ناهج ی همانهاش نیرت نهک زا ییاه هراگن یقیبطت یــسررب )ق.ه758-725( وجنیا زاریش بتکم یاه همانهاش اب

ناهج ی همانهاش نیرت نهک زا ییاه هراگن یقیبطت یــسررب )ق.ه758-725( وجنیا زاریش بتکم یاه همانهاش اب

3یسوواط دومحم ،^2*رف یمیهف رغصا ،¹یچابع هموصعم .ناریا ،نامرک ،نامرکرنهاب دیهش هاگشناد ،ابص یرامعم و رنه هدکشناد رایداتسا ¹ .ناریا ،نارهت ،سردم تیبرت هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد رایشناد ² .ناریا ،نارهت ،سردم تیبرت هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد داتسا ³ )96/3/27 :ییاهن شریذپ خیرات ،95/7/28 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ »روتسد« ای »اماک« ی همانهاش ،تسا هتخانشان نارگشهوژپ زا یرایسب یارب هک ،ناریا روصم یاه همانهاش نیرت نهک زا یکی رایــسب ِیراتخاــس یاه هبنج یاراد ،روــصم ی هخــسن نیا .دــشاب ق.ه متفه نرــق لیاوا هب قــلعتم دــسر یم رظن هــب هــک تــسا نیا یلصا فده .تــسا هدــشن هتخادرپ دعب راودا خــسُن ریاــس رب نآ یتخانــش ییابیز تاریثأت و نادب نونک ات هک تــسا یلیصا .تسوجنیا زاریش بتکم یاه همانهاش رب همانهاش نیا یتخانش ییابیز تاریثأت یــسررب و ییانبم ی هسدنه لیلحت ،راتــسج رب یتاریثأت هــچ ،ییانبم ی هــسدنه و یریوصت رصانع ظاحل هب روــکذم ی همانهاــش هک تــسا نیا رضاح شهوژپ یــلصا لاوــس نیورا درکیور زا هلحرم نیلوا رب ینتبم ،یقیبطت -یلیلحت و یفیصوت قیقحت نیا شور ؟دراذگ وجنیا بتکم لیصا یاه هراگن شهوژپ نیا تاقیقحت .دشاب یم تنرتنیا و یا هناخباتک عبانم رب هیکت اب و تــسا هناراگن لیامــشاشیپ یفیصوت هک ،یکــسفوناپ هک ییلاط تبــسن زا شــیپ- نهک نارود هــب قلعتم تــسا یتبــسن هــک 2تبــسن زا ،اــماک ی همانهاــش رــگراگن دزاــس یم راکــشآ .دبای یم موادــت وجنیا یاه همانهاــش رد تبــسن نیا .تــسا هدومن ار یرادرب هرهب رثک ادح -دــندرب یم راک هــب ناتــساب ناــیرصم رصانع زا یرایسب ،ییانبم ی هسدنه زج هب هک دزاــس یم راکــشآ وجنیا و یقوجلــس بتکم ود یاه هراگن قیبطت زا لصاح جیاتن ،ایوپ یحارط و یقفا رداک رد یرصب رصانع یگدرــشف و راو هبیتک ِیزاــساضف ،بان یاه گنر ریظن وجنیا یاه همانهاــش یریوصت .تسا هتفریذپ یرایسب تاریثأت ،اماک ی همانهاش یاه هراگن زا

یدیلک یاه هژاو .وجنیا یاه همانهاش ،یسانش ییابیز رصانع ، 2تبسن ،ناهج نهک ی همانهاش

.E-mail: fahimifar@modares.ac.ir ،034-33257163 :ربامن ،09126753800 :نفلت :لوئسم هدنسیون*

همدقم

1351 لاــس رد هک نارــیا روصم یاه همانهاــش نــیرت نهک زا یــکی یریوصت دانسا و دهاوــش ساسارب و دــش فــشک و ییاــسانش دنه رد یقوجلــس ی هرود و ق.ه متفه نرق لیاوا هب قلعتم دــسر یم رظن هب ،روصم ی هخــسن نیا .تــسا "روتــسد" اــی "اــماک "ی همانهاــش ،دــشاب لامتحا هــب هک ،تــسا یلیصا رایــسب یتخانــش ییابیز رــصانع یاراد یاه همانهاــش هــلمج زا ،یــخیرات راودا خــسُن ریاــس رــب داــیز رایــسب ،نآ یرــیوصت رــصانع و تــسا هدراذــگ فرگــش یرــیثأت وــجنیا روــصم فــشک زا لبق ات هک ار نارــیا یرــگراگن یرــیوصت یاه هصخاــش یــخرب نوچمه یــلوغم یاه هراگن زا دــش یم روــصت ،دنه رد همانهاــش نــیا رد دادغب و کی زــیربت بتکم بتک ریاــس و یناخلیا گرزب ی همانهاــش .درب یم لاوس ریز ،تسا هدش ذخا یرجه متشه نرق لوا ی همین ی هسدنه و یرادید رصانع هک تسا نیا رب قیقحت نیا ی هیضرف زا یریگ هرهب رــب نآ ساــسا هــک اــماک ی همانهاــش یاــه هراگن یــیانبم یوــجنیا یاه همانهاــش رــب ،یریگمــشچ روــط هب ،تــسا 2تبــسن شهوژپ یلصا لاوس .تسا هدوب رثوم ق.ه متشه نرق رد زاریش بتکم ی هــسدنه و یکبــس رصانع ظاحل هب اماک ی همانهاــش هک تــسا نیا متــشه نرق رد زاریــش بتکم یاه همانهاــشرب یــتاریثأت هــچ ،ناــهنپ :دهد یم خــساپ زین ریز یعرف تلااوــس هب راتــسج نیا ؟دراذگ یرجه هچ ار یقوجلس ی هرود هب سیفن و روجهم ی همانهاش نیا قلعت .1

؟تسا هدوب رثأتم یعبانم هچ زا هخسن نیا و ،دننک یم دییأت یعبانم اــماک ی همانهاــش رد هــک یــکینوکیا یاه هیامــشقن نــیرت مهم .2 وجنیا یاه همانهاــش یاه هراگن رد نآ موادت دهاــش یلو دراد روضح

؟تسا مادک ،میتسین همانهاــش نیا یاه هیامــشقن یــسررب لماــش قیقحت نیا فادها یــسررب و ییانبم ی هــسدنه لــیلحت ،نآ تــلاصا نــییعت روــظنم هــب یسررب زین و وجنیا بتکم روصم خــسن رب نآ یتخانــش ییابیز تاریثأت

رد همانهاــش نیا یریوصت مهم یاه هیام نب یــخرب عاطقنا ای موادــت .تسوجنیا زاریش بتکم یاه همانهاش و یــفیصوت شور اــب اــت مــینآ رــب هدــش هــیارا ی هــیضرف نوــمزآ یارــب یکسفوناپ نیورا درکیور زا هلحرم نیلوا رب ینتبم هک یقیبطت -یلیلحت و اماک ی همانهاش زا هراگن 2 هب ،تــسا هناراگن لیامــشاشیپ یفیصوت هک رد .میزادرپب وجنیا خسن زا ییاه هراگن اب اهنآ ی هسیاقم و یقیبطت یسررب یرصب رصانع ساسا رب یرنه رثا ،¹هناراگن لیامشاشیپ ِفیصوت ی هلحرم دریگ یم رارــق یــسررب دروم هریغ و یدــنب بیکرت ،لکــش ،گنر نوــچمه و دوــش یم هتخادرپ اه هیامــشقن و اهراتخاــس یایند فیصوت هب اــهنت و نیا فادها نــیرت مهم زا ،ریوصت یــعیبط ای هیلوا عوضوم هــب یبایتــسد نیا زا فدــه رــضاح شــهوژپ رد .)Panofsky, 1955, 33 ( تــسا هــلحرم و ریوصت ی هناــسانش کبس یاــه یگژیو و اه هیامــشقن ِیــسررب ،هــلحرم .دنا هدش لوحت و یسیدرگد راچد هک تسا ییاه هیامشقن ییاسانش ،قیقحت یرظن بوــچراچ و هنیــشیپ ی هیارا زا سپ شــهوژپ نــیا ساــسا رــب نآ یتخانــش کبس رــصانع و اــماک ی همانهاــش یــفرعم هــب زا نآ یاه یــشاقن تــلاصا یــسررب و ،یــفارگونوکیا اــشیپ ی هــلحرم و هاــشلگ و هــقرو ی هخــسن زا یــیاه هراگن اــب راــثآ ی هــسیاقم قــیرط یراتخاس لیلحت ،سپــس .دزادرپ یم یقوجلس یاه هنیلافــس شقن نآ زا ســپ و ،اــماک ی همانهاــش زا یا هراگــن یــیانبم ی هــسدنه و زا هراگن هــس اب اهنآ یریوصت رصانع و اه هراگن نیا یقیبطت ی هعلاطم رظن ّدم ار وجنیا زاریش بتکم ق.ه 753 و 733 ،731 ی همانهاش هس ینیدامن یاه هیامــشقن ی هیارا هب اــهتنا رد هلاقم نیا .دــهد یم رارــق گــنررپ یروــضح اــه هراگن رد یقوجلــس ی هرود رد هــک دزادرــپ یم .دنوش یم وربور عاطقنا ای و یسیدرگد اب وجنیا ی هرود رد یلو ،هتشاد

