ناکم م یبای هر یش ناتساب هداد ساسا رب
ناتساب و یخیرات یاه یسانش
میهاربا یدارم
*
رایداتسا هورگ ناتساب یسانش
، هاگشناد دازآ یملاسا
، دحاو ملایا
ص زا(
99 ات 111 )
:هلاقم تفایرد خیرات 10
/ 10 / 90 :یعطق شریذپ خیرات ؛ 11
/ 11 /
90
هدیکچ هداد ساسا رب هرازه رد ناریا شنترپ یحاون زا یکی یشهرم ،یخیرات یاه
.ق موس و مود یاه رد هک هدوب م
هدوب ناتساب ملایا مهم نادحتم زا یکی شتایح نامز رتشیب تسا
نآ مان و ه
م هراو رد ناتساب ملایا مان رانک رد
هبیتک همانلاس و اه ب یاه
ه نایم زا هدمآ تسد ییایفارغج تیعقوم نییعت هلاقم نیا فده .تسا هدش رکذ نادور
دراد دوجو یتوافتم تایرظن یشهرم ناکم دروم رد .تسا یشهرم رهش ای هقطنم
؛ هداد ساسارب و بوتکم یاه
ناتساب رثکا رظن دودحم رد یتسیاب ناسانش
ۀ قطنم یوجتسج هب ملایا ناتسا ۀ
رب کی رد .تخادرپ یشهرم یسر
ناتساب هک یسانش هدنراگن
قطنم رد اریخا ۀ
تشپ تروص ملایا هوک هداد
هطوحم ،تسا هب قلعتم یددعتم یاه
رود ۀ ناتساب ملایا لمج زا .تسا هدش ییاسانش
ۀ هطوحم نیا یم اه
طوحم هب ناوت ۀ
« لوک هنیزخ » .دومن هراشا
هداد یاه ناتساب ب یسانش ه
طوحم زا هدمآ تسد نیا زا یکاح روکذم ۀ
طوحم دایز لامتحا هب هک تس ۀ
لوک ،هنیزخ
یم یشهرم اب طبترم یمهم زکرم ای ناتساب یشهرم نامه .دشاب
ژاو ه یاه :یدیلک لوک ،یشهرم ،ملایا ناتسا
ناکم ،ناتساب ملایا ،هنیزخ یبای
_____________________________________________________________________________
:لوئسم ۀدنسیون یکینورتکلا تسپ یناشن*
Moradi@Ilam-iau.ac.ir
1 - همدقم
علاطم ۀ هتشون یبایدر و نهک نوتم شهوژپ قیرط زا یخیرات یاه
ناتساب یاه یسانش
، س بب زار و زمر فشک
ناکم هب زین و رایسب یخیرات یاه تسد
یذ تاعلاطا ندمآ یتمیق
هدش تسا . ناکم یاج یبای قطانم
رود ره رد ۀ
شور هب یخیرات هقطنم نآ و هرود نآ یارب یصاخ یاه
زاین ناتساب و ناققحم .دراد یسررب ماگنه رد ناسانش
کی ره هداد زا ناتساب و بوتکم یاه زا یتخانش
یم هدافتسا یصاخ یتاعلاطم شور دنیامن
تیهام نآ لیلد هک
هداد زا هتسد ود نیا توافتم اه
.تس ان یگنهامه نایم
هداد هداد و بوتکم یاه ناتساب یاه
زا یکی ،یتخانش
شهوژپ رتشیب تلاکشم ناتساب یاه
رود یسانش ۀ
رود تاعلاطم صوصخ هب و یخیرات ۀ
تسا یملایا
و یمانکین(
،یولع یعیفر 1833
: 111 و 111
.)
قیقحت نیا رد
، یعس یلکشم نینچ زا یهاگآ اب تسا هدش
زا هدافتسا اب ات عبانم
بوتکم یخیرات و و
هداد یاه ناتساب ناکم هب یسانش یبای
زا یکی ناریا یناتساب قطانم مان هب
یشهرم ادرپ هتخ
دوش .
0 - یشهرم تیعقوم ساسا رب
یخیرات عبانم
ژاو ۀ
« یشهرم » خم عبانم رد تروص هب فلت
،یشهرم :تسا هدش هدروآ ینوگانوگ یاه ،یشهرو ،یشاهرام
هاراب و یشهارب ،موشهرب ،یشاخراو ،هشخاراو ،هشخاراب ،هشخرو ،هشهرو ،هشهرم ش
مو .
،لاثم ناونع هب هدازدیجم
هش هر م و هشه ر و تروص هب
،هدازدیجم(
1831 : 11 ، 111 ، 111 - 113 و 113
نابهگن و)
، تروص هب هشخاراب
و هشخاراو
تسا هدروآ
،نابهگن(
1831 : 813
. )
رهش کی مسا یشهرم هک تسین صخشم اقیقد یخیرات عبانم رد تسا
ای
نادورنایم بونج دننامه مسا
تلود کی رهش
، نیا ای و هک مان قطنم کی رم یدادعت اب ییایفارغج ۀ
.ینوکسم زک
مان قطنم ۀ یشهرم اتساب ملایا مان رانک رد هراومه ،نهک نوتم رد
ناهاشداپ تاحوتف تسرهف رد هچ ،ن
یشکرس رد هچ و ینادورنایم شروش و اه
ینادورنایم هیلع اه یم رظن هب نینچ ابلاغ .تسا هدش رکذ ،اه
هک دسر
زیگنا هب یشهرم ۀ
ملایا اب ،دوخ ظفح ناتساب
هناتسود طباور یمیدق .تسا هتشاد یا
رد هک یبوتکم دنس نیرت
نآ زا هقطنم یشهرم مان ش هدرب هبیتک ،هد تسا ینلاوط یا
ۀراب رد
« لگول نا ودنوم » لسلس اهنت هاشداپ ۀ
رهش
ا د هلسلس زا یکی هک ،ب نارود یاه
میدق نادورنایم رازه طساوا دودح رد
ۀ .ق موس م تسا . هبیتک نیا رد
، مان
یزوریپ زا یحرش اب هارمه هاشداپ نیا تیلاعف و اه
یاه ینارمع وریپ حرش رد .تسا هدش نایب وا یز
نیا یاه
تسا هدش رکذ زین مویتوگ و یشهرم ،ملایا اب وا دربن ،هاشداپ
،نورماک(
1831 : 11 ،هدازدیجم و 1831
: 31
نامز رد.)
یدکا نوگراس
دودح(
–1131 1882 .ق م
ۀنیمز)
نئمطم تسد رد ناتساب ملایا خیرات زا یرت تسا
زا هبیتک ود .
