نگرشی انتقادی به چالش‌های حقوق مسئولیت مدنی حاکمیت تقنینی

(1)

ﻪﻣﺎﻨﻠﺼﻓ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ قﻮﻘﺣ ﻲﺻﻮﺼﺧ رود ، ة 50 ةرﺎﻤﺷ ، 1 رﺎﻬﺑ ، 1399 تﺎﺤﻔﺻ ، 169

- 153

ﮕﻧ ﻪﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﻲﺷﺮ ﺶﻟﺎﭼ

ﺎﻫ ي ﺌﺴﻣ قﻮﻘﺣ ﻲﻨﻴﻨﻘﺗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮ

ﻲﻤﺳﺎﻗ ﺪﻴﻤﺣ 

رﺎﻳدﺎﺘﺳا ناﺮﻳا ،سﺎﺒﻋرﺪﻨﺑ ﻲﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،سﺎﺒﻋرﺪﻨﺑ ﺪﺣاو قﻮﻘﺣ هوﺮﮔ

) ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :

21 / 8 / 1397 - ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺦﻳرﺎﺗ :

13 / 11 / 1397 (

هﺪﻴﻜﭼ

ﻞﺻا لﻼﻘﺘﺳا نﺎﻣزﺎﺳ قﻮﻘﺣ ﻟﻮﺌﺴﻣ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ

، ﻞﺻا ﻧزاﻮﻣ ﺔ و ﻲﻧﺪﻣ ﻞﺻا يﺮﮔداد ﻲﻔﺴﻠﻓ ﻲﮔﺮﻴﭼ

ﻲﻧﺪﻣ ) شزرا اﺮﮔ ﻲﻳ ( ﻲﺣﻼﺻا ﺖﻟاﺪﻋ و )

ﻦﻴﭙﻟوا - ﻮﻄﺳرا - ﺖﻧﺎﻛ (

، ﻲﻧﺪﻣ ﻢﻈﻧ ﺔﺸﻳﺪﻧا ﺮﺑ

) اﺮﮔراﺰﺑا ﻲﻳ ( ز رﺎﺘﻓر رد ﻲﻳاﺮﮔدﺎﺼﺘﻗا ﺔﺸﻳﺪﻧا و ﻳ

نﺎ ﺪﻨﻣدﺮﺧ نﺎﻌﺿاو ِروآ

، و ﺪﻧراد يﺮﺗﺮﺑ

ﺶﻟﺎﭼ ﺎﻫ ي ود ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺖﻴﺼﺨﺷ ﺶﻟﺎﭼ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﻲﻧﺪﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻔﺴﻠﻓ بﺎﺴﺘﻧا ،ﺖﻟ

و يﺮﻳﺬﭘﺎﻧ

ﺼﻘﺗ ﻴ ﺬﭘﺎﻧﺮ ﻳ ﺮ ي ﻲﻳاورﺎﻧ و )

ﺖﻋوﺮﺸﻣﺎﻧ ( ﺧ و ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي ) ﻲﻧﺪﻣ ﺮﻴﺼﻘﺗ (

رﺎﺘﻓر رد راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ ي ار

ﻣ ﻲ ﺎﺸﮔ ﻳ ﺎﭘ ﻲﺘﺣ ؛ﺪﻨ ﺔﻳ

ﺮﻴﺼﻘﺗ ِﻦﻳرز )

نورد ﺎﺑ ﺎﻣ ﻳ ﻪ هﮋﻳو يا ( و رﺎﺘﻓر رد ﻲﻳاورﺎﻧ راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ

ار نا

ﻣ ﻲ ﻪﺑ ار ﺎﻬﻧآ ،نآ راﺰﺑا ﻪﺑ و دﺮﻛ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ناﻮﺗ

ﺎﭘ ي ﻲﺳرداد ﺰﻴﻣ ﻲﻧﺪﻣ نﻮﮔﺮﻔﻴﻛ بﺎﺗزﺎﺑ زا

) ﺸﻳﺪﻧا ﺔ ﻲﻳاﺮﮔﺮﻔﻴﻛ ( نﺎﻴﻣ ﻲﻧﺪﻣ زاﺮﺗ ِندﺎﺘﺴﻳا ﺮﺑاﺮﺑ ياﺮﺑ ز

ﻳ نﺎ د ﻳ نﺎﻣزﺎﺳ و هﺪ ﺧ نﺎﺸﺨﺑ

ﻴ هﺮ ﺮﺳ

ﺪﻧﺎﺸﻛ نﻮﻧﺎﻗ

، ﺪﻧا اﺮﻳز ﻳ ﻪﺸ زا ﻪﺘﺳﺎﺧﺮﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻔﺴﻠﻓ يﺎﻫ ﺧ

ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي ﺪﻧا ﺮﺑ ﻳ ﻪﺸ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يﺎﻫ

ﺑ ﻲ ﺮﻴﺼﻘﺗ ) ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﺮﻄﺧ

، ﻪﻧزاﻮﻣ

، ﻤﻀﺗ ﻴ ﻦ ﻖﺣ

، نﺎﻣﺎﺳ ﻫد ﻲ ز ﻳ نﺎ

، ﺑاﺮﺑ ﺮ ي نﻮﻧﺎﻗ و ﺰﻫ ﻳ ﻪﻨ ﺎﻫ ي

ﻧﺎﮕﻤﻫ ﻲ ، تﺎﻣﺪﺧ ﻧﺎﮕﻤﻫ ﻲ ، هﺮﻬﺑ ﺪﻨﻣ ي ﻳ ﺎ قﺎﻘﺤﺘﺳا و ﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﻲ ( دراد ﻲﮔﺮﻴﭼ ﻲﻧﺪﻣ نزاﻮﺗ رد .

رد

ﻪﺴﻧاﺮﻓ ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻪﺘﺳﺎﺧﺮﺑ زا تارﺮﻘﻣ ﺘﻟود ﻲ ﺎﺑ ارآ ي ﻮﻜﻧﻼﺑ ) 1873 ( و ﻮﻛ ﻴﻳ سﺎﺘ ) 1923 (

ارﻮﺷ ي ﺘﻟود ﻲ زﺎﻏآ ﺪﺷ ﻪﻛ اﻳ ﻦ ﺪﻧور ﻪﺑ أر ي ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ اﺮﺑ ي ترﻮﻠﻓﻻ ) 1938 ( زا نﻮﻧﺎﻗ

ز ﻳ نﺎ روآ نﺎﻤﻟرﺎﭘ و ر أ ي رد ﻳ تﺮﻜﻧﺎ ) 1973 ( رد ﻣز ﻴﻨ ﺔ تارﺮﻘﻣ ﺼﻘﺗ ﻴ ﻣآﺮ ﻴ ﺰ ﺘﻟود ﻲ ﺪﻴﻣﺎﺠﻧا . رد

اﻳ ناﺮ اﺮﺑ ي راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ نا دﺎﻋ ي ﭘﺮﺳ ﻴ ﭽ ﻲ زا ﻢﻈﻧ ﻣﻮﻤﻋ ﻲ ) ﺒﻫﺬﻣ ﻲ ( و نﻮﻧﺎﻗ ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ

،ﻦ ﻢﻫرد ﻦﺘﺴﻜﺷ

ﻠﻜﺗ ﻴ ﻒ ﭘﻴ ﺸ ﻴ ﻦ ) ﻧﻼﭘ ﻴ لﻮ (

،هدﻮﺑ ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي ا ﺖﺳ ) ﻞﺻا 72 ( . رد ﻊﺿو اورﺎﻧ و كﺮﺗ ﺧ ﻴ هﺮ اﺮﺳ ﻧ ﺔ