قیقحت یرظن بوچراچ و هنیشیپ

،)1386 ،نایلازویگ و اوومادآ( همانهاــش یاه هراگن یاه باتک رد یــشاقن زا یــگولاتاک و )Graber, 2000( یــناریا یــشاقن رــب یا هــمدقم

Swi-( یکــسفوچ تییوس زا یا هــلاقم و )Robinson, 1958( نارــیا یاه همانهاــش یاــه هراگن« ناوــنع تــحت )etochowski, 1994 یکبــس یاه هصخاــش زا ،»نــتیلوپورتم ی هزوــم رد دوــجوم ِکــچوک نیا زا کی چیه رد یلو ،تسا هدش هدنار نخس وجنیا یاه همانهاش یا هراــشا یتح "اماک" روصم ی همانهاــش هب ،یجراخ تلااقم و بــتک زا هلاقم کــی هب اــهنت هدــش ماجنا یاه یــسررب رد .تــسا هدــشن مــه ،ناــهج روــصم ی همانهاــش نــیرت یمیدق« ناوــنع اــب یورــغ یدــهم همانهاــش هــب فورــعم اراــسلب روتــسد یجنوتــشپ زورــیف ی همانهاــش هب هک میدروخرب »مــتفه نرق لیاوا هب قلعتم ،یــئبمب اماک هــسسوم یاه یشاقن زمرق ی هنیمز سپ و ،یقوجلس ی هرود هب باتک نیا قلعت هــب اــفرص و دــنک یم هراــشا اــه هرکیپ یــناریا یاــه سابل و هرــهچ و نآً رد اماک یــسانش قرش ی هــسسوم رد دنمــشزرا ی هخــسن نیا یفرعم

و دزادرپ یم هسسوم نیا رد 1351 لاس رد باتک نیا تیعضو و دنه ی همانهاش نیا یرادید رصانع و ییانبم ی هــسدنه هب هک یا هلاقم .دشن ادیپ ،دزادرپب یخیرات یاه هرود رگید خسن رب نآ ریثأت و نهک نیرت یمیدق ،ناــیلازویگ و اووــمادآ رــیظن نارگــشهوژپ زا یرایــسب یرجه متشه نرق لوا ی همین هب قلعتم ار همانهاش روصم ی هخسن روصم ی همانهاش دوجو .)27 ،1386 ،نایلازویگ و اوومادآ( دنناد یم نوماریپ نارگــشهوژپ تارظن زا یرایــسب ،نآ یریوصت رصانع و "اماک"

رد همانهاش نیا فــشک زا لبق ات هک ار یریوصت یاه هصخاــش یخرب ی همانهاــش هب قلعتم و تــسا یلوغم رــصانع زا دــش یم روــصت ،دــنه نرق لوا ی هــمین رد دادــغب و کی ِزــیربت بتکم بــتک ریاــس و توــمد ،یابنک لایش لاثم ناونع هب ؛درب یم لاوس ریز ،تــسا یرجه متــشه رصانع زا ،ار ناراکراوــس ِقرــیب و نابــسا مــس اب رــیوصت باــق نتــسکش

،وا رظن زا نینچمه .دــناد یم .م1330 /ق.ه 730 یاه لاــس یــلوغم هدیــشک رداک و هدرــشف و گنت یاضف رد یراکراوــس و تکرح رب دیک أت رد نــیا و )Canby, 1993, 30( تــسا یــلوغم رــصانع و اه هصخــشم زا ،یابنک مناخ یوــس زا هدــش رکذ یاه یگژیو یمامت هک تــسا یلاح رد یرجه متفه ی هدــس لیاوا رد یــنعی رت شیپ نرق کــی دودــح رد .دوش یم هدید اماک ی همانهاش نیا ندوب راد هــشیر و یقوجلــس رنه اب طاــبترا رد ثروزاــب هــکنیا ناوت یم هک تسا دایز یردق هب یقوجلس رنه تلاصا :دسیون یم رنه نادــنمرنه نــیا ،دراوــم زا یرایــسب رد و درــک هــغلابم نآ ی هراــبرد دوجوم نیــشیپ مایا زا زا هک ار یدیاقع و لاکــشا هک دندوب یقوجلــس ،)159 ،1390 ،نارــگید و ثروزاــب( دــندرک لــماکتم و مجــسنم ،دوــب .دراد دیک أت نآ رب قیقحت نیا هک تسا یا هتکن

"اماک " ی همانهاش

یــسانش قرش ی هــسسوم رد »روتــسد« اــی »اــماک« ی همانهاــش زوریف« مانب یصخش هب قلعتم و دوــش یم یرادهگن یئبمب رد »اماک«

ی همانهاش ،یورغ رظن قبط .تــسا هدوب »اراسلب روتسد یچنوتــشپ ناریا هب لوغم ی هــلمح زا شیپ ینعی ،ق.ه 7 نرــق لــیاوا رد روــکذم هدــید یرــثا یــلوغم یــشاقن ذوــفن زا نآ رــیواصت رد و هدــش تــباتک .)41 ،1352 ،یورغ( دوش یمن

و اماک ی همانهاــــــش یتخانــــــش کبس رــــــصانع نآ یاه یشاقن تلاصا یسررب

یاه هراگن اب اماک ی همانهاش یاه هراگن یقیبطت ی هــسیاقم .فلا هاشلگ و هقرو روصم ی هخسن ی هرود ظاــحل هب ناهج ی همانهاــش نیرت نهک دــسر یم رــظن هــب ود ره هــک ارچ ،هدوــب ناــمزمه ² هاــشلگ و هــقرو ی هخــسن اــب یــخیرات یدنس دناوت یم بلطم نیا و ،دنهباشم یکبس رصانع یاراد هخسن .دشاب یقوجلس ی هرود رب اماک ی همانهاش قلعت رب ینبم اــب هناقــشاع و موــظنم ِیــطخ ی هخــسن نــیا زا یــیاه هنحص رد مهدزیــس نرق لیاوا هب قلعتم ³یــیوخ نــمؤملادبع یاه یــشاقن