ارا ار یتاعلاطا هنیمز نیا رد نگراس نامز ئ
یم ه هبیتک نیا زا یکی .دهد اب و تسا یرتشیب تایئزج یواح اه
هراشا ،نآ ندوب هصلاخ دوجو یم مشچ هب نآ رد یمهم یاه
ناشن هبیتک نیا رد دوجوم دهاوش مامت .دروخ
یم شخب نایم داحتا رب ناتساب ملایا تموکح راتخاس هک دهد هیاپ فلتخم یاه
نیا بلاطم زا .دوب هدش یزیر
ابرد هبیتک ر
ۀ یمرب نینچ یشهرم یاورنامرف رب نوگراس یزوریپ یداحتا زین دوخ ؛ملایا دحتم تلایا نیا هک دیآ
تمسق زا یضاق مان زین و اورنامرف ردارب مان اما ،هدماین بولغم یاورنامرف مان هبیتک رد .تسا هدوب نوگانوگ یاه
مه اب نت ود نیا ،تسکش زا سپ هک دراد لامتحا .تسا هدش رکذ یشهرم تکن .دنشاب هدرک تموکح
مهم ۀ
نیا بیان دوخ یشهرم هک تس هنطلسلا
یدکا یزوریپ زا سپ هک هتشاد یا مان هب یصخش هب اه
« وگدیس » لاقتنا
تسا هتفای تدم زا سپ دیاب نوگراس مود هبیتک .
یهت زا ینلاوط اتبسن ینامز تشذگ و اه ۀ
بیتک ۀ رد ،تسخن
ب دکا یاورنامرف بناج زا یرگید یشکرکشل ه
« شکرس قرش
» زا نت دنچ مان هبیتک نیا .دشاب هدش هتشون ،
بیتک رد هک ار یدارفا ۀ
یم رکذ هرابود ،دوب هدمآ تسخن دنک
هک بیان مان اهنآ نایم رد هنطلسلا
« وگدیس » هب زین
یم مشچ زا .دروخ
نیا ور
، یم روکذم صخش ناونع هب و هدرک یزاب یشهرم تسایس رد ار یمهم شقن تسیاب
بیان سلا نطل ۀ تسد مهم .دشاب هدیسر تموکح هب نوگراس بناج زا هدناشن هجیتن نیرت
علاطم زا هک یا ۀ
بیتک ود ۀ
یم لصاح نوگراس نیا ،دوش
لامش هیاسمه و ملایا هک تس انئمطم ،یشهرم نآ یبرغ
رگیدکی اب ار یداحتا
ت دصتشه لوط رد هک دندوب هداد لیکش ناتساب ملایا یدعب خیرات لاس
، اجرباپ هدوب تسا
،هدازدیجم(
1831 : 1 - 3
.)
یم رب نینچ وحن هک دیآ
ۀ مین زا و هدوب لاردف متسیس تروص هب یشهرم و ملایا روشک رد تموکح ۀ
رازه مود ۀ
رازه طساوا ات موس ۀ
.ق مود م
، ملایا روشک نیدب
لکش یم هرادا تسا هدش
Henrickson 1987: 211( ؛
،هدازدیجم :1831
1 - 3 ،نابهگن و 1831
: 231
م .)
مه نیرت یقطانم ناوا و یشهرم ،ملایا هدومن حتف نوگراس هک
یم دشاب
،هدازدیجم(
1831 : 11
ار دوخ نوگراس .)
« یشهرم و ملایا حتاف ،شیک هاش »
یم بقل دهد
،ستنیه(
1831 :
31
گراس هک یطاقن نیتسخن زا یکی .)
و یم حتف ن دیامن
، رهش د ر ( )Der
ای رهش ینونک هردب قارع روشک رد
،
زن ب کید ینونک ملایا ناتسا رد نارهم رهش ه هب فرشم رهش نیا ،تسا
هوک یجورخ رباعم زا یکی اه
تس
،نورماک(
1831 : –12 18
. )
مهم هب دعب هب هرود نیا زا ریسم نیا یشکرگشل یارب ریسم نیرت
اه یم لیدبت و دوش
نایهاپس هچ نادورنایم
یملایا هچ و ی یا زا نیفرط هب دوخ تامجاهت یارب اه
یم هدافتسا ریسم ن ن
دنیام قباس . ۀ
رود هب ریسم نیا زا هدافتسا ۀ
هلسلس یم میدق یاه دسر
،ستاپ(
1838 : 121
شومیر .) (
1131 - 1133 .ق م
رسپ )
دکآ رد ،نگراس هزات
هاش هک دوب هتسشن وا یاج هب
« پشیه بتار » هاش و یملایا
« شاماگلابآ »
نیا زا یشهرم
هب یارب تصرف شیاهورین نتسویپ مه
اما .دندرک هدافتسا نگراس نادناخ غوی ندنکفارب روظنم هب نا شیپ
نآ زا هک
رابرد دناوتب شومیر ۀ
هوک نیا نایغط رکف نانیشن
ی نایغط ات دوب راچان ،دنک نورد یاه
نادورنایم .دناشن ورف ار
یو د حتف زا دعب ک هب ،دوب هدیگنج نآ رد رابکی شردپ هک یتخس ریسم نامه رد ار دوخ هار ،ر
ناتسهو یاه
هوکتشپ
( 1
رد یوس هب و)
ۀ دوشگ هخرک
،ستنیه(
1831 : 38
نانمشد یبوکرس یارب شومیر .)
ش یشکرکشل ملایا هب
یدکا یارب یلصا یزوریپ ،تسا هدش هدرب مان ملایا زا یشکرکشل نیا حرش رد هچرگا .دومن اب گنج رد اه
یم هصلاخ یشهرم نحص لحم نیا اریز ؛دش
ۀ گرزب زا یکی گنج نیرت
نوگراس یاه
، رب انب .دوب شومیر ردپ
تفگ ۀ هبیتک مان هب ینیمزرس و ملایا نایهاپس ،شومیر یاه
« یرهز » هیداحتا نیا یربهر .دندش دحتم وا هیلع
تسد هب
« شاماگلابا »
یم یهارمه ار وا یشهرم رادنامرف وگدیس و دوب یشهرم هاشداپ یلحم رد گنج .درک
هناخدور لحاس رد ،شوش و ناوا نایم یا
)هخرک لاامتحا(
مان هب موتیلبق /وتینبک /تینیباک جیتن .تفرگ رد
ۀ
یملایا تسد زا یشهرم نتفرگ سپزاب اهنت یزوریپ نیا و یملایا یاهرهش زا یضعب یناریو هکلب ،دوبن اه
ا هنلااس جارخ تفایرد و تیمکاح یرارقرب زین ار ملایا تلایا ز
تشاد یپ رد
،هدازدیجم(
1831 : 111
دحتم .)