ِﺶﻬﻧ تارﺮﻘﻣ ز ﻳ نﺎ روآ ﺘﻟود ﻲ ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ ﻖﺣ ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ ﻦ ﻫاﻮﺧداد ﻲ و ﻞﺻا 173 و ﺪﻨﺑ 1 ةدﺎﻣ 10 و

ﺮﺼﺒﺗ ة نآ ) ﻞﺻا ﮔﻮﻠﺟ ﻴ ﺮ

ِي ﭘﻴ وﺮﺸ ي ز ﻳ نﺎ ( و ةدﺎﻣ 11 ) لﺎﻄﺑا ﻤﺼﺗ ﻴ ﻢ ﺎﻫ ي تﺎﻣﺎﻘﻣ ﻣﻮﻤﻋ ﻲ و

هدﺎﻋا ﻪﺑ ﻊﺿو ﭘﻴ ﺸ ﻴ ﻦ ( زا نﻮﻧﺎﻗ ناﻮﻳد ﺖﻟاﺪﻋ رادا

ِي ﻲﻧﻮﻨﻛ

، ﻟﻮﺌﺴﻣ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ ي رد

ﻤﺼﺗ ﻴ تﺎﻤ ز ﻳ نﺎ رﺎﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﻳ ﻪﺘﻓﺎ ا س . ﻞﺻا ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ ي ﺎﻫزﺮﻣ ي ﻞﺻا ﻧﻮﺼﻣ ﻴ ﺖ

ﻧﺪﻣ ﻲ اوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ﻳ نﺎ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ ار رد ﻢﻫ وﺮﻓ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻜﺷ .

يﺪﻴﻠﻛ نﺎﮔژاو

بﺎﺴﺘﻧا ﺬﭘﺎﻧ ﻳ ﺮ ي ﺮﻴﺼﻘﺗ ، ) ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي ( ،يﺮﻳﺬﭘﺎﻧﺮﻴﺼﻘﺗ ، راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ

ي

، ﺖﻋوﺮﺸﻣﺎﻧ ) ﻲﻳاورﺎﻧ ( .

 Email: hamidghasemi@ut.ac.ir

(2)

154

ﻪﻣﺎﻨﻠﺼﻓ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ

قﻮﻘﺣ ﻲﺻﻮﺼﺧ

، رود ة 50 ةرﺎﻤﺷ ، 1 رﺎﻬﺑ ، 1399

1 . ﻪﻣﺪﻘﻣ

ﺑﻴ نوﺮ ﺸﻛ ﻴ نﺪ ﻤﻛﺎﺣ» ﻴ ﺖ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ

1« زا ورﺎﺑ ي ﺳ گﺮﺘ ﻧﻮﺼﻣ» ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ « رﺎﻛ ﻧﺎﺳآ ﻲ ﻧﻴ

؛ﺖﺴ ﻪﺑ ﻣ ﻴ نﺎ

ندروآ ﻦﺨﺳ زا ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ اﻳ ﻦ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﺮﭘ

» ﻧﻮﺼﻣ ﻴ ﺖ

2«

، دﻮﺧ ﺸﻟﺎﭼ ﻲ ﺲﺑ گرﺰﺑ رد

ﻔﺴﻠﻓ ترﺪﻗ ﺔ

3ﺖﺳا

(Barnett, 2002: 177)

ﻪﺑ،

و ﻳ هﮋ ﻨﻳا ﻪﻜ

،نﻮﻧﺎﻗ رﺎﺠﻨﻫ ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ

ِﻦ دارا ة ﻌﻤﺟ ﻲ و

دﺎﻤﻧ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ هﺪﺷ ﺖﺳا

) ﺘﻣ ﻴ ﻮ

، 1391 : 20

ﺎﺑ (

ﻳ ﺪ ﻳ وآدﺎ ر

،ﺪﺷ د قﻮﻘﺣ ر ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ

ﺰﮔﺎﻧ ﻳ

»،ﺮ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ « اﺮﺑ ي ﺮﻫ

،ﺺﺨﺷ ﺎﺑ دﺮﮔ نﺪﻣآ ﻤﻫ ﺔ رﺎﺘﺧﺎﺳ نآ ﺘﺣ ﻲ زﺎﺳ ﺼﻘﺗة ﻴ ﺮ

،

نﺎﻣزﺎﺳ ﻣ ﻲ ﻳ

4ﺪﺑﺎ

؛ رد اﻳ ﻦ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﺷور ﻣ ﻲ دﻮﺷ

»ﻪﻛ ﻞﺻا ﺴﻣ ﺌ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي

«

،

ﻞﺻا

» ﻧﻮﺼﻣ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ « راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ نا ار رد ﻢﻫ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻜﺷ

؛ ﺪﻨﭼﺮﻫ ناﻮﺘﺑ نورد ﺎﻣ ﻳ ﻪ ا ي و ﻳ هﮋ زا

ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ ار ﺎﻤﻧ ﻳ ﺶ داد . ازا ﻳ ﻦ ور نوﺰﻓا ﺎﭘ ﺮﺑ ﻮﮕﺨﺳ ﻲﻳ نوﺪﺑ ﺼﻘﺗ ﻴ

،ﺮ

ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ

» ﻧﻮﻧﺎﻗ ناراﺬﮕ « ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ ﺪﻧا» ﻳ ﺸ ﺔ ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ « ﻧﻴ ﺰ نﺎﻣزﺎﺳ ﻣ ﻲ ﻳ ﺪﺑﺎ . ﻫاﻮﺧرد ﻴ ﻢ ﻳ ﻪﻛ ﺖﻓﺎ

ﺶﻟﺎﭼ هﻮﺒﻧا نﺎﻴﻣ زا ﺎﻫ

ي ﺴﻣ يرﺎﺘﺧﺎﺳ ﺌ

ﻄﺑار ،رﺎﺘﻓر رد ﻪﻛ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮ ﺔ

ﻳز ﻂﻳاﺮﺷ و ﺖﻴﺒﺒﺳ نﺎ

،ﺖﺳا ﺎﻳآ

» ﻣ ﻲ ندﺮﮔ ﺮﺑ ار ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ِقﻮﻃ ناﻮﺗ راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ

نا

» ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ « ﺖﺨﻳوآ

«

؟

! يراﻮﺷد

ﻣ ﺮﺗرﺎﻜﺷآ ﻲﻣﺎﮕﻨﻫ رﺎﻛ ﻲ

ﻧﻮﺼﻣﺮﭘ نﺎﻳاوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر ياﺮﺑ ﻪﻛ دﻮﺷ ﻴ

،ﻲﻨﻴﻨﻘﺗ ﺖ

ﻳﺎﺑ ﺪ ﺔﺘﺳﻮﭘ ﺶﻟﺎﭼ ﺎﻫ ي ﺖﺨﻴﺴﮔ ﻢﻫ زا ار ﺎﻬﻧآ رﺎﺘﻓر رد ﺖﻴﻋوﺮﺸﻣﺎﻧ و ﺮﻴﺼﻘﺗ .