.تــسا دوجوم )841 ی هرامــش ی هــنیزخ( یــپاقپوت خاک ی هــناخباتک یوس زا هک ،یا هــسردم فقو ِلمع دهاــش ناونع هب دنمرنه نیا مان رد دلایم زا دــعب 1254-1253 رد ⁴یاترق نــیدلا للاج یقوجلــس رــیما گرب رد دنمرنه یاضما .تــسا هدش هدید ،دوب هدش سیــسأت هینوق ناشن لوبناتسا یارس یپاقپوت ی هزوم رد هخسن نیا 58vی هرامــش نایکلم( ⁵تــسا هدوــب ناــجیابرذآ رد یوــخ یــلاها زا وا هــک دــهد یم .)80-79 ،1970 ،یناوریش یایند رــنه هب طوــبرم هــک دوــخ رــثا نــیلوا رد ،⁶هــبورگ ج تــسنرا تسا دقتعم اما ،دناد یم یقرش یلوتانآ هب قلعتم ار رثا ،تــسا ملاــسا اه یــشاقن کبــس و تــسین صخــشم ،هدمآ دیدپ نآ رد رثا هک ییاج یقوجلس تکلمم رد یدلایم هدزیس نرق لیاوا رد هک دهد یم ناشن هدمآ دیدپ یاه هنیلافــس کبس ،اه یشاقن کبــس .دنا هدمآ دوجو هب فیلأت نــیمود رد وا .تــسا 13 و 12 یاه هدــس رد یــلوتانآ و نارــیا رد و هقرو یاه یــشاقن تواــفتم کبــس هک تــسا داــقتعا نــیا رــب ⁷دوــخ یراوید یاه یــشاقن رد و هنایم یایــسآ نافروت ی هقطنم رد ،هاــشلگ هتفای یقرت و دــشر 10 و 9 نرق رد قوچروــس و متفه نرــق رد ⁸کــیلکزب .⁹تسا یروغیوا یاه پیت یاراد و تسا .م 7 نرــق رد یروغیوا کبــس هک دوــش یم هتــسناد بیترت نــیدب .تــسا هتفای موادت کیدزن قرــش ات 15 نرق رد و زاغآ هنایم یایــسآ زا هب رجاهم ناکرت ی هلیسو هب کبــس نیا ،هبورگ یریگ هجیتن ساــسا رب ،ناــشاک ،یر ،نینزغ( یــسایس دــیدج زــک ارم رد و هدــش هدروآ برــغ زین یخرب اما .)20-19 ،1389 ،مدــقم( تفای موادــت )لصوم ،یــلوتانآ لبق اه نرق هــک دوب نآ رــهاظم و ناریا رــنه نیا هک دــنداقتعا نــیا رــب یاهروغیوا تمه هب و هدش هدروآ یزکرم یایسآ هب نایونام ی هلیسوب ناریا هب نایقوجلس ی هلیسو هب و هتفای رتشیب عــشعشت ،هقطنم نیا یاهرهــش رد ناریا یرنه شــشخرد ثعاب ناــشیا و دــش هدــنادرگزاب .)65 ،1356 ،یورغ( دندش روباشین و دادغب ،یر ،ناهفصا ی هخــسن یاه هراگن رد هتفر راک هب کبــس زین نیگزوا لامک هــچرگ زربم و صخــشم یروغیوا یاه پیت اــب هک یروــغیوا کبــس« ار یــطخ دروم نیا رد افص للها حیبذ اما ،)16 ،1389 ،مدقم( دناد یم »ددرگ یم دــسر یم 71 هب اهنآ ی هرامــش هک باــتک نیا رــیواصت« :تــسا دــقتعم هدوب لوادــتم متفه نرق لیاوا و مــشش نرق رد هــک تــسا یکبــس هب

.36b /38 گرب .ق.ه7 نرق لیاوا ،دنک یم قرفتم ار ندع و نیرحب هاپس ،هقرو رکشل -1 ریوصت http://www.warfare.altervista.org/Turk/Romance_of_Varqa_and_(:ذــخام ) Gulshah-4.htm .هاشلگ و هقرو ی هخسن .ق.ه 7 نرق لیاوا ،هاشلگ نتشک -2ریوصت

)نامه( :ذخام

ناتسبد هلابند( یقوجلس کبس ی هدنامزاب دیاب ار شور نیا .تــسا یهتنم .درمــش )تــسا یناــساس ناتــسبد ی هلابند دوــخ هــک دادــغب هب ...تــسا دوهــشم نآ رد مه ینیچ یــشاقن کبــس دوفن تامدقم ناهایگ ریوصت .تــسا یقوجلــس پیت یاراد و درگ اه تروص لاح ره یبرع یاه همجرت میدق خــسن رد هک تــسا یــشور ریثأت تحت رتــشیب و ؛مینک یم هدهاــشم ¹⁰یبرز نــیعلا سودیروقــسید شئاــشحلا باــتک یــشاقن سلاجم رد هک تــسا یــشور ریثأت تحت هداع تاناویح مــسر »دوــش یم هظحلام )یبرع ی هــمجرت( هنمد و هــلیلک ی هــمیدق خــسن رثا باتک نیا .)16 ،1389 ،مدــقم ؛تــفه و تصــش ،1343 ،یــقویع(

نایکلم .تــسا یقوجلــس ی هرود یــسراف روصم باتک اــهنت ،یــقویع ار هاشلگ و هقرو شاقن ینهذ یاهوگلا و یرگریوصت تنــس ،یناوریــش )یونام – ییادوب( هنایم یایسآ و یناــساس یریوصت یاهدادرارق هب ،رــس درگ ی هلاه ،”ورهام“ ی هرهچ نوچ یرصانع :تــسا هداد طــبر و ،یکرت گرــب و زاــس ،)یــیادوب لاــثمت دــنبوزاب روآداــی( نــی ّرز دــنبوزاب ،1383 ،زاــبک اپ( ناراوــس بــسا ی هنتلااب تــشپ رد اهرپــس یرــیگرارق دنراد رــظن قاــفتا نآ رــب ناــققحم ی هــمه هــچنآ .)2 و 1رــیواصت( )56 7 و 6 نرق رد و یقوجلــس ی هرود نارــیا رد باتک نیا هــک تــسا نــیا نیلوا اماک ی همانهاش هک بلطم نیا تابثا یارب .تسا هدــش روصم ی هدنهد لیکشت رصانع کبــس دیاب ،تسا ناریا روصم ی همانهاــش و هقرو باتک اب تــقد هب یراتــشون نتم و ریوصت زا معا ،نآ تاــحفص .دریگ رارق یسررب دروم هاشلگ طخ ،لاوا نوچ ،دراد تهابش یلوتانآ خسن هب هاــشلگ و هقرو طخً فورح یاهتنا ،مود .تــسا هیبــش ققحم طــخ هب و هداــس خــسن نآ هدیــشک لااــب تمــس هــب وــجنیا یاه همانهاــش دــننام نوــن و ءاز ،ءار هدید رتمک نآ رد فورح ی هدیچیپ یاهدنویپ ،موــس .تــسا هدــشن

و تــسا یــبآ اــی زــمرق گــنر هــب هــنیمز سپ ،هخــسن نــیا رد .دوــش یم زا یریگ هرهب .دنسر یم رظن هب هداس و نراقتم اتدمع یریوصت رصانعً یقفا ی هدیشک رداک ،ییامن قمع مدع ،زاس لکش و یطیحم طوطخ مامت ی هنتلااب نوــچ یونام و یناــساس یریوصت یاه ماظن دوــجو و نوماریپ درگ ی هلاه زین و بــسارب راوــس ی هرکیپ خر مین یاهاپ و خر ی همانهاش یاه هراگن اب هک تسا یسانش ییابیز رصانع هلمج زا رس نیا قلعت و کبــس ییاــسانش رد ار اــم ور نیا زا ،تــسا کرتــشم اــماک رظن هــب اــما .دــیامن یم دــعاقتم و ّرــصم یقوجلــس رــصع هــب همانهاــش رایــسب یروص ظاحل هب ریوصت و نــتم ،اــماک ی همانهاــش رد دــسر یم نیلوا یارب هک یا هنوگ هب تــسا هاشلگ و هقرو ی هخــسن زا رت مجــسنم اب نآ علاضا قابطنا و ریوصت رد صخاــش عبرم یریگ لکــش دهاــش راب یدعب تمسق رد هک - میتسه نتم یاه نوتــس نیب لصاوف دادتما عبرم ،هاشلگ و هقرو رد .دوش یم هتخادرپ لصفم روط هب مهم نیا هب هب رگ ا رگید یترابع هب .درادن ریوصت ییانبم ی هسدنه رد یشقن ردام ییانبم ی هسدنه و میوش قیقد بوخ ،هاشلگ و هقرو روصم تاحفص و نتم ِشخب نایم یتــسسگ ،یروص ظاحل هب ،مییامن میــسرت ار نآ یانعم هب ناونع چیه هب هلأسم نیا هتبلا ؛دوــش یم هدهاــشم ریوصت .تــسین ریوصت اب رعــش ییانعم طابترا و ناتــساد نتم قــیبطت مدــع "اــماک "ی همانهاــش یاــه هراگن زا یا هــنومن ،4 و 3 رــیواصت زین و "هاشلگ و هقرو" اب سایق لباق نآ یریوصت رصانع هک دنــشاب یم