رد نا
هرد زا و دندروخ تسکش شومیر لباقم پشیه هاش تشونرس .دندش هدنار شوش تشد یوس هب اه
مولعم ،بتار
تسین نکیل ، دید بیسآ یتخس هب شومیر طسوت شروشک
،ستنیه(
1831 : 38 ،نورماک ، 1831
: 12 - 13 ،ستاپ ،
1838 : 118 - 111 ،هدازدیجم ، 1831
: 1 - 3
ارهاظ .)
هبیتک رگنایب شومیر یاه نیا
هک تس یو
قطنم رد ۀ یشهرم اب
یشهرم و هدش ورایور یشهرم و ملایا ،رهز زا لکشتم ییاهورین رد فرصت هب شوش هب ندیسر زا لبق
هدمآ
.تسا هقطنم رد یشهرم رگید ترابع هب نیب یا
تشپ ینعی شوش و ر د هتشاد رارق ملایا ناتسا رد یزورما هوک
.تسا ناخدور ۀ ( هرمیس تسا نکمم تینیباک نیدب و دشاب )ایلع هخرک
.دراد تللاد هوکتشپ رد یناکم رب بیترت
هدنامرف( وگدیس مان لبا و )یشهرم زا یا
یشهرم ناکم هب تسا نکمم و تسا یروه )یشهرم هاشداپ( شمگ
ناشوش قرش ات دشاب هتشاد هراشا لامش رد
،ستاپ(
1838 : 122 و 118 لودج و –1
2 .)
« ماران نیس
»
( 1113 - 1182 .ق م
نیا نارود هب قلعتم یبتک کرادم رد .تسا یدکا دنمتردق هاشداپ نیرخآ )
هاشداپ
، هراشا ماران یشکرکشل هب یا اب رما نیا .تسا هدشن نادورنایم ربارب رد ملایا مایق ای شوش هب نیس
هدهاعم ماران نایم هک یا یم تابثا هب هدیدرگ دقعنم ناوا هاشداپ و نیس
دسر
،هدازدیجم(
1831 : 118 و 1831 : 3
.)
مان هب یصخش یشهرم هاشداپ نامز نیا رد
« موشوه یبیک
» ارهاظ هک دوب ماران ربارب رد
نیس تمواقم هدومن
،تسا دش هدیشک ریجنز هب ماجنارس نکیل گنامرف ،ملایا رانک رد زین یشهرم و
ز دش دکا را
،نورماک(
1831 : 11 و
،ستنیه 1831 : 33 - 11
ران نانیشناج نامز زا یکرادم .)
ما یم ناشن نیس یلکرش هک دهد
یرش
( 1118 - 1113 .ق م )
هدازهاش اب جاودزا روظنم هب شرسپ اب دش قرش راپسهر روپین زا یشهرم لها یمناخ
ها دن
،ستاپ(
1838 : 131
نیا.)
یم رما قطنم ییایفارغج ظاحل زا اریز دشاب هدوب یشهرم و روپین ینعی هقطنم ود نیا یگیاسمه لیلد هب دناوت ۀ
تشپ .دراد رارق روپین قرش یگیاسمه رد هوک یم تروص اهزرم رد تینما و شمارآ داجیا فده اب ناتساب یایند رد یسایس یاهدنویپ یرارقرب هک هتفرگ
هجیتن زین دراوم بلغا رد تسا هدوب شخب
.
« یگلوش
»
دودح(
1123 - 1112 .ق م
مهم)
لسلس یاورنامرف نیرت ۀ
موس
نآ زا .تسا روا ییاج
یگلوش هک شرتسگ یماظن و یسایس ظاحل هب ار دوخ ییاورنامرف ورملق شتموکح لوط رد
زا یکی شیوخ تنطلس لاس نیمهدجیه رد وا .تسا هتشاذگ یاجرب دوخ زا یددعتم راثآ ملایا رد ،داد یدایز ر دوخ نارتخد یرسمه هب ا
یشهرم رادنامرف دروآرد
،هدازدیجم(
1831 : 1
وب یملایا تلاایا زا یکی یشهرم.)
هک د
یزاب یدکا ناهاشداپ خیرات رد یمهم شقن یم
لاامتحا و درک میکحت یارب یگلوش هک دوب تیمها نیمه رثا رب
هیاپ د یشهرم هدازهاش یرسمه هب ار دوخ نارتخد زا یکی شیوخ تنطلس یاه دروآر
. نیسرما نامز رد
( 1183
1121– .ق م
درامگ وا یوس زا یرادنامرف یشهرم رد ،یگلوش نیشناج )
دمآ .دش ه و
یب دش کیپ هفقو قرش زا اه
هداج لامش و بونج هب اه
نادورنایم
، هقطنم مارآ تیعضو رب یهاوگ هرود نیا رد
تسا
،نامه(
1831 : 111 و 113 .)
هتشون رد رود یاه
ۀ روا نکیل ؛ناریفس دمآ و تفر دروم رد هژیو هب ،تسا هدش هدرب مان یشهرم زا اهراب III
هک یعقوم
« یبیا نیس
» کی رد ار ناوا و نودمدا ،شوش رد زور
یم مه دبوک
، یشهرم ندش ریگرد زا یربخ
یم رظن هب و تسین تسد رادنامرف هک دسر
دناشن ۀ نیسرما هرود نیا رد همادا دوخ راک هب زونه
تسا هداد
،ستاپ(
1838 لودج : –1
8 و 8 - 8 .)
نیسیا ۀرود رد اسرلا
( 1311 - 1111 .ق م
،)
« مونآ لیباتوم
» بیان ، نطلسلا ۀ د یم یعدم ر ،ناشنا هاپس هک دوش
تسا هدروآرد فرصت هب ار یشهرم و هدیبوک مهرد ار شامیش و ملایا
( نامه
، 1831 : 11 و 1831 : 113
رگید یکی .)