زا اﻳ ﻦ ور زﻮﻨﻫ

ﻲﻫوﺮﮔ هاﺮﻤﻫ ﺎﺑ ﺔﺸﻳﺪﻧا لدو ژرژ ﻣ يرﺎﺸﻓﺎﭘ روﺎﺑ ﻦﻳا ﺮﺑ

ﻲ رد هﻮﻠﺟ نﺎﻌﺿاو دﻮﺧ ﺎﺗ ﻪﻛ ﺪﻨﻨﻛ

،شﻮﺧ يور و ﺪﻨﻨﻜﻧ ﻲﻧﺪﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ باﺮﺤﻣ نﺎﺸﻧ

ﻲﻧﺪﻣ ِﻲﻫاﻮﺧداد ﻪﺑ ز

ﻳ نﺎ د ﻳ و ﺪﻨﻫﺪﻧ نﺎﮔﺪ

ﭘ نﻮﻧﺎﻗ رد ﻴ

ﺶ ﺑﻴ ﻨ ﻲ ﺪﻨﺷﺎﺑ هدﺮﻜﻧ ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ،

دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺨﻧ رﺎﻛ رد ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﭻﻴﻫ

)

،ﻲﻣﺎﻤﻏ 1376 : 76

. (

زا ﻮﺳ ي د ﻳ

،ﺮﮕ

» ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ « دﻮﺧ ﭘﻴ ﭽ ﻴ ﮔﺪ ﻲ ﺎﻫ ي

» نورد ﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻲ « و

» نوﺮﺑ ﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻲ « و ﻳ هﮋ ا ي

؛دراد

ﻪﺑ ﺘﺳار ﻲ ﻪﭼ ﻣﺎﮕﻨﻫ ﻲ ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي

» ﺼﺨﺷ ﻴ ﺖ ﻗﻮﻘﺣ ﻲ « نﺎﻣزﺎﺳ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ رد ﺎﭘ ﻳ ﺔ ﻧاور ﻲ ) ﻨﻫذ ﻲ (

رﺎﺘﺧﺎﺳ دﻮﺧ ار ﻣ ﻲ ﺑﻴ

؟ﺪﻨ

» ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ ﺼﺨﺷ ﻲ « ﺎﻤﻧ ﻳ نﺎﮔﺪﻨ رد رﺎﺘﻓر راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ ي ﻪﻛ اﺮﮕﻤﻫﺎﺑ ﻲﻳ رد

» أر ي ﺮﺜﻛا ﻳ ﺖ «

،ﺖﺳا ﻪﻧﻮﮕﭼ ﺪﭘ ﻳ راﺪ ﻣ ﻲ

؟دﻮﺷ نوﺰﻓا ﻣﺎﮕﻨﻫ ،نآ ﺮﺑ ﻲ

هار ﻪﻛ ﺎﻫ ي ژد ِندﻮﺸﮔ

1. Legislative Sovereignty

2. Sovergien Immunity Theory

.3 اﻮﻓ ﻳ ﺪ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ) ﺖ Efficiency Theory رد (

راﺪﺳﺎﭘ ي ﺟدﻮﺑ ﺔ ﻣﻮﻤﻋ ﻲ

، وﺎﺴﺗ ي ﻞﺴﻧ ﺎﻫ و ﻣز ﻴ ﻪﻨ زﺎﺳ ي ارﺎﻛ ﻲﻳ ﺑﻴ ﺮﺘﺸ

ناراﺰﮔرﺎﻛ ﻣﻮﻤﻋ ﻲ رد ﺎﺘﺳار ي ﻧﻮﺼﻣ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻪﻤﻫ ﺒﻧﺎﺟ ﺔ ترﺪﻗ ﻖﻠﻄﻣ ﻳ ﺎ طوﺮﺸﻣ هدﻮﺑ ﺖﺳا Eisenberg,1987: 637-.

638; McCamus,2008: 295-297;Jones,2000:50; Rosenbloom,1980:169 . 4 ﻫ ﻴ ﭻ زا ماﺪﻛ ﺶﻟﺎﭼ ﺎﻫ ي ﻢﻈﻧ ،اﻮﻗ ﻚﻴﻜﻔﺗ ،ﺖﻴﻧﻮﺼﻣ ،ﻲﻨﻴﻨﻘﺗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ ﻞﺻا زا ﻢﻋا ﻲﻣﻮﻤﻋ قﻮﻘﺣ شﺮﺘﺴﮔ،ﻲﻨﻴﻨﻘﺗ ﻲﻣﻮﻤﻋ

هﺎﮔداد و نﺎﺳرداد ﺖﻴﺣﻼﺻ ﻤﻧ ﺎﻫ

ﻲ ﺮﺑاﺮﺑ رد يراﻮﺘﺳا ﺪﺳ ﺪﻧاﻮﺗ ﻨﺑ ﻞﻴﺳ

ﻴ نﺎ ﺌﺴﻣﻦﻛ ﻟﻮ ﻴ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ زا ﻦﻨﻘﻣ ﻲﻧﺪﻣ ﺖ ﺎﻫ

ﺪﻧاي ﻳ ﻪﺸ ﺎﻫ ي

ﻲﻳاﺮﮔدﺮﻓ Individualism Theory ،

نﻮﻧﺎﻗ راﺪﻣ The Supermacy Of Law Theoryي ،

ﺖﻟاﺪﻋ ﻲﺿوﺎﻌﻣ Laissez-

Fair Theory نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ و

Sovergienty Of Law ﺪﺷﺎﺑ

,1969: 58 Borchard,1927:1073;) (Sherry

،

نﻮﻨﻛا

» ﺔﺸﻳﺪﻧا بﻮﺧ ﻲﻳاوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ

« اﺰﻓ ﺖﺸﮔاﺮﻓ نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ ﺔﺸﻳﺪﻧا ﺔﻳﺎﭘ ﺮﺑ ﻳ

هﺪﻨ ا ي ﭘ ﻴ اﺪ ﺎﺟ ﺎﺗ ،هدﺮﻛ ﻲﻳ ﻟﻮﺌﺴﻣ ﻪﻛ ﻴ ﻲﻧﺪﻣ ﺖ

راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ زا ﻪﺘﺳﺎﺧﺮﺑ ي

راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ ﺔﻧﻻدﺎﻋﺎﻧ كﺮﺗ ﻲﺘﺣ و ﻪﻧﻻدﺎﻋﺎﻧ ي

يزﺎﺳرﺎﻛ ار ﺮﻛ

ﺖﺳا هد .

Vincy Fon; Hans Ans-Bernd Schaefar,State Liability For Legislative Injustice,

Reaserchableon:www.eale09.eu/ocs2/index.php/EALE/roma09/paper/../246/85,P.1.

(3)

ﻪﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﻲﺷﺮﮕﻧ ﺶﻟﺎﭼ

ﺎﻫ ﻲﻨﻴﻨﻘﺗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ قﻮﻘﺣ ي

155

ﺪﻧا زا ﻲﻫﻮﺒﻧا نﺎﻴﻣ زا نﺎﻳاوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ﻲﻧﺪﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻳ

ﻪﺸ ﺎﻫ ي ﻲﻔﺴﻠﻓ ﻟﻮﺌﺴﻣ» ﻴ ﺖ نوﺪﺑ ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ

1«

)

2ﺮﻄﺧ ، ﻪﻧزاﻮﻣ ،3

ﻤﻀﺗ ﻴ ﻦ

4ﻖﺣ ، نﺎﻣﺎﺳ ﻫد ﻲ ز ﻳ

5نﺎ ، ﺮﺑاﺮﺑ ي نﻮﻧﺎﻗ و ﺰﻫ ﻳ ﻪﻨ ﺎﻫ ي ﻧﺎﮕﻤﻫ

6ﻲ

، تﺎﻣﺪﺧ

ﻧﺎﮕﻤﻫ

7ﻲ

، هﺮﻬﺑ ﺪﻨﻣ

8ي ﻳ ﺎ ﺘﺳا

9قﺎﻘﺤ و ﮕﺘﺴﺒﻤﻫ

10ﻲ (

،ﺖﺳا زﺎﺑ

ﻲﮕﺘﺴﺟﺮﺑ

ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا عﻮﺿﻮﻣ

ﻣ جوا ﻲ ﻳ ﺿﺮﻓ تﺎﺒﺛا و ﺪﺑﺎ ﺔﻴ

نآ ﺎﭘ ﺮﺑ ﻲﻧﺪﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ) ﺔﻳ

ﺮﻈﻧ ﺔﻳ ﺮﻴﺼﻘﺗ ( يﺮﻴﮕﻤﺸﭼ ﻲﻧوﺰﻓ اﺪﻴﭘ

ﻲﻣ ﺪﻨﻛ

، ز ﻳ اﺮ نﻮﻨﻛا ﻢﻛ ، و ﺑﻴ ﺶ ﻞﺻا» ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ

« ﺮﺑ ﺎﭘ ﻳ ﺔ ﺪﻧا ﻳ ﻪﺸ ﺎﻫ ي ﺌﺴﻣ» ﻟﻮ ﻴ ﺖ نوﺪﺑ

ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ

« ار رد ﻤﻫ

»ﺔ ﻪﻄﺑار ﺎﻫ ي ﻧﺪﻣ ﻲ « ﻳ ﻚ ﻣﺎﺟ ﻌ ﺔ نﺪﻤﺘﻣ ﺬﭘ ﻳ ﻪﺘﻓﺮ ﺪﻧا

، ﺎﻣا ﺮﻨﻫ» ﺶﻫوﮋﭘ ﻗﻮﻘﺣ ﻲ «

نآ ا ﺖﺳ ﻪﻛ ناﻮﺘﺑ ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ ﺪﻋﺎﻗ» ة ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ « و ﻞﺻا» ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﺧ ﻴ هﺮ ناﺮﺳ « زا ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ

) تﺎﻣﺎﻘﻣ ﻣﻮﻤﻋ ﻲ (

، ﺖﺳاﻮﺧزﺎﺑ» ﻧﺪﻣ

ﻲ « دﺮﻛ و ﻄﺑار ﺔ ﻗﻮﻘﺣ ﻲ ﻣ ﻴ نﺎ ز ﻳ نﺎ د ﻳ نﺎﮔﺪ و اوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ﻳ نﺎ

هﺪﻋﺎﻗ زﺎﺳ ار اﺮﺑ لدﺎﻌﺗ ي ﻧﺪﻣ ﻲ نزاﻮﺘﻣ، ﺖﺧﺎﺳ .

2 . ﻞﺻا

» ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ

ﻧﺪﻣ ﻲ « و ﻞﺻا

» لﻼﻘﺘﺳا ﻟﻮﺌﺴﻣ

ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ «

رد قﻮﻘﺣ ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻪﺴﻧاﺮﻓ ﻮﺴﻤﻫ ﺎﺑ ﺪﻧا ـﻳ ﻪﺸ ﺎـﻫ ي ﺖـﻟود» ﻮﮕﺨـﺳﺎﭘ

ِي ـﮔود

11ﻲ

«

، حﺮـﻃ

ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﺖﻟود و ﻪﺑ لﺎﺒﻧد نآ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ

، ﺎﺑ لﻼﻘﺘﺳا ﺸﺨﺑ ﻴ نﺪ ﻪـﺑ ﺪـﻋاﻮﻗ ﺌﺴـﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ

ﻧﺪﻣ ﻲ ﺖﻟود ﻪﺘﺒﻟا) ﺎـﺑ ﺮﮔ ـﻳ ﺰ و ﺰﮔ ـﻳ ﺮ زا ﺪـﻋاﻮﻗ قﻮـﻘﺣ ﺻﻮﺼـﺧ ﻲ ( ﭘ ـﻴ مﺎﮕﺸ ﺖـﺳا

) Duguit,

1930:13

؛(

ﻪﺑ ﺘﺳار ﻲ

، ﺎﺸﮔ ﻳ ﺶ هار ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ

،ﺖ ﺎﺑ ﻢﻫرد ﻦﺘﺴﻜﺷ رﺎﺘﺧﺎﺳ

» ﻧﻮﺼـﻣ ﻴ ﺖ

ﻖﻠﻄﻣ « ﮕﻤﻫ ﻲ

» مﺎﻘﻣ ﺎﻫ ي ﻣﻮﻤﻋ ﻲ « و

» نﺎﻣزﺎﺳ ﺎـﻫ ي ـﺘﻟود ﻲ

« زا ﻤﺸـﭼﺮﺳ ورﺔ

ﺔـﻳ ﺎﻀـﻗ ﻲﻳ و أر ي

ارﻮﺷ» ي ﺘﻟود

12ﻲ « ﻪﺴﻧاﺮﻓ رد ژﻮﺳ ة زاوآﺮﭘ ة ﻮـﻜﻧﻼﺑ»

« زا 8 رﻮﻓ ﺔـﻳ 1873 زﺎـﻏآ ﺪـﺷ و رد ﻀـﻗ ﻴ ﺔ

1. No – Fault Liability Theory 2. Risk Theory

3. Equeal Theory 4.Obligation to Gurantee's Theory

5. Organiser of Damges Theory

6.Equality Against Law and Public Burdens Theory 7.Public Services Theory 8. Intitlement Theory

9 . اﺮﺑ ي ﻌﻟﺎﻄﻣ ﺔ ﺑﻴ ﺮﺘﺸ رد ﺪﻧا ﻳ ﺸ ﺔ هﺮﻬﺑ ﺪﻨﻣ ي ﻳ ﺎ قﺎﻘﺤﺘﺳا ر . ك :

،شﻮﮔرز 1389

، ج 2 : 370 - 358 . 10.Social Solidarity Theory

11 . رد هﺎﮕﻧ

» نﻮﺌﻟ ﮔود ﻲ

« ) 1928 ( نﺎﻣرآ ﺖﻟود ﻧﻴ ﺰ ﺖﺷاﺪﺳﺎﭘ نوﺮﺑقﻮﻘﺣ

ﺗاذ وﻲ نزاﻮﺗ ﻧﺪﻣ

؛ﺖﺳا ﻲ ر . ك :

Broyelle, 2003: 27-28.

12 Frier, Pierre- Laurent, Précise De Droit Administratif, Montchrestien 2001, n°8 : 203 à 206 .

et 236 à 644.

ارﻮﺷ ي ﺘﻟود Conseil d’Etat ﻲ

ﺎﻧاﻮﺗ

ِﻲﻳ ﺳراو ﻲ - ﺳرزﺎﺑ ﻲ ﺗرﻮﺸﻣ ﻲ ﭘﻴ ﺶ زا ﻊﺿو ﻧاﻮﻗ ﻴ ﻦ ﻧﺎﻤﻟرﺎﭘ ﻲ ) ﺶﻘﻧ

ﺗرﻮﺸﻣ ﻲ ( و اﻮﻟ ﻳ ﺢ ﺘﻟود ﻲ ار دراد ) لﻮﺻا 38 و 39 ق . ا . (ف ﺮﺗﻻﺎﺑ ﻳ ﻦ نﺎﻣزﺎـﺳ ـﺳرداد ﻲ رادا ي و ﻊـﺟﺮﻣ ﻞـﺣ ضرﺎـﻌﺗ ﺣﻼـﺻ ﻴﺘ ﻲ

رادا ي هدﻮﺑ و ور ﺔﻳ ﺎﻀﻗ ﻲﻳ رادا ي ار ﻧﻴ ﺰ نﺎﻣﺎﺳ ﻣ ﻲ ﺪﺸﺨﺑ .