.تسا هرود نیا شوقنم یاه هنیلافس رد اــماک ی همانهاــش رد دوــجوم یــگنر ی هراگــن اــهنت ،3 رــیوصت ،متــسر روپ ،زرمارف ندرک ناراــبریت ناتــساد هب طوبرم و تــسا نارــیا

. 7 نرق لیاوا ،اماک ی همانهاش ،ار متسر روپ ریشدرا ندز راد -3ریوصت )ناگدنراگن :یطخ زیلانآ ؛1369 ،یسودرف ی همانهاش یاه هخسن یفرعم( :ذخام

ناهاــشداپ زا رایدنفــسا رــسپ نمهب .تــسا )نمهب( ریــشدرا یوــس زا ،گرم ماگنه رایدنفسا .دش ناریا هاش ،بساتشگ زا سپ و دوب ینایک لامک هب ار یناولهپ نییآ وا هب متسر و درپــس متــسر هب ار نمهب تیبرت ،ردپ گرم ماقتنا هب ،یهاــشداپ هب ندیــسر زا سپ نمهب اما .تخومآ .دروآرد ماس نادناخ زا رامد یوس زا ،متــسر روپ ندرک نارابریت ناتــساد هب طوبرم تیب تفه

:تسا بیترت نیدب ریوصت ییلااب شخب رد ریشدرا دوب ریشمش مخز رپ شنت همه

دوب ریش و دُب ناریش دنزرف هک ریشدرا هاش تسد رب ماجنارس

ریلد رادمان دش راتفرگ هاگمزر زا شدروآ نمهب رب هاگن یدنچ رادنیک درک ودب راهنیز ناجب شدادن شدید وچ

رایرهش ندز یراد دومرفب درک رادرب هدنز ار زرمارف درک راسنوگن شراولیپ نت ریشدرا ات دومرفب سپ نآ زا ریلد رادمان دش راتفرگ ریشدرا ات دومرفب سپ نآ زا ریت ناراب هب شتشکب هنیکب

تــیاور زا نــیزاغآ تــیب ود هــب طوــبرم ،3 رــیوصت نــییاپ عرــصم 4 :نومضم نیدب تسا »ناریا هب وا نتشگزاب و ار لاز نمهب ندرک اهر«

دوب روتسد هک نتوشپ یمارگ دوب روجنر تخس شلد نتشکز تساوخ یاپرب رادناهج شیپ هب

.)471 ،1374 ،یسودرف( تسار و داد ورسخ یاک تفگ نینچ یبآ زین و هرــیت و نــشور یا هوــهق ،یا ه وهق زــمرق ،زبــس یاــه گنر لــباق ،"ار متــسر روــپ ریــشدرا ندز راد" ی هراگــن رد )دروــجلا( شــفنب ناتخرد ،نابسا یاپ ریز یاه هپت رد یدروجلا گنر .تسا صیخشت تشپ یاضف رد زین و پچ تمــس راوس نابــسا یاهاپ رد ،هنیمز سپ نیرخآ ی هــماج ای نیز زا یــشخب و ناراوــس زا یــکی ی هــمامع ،وا رــس ییاه گنر زا یــکی یدروجلا یبآ .تــسا نایامن تــسار تمــس راوــس یاه یــشاقن رد زین و یوــنام یاه هراگن رد یــمهم هاگــیاج هــک تــسا نایناــساس یاه یراگنراوید زین و هجاوخ هوــک رد نایناکــشا یراوید ی همانهاــش نیا رد هنوگ نیدب و هتــشاد هــنایم یایــسآ تــنکجنپ رد شقن ،گنر نــیا هک تــسا یلاح رد نــیا و دــبای یم موادــت یقوجلــس یاه گنر رگید زا .درادن وجنیا زاریش بتکم یاه هراگن رد یریگ مشچ کینوکیآ ًلاــماک زرمارف ی هماج رد هــک تــسا دیپــس گنر ،هتفر راک هــب بولــسا .تــسوا یــهانگ یب و تــیموصعم و یــک اپ زا ناــشن و هدوــب یگنر قیقر ددــعتم یاه هیلا زا یرــیگ هرهب اصخــشم زین یزادرــپ گنرً هدوب بوــلطم تیفیک دــقاف ،دوجوم رــیوصت لــصا هنافــسأتم .تــسا یتبحص شاــقن ِیحارط تردــق و طوــطخ عوــن دروــم رد ناوــت یمن و هیلوا یحارط ی هدهاشم هک تسا نیا تسا ملــسم هچنآ یلو ،دومن هب قلعتم 13 ریوصت( وــجنیا یاه همانهاــش رد هک هنوگنآ ،گنر رــیز زا یهاگیاج اماک ی همانهاش رد ،دوش یم هدید )ق.ه 753 ی همانهاش

زاریش بتکم رد نآ بولسا هک تسا یمهم رایسب توافت نیا و درادن ات ،اه هرکیپ تــلاح ی هیارا رد دــسر یم رظن هب .دوــش یم عادبا ،¹¹کــی لیلدب نآ ی هدــمع شــخب هک مــیهجاوم طوــطخ یکــشخ اب یدــح ناتــساب ناریا یرــیوصت یاــهدادرارق و نــهک یاــهوگلا زا یرــیگ هرهب ود یاــه هرکیپ رد طوــطخ یــتخمز مدــع و یــناور هــک یلاح رد ؛تــسا تیمک اح .تسا صخشم یدح ات ،تسا ریوصت ی هنایم رد هک یبسا ،تکرح .دــنک یم تکرح یاــقلا هک تــسا لیام و یــنحنم طوــطخ اــب و یریطاــسا نیماضم شــیامن رد یراذــگریثأت رایــسب یرــصب تــیفیک پچ و تــسار زا هک اه بــسا ی هــمین ی هرــکیپ ود و ،تــسا یــسامح کــمک یرــصب ســح نــیا یاــقلا هــب دنوــش یم هــنحص دراو ،رــیوصت دوجو ،یابنک لایش نوچ ینارگــشهوژپ هکیلاح رد .دننک یم ینایاــش و یناخلیا یــشاقن بتکم یاه تنــس زا ار نابــسا ی همین یاه هرکیپ اماک ی همانهاــش زا هراگن نیا یلو ،دنناد یم یلوغم یاه هیامــشقن زا رد تنــس نیا ی هنیــشیپ هک دزاــس یم راکــشآ ار هــتکن نــیا یــبوخ هب یقوجلــس ی هرود ینعی ،لوغم زا شیپ نارود هب بــسا یزادرپ شقن یرــیگیاج ِراتخاــس ،رــیوصت نــیا رد نــینچمه .دــسر یم نارــیا رد تمــس هب ریوصت تــسار شخب زا حوطــس نیا راــشتنا و هریت حوطــس راد هب ی هرــکیپ .دــنک یم ینایاــش کــمک تــکرح یــیامنزاب هــب ،پــچ یاراد هک دنتسه یرصانع اهنت ،یبوچ ِراد نینچمه و هدش هتخیوآ هــسامح جوا ی هطقن و ناتــساد نامرهق رب و هدوــب یدومع طوــطخ .دننک یم یرتشیب دیک ات شوقنم فورظ اب اماک ی همانهاش یاه هراگن یقیبطت یــسررب .ب )ق .ه 552-428( نایقوجلس نارود زا ییانیم ی هراگــن 71 نایم راکــشآ یــتبارق ،زاــبک اپ لوــق هــب هــک هــنوگ نامه ی هویــش ثیح زا ییانیم فورــظ ریواصت اــب هاــشلگ و هــقرو ی هخــسن ،زابک اپ( دروخ یم مشچ هب یدنب بیکرت و یزادرپ شقن ،یراگن هرهچ هرظنم رصانع و اه هرکیپ ،اه هیامــشقن نایم تبارق نیا ،)76 ،1383 هدــید زــین یقوجلــس یاه هنیلافــس شوــقن اــب اــماک ی همانهاــش رد زاــس لکش طوطخ اب ناهایگ و ناروناج و اــه مدآ ،اجنیا رد .دوــش یم