نامز نیا رد هک یعیاقو زا قافتا
یم نیا دتفا رهاظ هک تس ا
یماگنه هب میر هک
اب هلباقم یارب اسرلا هاشداپ نیس
ارومح یب
( – 1381 1311 .ق م
و هداد تبثم خساپ تساوخرد نیا هب نایملایا ،تسج لسوت ملایا نیمزرس هب )
هب تیاهن رد نکیل ،دنتخات مویگلام و انونشا ،مویتوگ ،موترابوس هب اجنآ زا و دنتخاس شیوخ هاگیاپ ار یشهرم دندروخ تسکش یبارومح هاپس تسد
،نورماک(
1831 : –11 11
. )
یبارومح ا اب
یم شرازگ راختف رگشل وا هک دنک
تسا هتسکش مهرد دوب هدمآ درگ یشهرم زرم رد هک ار شنادحتم و ملایا
،ستنیه(
1831 : 118
. )
زین هبیتک نیا
یم ناشن هقطنم رد یشهرم هک دهد
دح رد و ملایا و اسرلا هب کیدزن یا هتشاد رارق لباب و ملایا نیب لصاف
هک تسا اسرلا تموکح
و ت نایملایا هتسناو
دنا .دنیامن هدافتسا لباب هب هلمح یارب هاگیاپ کی ناونع هب نآ زا
مه یساک تنطلس نارود اب نامز یملایا یماح ناونع هب یشهرم مان رگید راب ،لباب رد اه
گنج رد اه
یروک مود یوزلاگ
( 1812 - 1828 .ق م
یم نایم هب ،لباب یساک هاشداپ )
.دیآ لد رایسب یناتساد و رد زیگنا
عیاق
همان یم رخاتم یا هک دیوگ
« لایتاپروه
» زا ملایا هاش
« یروک وزلاگ
» رد ات تساوخ
« یگلوشرود
» دوب یژد مان هک
ریگرد رگیدکی اب فرط ود یاهورین .دنک دربن یو اب ،دوب هدش هتخاس روا موس هلسلس گرزب هاش هلیسو هب هک شخب ملایا و دنتشاذگ ورف ار یو لایتاپروه نازابرس ،دندش ارپما زا ی
ت یروک یرو دیدرگ وزلاگ
،نورماک(
1831 : 38
.)
یروک وزلاگ تفای تسد نایزوس مامت رب
، یزوریپ هک ییاج ،تفرگ نشج ار نآ ،شوش تختیاپ رد هک یا یو
مسجم ۀ هبیتک اب ،دیشخب دبعم کی هب ار دوخ :نینچنیا یا
« یروک تلم هاش وزلاگ و شوش قلطم نارمکح ،اه
دننک هدوبان ،ملایا ۀ
یشهرم .»
هوک لوط رد ،دش عورش لباب زا هتشذگ تاقوا بلغا لثم هلمح ،قرش لامش یاه
برض هک دوب ملایا دحتم یشهرم نیا هشیمه لثم و دش متخ ملایا تشد هب و هوکریبک ۀ
لمحت ار هلمح لوا
درک
،ستنیه(
1831 : 181
یم رظن هب .)
دسر هبیتک نیا رد یروک هک ار یقطانم طقف
روآ مان وزلاگ و هدومن حتف هد
یقب ۀ تسا هتفرگن رارق وا تسد رد ناتساب ملایا روشک
،نابهگن(
1831 : 813 .)
علاطم اب ۀ یم رظن هب یخیرات عبانم یروک هک دسر
عقاو وزلاگ ا
دننک دوبان ۀ
هب خیرات نیا زا و هدوب یشهرم
یشکرگشل ماگنه هب هژیو هب و یخیرات عبانم رد یشهرم زا یمان چیه رگید ،دعب ه
فلتخم یا یمن نایم هب
دیآ .
عقاو رد
، رود ۀ هلسلس نامز زا یشهرم تایح میدق یاه
زاغآIII یروک یشکرگشل اب و هدش یم نایاپ وزلاگ
دبای .
8 - رد فلتخم تارظن صوصخ
تیعقوم یشهرم
« لااو اوسنارف
» یم ناریا ناتسچولب رد ار یشهرم یلامتحا ناکم دناد
. رد ار یکشامیش تیعقوم ناشیا ناتسا
یم ناریا ناتسچولب رد نآ قرش یگیاسمه رد ار یشهرم ناکم و هداد رارق نامرک دناد
،لااو(
1831 : –111 118
؛)
رد نیا یلاح ا هک تس جیتن ۀ نآ زا یکاح ریخا تاعلاطم قطنم رد هن ناتساب یکشامیش ناکم هک تس
ۀ ،نامرک
قطنم رد دایز لامتحا هب هکلب ۀ
تسا عقاو یزکرم سرگاز
کین(
،یولع یعیفر و یمان 1833
،ستنیه ؛ 1831 : 31 ،تخاش ؛
1831 : 883 ،نوسناج ؛ 1831
: ؛831 Henrickson 1987: 212
. )
هجیتن یریگ رد لااو اوسنارف یاه صوصخ
تیعقوم
قطنم ۀ هداد لیلحت و ریسفت ساسا رب افرص یشهرم ناشیا هک یبتک عبانم زا یتمسق .تسا راوتسا بوتکم یاه
طوبرم ،هدومن ثحب یشکرگشل هب
ناهاشداپ یاه نادورنایم
لاثم روط هب ،تسا هک یماگنه
نیسیا ۀرود رد -
،اسرلا
« مونآ لیباتوم
» بیان ، یم یعدم ر د هنطلسلا و هدیبوک مهرد ار شامیش و ملایا ،ناشنا هاپس هک دوش
تسا هدروآرد فرصت هب ار یشهرم
،هدازدیجم(
1831 : 11
یم نیا زا یکاح ار هراشا نیا لااو ،)
رد یشهرم هک دناد
اد رارق قرش رد و ملایا زا نوریب تسا هتش
، نامرک ای ناتسچولب ینعی ناریا قرش رد یشهرم رگا هک یتروص رد
یم رارق یم فرصت شامیس و ملایا ،ناشنا ادتبا یتسیاب تشاد .دندش
سکع حوضو هب روکذم نتم هک یلاح رد
نیا یم ار بلطم هک هدش هراشا نتم نیا رد ،دناسر
بیان مهرد ار شامیس و ملایا ،ناشنا نایهاپس ر د هنطلسلا
هدوب سرتسد رد هک ار یشهرم نکیل ،هدیبوک و
قطنم رد ۀ تشپ ینعی ر د هب یرتکیدزن یزورما هوک
ناتسا رد
ملایا هتشاد رارق
،تسا هدروآرد فرصت هب
« لااو
» ییاج رد یم هراشا رگید
دنک ماران هک طلست و یگریچ نیس
رب ار دوخ
« س یشهرم زرم و دح ات ملایا رسار »
أت یم دیی یم نیا زا یکاح زین ار هراشا نیا لااو ،دیامن هک دناد
اد رارق قرش رد و ملایا زا نوریب رد یشهرم تسا هتش
. یم رظن هب نینچ هک دسر
مجرت رد ۀ نیا هبیتک هابتشا ی
هداد خر اریز تسا
رد هبیتک هاشداپ نیا نارود هب قلعتم یاه چیه
هراشا نیسماران یشکرکشل هب یا ای شوش هب
نایم ربارب رد ملایا مایق تسا هدشن نادور
،هدازدیجم(
1831 : 118 ،ومه و 1831 : 3
یشهرم هاشداپ نامز نیا رد .)