» ﻢﻬﻣ ﺮﺗ ﻳ ﻦ هﺎﮕﺘﺳد ار ﻳ ـﻧﺰ ﻲ و روﺎﺸـﻣ ﺖـﻣﻮﻜﺣ ﻪﺴـﻧاﺮﻓ ﻧ ـﻴ ﺰ ﻪـﺑ رﺎﻤـﺷ

ﻣ ﻲ دور « ) ﺎﺒﻃﺎﺒﻃ ﻲﻳ

، 1394 : 64

؛ ﺿﺎﻗ ﻲ ، 1384 : 288 - 285 .(

(4)

156

، رود ة 50 ةرﺎﻤﺷ ، 1 رﺎﻬﺑ ، 1399

ﻮﻛ ﻳ سﺎﺘ ) 1923 ( رد ﻤﺼﺗ ﻴ تﺎﻤ ز ﻳ نﺎ روآ ﺘﻟود ﻲ ﻪﻣادا ﻳ

1ﺖﻓﺎ

، زاﺮﺣا ﻧﺎﺒﻣ ﻲ ﻫ ﻴ ﭻ مﺎﻘﻣ ﺘﻟود ﻲ ﻪﺑ رﻮﻃ

ﻖﻠﻄﻣ رد ترﻮﺻ زوﺮﺑ ز ﻳ نﺎ ﻪﺘﺳﺎﺧﺮﺑ زا

» رﺎﺘﻓر ش ﻧﻮﺼﻣ « ﻴ ﺖ ﺼﺨﺷ ﻲ و ﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻲ دراﺪﻧ و رد ﭘ ﻲ

ز ﻳ نﺎ هدراو ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ» ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ « ﻪﺑ هاﺮﻤﻫ دراد و ﺪﻧا ﻳ ﻪﺸ ﺎﻫ ي تﺎﻣﺪﺧ» ﻣﻮﻤﻋ ﻲ « و ﺮﺑاﺮﺑ» ي نﺎﮕﻤﻫ

رد ﺰﻫ ﻳ ﻪﻨ ﺎﻫ ي ﻣﻮﻤﻋ ﻲ

2« و ﺴﻣ ﺌ ﻟﻮ ﻴ ﺖ نوﺪـﺑ ﺼـﻘﺗ ﻴ ﺮ ﻖـﻠﻄﻣ) و ﺾـﺤﻣ ﺮـﺑ ﺎﭘ ﺔـﻳ ﺮﻈﻧ ﺔـﻳ

3ﺮـﻄﺧ (

ﺘـﺳ ﻴ ﻣآﺰ ﻴ ﺰ ﺎـﺑ ﺖـﻟود ﻪـﺘﻓﺮﮔﺮﺑ زا أر

4ي رﻮـﺑﺰﻣ ﺖـﺳا

) Long & Marceau, 2015: 1-8

.(

رد ا ـﻳ ﻦ

ﻫاﻮﺧداد

5ﻲ

، ﺖﺴﺨﻧ ﺘﺳدرﻮﻣ

ﻴ ﺰ ﺣﻼﺻ ﻴﺘ ﻲ هﺎﮔداد ﺎـﻫ ي رادا ي و ﺎﻀـﻗ ﻲﻳ ﻪﺴـﻧاﺮﻓ

،ﺪـﺷ ارﻮـﺷ ي

ﺘﻟود ﻲ ﺎﺑ دﺎﻧ ﻳ هﺪ ﻦﺘﺷﺎﮕﻧا ﻪﺘﺳد ﻨﺑ ﺪ ي ﺬﭘ ﻳ ﻪﺘﻓﺮ ﺪﺷ زﺎﺳاﺪﺟة ي ﺎﻫرﺎﺘﻓر» ي ﻤﻛﺎـﺣ ﻴﺘ ﻲ « زا ﺎـﻫرﺎﺘﻓر» ي

ﺪﺼﺗ ي « اوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ﻲﻳ

، ﺖﻟود و ﺶﻧﺎﻨﻛرﺎﻛ ار

ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ مﺎﻘﻣ و نﺎﻣزﺎﺳ ﻣﻮﻤﻋ ﻲ رد ﻠﻜﺗ» ﻴ ﻒ تﺎﻣﺪـﺧ

ﻣﻮﻤﻋ ﻲ « مﻮﻜﺤﻣ ﻪﺑ ناوﺎﺗ ﺮﻛ د . ﻧﻴ ﺰ

ﺪﻧا يﺎﺘﺳار رد ﻳ

نﺎﺸﺧرد ﺔﺸ »

ﻲﮔود يﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﺖﻟود «

هدﻮـﺑ

أر رد ﻲﺘﻟود يارﻮﺷ ﻪﻛ ﺖﺳا

6ي

ﺸﻴﭘ و ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ

»مﺎﮕ ترﻮﻠﻓﻻ «7

ﻲﻣﺎﻬـﺳ ﺖﻛﺮـﺷ ﻦـﻳا دﻮـﺳ ﻪﺑ

هدرواﺮﻓ ﺎﻫ ي

دﺎﻣ ﻲﻧﺎﮔرزﺎﺑ ﺖﻴﻋﻮﻨﻤﻣ زا ﻪﻛ ﻲﻨﺒﻟ ة

1 هدرواﺮﻓ زا ﻲﻧﺎﺒﻴﺘﺸﭘ نﻮﻧﺎﻗ ﺎﻫ

ي بﻮﺼـﻣ ﻲـﻨﺒﻟ

29 ﻦﺋوژ 1934 ز ﻳ نﺎ ،دﻮﺑ هﺪﻳد ﻲﻧﺪﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ

يﻮﺳ زا ار ﺖﻟود

)

يزروﺎﺸـﻛ ترازو (

زﺎـﺳ

دﺮﻛ ) 14 ﻳﻮﻧاژ ﺔ 1938 (.

أر ﻦﻳا رد ي ، ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻧﻮﺼﻣ» «

نﺎﻣزﺎﺳ راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ ي ﺑ ار ﻲ

زﺎـﺳ ﻪـﺑ زﺎـﻴﻧ ة

» ﺮﻴﺼﻘﺗ «

ﺪﻧا ﺔﻳﺎﭘ ﺮﺑ ﻳ ﻪﺸ يﺎﻫ »

نﻮﻧﺎﻗ هﺎﮕﺸﻴﭘ رد نﺎﮕﻤﻫ يﺮﺑاﺮﺑ «

و ﺰﻫ» ﻳ ﻪﻨ

ﻲﻣﻮـﻤﻋ يﺎـﻫ «

نﺎـﻳﺎﭘ و

يراﺬﮔﺮﺛا ﻪﺑ نﺪﻴﺸﺨﺑ

» ﻲﺘﻴﻤﻛﺎﺣ لﺎﻤﻋا «

ﺪـﻴﺑﻮﻛ ﻢﻫ رد

) ﺘﻣ ـﻴ

،ﻮ 1391 : 68

. (

ـﻤﻫ ﻴ ﻦ ﻪـﻧﻮﮔ ﺖـﺳا ﻪـﻛ رد

ﻠﮕﻧا ﻴ ﺲ ﺮﺑ ﺎﭘ ﻳ ﺔ ﺖﻔﺼﻧ و ناﺪﺟو ناﺪﻨﻣدﺮﺧ ﻪﻌﻣﺎﺟ

تﺎﻀﻗ) ﻦﻣﺎـﻛ ﻻ (

، ﻮﮕﺨـﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪـﻣ ﻲ ار رد

ﻧاﻮﻗ ﻴ اورﺎﻧﻦ اﺮﺑ8

ﻫاﻮﺧداد ي ﻲ ﻧﺪﻣ ﻲ ناﺪﻧوﺮﻬﺷ زا

رﺎﺘﻓر ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ ﺲﻠﺠﻣ و ﺖﻟود دازآ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻧاد .

رد قﻮﻘﺣ ﻓﺮﻋ ﻲ

، نﺎـﺳرداد زا

ور ﻳ دﺮـﻜ ﻧاﺪـﻨﻣدﺮﺧ ﻲ ﻪـﻛ رﻮﺘـﺳد ﺪـﻧز ة ﺖـﻠﻣ ار ﺮـﺑ شود

ﻣ ﻲ

،ﺪﻨﺸﻛ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﺮﺑ ﺎﭘ ﻳ ﺔ قﻮﻘﺣ ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ ﻦ ﺪﻋاﻮﻗ ﻦﻣﺎﻛ ﻻ ار شﺮﺘﺴﮔ ﺪﻨﻫد و ﻧاﻮﻗ ﻴ ﻦ ﺎﺳرﺎﻧ و اورﺎﻧ

ﺎـــﺑ ﺪﻧا» ـــﻳ ﺸ ﺔ ﻤﻛﺎﺣ ـــﻴ ﺖ نﻮﻧﺎـــﻗ

9« ار زﺎـــﺳزﺎﺑ ي و نﻮـــﮔﺮﮔد ﺪـــﻨﻨﻛ

) Douglas,2013:197

.(

1.www.legifrance.gouv.fr, (2017): L'arrêt Couitéas, Conseil d'Etat, du 30 novembre 1923,

38284 48688, publié au recueil Lebon.

2 . رد لﻮﺻا 19 و 20 نﻮﻧﺎﻗ ﺳﺎﺳا ﻲ ﺮﺑاﺮﺑ ي ﻤﻫ ﺔ دﺎﺣآ ﺖﻠﻣ رد ﺮﺑاﺮﺑ نﻮﻧﺎﻗ هﺪﻣآ ﺖﺳا ﻪﻛ ﻪﺑ ﺮﻈﻧ ﻣ ﻲ ﺪﺳر رد قﻮﻘﺣ ﺎﻣ ﻣ ﻲ ناﻮﺗ زا

نآ اﺮﺑ ي ﺟﻮﺗ ﻴ ﻪ رﻮﺌﺗ ي ﺮﺑاﺮﺑ ي نﺎﮕﻤﻫ رد ﺰﻫ ﻳ ﻪﻨ ﺎﻫ ي ﻣﻮﻤﻋ ﻲ رد ﺴﻣ ﺌ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ هدﺎﻔﺘﺳا دﺮﻛ .

3 .

» ﺴﻣ ﺌ ﻟﻮ ﻴ ﺖ

، ﺮﻄﺧ دازآ ي ا ﺖﺳ

« -

؛ناﺮﺳوژ اﺮﺑ ي د ﻳ نﺪ ﺮﻈﻧ ﻳ تﺎ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ (Risk Theory)ﺮﻄﺧ

و ﻔﺴﻠﻓ ﺔ نآ ر . ك : دﺎﺑ ﻳﻨ ﻲ

،

1384

، :

، 277 - 241 .

4. ( www.legifrance.gouv.fr: Arrêt Blanco, Tribunal des conflits, du 8 février 1873, 00012, publié au recueil Lebon

.5 ﻫاﻮﺧداد ﻲ رﺪﭘ ي ﺑ ﻪ ﻓﺮﻃ ﻴ ﺖ

،ﺖﻟود ﻪﻛ

ِنﺎﻫاﻮﺧ ﺳآ ﻴ ﺐ ﻧﺪﺑ

ِﻲ هدراو ﻪﺑ ﻪﭽﺑﺮﺘﺧد شا ﺑ ﻪ

»مﺎﻧ ﻮﻜﻧﻼﺑ « ) ﻖﺒﻃ نﻮﻧﺎﻗ ﻧﺪﻣ ﻲ (

.ﺪﺷ

6.www.legifrance.gouv.fr, 2017): Loi du 29 juin 1934 relative à la protection des produits laitiers.

7.L'Fleurette

8.Unjust laws 9. Borchard, P. 1091) Sovergienty Of Law

ﺪﻧا ﻳ ﺸ ﺔ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ نﻮﻧﺎﻗ رد ﺮﺑاﺮﺑ ﺪﻧا ﻳ ﺸ ﺔ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﺖﻟود ﻲﻣ راﺮﻗ

؛دﺮﻴﮔ

(5)

ﻪﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﻲﺷﺮﮕﻧ ﺶﻟﺎﭼ

ﺎﻫ ﻲﻨﻴﻨﻘﺗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ قﻮﻘﺣ ي

157

رد1

قﻮﻘﺣ نﺎﻤﻟآ ﻧﻴ ﺰ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻳ ﻲ ﻧﺪﻣ ﻲ كاﺮﺘﺳﺪﻧﻮﺑ ار

رد داﻮﻣ 15 و 1 رﻮﺘﺳد) ﻪﺑ نﺎﮕﻤﻫ اﺮـﺑ ي

ﺖﺷاﺪﺳﺎﭘ قﻮﻘﺣ

ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ ﻦ نﻮﻧﺎﻗ ( ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ ﻦ لارﺪﻓ ـﭘ ﻴ ﺶ ﺑﻴ ـﻨ ﻲ ﺮـﻛ هد

،ﺪـﻧا ﺮـﺑ ا ـﻳ ﻦ ﺎﭘ ـﻳ ﻪ ﻪـﻛ نﻮﻧﺎـﻗ

گاﺮﺘﺳﺪﻧﻮﺑ ﺮﮔا

رد ﺘﺳ ﻴ ﺰ ﺎﺑ لﻮﺻا و قﻮﻘﺣ ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ ﻦ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ) ﻖـﺣ ﻜﻟﺎﻣ ـﻴ ﺖ ( ﺪـﺷﺎﺑ

، عوﺮﺸـﻣﺎﻧ و

ﺖﺳاورﺎﻧ و ﺎﺑ ﻳ ناﺮﺒﺟﺪ

،دﻮﺷ ز ﻳ اﺮ ﺮﮔا ﻜﻟﺎﻣﻞﺻا ﻴ ﺖ ﺻﻮﺼﺧ ﻲ دﺎﻧ ﻳ هﺪ ﻪﺘـﺷﺎﮕﻧا ـﺷ هﺪ و ـﺿارا ﻲ

ناﺪﻧوﺮﻬﺷ ﻧﺎﻤﻟآ

ﻲ ﻠﻣ ﻲ ﻮﺷ

،د ﺖﻟود ﺎﺑ ﻳ ﺪ زا ﻨﭼ ﻴ ﻦ رﺎﺘﻓر اورﺎﻧ ﻲﻳ ناوﺎﺗ دزادﺮـﭙﺑ دﺎـﻣ)

ة 15 ـﻗ نﻮﻧﺎ

ﻨﺑ ﻴ دﺎ ﻳ ﻦ نﺎﻤﻟآ (.

ﻪﺑ نﺎﻤﮔ ﺎﻣ اﻳ ﻦ د ﻳ هﺎﮔﺪ اﺮﺑ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ي ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻤﻛﺎﺣ ﻴ ﺖ ﻨﻘﺗ ﻴﻨ ﻲ ﻧ ـﻴ ﺰ هدﺮـﺧ ﺬـﭘ ﻳ ﺮ

ﺖﺳا

، ز ﻳ اﺮ ﺖﺴﺨﻧ اورﺎﻧ، ﻲﻳ و ﻳ ﮔﮋ ﻲ ز ﻳ نﺎ ﺖﺳا رﺎﺘﻓرﻪﻧ ) زﻮﺗﺎﻛ ﻳ

،نﺎ 1393 : 322 (

رد؛

قﻮﻘﺣ ﺴﻣ ﺌ ﻟﻮ ﻴ ﺖ

ﻧﺪﻣ ﻲ ﺳآ ﻴ ﺐ ﻪﺑ ﻘﺣﺮﻫ ﻲ ﻪﻛ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﺎﻫ ي قﻮﻘﺣ ) ﻪـﻧ ﺎـﻬﻨﺗ نﻮﻧﺎـﻗ (!