.یرجه 7 نرق لیاوا ،اماک ی همانهاش .دوب هام هدزناپ هنیبوچ مارهب یهاشداپ -4ریوصت .)ناگدنراگن :یطخ زیلانآ ؛هدزون ،1369 ،نامه( :ذخام

مه زین یــنارون یاه هلاه .دنا هدــش میــسرت یــعیبطریغ ساــیقم رد و هاشلگ و هقرو و اماک ی همانهاش ،فورظ نیا رد اه هرکیپ ِرس رب نانچ .دوش یم هدید مارهب یهاــشداپ« ناونع اــب اماک ی هخــسن یاــه هنحص زا یــکی رد ،یناساس مارهب تخت لکش و مرف ،)4 ریوصت( »دوب هام هدزناپ هنیبوچ یقوجلس شوقنم ی هنیلافس رد ناهاش زا یکی تخت هب هیبش اقیقدً رخاوا هب قلعتم ،)5 ریوصت( »نودیرف ناتساد زا یا هنحص« ناونع اب .دشاب یم یرجه 7 نرق ای 6 نرق ی همانهاش قلعت و کبس ییاسانش هب هک ییاه هیامشقن زا یکی و مک شــقن و مرف ،دــنک یم کمک یرــجه متفه نرــق لــیاوا هــب اــماک دوجوم یاه هپت و نهپ یرود طوطخ اب شوگراهچ اــی و یثلثم شــیب اه هوک ای اه هپت نیا ریظن .تــسا اماک همانهاــش هب قلعتم 3 ریوصترد هک مینیب یم یسیفن رایسب نیلافــس فرظ نییاپ تمــسق رد اقیقد ارً تــسا نتگنــشاو ریرف یرلاگ رد یرجه مــتفه نرق لــیاوا هــب قــلعتم باقــشب ی هنحص ،ربارگ و نزواهگنیتا رظن ساــسا رب .)7 و 6 ریواصت(

،ناراکراوس زا بکرم یهاپس :دهد یم ناشن ار میظع یدربن ،نیلافس هنحص نــیا دیاــش .دنا هدــش رو هــلمح یا هــعلق رــب نلاــیپ و ناگداــیپ یقوجلــس ناگدازهاــش زا یکی نآ رد هــک هدیــشک ریوصت هــب ار یدرــبن ،ربارگ و نزواهگنیتا( تــسا هدرب شروی دوخ نانمــشد علاق زا یکی هب .)517 ،1379 یاــه هراگن رد ،باقــشب رد هــتفر راک هــب قــیقر یاــه هیام گنر رد اــه گنر .تــسا دوهــشم زــین اــماک ی همانهاــش زا هدــش هیارا یاه هیلا و دنیآ یم رظن هب ت ّیمسج نودب و یگنربآ ،اماک ی همانهاش ینیع ًلاــماک یدوــمن ،ندوب فافــش و قیقر ظاــحل هــب یــگنر ددــعتم موادت هک تــسا یا یــگژیو ،قــیقر یاــه هیام گنر زا یرــیگ هرهب .دراد ریواصت( میدهاــش نانچمه وجنیا زاریــش بــتکم یاــه هراگن رد ار نآ یرود نهپ طوطخ اب لکش یثلثم یاه هپت ی هیامــشقن زین .)13 و 9 .مینیب یم وــجنیا یاه همانهاــش رد ار یقوجلــس باقــشب رد دوــجوم لکــش یثلثم و هدیــشک دنلب یاه هوک دهاــش ،وجنیا بتکم رد هتبلا یخرب هک میتــسه ظیلغ و قیقر یاه گنر اب و ینوماریپ طخ دنچ اب یناخلیا یاه یشاقن رد ار اه هوک نیا أــشنم ،سیار ریظن نارگــشهوژپ

و هزیلتسا رایــسب وجنیا کبــس رد اه هوک نیا ،دوجو نیا اب .دنناد یم .دنا هدش یدعب ود و هداس اماک ی همانهاــش یاــه هراگن یــناکلپ رداک هــب دــیاب رــگید یوــس زا یاه همانهاش رد ار رداک عون نیا نارگشهوژپ زا یرایــسب .درک هراــشا یاه یــشاقن زا وــجنیا ناــشاقن یرــیذپریثأت ی هــجیتن ،وــجنیا زاریــش رداک هــب هــجوت اــب هــکیلاح رد ؛دــنناد یم یــناخلیا گرزــب ی همانهاــش رد )3رــیوصت( »ار متــسر روــپ ریــشدرا ندز راد« ی هراگــن یــناکلپ .تسا دانتسا لباقریغ و یفتنم ًلاماک یلبق ی هیرظن ،اماک ی همانهاش یورغ هــک یا هدهاــشم ساــسا رــب اــماک ی همانهاــش یاه یــشاقن ی هلجم رد ار نآ شرازگ و هتــشاد یئبمب رد هخــسن نیا زا امیقتــسمً خرــس گنر هژیو هب یگنر یا هنیمز یور رــب ،هدومن پاچ مدرــم و رــنه اه سابل و اه هرهچ حرط و تسا یناریا ًلاماک راک کی هک ،هدش ماجنا ،یورغ( تــسا یزکرم نارــیا یــیانیم رــیواصت اــب هباــشم و یــناریا زــین بلطم نــیا یاــیوگ همانهاــش نــیا گرزــب اتبــسن عــطق .)63 ،1356ً شرافــس هب و یرابرد زک ارم زا یــکی رد دــلجم نیا ً

لااــمتحا هــک تــسا .تسا هدش هیهت نایرابرد زا یکی مس اب ریوصت باق نتسکش ،یابنک دــش هراــشا ًلابق هک هنوگنامه /ق.ه 730 یاه لاــس یــلوغم رــصانع زا ار ناراکراوــس قرــیب و نابــسا رد یراکراوس و تکرح رب دیک أت ،وا رظن زا نینچمه .دناد یم .م1330 ،تسا یلوغم رصانع و اه هصخشم زا ،کیراب و هدرــشف و گنت یاضف ی هخــسن زا »ار متــسر روپ ریــشدرا ندز راد« ی هراگن رد هکنانچ یــلو همین یاهرکیپ اب ینابــسا مــس اب ریوصت باق دوــش یم هدهاــشم اماک رد هــک تــسا یا هصخاــش نــیا و تــسا هدــش هتــسکش فرــط ود زا رد ینعی ،دــنک یم رکذ یابنک هک یــخیرات زا رت شیپ لاــس دص دودــح .تــسا هدومن زورب اماک ی همانهاــش رد یرــجه متفه ی هدــس لــیاوا هک ار بــسا یوم زا یــقریب اــب رــیوصت رداک ندــش هتــسکش نــینچمه ی هخــسن یاه هراگن رد راــب نیلوا یارب ناوــت یم ،تــسا تردق داــمن قلعتم و یقوجلس خسن زا مه باتک نیا هک ،)1ریوصت( هاشلگ و هقرو .درک هدهاشم ،تسا ق.ه متفه نرق لیاوا هب

اب هتسکش ِییانیم ماج زا یشخب -5ریوصت 6 نرق رخاوا ،نودــیرف ناتــساد زا یا هنحص .یرجه 7 نرق ای )Brend, 2010, 82( :ذخام ییاه هپت ،نآ نییاپ پچ تمــس رد هک 6 ی هرامــش ریوصت زا یــشخب -7 ریوصت

.دهد یم ناشن ار یس ّرضم و نهپ طوطخ اب یدعب ود ناگدنراگن :یطخ زیلانآ

کی فرصت« عوــضوم اب یکیمارــس باقــشب -6 ریوصت .م13 نرق لیاوا ،»ژد )Graber, 2000, 49( :ذخام

قیبطت دراوم اماک ی همانهاش

هاشلگ و هقرو یونثم یقوجلس یاه هنیلافس

هراگن دادعت 45

71 رامش یب

شاقن /بتاک مــشش نرق رخاوا رد ناجیابرذآ زا ییوخ نمؤملادبع /- - /-

- ق.ه

طخ خسن

یلوتانآ خسن یفوک

راثآ ی هنیمز خرس

یبآ ای خرس ...دیفس ،ینامسآ یبآ

.یبآ ،رک ا و یا هوهق ،زمرق ،زبــس ،ناــشخرد گنر یگنربآ رتشیب اه گنر .درز و زبــس ،یبآ ،رــک ا ،زمرق ،یــیلاط ،ناــشخرد اــه گنر