مان هب یصخش
« یبیک موشوه »
تمواقم ارهاظ هک هدوب سماران ربارب رد ییاه
ی ریجنز هب نکیل تسا هدومن ن
ک رد زین یشهرم و هدش هدیشک تسا هدش دکآ رازگنامرف ملایا ران
،نورماک(
1831 ، 11 ،ستنیه و 1831
، 33 - 11 .)
عقاو رد
، قطنم رد ۀ لاس هب طوبرم یگنهرف راثآ نونکات ناریا ناتسچولب یاه
–1111 1111 .ق ییاسانشم
تسا هدشن
،یداجسدیس(
1833 : –111 111
یم رظن هب و ؛)
قطنم هک دسر ۀ
لاس رد روکذم یاه
–1111 1111 .ق
یروک هک تسا یلاح رد نیا .تسا هدوب مهم یاهرارقتسا زا یلاخ م مود یوزلاگ
( 1812 - 1828 .ق م
هاشداپ)
تسا یشهرم هدننک هدوبان لباب یساک
،ستنیه(
1831 : 181
هب مهم زکرم کی ناونع هب نامز نیا ات یشهرم و ؛)
.تسا هداد همادا دوخ تایح
« رلکنیتسا
» شم رد ار یشهرم ناکم یم نامرک ناتسا و سراف قر
دناد
،لااو(
1831 : 111 ،ستاپ و 1838 : 118
.)
یلک روط هب
، فورعم صخاش و نیرت هداد نیرت
ناتساب یاه زاب رد هشیمه نامرک ناتسا یتخانش
ۀ رازه ینامز ۀ
.ق موس و مراهچ م
هدش ییاسانش رازه هب دورو اب و دنا
ۀ .ق مود م دابت رد یدایز شقن رگید هقطنم نیا تلا
هب و هقطنم مهم .درادن یملایا تاعلاطم صوصخ
زوح یرارقتسا ناکم نیرت ۀ
پت نامرک ۀ
رارقتسا هک تسا ییحی
نآ رد طقف ات 1311 .ق همادا م تسا هتشاد
،یولع یعیفر و یمانکین(
1833 : 111 لوادج و 1 و 2
.)
ناققحم نیب رد
رلکنیتسا و لااو طقف فلتخم
، هداد رارق ناتسزوخ ناتسا قرش رد ار یشهرم یشهرم هاگیاج نیققحم رثکا و دنا
لامش و لامش رد ار قطنم و ناتسزوخ ناتسا یبرغ
ۀ هوکتشپ ملایا ناتسا رد یم
.دنناد ،ستنیهرتلاو رظن هب
یوق لامتحا هب یشهرم رد
قطنم ۀ لامش تمسق رد ایلع هخرک فارطا نیمزرس و هوکتشپ یناتسهوک برغ
س تسا نایزو .
زیگنا هب یشهرم ۀ
ملسم ،دوخ ظفح ا
هناتسود طباور ناتساب ملایا اب ره اریز تسا هتشاد یا
هلمح هک یا نادورنایم ی اه یم حرط ملایا هیلع یم یشهرم ریسم زا اموزل دندرک
تشذگ
،ستنیه(
1831 : 31 .)
لامش رد ار یشهرم تیعقوم زین نابهگن و هدازدیجم یم ملایا یبرغ
دنناد
،هدازدیجم(
1831 : 3 ،نابهگن و 1831
:
231
یبرغ یحاون رد یشهرم زین نورماک جروج رظن هب .)
ای لامش یهاگیاپ عقاو رد و هدوب ناتسزوخ تشد یبرغ
هدوب تسا هب اجنآ زا نایملایا هک نادورنایم
یم دنتخات
،نورماک(
1831 : –11 11
. )
علاطم و یسررب اب ۀ
م عبان یم لصاح هچنآ یخیرات ش
نیا دو لامش رد ییاج رد هک تس ای
لامش تشد یبرغ
ناتسزوخ قطنم رد ینعی ،
ۀ ملایا ناتسا هوکتشپ یم بوسحم لباب و شوش نیب طساو دح هک
دوش یتسیاب ، هب
ادرپ یشهرم یوجتسج تخ
هبیتک زا هک نانچمه . یم رب شومیر یاه
دیآ یو ملایا ،رهز زا لکشتم ییاهورین اب
رد یشهرم و هقطنم
یشهرم ب
اهنآ ا یشهرم و تسا هدش ورایور رد فرصت هب شوش هب ندیسر زا لبق
هدمآ
تسا
،ستاپ(
1838 : 122 و 118 لودج و –1
2 ).
یسررب نایرج رد ناتساب یاه
ریخا یسانش دنراگن
ه زوح رد ۀ قطنم ۀ ،ملایا ناتسا رد هوکتشپ هطوحم
یاه
ناتساب ملایا نارود هب قلعتم یددعتم یناتساب
، هدش ییاسانش لمج زا .تسا
ۀ هطوحم نیا یم اه
طوحم هب ناوت ۀ
مهم رایسب و یناتساب
« لوک هنیزخ » هراشا دومن هداد ،هطوحم نیا تیعقوم . ناتساب یاه
زاب و یتخانش ۀ
هک ینامز
طوحم ۀ دودح ات هدوب افوکش هرود نآ رد روکذم یدایز
یم یربارب ناتساب یشهرم تیعقوم اب .دنک
هک ییاجنآ زا
رظن هب یم ر قطنم اب طابترا رد دایز لامتحا هب هطوحم نیا دس ۀ
نایب هب همادا رد ،تسا ناتساب یشهرم هداد
یاه
ناتساب لحم نیا زا هدمآ تسد هب یسانش یم هراشا
دوش .
1 - هداد لیلحت و یسررب یاه
ناتساب انش تخ ی طوحم ۀ لوک هنیزخ
نیا حم هطو رد رد و هخرک ۀناخدور یکیدزن دودح
نج یرتمولیک11 ملایا ناتسا رد نانادبآ رهش یقرش بو
رارق
دراد . هناریو لصاف رد شوش یاه ۀ
دودح طوحم و یرتمولیک 11
ۀ تفه لصاف رد هپت ۀ
دودح یرتمولیک 33
بونج قرش نآ میقتسم طخ هب عقاو
هدش دنا
شقن(
ۀ 1 ).