ﺪﭘ ـﻳ ﺪ هدروآ و رد وﺮـﻤﻠﻗ

ﺘﺸﭘ ﻴ ﺎﺒ ﻧ ﻲ نﻮﻧﺎﻗ

،ﺪﺷﺎﺑ ز ﻳ نﺎ ار ﻪﺑ ﻃرو اورﺎﻧﺔ ﻲﻳ ﻣ ﻲ

؛ﺪﻧﺎﺸﻛ د ﻳ ﺮﮕ اﻳ

»ﻪﻜﻨ ﻞـﺻا ـﻫ ﻴ ﭻ ز ـﻳ ﻧﺎ ﻲ ﺎﺒﻧ ـﻳ ﺪ

ﺑ ﻲ ﺦﺳﺎﭘ ﺪﻧﺎﻤﺑ « ﺲﺑ

،ﺖﺳا ﺎﺗ ز ﻳ نﺎ هدراو هﺮﻬﭼ ا ي اورﺎﻧ ) ﻏ ﻴ ﻧﻮﻧﺎﻗﺮ ﻲ (

»و ﺖﺳاﻮﺧرد ﻧﺪﺷ

ﻲ

« ﻳ ﺪـﺑﺎ .

نآ ﻢﻫ ﺑ ﻲ ﻪﻜﻧآ ﻧاﺪﺑ ﻴ ﻢ ﺪﻧراد ة رﺎﺘﻓر ز ﻳ رﺎﺒﻧﺎ ﻛ ﻴ

؛ﺖﺴ مﻮﺳ اﻳ ﻪـﻜﻨ ﺪﻧا ـﻳ ﺸ ﺔ اوﺮﻧﺎـﻣﺮﻓ» ﻲﻳ

2بﻮـﺧ

« و

ﺖﻟود» ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ « ﮔا ﺮ ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ رﻮـﺌﺗ ي ﻤﻛﺎﺣ» ـﻴ ﺖ نﻮﻧﺎـﻗ «3

،ﺪـﺷﺎﺑ اورﺎـﻧ ﻲﻳ ز ـﻳ

ِنﺎ ز ـﻳ نﺎ د ـﻳ نﺎﮔﺪ

ﻪﺘﺳﺎﺧﺮﺑ زا نﺎﻣزﺎﺳ ﺸﺨﺑ ﻲ ﻧاﻮﻗ ﻴ ﻦ و تارﺮﻘﻣ ار ضوﺮﻔﻣ ﻣ ﻲ ﺪـﻧاد

؛ ﺪـﻨﭼﺮﻫ ﺶـﻬﻧ نﻮﻧﺎـﻗ رﺎـﺘﻓر

اوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ﻲﻳ ) ﻞﻤﻋ ﺘﻣﻮﻜﺣ ﻲ ( ﻪﺑ رﺎﻤﺷ آ ـﻳ ﺪ و نورد ﺎﻣ ـﻳ ﺔ نآ اور ) عوﺮﺸـﻣ (

؛ﺪـﺷﺎﺑ نﻮـﭼ وﺮـﻤﻠﻗ

ﺮﮔداد» ي ﻧﺪﻣ ﻲ

« ز ﻳ

ِنﺎ ز ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ار ﻤﻧﺮﺑ ﻲ ﺪﺑﺎﺗ .

ﺪﺷ ﻪﺘﻔﮔ ﻪﭽﻧآ ﺮﺑﺎﻨﺑ

، ﻪﺑ رﻮﻃ ﻠﻛ ﻲ ﺴـﻣ ﺌ ﻲﻧﺪـﻣ ﺖﻴﻟﻮ

زا اﺪﺟ ﻲﺸﻧاد ﺶﻧاد

ﺎﻫ ي

ﻤﻫ رد و ﺖﺳا قﻮﻘﺣ ﺮﮕﻳد ﺔ

ﻪﺧﺎﺷ ﺎـﻫ ي لﻮـﺻا و ﺪـﻋاﻮﻗ ﺎـﺑ قﻮـﻘﺣ

دراد رﻮﻀﺣ ﺶﻳﻮﺧ

ﺴﻣ ﻪﻜﻨﻳا ﻪﻧ ﺌ

رﺎﺘﺧﺎـﺳ و نﺎﻣزﺎـﺳ زا اﺪـﺟ ﻲﻣﻮـﻤﻋ قﻮـﻘﺣ رد ﻲﻧﺪـﻣ ﺖﻴﻟﻮ

ﺴﻣ ﺌ

ا ﺎﺑ ﻲﺻﻮﺼﺧ قﻮﻘﺣ رد ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮ

ﺪـﺷﺎﺑ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ﻲﻟﻮﺻ

4. رد قﻮـﻘﺣ ﺎـﭘورا ﻲﻳ ﻧ ـﻴ ﺰ اﺮـﺑ ي

ﮔﻮﻠﺟ ﻴ ﺮ ي زا نﺎﻣزﺎﺳ ﻳ ﻦﺘﻓﺎ ﻧاﻮﻗ ﻴ ﻦ اورﺎﻧ و ز ﻳ

،رﺎﺒﻧﺎ ﺖﻟود ﺎﻫ ي ورا ﺎﭘ ﻲﻳ ﺮﺑ شود ﻮﺧ ﻳ ﺶ ﺎﺑ ﺎﻀﻣا ي

ﺪﻫﺎﻌﻣ ة ﺮﺘﺳﺎﻣ ﻳ ﺖﺨ ﺎﻫرﻮﺘﺳد ﻲﻳ ار ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ اﻳ ﻦ ﻞﺻا ﺬﭘ ﻳ ﻪﺘﻓﺮ ﺪﻧا ﻪﻛ ز ﻳ نﺎ ﺎﻫ ي هﺪـﻣآﺮﺑ زا ﭘﺮـﺳ ﻴ ﭽ ﻲ

(Sovergienty Of State)Vincy Fon;Hans Ans-Bernd Schaefar,State Liability For Legislative Injustice,Reaserchable on:www.eale 09.eu/ocs2/index.php/EALE/roma09/paper/../246/85 ,P.1.

1. "The common law tradition and legal principles permit and require more of judges. Judges

must develop the law. That, too, is a fundamental aspect of their legal obligation."

2. GoodGovrnment

3 . نﻮﻧﺎﻗ نﺎﻤﺘﻔﮔ زا ﻪﺸﻳﺪﻧا ﻦﻳا ﺖﺳاﺪﺟ يراﺪﻣ

The Supermacy Of Law Theory ,1969: 58)

(Sherry

؛ ﻦﻳا

ﻳﺎﺑ ار ﻪﺸﻳﺪﻧا ﺪ ﺖﺴﻧاد ﻲﻳاﺮﮔرﻮﺘﺳد ﺐﺘﻜﻣ زﺎﻏآ ﻢﻫدزﻮﻧ نﺮﻗ رد .

رد ﺔﺸﻳﺪﻧا يرﺎﻤﺷ ﻪﺑ يﻮﺴﻧاﺮﻓ نﺎﮔﺪﻨﺴﻳﻮﻧ

» ،نﻮﻧﺎﻗ ﻢﺴﻴﺸﻴﺘﻓ

ﻧﺎﻗ زا ﺾﺤﻣ ﺖﻋﺎﻃا ﻲﻨﻌﻳ نﻮ

« ﺖﺳا هﺪﺷ فوﺮﻌﻣ .

د

،ﻪﻴﻛﺎﭘو 1332 ، ش 203 و 342

، 233 .