یگنربآ و یمسج زبس ،یبآ ،رک ا ،زمرق ،ییلاط ،ناــشخرد اه گنر

یگنربآ و یمسج .درز و

طوطخ عون کشخ ،زاس لکش ای یطیحم ،رگنایب رایسب

مرن و یناــسنا یاه هرکیپ میــسرت رد مرن ای و یژرنا رپ و ایوپ ،تاناویح میسرت رد رپ و ایوپ ،مرــن یدودحات و زاــس لکش ای یطیحم ،رــگنایب

یژرنا ،مرن یدودحات و زاــس لکش ای یــطیحم ،رــگنایب

یژرنا رپ و ایوپ

یدنب بیکرت هدرــشف ،هدیــشک و یــقفا لیطتــسم رداک

و نزاوــتم اــتدمع ،یــناکلپ رداک ،مــک ارتم وً .هدنیاز عبرم دوجو .نراقتم

ًاتدمع ،مک ارتم و هدرشف ،هدیشک و یقفا لیطتــسم رداک .هدنیاز عبرم دوجو مدع .نراقتم و نزاوتم رظن دروم فرظ لکش هب

و قفا طــخ مدع .ویتکپــسرپ نودب ،تــخت اضف نامسآ .ویتکپسرپ نودب ،یدعبود و تخت

.نامسآ و قفا طخ مدع طخ مدع .ویتکپــسرپ نودب ،یدعبود و تــخت

نامسآ و قفا

ناتساد یرصب تیاور نامزمه هن و تسا یطخ ینایب یاراد

نامزمه هن و تسا یطخ ینایب یاراد نامزمه هن و تسا یطخ ینایب یاراد

رداک زا جورخ درادن دوجو

،هدنرپ ،ناهایگ ی هقاس و مل َع ی هلیــسوب رداک تسکشَ رپس ای و مل َع ،رس ی هلاه درادن دوجو

تکرح یفیک رصنع ود زا همین یاه بــسا دورو قیرط زا تکرح

.دوش یم اقلا تدشب رداک فرط رکیپ یلو دراد دوجو اه مل َع و اه بــسا ی هلیــسوب تکرحَ

.تسا هدش ریوصت لماک ...و نابسا دوــجو تدــشب تــکرح یــسامح تاــعوضوم رد

.مک رایسب یلزغت نیماضم رد و دراد

ریوصت اب نتم قیبطت دراد دوجو

دراد دوجو دراد دوجو

نتم ای هراگن مدقت یوــس زا هدــش حرــط راــصح رد هراگــن یبدا

.تسا روصحم سیونشوخ ،ناتخرد کوــن ،نابــسا مــس ای مد ریظن یــیاه شخب هاگ

جراخ یــشاقن رداک زا رپــس ای و مــلع ،رــس ی هلاه ،هدــنرپ .تسا یراتشون نتم رد روصحم زونه یلو دوش یم .تسا ریوصت و هراگن اب ناحجر

و اه هرهچ پیت اه هرکیپ و گرزب رــس یاراد اــه هرکیپ و درــگ اــه هرهچ

نیب هرــهچ یازجا تواــفت .یقوجلــس پــیت .دوش یم هدید درم و نز یقوجلــس پیت و گرزب رــس یاراد اه هرکیپ و درگ اه هرهچ

هدید درــم و نز نــیب هرــهچ یازــجا تواــفت .یروــغیوا اــی .دوش یمن پیت و گرزــب رــس یاراد اه هرکیپ و درگ اــه هرهچ

درم و نز نــیب هرهچ یازــجا تواــفت .یقوجلــس .دوش یم هدید

نآ تانییزت و اه هماج یاراد دــسر یم رــظن هــب و دــنلب اــه هماج

.دنا شقن یــخرب .دــنا شقن یاراد رــتمک و دــنلب و هداــس اــه هماج

.دنا یکرت گرب و زاس و رس رب راتسد یاراد .دنا شقن یاراد و دنلب اه هماج

و اه بسا گرب و زاس نارتش زا یــخرب م ُد .یــلوغم رــیغ و فاــص اــه نیز

هدش هدز هرِگ یناساس نابسا ناسب نابسا تسا یاه نیز اضعب و گرزب رایــسب یاهرپس ،یکرت گرب و زاــسً

نابــسا زا یخرب مد .شوــقنم یاه هچراپ اــب هدــش نــیذآ .تسا هدش هدز هرگ یناساس نابسا ناسب کچوک اهرپس .یلوغم ریغ و فاص اه نیز

ناهایگ یطیحم طوــطخ اب لکــش یثلثم یاــه هپت

دادغب بتکم زا کدنا یریذپریثأت اب نهپ دادغب بتکم ناتخرد و ناهایگ زا یریذپریثأت

نهپ یطیحم طوطخ اــب لکــش یثلثم یاه هپت دادغب بتکم زا کدنا یریذپریثأت اب

یریوصت یاهدادرارق یونام و یناساس اهاپ و خر مامت هنتلااب( اه هرکیپ تلاح رد -

.)خرمین .سدقت ی هلاه دوجو - اه هماجرد یونام نیرز دنبوزاب - روگ مارهب یزادــنا نامک ِیدادرارق تــلاح - یناساس ناهاش ی هنوگ هب .)خرــمین اــهاپ و خر ماــمت هــنتلااب( اــه هرکیپ تــلاح رد -

.دراد دوجو هخسن نیا رد زین خر مامت ی هرهچ .سدقت ی هلاه دوجو - .اه هماجرد یونام نیرز دنبوزاب - ی هنوگ هب یدایز دح ات هقرو نتسشن ِیدادرارق تلاح - یناساس ناهاش اــهاپ و خر ماــمت هــنتلااب( اــه هرکیپ تــلاح رد -

.)خرمین نآ مدع ای و سدقت ی هلاه دوجو - اه هماجرد یونام نیرز یاهدنبوزاب - ی هنوگ هب نودیرف نتــسشن ِیدادرارق تــلاح - یناساس ناهاش

یتنطلس تخت و هقرو و یقوجلــس یاه هنیلافــس هب هیبــش

هاشلگ یقوجلس یاه هنیلافس و اماک ی همانهاش هب هیبش

هاشلگ و هقرو و اماک ی همانهاش هب هیبش

.یقوجلس یاه هنیلافس و هاشلگ و هقرو یونثم اب اماک ی همانهاش قیبطت -1 لودج

ندز راد" ی هراگــن ناــهنپ ی هــسدنه لــیلحت اماک ی همانهاش زا "ار متسر روپ ریشدرا

نومضم ،تــسا 3 ریوصت دیفــس و هایــس ی هخــسن هــک ،8 رــیوصت یاه نوتــس شــقن زــین و رــیوصت یــنایم شــخب رد ار ناتــساد یــلصا ناــشن ،تــسا یراتــشون نتم یاه نوتــس یضرف دادتما هک یدومع یاه هیامــشقن رــب قــبطنم ،اه نوتــس نــیا یــضرف دادــتما .دــهد یم نوتس رب متسر روپ و ینایم نوتــس رب ریــشدرا ینعی ،ناتــساد یدیلک نتم ساسا رب هک یدعب راوس ی هرکیپ نینچمه .تسا پچ تمــس عبرم علاضا زا یکی رب اقیقد ،دشاب ریشدرا رکشل نارادمان زا یکی دیابً تروص هــک یزیلانآ اــب .تــسا هدــش عقاو رــیوصت ی هــنایم گــنر زــمرق رصانع نیرت مهم ی هدنرادربرد ،عبرم نیا هک دش صخشم ،تفریذپ زا یمــسجت یاهرنه ینابم ملع رد هک یعبرم نامه ،تــسا ناتــساد .دوش یم هدرب مان "هدنیاز عبرم" ای "صخاش عبرم" هب نآ نخــس رثا ناهنپ ی هــسدنه و یدادرارــق یاــه ماظن زا ،8 رــیوصت ،هــسدنه مــلع هــب ،یقوجلــس رــگراگن هــک دــنک یم تاــبثا و دــیوگ یم هتشاد لماک فوقو ،ریوصت رد نآ تیمها و صخاش عبرم و تابسانت هب فرط ود زا هک تسا یعبرم رب هراگن نیا یدنب بیکرت ساسا .تسا .تسا هتفای شرتسگ ،تسا ² اب ربارب هک صخاش عبرم رطق ی هزادنا .دنمرنه ی هشیدنا لمحم و تــسا »بیکرت ردام« ،صخاــش عبرم .تسا بیکرت یلصا رصنع رارقتسا لحم ،لیطتــسم رداک رد عبرم نیا رد هاگــن زکرمت ببــس و دنک یم صخــشم ار بیکرت فدــه هــک یرــصنع دوــش یم نومنهر بــیکرت یاــه شخب ریاــس هــب اــجنآ زا و دوــش یم رــثا نیا روضح رب زین ریوصت یلااب یناکلپ تلاح .)118 ،1363 ،یهللا تیآ(