لوک نیلوا یارب هنیزخ ناتساب یسررب موس لصف نایرج رد راب
نانادبآ ناتسرهش یسانش لاس رد
1832
ییاسانش ش
هتفای ،لحم نیا یراگنهاگ رد .د هرود هب یحطس یاه
هداد تبسن ینایم ملایا و غرفم یاه هدش
تسا
،یدارم(
1832 : – 111 111
و خیرات کیرات طاقن اب نآ طابترا لامتحا و هطوحم نیا تیمها هب هجوت اب .)
،ملایا ندمت لاس رد
یدروم تروص هب 1811 ،
ش و یسررب دروم ددجم ییاسان
تفرگ رارق
ریوصت(
1
یسررب رد .)
هطوحم یحطس دادعت عومجم رد
عمج لافس هعطق 23 یروآ
ش .د مه دنکارپ یاهرجآ هطوحم حطس رد نینچ ۀ
دوجو یدایز تشاد
طوحم شرازگ رد نآ لماک حرش هک ۀ
هب روکذم لیصفت
تسا هدش رکذ
،یدارم(
1811 ).
رد شهوژپ رثکا دننام هب زین شهوژپ نیا اه
ناتتساب ی رتب ،یتسانش
ساتسا هتعلاطم و تسیاقم ۀ لافتس یاته
هدش یروآدرگ هب
یراگنهاگ یعت و
ی هرود ن ناتساب یاه تطوحم یسانش
ۀ لوتک هتتخادرپ هتنیزخ تتسا هدتش
. اتب
تاعلاطم ی یور رب هک هداد
یاه صخشم ،تفرگ ماجنا هدش یروآدرگ ش
نتیا هک د هداد
اته هتب 8 هرود تلحرم اتی ۀ
دنراد قلعت یگنهرف .
زیم یناوارف نا لافس
یاه رود ۀ لوا یمیدق ینعی ، هرود نیرت
عون نیا زا یتاعطق تردن هب و تسا مک رایسب
هنماد و حطس رد هنیلافس یم هدید هطوحم یاه
رد ،دوش یط
یسررب طوحم ۀ لوک هنیزخ
، 8 عون نیا زا هنومن
هنیلافس دیدرگ ییاسانش
یگمه هک
، دنتسه هندب هب طوبرم زیر تاعطق
حرط(
1
.)
هنوگ تاعلاطم و یسانش
هسیاقم یا نیا زا یکاح هورگ نیا هک تس
زا هنیلافس دنراد قلعت خیرات زا شیپ نارود هب اه .
رود زا ۀ مود عمج لافس هعطق1 دیدرگ یروآ
طوبرم هعطق کی و هندب هعطق هس ،هبل هعطق جنپ لماش هک
یم فک هب دوش
حرط(
1
زت عون ود .)
نیئ لافس یور رب هورگ نیا یاه
هب زت زا دنترابع هک تسا هتفر راک ئ
تانی
زت و شوقنم ئ
هنومن زا دروم ود یور رب .یمسجت تانی زت اه
ی هوهق گنر هب شوقنم تانی هتفر راک هب هریت یا
هنومن زا دروم راهچ یور رب .تسا زت زین اه
ی نیزم هدوزفا راون و هدوزفا دناب ،هتسجرب راون تروص هب یمسجت تانی
یتشگنا راشف شقن هب هنوگ تاعلاطم .تسا هتفر راک هب
هسیاقم و یسانش یا
یم ناشن لافس هک دهد
نیا یاه
تهابش نیرتشیب هورگ هتفای اب ار اه
هیلا زا هفوشکم یاه یاه
– 11 یهاش رهش 3 هرود(I
هژیو هب ،)شوش IV
هتفای هیلا زا هفوشکم یاه یاه
–3 رود( 3 ۀ هتفای زین و )شوش IVB هیلا زا هفوشکم یاه
رود اب طبترم یاه ۀ
هلسلس میدق یاه رود اتIII
ۀ تشهن زین و روپین رد دیدج دکآ رود اب طبترم یگنهرف یاه
ۀ هلسلس میدق یاه III
رود ات ۀ عقاو رد .دنراد هلاید هقطنم رد دیدج دکآ
، لافس لافس عون زا هورگ نیا یاه رود یاه
ۀ یهاش رهشIVB
شوش ردI تسا
.
زا هرود موس دادعت عطق12
لماش هک تسا هدش یحارط و یروآدرگ لافس ه هندب هعطق کی ،هبل هعطق11
تبسن کچوک فرظ کی و ا
یم ملاس دوش
حرط(
8
لافس یناوارف نازیم .)
لافس هب تبسن هورگ نیا یاه ود یاه
هنماد و حطس رد یلبق هورگ تحار و تسا رتشیب هطوحم یاه
یم تفای رت .دنوش
هنومن زا مادکچیه یور رب اه
ت ز ئ زت نکیل ،تسا هتفرن راک هب شوقنم تانی ی
تبسن یمسجت تانی ا
یم هدید یعونتم :زا دنترابع هک دوش
یاهراون
دنک ۀ دنک یاهراون ،یقفا میقتسم ۀ
کرت ای یقفا رادجوم هتسجرب یاهراون ،رادجوم و میقتسم ۀدنک یاهراون بی
،
شقن دنک ۀ هناش هتسجرب راون و یا ن راکرپ بیکرت و هدوزفا دناب ،
دنک یاهراو ۀ
هناش هب عونتم لاکشا هب رادجوم یا
.ینوگشین شوقن و میقتسم یاهراون هارمه بل یور رب
ۀ لافس زا هنومن ود تسا هتفر راک هب هتسجرب یاهراون اه
حرط(
8 : 8 و 1
.)
