9(
یرایرهـــــش و ینایک ه ّرف مـــــیهافم زا هتفرگرب ناـــــشن غرم یاـــــصع و ه ّرف ،ییاتـــــسوا نوتم ساـــــسا رب .تـــــسا )هیریورتـــــشخ( بوـــــلطم هیریورتـــــشخ و تـــــسا یهلا هیطع و تردق یاهدامن زا یکی ،ینایک ادخ تردق هرطیس و هوکـــــش ،ییاناوت رهظم ،بولطم یرایرهـــــش ای هتفهن یانعم دسر یم رظن هب ،ور نیا زا .تسا ناتساب نایناریا دزن
یهلا تیمک اح رب راـــــجاق و دغـــــس یرنه هرود ود زا بختنم راثآ رد دزرو یم دیک أت دغس یلادوئف هعماج نامک اح و راجاق هاش یلعحتف .دراد تبسانم یتشترز نییآ اب و