یوس زا هدنیاز عبرم لخاد تامیسرت .دنک یم یرتشیب دیک أت ردام عبرم تامیــسقت زا ًلاماک رثا حارط هک دومن صخــشم حوضو هب ناگدنــسیون طوطخ هک ارــچ ،تــسا هدوــب هاگ آ تبــسن ساــسارب یــعبرم نورد راد ی هبوچ رب قبطنم اقیقد ییلاط تبسن نیا ساسا رب هدش میسرتً ار نآ ناوت یم و تسا ناتساد کینوکیآ ی هیامشقن نیرت مهم هک،تسا یپچ تمس نوتس رب قبطنم راد ی هبوچ رگید ی هیاپ و درک ییاشگزمر طخ .تسا نتم طوطخ نیب یدومع نوتس یضرف دادتما رد هک تسا .¹²تسوا ناهارمه و ریشدرا یاه هرهچ رب قبطنم ً

اقیقد زین یقفا ِییلاط یعیــسو دربراک اهرنه و یراــمعم رد نــهک نارود زا 2لیطتــسم

نآ نــیزگیاج ناتــساب رــصم یــیلاط یاه تبــسن هــکنیا اــت هتــشاد نآ ناــیب هــک یا هــتکن عــقاو رد .)185 ،1377 ،یــهللا تیآ( دوــش یم اب رثا نــیا سیونــشوخ و شاقن ییانــشآ ،تــسا مهم رایــسب اــجنیا رد زا یــکی یرــیگراک هب رد وا غوــبن و ،یــسدنه یاه تبــسن و اــه ماظن شرتــسگ نآ و تــسا دــیدج یلکــش رد ²یــنعی ،نــهک یاه تبــسن .تــسا رداک فرط ود زا )2 لاکیدار( شرطق ساــسا رب صخاــش عبرم دوخ ی هدنیاز عبرم رد هک رگیدکی نورد رد ²لیطتــسم ود عقاو رد .دنهد یم لیکشت ار روکذم ی هراگن ییاهن رداک و دنکرتشم

هــس زا یــیاه هنحص ناــهنپ ی هــسدنه لــیلحت زاریش بتکم یوجنیا ی همانهاش

وجنیا زاریش ق.ه 731 ی همانهاش زا »غرمیس اب رایدنفسا گنج« .1 ،یــسودرف ی همانهاــش رد غرمیــس روــضح یاــه هنحص زا یــکی غرمیس دیاب رایدنفسا ،مجنپ ناوخ رد .تسا رایدنفسا ناوخ تفه اــنامه هــک نآ جوا ی هــطقن و ناتــساد نــیا ،9 رــیوصت رد .دــشکب ار .تسا هدمآرد شیامن هب ،تسا رایدنفسا تسدب غرمیس ندش هتشک دــنمرنه هــشیدنا لــمحم هــک ،رداک ِصخاــش عــبرم ،10 رــیوصت رد پچ تمس رد ،هداد یاج دوخ رد ار ناتساد یلصا نومضم و تسا هک رداک ِییلاط یقفا طخ ود و یدومع طخ ود .دوــش یم هدید رداک و تامیسقت ،دنا هدش میسرت صخاــش عبرم نورد رد دیفــس گنر هب ییلاط طوطخ .دــهد یم ناــشن ار یعبرم نورد ییلاط یاه تبــسن

یاه هیامشقن رب اهنآ ندش سامم و یراتشون نتم ِیضرف ِیدومع یاه نوتس شقن -8 ریوصت ردام ِعبرم ِرداک رد ییلاط یاه تبسن و طوطخ و 2تبسن و صخاش عبرم .ناتساد یدیلک .3ریوصت زا صخاش ای .هدنیاز عبرم زا 4 رداک یریگ لکش ی هوحن و صخاش عبرم و یطخ زیلانآ -10ریوصت

.زاریش بتکم ق .ه 731 همانهاش ،غرمیس و رایدنفسا گنج -9 ریوصت .)89 ،1387 ،دنژآ( :ذخام

رداک .دنرذگ یم غرمیــس راــقنم زین و رایدنفــسا رــس زا اقیقد یدوــمعً رگیدکی اــب نآ علاضا هــک ،¹³اــیوپ یاــهرداک زا یــکی ؛تــسا ⁴ ،هراگــن راطقا زین و لیطتــسم نیا راطقا میــسرت اب ناوت یم و هتــشاد بــسانت دنا هدش میسرت لیطتسم نیا لخاد رد هک ² و ³یاه لیطتسم یرگ نومنهر طوطخ هب ،رگیدکی اب طوطخ نیا یاهدروخرب لــحم و .دنتسه رثا ِیطخ ِحرط زا یتمسق رب قبطنم کی ره هک تفای تسد یتخاــسریز یاه ماظن نامه تــفگ تأرج هب ناوت یم ساــسا نیا رــب یاه هراگن رد و یقوجلس ی هرود رد رثا ناهنپ ی هسدنه ناونع هب هک دروم زین همانهاش نیا رد ،هتفرگ رارق هدافتسا دروم اماک ی همانهاــش رد نایقوجلــس یــسدنه شناد یریگراک هب و هدــش عقاو یرادرــب هرهب .تسا هتفای موادت نانچ مه وجنیا یریوصت راثآ تخاس ریز طاــبترا داــجیا یارــب رــگراگن رتــشیب شلاــت دهاــش ،رــیوصت نــیا رد لثم یدومع رصانع ندادرارق اب وا .میتــسه ریوصت اب یراتــشون نتم یاه نوتــس طوطخ دادــتما رب رایدنفــسا ی هرــکیپ اــی و ورــس تــخرد ورس تخرد کون لثم ریوصت یازجا زا یخرب یحارط زین و ،یراتشون نتم یاه نوتــس نــیب رد ناــتخرد گرــب و خاــش و غرمیــس یاــهرپ و .دراد طابترا نیا داجیا رد یعس ،یراتشون روگ مارهب« عوضوم اب وجنیا زاریش ق.ه733 ی همانهاش ی هراگن .2 .»هاگراکش رد هدازآ و یاه همانهاش زا هک ییاه هراگن فلاخ رب ،)11 ریوصت( هنحص نیا رد دنطابترا رد ریوصت نییاپ و لااب نتم ،دش هیارا زاریش ق.ه 731 و اماک