هبل عون نیا هبل هب هک اه
روهشم رادرایش یاه تسا
لافس زا هنوگ کی ، رود صخاش یاه
ۀ
ناتسزوخ رد یکشامیش ا
تس
( Carter 1991: 294
. )
هنوگ تاعلاطم هسیاقم و یسانش
یا نیا زا یکاح هک تس
لافس تهابش نیرتشیب هورگ نیا یاه لافس اب ار
هیلا زا هفوشکم یاه یاه
– 1 8 یهاش رهش
هرود(I )شوشV
،
لافس هیلا زا هفوشکم یاه یاه
BVI-BVII
هاگراک لافس ،یهاش رهش B
تشهن زا هفوشکم یاه ب یاه
یناتسا
رود ۀ روا لافس ،شوش لپورکآ رد III
هیلا زا هفوشکم یاه هرود یاه
روا یاه نیسیا ات III
و روپین رد اسرلا
لافس هرود یاه روا یاه
نیسیا ات III
قطنم رد اسرلا ۀ
عقاو رد .دراد قارع هلاید
، لافس عون زا هورگ نیا یاه
لافس رود یاه ۀ یهاش رهش V
شوش I
ا اطم هدمع تمسق .تس هسیاقم تاعل
هیلا لافس یور یا رود نیا یاه
ۀ
یهاش رهش هنومن اب I
یاه ینادورنایم هتفای اب زین و
یهاش رهش یاه
BVI-BVII
ناشن ، دنهد ۀ رتسگ کی ۀ
نیبام یخیرات 1111
- 1111 .ق هیلا یاربم یاه
1 - تسا8 ( Ibid, 1979: 453-454
رود نیا لافس.)
ۀ یهاش رهش
هش رد هدش هتخانش لافس اب I
یهاش ر
BVI-BVII
هیلا لافس و شوش رد هرود هب هک ییاه
یاه
« روا
-III
نیسیا اسرلا » رد نادورنایم خیرات
دراد یکیدزن تهابش ،تسا هدش یراذگ
،رتراک(
1831 : 33
.)
دادعت لافس یاه رود ۀ مراهچ هعطق جنپ ا
تس هندب هب طوبرم هعطق کی و هبل هب طوبرم هعطق راهچ هک
یم دوش
حرط(
2
هنوگ تاعلاطم .)
هسیاقم و یسانش یا
، نیا زا یکاح لافس هک تس
تهابش نیرتشیب هورگ نیا یاه
لافس هعومجم اب ار رود یاه
ۀ قطنم رد هنایم غرفم ۀ
دراد یزکرم سرگاز
، هب یروط هنومن هک اب هسیاقم لباق یاه
هتفای نایم رد هعومجم نیا نیدوگ زا هفوشکم هنایم غرفم رصع هب طوبرم یاه
قطنم رد III
ۀ ناجاباب ،رواگنک
نلایله ناروگ ،دابآرون هژیو هب و
هطوحم نلارتمک یاه قطنم رد زبساغچ وII
ۀ یم هدید ناگشمور عقاو رد .دوش
،
لافس نوگ زا مراهچ هورگ یاه ۀ
لافس یاه نیدوگ
III:2
ا هبل هناش اب یاهوبس لافس تاعطق .تس راد
Ridged-Shoulder(
جیار )
لافس تاعطق نیرت صخاش
زاف نیا ییاسانش یارب
، هعومجم رد هدش یروآدرگ یاه
زا یسررب یحطس یاه ا
تس
( Henrickson 1986: 25
هلحرم لابند هب انایزوس تشد یخیرات یلاوت رد .)
یکشامیش رود(
ۀ شوش میدق ملایا /V
/II
1111 - 1111 .ق م )،
لحرم ۀ خاملاکوس شوش(
/VI میدق ملایا III
دودح 1811 / 1111 - 1111 .ق م یم رادیدپ) دوش
. رود ناتسرل رد ۀ
مه خاملاکوس نیدوگ اب نامز
III:2
نایگ و
III
یم رهاظ رود .دوش
ۀ مه خاملاکوس لسلس اب رصع
ۀ لاس و لباب تسخن لکش یاه
رد یساک تموکح یریگ
نادورنایم تسا
،تخاش(
:1831 881 - 811 و ، 811 .)
رود ۀ مجنپ لماش لافس هعطق 11
تسا نامه و هنوگ هک لافس دادعت نیا یاه
هرود راهچ هب تبسن رود
ۀ
لافس شنکارپ نازیم ،تسا رتشیب یلبق نیا یاه
هرود هنماد و حطس رد زین طوحم یاه
ۀ لوک هنیزخ تسا رتشیب
هک هب لامتحا یوق لیلد نیا هب تسا
تم هک أ رود نیرترخ ۀ
ناتساب لوک یسانش تسا هنیزخ
حرط(
8 .) تاعلاطم
هنوگ هسیاقم و یسانش یا
نیا زا یکاح لافس هک تس
لافس هعومجم هباشم هورگ نیا یاه رود یاه
ۀ هنایم ملایا
I
هیلا زا هفوشکم یاه
XII – XIII
هاگراک هیلا و یهاش رهش A
یاه و11 یهاش رهش 18 هژیو هب و شوش ردII
لافس تفه زا هفوشکم یاه هپت
ا تس لافس . لافس عون زا عقاو رد هورگ نیا یاه یملایا یاه
هنایم
شوش(I /VII
1881 - 1111 .ق م
تفه زا هفوشکم )
هپت ا یمومع .تس ناویل ار هلحرم نیا یلافس فورظ لاکشا نیرت
هیاپ یاه
همگد هناش اب یا بیش ای درگ یاه
یم لیکشت راد یم ،هلحرم نیا لافس لماک فیصوت یارب .دهد
هب یتسیاب
لافس تفه زا هفوشکم یاه دومن هعجارم هپت
Carter 1991: 295(
یلافس هورگ صوصخ هب ،هفوشکم لافس عون.)
هیاپ اب هک همگد یاه
یا هدش هتخاس لکش لباق لاماک ،دنا
رازه طساوا دودح رد هک تسا یلافس اب هسیاقم ۀ
مود
.ق م یساک نارود رد رد اه
نادورنایم لامعتسا زین
یم ش تسا هد
( ،نابهگن 1831 : 81 - 81 و 221 - 221
ییاهن خیرات.)
هک مرف نیا نآ رد هتفرگ رارق هدافتسا دروم هنیلافس یاه
دودح ،دنا 1881
.ق تسا هدش نییعتم (
Carter 1998:
.) 319
1 - هجیتن صخشم یخیرات عبانم یسررب رد دش
رازه طساوا زا هک ۀ
.ق موس م هلسلس نامز رد و یارب نادورنایم میدق یاه
نیلوا راب هب یشهرم مان هراشا
یم زا و دوش هلسلس نامز رد و دعب هب هرود نیا
روا ،یدکآ یاه نیسیا ،III
و اسرلا
یساک هلسلس لباب یاه
، مک و هدرب مان یشهرم نیمزرس زا شیب تسا هدش
رد هک دیدرگ صخشم رگید یوس زا .
هیحان یا لامش رد ای
لامش قطنم رد ینعی ،ناتسزوخ تشد یبرغ ۀ
،ملایا ناتسا هوکتشپ نیب طساو دح رد هک
شوش دراد رارق لباب و یوجتسج هب یتسیاب
قطنم ۀ ادرپ یشهرم تخ
علاطم ساسا رب . ۀ
رد هک یگنهرف داوم
یسررب نایرج ناتساب
طوحم یسانش ۀ
لوک یم هدمآ تسد هب هنیزخ رسارس رد هطوحم نیا هک تفگ ناوت
هرود هرم زا هک یا هدش هدرب مان یخیرات عبانم رد یش
.تسا هدوب ینوکسم ، طوحم
ۀ لوک خ تیعقوم رد هنیز
یبسانم رایسب ییایفارغج لامش رد
ناتسزوخ تشد برغ عقاو
.تسا رد هدنکارپ یگنهرف داوم مجح و عون
هنماد و حطس نیا زا یکاح نآ یاه
نیا هک تس لحم
دمع تمسق رد ۀ
زا یکی ناتساب ملایا یخیرات نارود
هطوحم تسا هدوب هقطنم مهم یناتساب یاه .
یم یگنهرف یلاوت رظن زا هک تفگ ناوت
لوک هنیزخ رد دنریگرب ۀ یگنهرف داوم هرود 8
لحرم ای ۀ فلتخم
رود .تسا ۀ
لوا طوبرم هب رود ۀ خیرات زا شیپ تسا
هتفای ساسارب . یم رظن هب نینچ سرتسد رد یاه
هک دسر
هرود نیا زا دعب
، لوک هنیزخ یم هکورتم یصخشمان نامز تدم یارب ددرگ
. هرود ریاس یاه
نیا رد رارقتسا
م ملایا یخیرات نارود اب طبترم هطوح تسا
تشابنا مظعا تمسق . یگنهرف یاه
ب ه نیمه هب طوبرم هدمآ تسد
نارود رد هدمآ تسد هب یگنهرف داوم یسررب اب .تسا یط
یسررب لوک یاه یم رظن هب نینچ ،هنیزخ
هک دسر
دودح زا و ناتساب ملایا نارود مظعا تمسق رد هطوحم نیا ات 1211
1881 .ق سم م هرود .تسا هدوب ینوک یاه
یملایا نارود اب طبترم هک نآ ریخا دنتسه
تشپ و یلاوتم مه رس
همادا دنراد . عقاو رد
، رود رد هک نیا زا دعب ۀ
شوش نیمود یارب هطوحم نیاIVB
رگ رارق هجوت دروم راب تف
، ارهاظ رود نایاپ ات ۀ
هنایم ملایا
، I
رد رارقتسا نآ
هفقو نودب د موادت
تسا هتشا .
نیرخآ رود ۀ رود ،هطوحم نیا رد رارقتسا یگنهرف ۀ
هنایم ملایا رظن زا هک تساI
یگنهرف
، هتفای ناتساب یاه یسانش
نآ کیدزن یاراد تهابش نیرت
تفه زا هفوشکم یگنهرف داوم اب اه هپت
دنتسه . یم رظن هب هک دسر
لمح ۀ وزلاگ یروک مود ی
( 1812 - 1828 .ق م ه ندش هکورتم و یناریو ثعاب ) تف
هپت هدش
، یخیرات عبانم زا هک روط نامه اریز یمرب
دیآ دودح رد 1811
.ق لیکشت یکلاهگیا هلسلسم یم
دوش و
مهم شاتنوا هلسلس نیا هاشداپ نیرت لاگ
( –1128 1118 .ق م دوب) ه ار لیبنزاغچ تاروگیز و شاتنوارود رهش هک
دومن ثادحا تسا ه
. عقاو رد
، نوارود رهش ثادحا زا لبق تسرد تفه ،لیبنزاغچ تاروگیز و شات
ناونع هب هپت
کورتم یملایا مهم زکرم کی دیدرگ
. نیدب بیترت یم رظن هب هک دسر
لمح ۀ یروک وزلاگ ندش هکورتم بجوم
تفه لوک و هپت .تسا هدش هنیزخ
رود نیرخآ اریز ۀ
لوک رد یرارقتسا تفه اب نامزمه هنیزخ
ای هپت رود ۀ ملایا
هنایم یمI
دشاب .
یتن رد هج
، سیاقم و یخیرات عبانم لیلحت و هیزجت و هعلاطم ساسارب ۀ
هتفای اب هلصاح جیاتن ناتساب یاه
-
یسانش یم طوحم هک تفگ ناوت ۀ
لوک ناتساب یشهرم نامه دایز لامتحا هب ،هنیزخ ای
یرارقتسا زکرم کی
مهم اب طبترم هقطنم نآ
رود کی زا دعب هک تسا رازه ۀ
هرطاخم تایح هلاس اجنارس ،زیمآ
لمح اب م ۀ یروک یوزلاگ
تایح ،یساک هاشداپ مود نآ
نایاپ تسا هتفای نامه و
یروک هک یروط و ملایا قلطم نارمکح ار دوخ یوزلاگ
دننک دوبان و شوش ۀ
یم یشهرم هرود نیا زا ،دمان
هب هژیو هب و یخیرات عبانم رد یشهرم زا یمان چیه رگید دعب
یشکرگشل ماگنه هب فلتخم یاه
نایم هب این تسا هدم .
یم ضرف دوخ رب نایاپ رد ییامنهار رطاخ هب یرهاظم مرکادخ رتکد یاقآ بانج زا هک مناد
رایتخا رد و اه
.میامن ینادردق و رکشت عبانم یخرب ندراذگ یپ تشون
1 رد . اجنیا روظنم زا قطنم ۀ هوکتشپ ینعی نیمزرس بونج هوکریبک رد زوح ۀ ناتسا ملایا هک هب فرط زرم روشک ارع ق
یم دشاب . هب یقب ۀ نیمزرس ناتسا ملایا هک رد لامش هوکریبک عقاو
،تسا هوکشیپ هتفگ یم دوش (
،لاتیخ 1811 : 111 - 113 و
131 و ماما
،یرتشوش 1881
: 113 .)
مئامض
ریوصت 1 طوحم : ۀ لوک م( ،قرش زا دید ،هنیزخ أ
ذخ :
)هدنراگن بونج رد هنیزخلوکۀطوحم تیعقوم :1هشقن
،روشک برغ م(
أ ذخ : )هدنراگن
حرط 0 لافس : رود یاه ۀ مود
حرط 1 لافس : مراهچ ۀرود یاه
حرط 1 لافس : رود یاه ۀ لوا
حرط 0 لافس : رود یاه ۀ موس
حرط 1 : لافس یاه ۀرود مجنپ