ظاحل هب یلو ،دنا هدــشن کفنم ًلاماک رگیدکی زا ریوصت ی هلیــسو هب و شــخب و رــیوصت رداک ناــیم یدنیاــشوخ طاــبترا یــسانش ییابیز ناشن ار یا هظحل ینعی ناتــساد جوا ،ریوصت .درادن دوجو یراتــشون مارهب یوــس زا دوخ ِیخاتــسگ و تراــسج لیلدب کزینک هک دهد یم .دوش یم موکحم گرم هب رتش یاهدگل ریز تیاور یلصا نومضم یریگ لکــش زا زین ریوصت نیا یطخ لــیلحت و ، ² لیطتــسم هــب نآ لــیدبت و رداک شرتــسگ و هدــنیاز عــبرم رد طوطخ و صخاــش عــبرم یــیلاط یاه تبــسن زا دــنمرنه یرــیگ هرهب کزــینک رــس نوــچ رــیوصت مــهم رــصانع یــهد یاج یارــب 2/3 و 1/3 یدومع یاتــسار قابطنا و ،رتــش و وهآ ندب ،مارهب یاپ و رــس ،هدرــم .)12 ریوصت( دهد یم ربخ رداک یدومع ییلاط طخرب زاس ق.ه753 ی همانهاش رد »هاگراکش رد هدازآ و روگ مارهب« ی هراگن .3 وجنیا زاریش ناتــساد زیگنا مغ نایاپ عقاو رد هک ،هنحص نیا هب طوبرم تــیاور ی هیقب و دــشاب یم هحفص یلااب لوا تــیب 3 هب رصحنم ،تــسه زــین نیاربانب ،تسا رگید تیاور ود هب طوبرم ریوصت نییاپ و لااب رد تایبا هب رثا نــیا رد رــیوصت نــتم اــب یراتــشون نــتم طاــبترا ،تــهج نــیا زا .دسر یم لقادح ،مارــهب یــنعی ،نوــمضم نــیا یــلصا یاه هیامــشقن ،14 رــیوصت رد زا یکی رب تامیسقت و دنا هدش میسرت هدنیاز عبرم رد رتش و کزینک

.زاریش ،ق.ه733 همانهاش ،¹⁴هاگراکش رد هدازآ و روگ مارهب -11 ریوصت .)ناگدنراگن :یطخ زیلانآ ؛187 ،1386 ،نایلازویگ و اوومادآ( :ذخام

2لاکیدار ی هزادنا هب فرط ره زا نآ شرتــسگ و صخاــش عبرم ،11ریوصت زا یــشخب -12 ریوصت .عبرم رداک رد ییلاط طوطخ میسرت و .زاریش ،ق.ه 753 همانهاش ،هاگراکش رد هدازآ و روگ مارهب -13 ریوصت

)http:// www.metmuseum.org( :ذخام

علض ود نینچمه .تسا هدش سامم رتش یاهاپ و رس و مارهب ناتسد وهآ یاپ کی زین و رتش یاپ ود ،مارهب ی هرکیپ لک ،ردام عبرم یدومع .دنا هتفرگ رارق نتم یاه نوتس یدومع طوطخ یضرف ی همادا رب و 733 ،731 ی همانهاــش هــس زا یــیاه هنومن رد هــک یروطنامه یحارط دسر یم رظن هب ،دــش هظحلام وجنیا زاریــش بتکم ق.ه 753 عبرم .تــسا نآ اب قابطنا و یــیانبم ی هــسدنه هب طوــنم اــه هنحص شاقن یوــس زا یا هــنوگ هــب وــجنیا ی همانهاــش هــس رــه رد صخاــش یراتــشون نتم یاه نوتــس رب نآ یدومع علض ود هک هدــش میــسرت رایــسب نآ ماــجنا ،هدنــسیون رــظن هــب هــک لــمع نــیا و دــشاب ساــمم و ریوصت و نــتم یــگدینت مه رد هــب رــجنم ،دــسر یم رــظن هب دــنمفده

.دوش یم هحفص ّ

لک ماجسنا و تدحو اتیاهنً

.13 ریوصت زا ساسا رب یعبرم نورد تامیسقت -14 ریوصت

خــسن رد کــینوکیا ی هیامــشقن ود هلاحتــسا وجنیا زاریش بتکم و یقوجلس بتکم

هاــشلگ و هقرو یاه هراگن رد هــک یــکینوکیآ یاه هیامــشقن زا یــکی ی هلاه" ی هیامــشقن ،دراد ی ّدج و گنررپ روضح اماک ی همانهاــش و یلو دوــش یم هدید اه هرکیپ ی همه رــس نوماریپ هک ،تــسا "سدقت اب ای و عاــطقنا اب وجنیا ی هرود یاــه هراگن رد ،مــهم ی هیامــشقن نــیا رد یا هتــشرف رــس نوــماریپ طــقف ار نآ و دوــش یم هــجاوم یــسیدرگد راچد نیدامن ی هیام نب نیا ارچ هکنیا .مینیب یم رایع کمــس باتک یراتــسج هک تــسا یعوضوم ،دوــش یم عاطقنا ای و لوحت ،ینوگرگد .دبلط یم ار رگید ی هیامشقن ،دوــش یم یــسیدرگد و رییغت راچد هک رگید ی هیام نب ی همه رــس رب یقوجلــس ی هرود ناــیاپ اــت شــقن نــیا .تــسا هــمامع یسامح یاه تیصخــش و ناناولهپ و ناهاــش یتح ،درم یاه هرکیپ لآ ی هرود رد نآ درــبراک هــک یلاح رد دوــش یم هدــید روــصم خــسن رد اه هراگن رثک ا رد نایرکشل و ناناولهپ ،ناگدازهاش ،ناهاش یارب وجنیا نیزگیاج وجنیا ناهاش یارب هک یا هیام نب و دوش یم وربور عاطقنا اب لودج ،ثحب نیا یاهتنا رد .تسا »جات« ی هیامــشقن ،دوــش یم نآ یاه همانهاــش و اماک ی همانهاــش یتخانــش ییابیز رــصانع یــقیبطت هب اماک ی همانهاش زا ریخا یاه همانهاش یریذپریثأت نازیم و ،وجنیا .دوش یم هیارا هصلاخ تروص

قیبطت دراوم اماک ی همانهاش

وجنیا یاه همانهاش

طخ خسَن

خسَن

راثآ ی هنیمز خرس

یجنران ای و قیقر ییلاط ،رک ا ای خرس

گنر یگنربآ رتشیب اه گنر .یبآ ،رک ا و یا هوهق ،زمرق ،زبس ،ناشخرد

یگنربآ و یمسج .درز و زبس ،یبآ ،رک ا ،زمرق ،ییلاط ،ناشخرد اه گنر

طوطخ عون رد مرن ای و کشخ ،زاسلکش ای یطیحم طوطخ اب اه مرف ،رگنایب رایسب

یژرنا رپ و ایوپ ،تاناویح میسرت رد مرن و یناسنا یاه هرکیپ میسرت ندــش هدید .یژرنا رــپ و ایوپ ،مرــن یدودــحات و زاــسلکش ای یــطیحم طوــطخ اــب اــه مرف ،رــگنایب

. گنر ریز زا حرط طوطخ

یدنب بیکرت ،یــناکلپ رداک ،مــک ارتم و هدرــشف ،هدیــشک و یــقفا لیطتــسم رداک

.نراقتم ای و نزاوتم اتدمعً

ًاتدمع ،مک ارتم و هدرشف رصانع ،یتمسق ود رداک ای لکش عبرم ای هدیشک و یقفا لیطتسم رداک .نراقتم و نزاوتم

اضف نامسآ و قفا طخ مدع .ویتکپسرپ نودب ،یدعبود و تخت

.ویتکپسرپ نودب ،یدعبود و تخت .نامسآ و قفا طخ مدع

ناتساد یرصب تیاور نامزمه هن و تسا یطخ ینایب یاراد

نامزمه هن و تسا یطخ ینایب یاراد

رداک زا جورخ درادن دوجو

و لاب و اه هزین و رپــس ای اه مچرپ و مل َع ،هدنرپ ،ناهایگ ی هقاــس و مل َع ی هلیــسوب رداک تــسکشَ نابسا مس ای ناگدنرپ رپ

تکرح یفیک رصنع اقلا تدــشب رداک فرط ود زا همین یاه بــسا دورو قیرط زا تکرح

.دوش یم و یا هــنادند طوــطخ و لــیام یاــه مل َع ،رداک فرــط ود زا هــمین یاه بــسا ی هلیــسوب تــکرحَ

.دوش یم اقلا تدشب اه هوک سرضم

رد دوجوم نتم قیبطت ریوصت اب هحفص .دراد دوجو

.دسر یم لقادح هب قیبطت نیا ،ق.ه 753 ی همانهاش سرتسد رد گرب کت رد اما دراد دوجو

.یقوجلس یاه هنیلافس و هاشلگ و هقرو یونثم اب اماک ی همانهاش قیبطت -2 لودج