4. See: David.Cohen,Tort Law and the Crown:Administrative Compensation and E Gbson (eds), York,Captus University Publications, First Published,1993: 9,11,56

(6)

158

، رود ة 50 ةرﺎﻤﺷ ، 1 رﺎﻬﺑ ، 1399

زا قﻮﻘﺣ ﺎﭘورا ﻞﺑﺎﻗ بﺎﺴﺘﻧا ﻪﺑ رﺎﺘﻓر ﺖﻟود ﺖﺳﺎﻫ و ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ ﺮﺑ ﺎﭘ ﺔﻳ ﺼـﻘﺗ ﻴ ﺮ ﻪـﺑ هاﺮـﻤﻫ

1دراد

) ﺘﻣ ﻴ

،ﻮ 1391 : 68

.(

3 .

» ﻧزاﻮﻣ ﺔ ﻲﻧﺪﻣ

« ،

» شزرا داد اﺮﮔ

ي ﻲﻧﺪﻣ « و

» ﻲﻧﺪﻣ ياﺮﮔراﺰﺑا ﻢﻈﻧ «

ﻄﺑار رد ﺔ

ز ﺪﻧوﺮﻬﺷ نﺎﻴﻣ ﻳ

نﺎ د ﻳ رﺎﺘﻓر و هﺪ راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ

ي ز ـﻳ نﺎ ،روآ ـﻧزاﻮﻣ» ﺔ ﻲﻧﺪـﻣ «2

ﺎﭘ ﺮـﺑ ﺔـﻳ

» داد

شزرا اﺮﮔ ي ﻲﻧﺪﻣ « ﻪﻧ دراد يﺮﺗﺮﺑ

» نزاﻮﺗ ﻲﻧﺪﻣ « ﺎﭘ ﺮﺑ ﺔﻳ اﺮﮔراﺰﺑا» ﻲـﻳ « و »

ﻲﻧﺪـﻣ ﻢـﻈﻧ

« ! ﻦﻳﺮـﺘﻬﺑ

شزرا ياﺮﺑ ﻪﺠﻨﺳ

اﺮﮔ ﻲﻳ ) ﺖﻟاﺪﻋ ( زا

» ﺪﻧا ﻳ ﺸ ﺔ ﺮﻴﺼﻘﺗ « ﻪﻤﺸـﭼﺮﺳ ﻣ

ﻴ ﺮـﻴﮕ د

، نﺎﻣزﺎـﺳ نورد اﺮـﻳز

راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ ي

» ، دﺮﺧ

« ﺖﺳاوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ ،

، نﺎﻤﻫ ﻪﻧﻮﮔ ﺰـﻴﻧ ار ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﻛ

» دﺮـﺧ « يﺮـﺒﻫر

ﻣ ﻲ يﻮﺳ زا ﻪﻧادﺮﺨﺑﺎﻧ ﻊﺿو و ﺪﻨﻛ ﻜﭼ

ﻴ ﺪ ة

،ناﺪﻨﻣدﺮﺧ

» ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي «

ـﻣ ﻪﺘـﺷﺎﮕﻧا ﻲ

لﻮـﺻا و دﻮـﺷ

ﺴﻣ ﺔﺘﻓﺮﺸﻴﭘ قﻮﻘﺣ رد يﺮﺸﺑ نﺪﻤﺗ ﺌ

زا ار نﺎﻳز رﺎﺑ نﺪﻴﺸﻛ ،يزوﺮﻣا ﻲﻧﺪﻣ ﺔﻌﻣﺎﺟ رد ،ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮ

ز يﻮﺳ ﻳ نﺎ د ﻳ ﺪ ة

ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﻊﺿو !!

ﻤﻧ اور ،اورﺎﻧ و ﻪﻧادﺮﺨﺑﺎﻧ ﻲ

ﺪﻧاد اﺮﻳز ،

ﺪﻧراد روﺎﺑ ﻪﻛ

شزرا داد اﺮـﮔ

) ﻪﺸﻳﺪﻧا (

ﻨﺑ لﻮﺻا ﺔﻳﺎﭘ ﺮﺑ ﻴ

دﺎ ي ﺮﺗ ي و ﺖﺳا راﻮﺘﺳا ر

ـﻳ ﺸ ﺔ قﻼـﺧا وﺮـﻤﻠﻗ رد ار ﻲﻗﻮـﻘﺣ ﺪـﻋاﻮﻗ

ﺎﻤﻧ ﻳ نﺎ ﻣ ﺮﺗ ﻲ ﺪﻨﻧاد

) Cane,1997:24

.(

ﻪﻛ ﻪﻳﺎﭘ ﻦﻳا ﺮﺑ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻟاﺪﻋ»

«

» ﺮﺑ اﺮﮔراﺰﺑا ﻲﻳ « ـﻤﻫ رد ﺔ ﻪـﻧﻮﮔ

ز يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻳ

نﺎ رﺎﺘﻓر ﻮﻟو روآ راﺬﮕﻧﻮﻧﺎﻗ

ﺖﺳا هﺮﻴﭼ نا

،3

ـﻣ نﺎـﻣﺮﻓ وا اﺮﻳز ﻲ

ﺎﭘ ﺮـﺑ ﺪـﻧار ﺔـﻳ

ﻞـﺻا»

ﻲﻧﺪﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ «

ﺐﻴﺳآ كﺮﺗ ﺎﻳ اورﺎﻧ ﻊﺿو نﺎﮔﺪﻳد ياورﺎﻧ

ﻄﺑار ،ﻊﺿو ﺔ

ﺪﭘ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﻳ

نﺎﻴﻣ هﺪﻣآﺪ

ز ﻳ نﺎ د ﻳ

ز رﺎﺘﻓر ةﺪﻧراد و هﺪ ﻳ

زﺎﺳ ﻲﺑ هرﺎﺑود رﺎﺒﻧﺎ ة

ددﺮﮔ ﺮﺑاﺮﺑ ﺮﻴﺼﻘﺗ

) ﻲﻨﻳدﺎـﺑ ، 1384 : 404 - 381

.(

ﺪﻨﭼﺮﻫ

رﺎﺘﻓر رد ﺖﺧﺎﺳ ﻦﺷور ﺪﻳﺎﺑ نﺎﻣزﺎﺳ

نﻮﻧﺎﻗ نﺎﺸﺨﺑ )

ﻲﻣﻮﻤﻋ تﺎﻣﺎﻘﻣ ﻢﻴﻤﺼﺗ (

ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ ﺮﺗ ﻳ ِنﺎﺸـﻧ ﻦ

يراﺮﻗﺮﺑ

»

زاﺮﺗ و ﻪﻧزاﻮﻣ «

و

» ﻲﻧﺪﻣ لدﺎﻌﺗ «

ـﻛ ﻪـﺑ ﻪ ﻮـﺳ ي

»

ﻲﻧﺪـﻣ ﺖﻟاﺪـﻋ «

ﺮﻴﺼـﻘﺗ ،ﻪـﺘﻓر ﻪﻧﺎﺸـﻧ

) ﺧ ﻴ هﺮ ﺮﺳ ي ( ﺑ ؛ﺖﺳا ﻲ ﺎﻣ ﻳ ﺑ و ﻪ ﻲ ﺎﭘ ﻳ ﻔﺳﻼﻓ ﻪ ﺔ ﻪﺘﻔﮕﻧ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻪـﻛ ﺪـﻧا

تﺎـﺣﻮﺘﻓ زا ﺮﻴﺼـﻘﺗ»

نﺪﻤﺗ ﺮﺸﺑ ي ﺖﺳا

« ﺖﺳاور) ( ﻦﻳا رد ؛ ﻪﻨﻴﻣز رﺎﻤﺷ ي زا نادﺎﺘﺳا ﻪﺴﻧاﺮﻓ نﻮﭽﻤﻫ

» ﻧﻼﭘ ـﻴ لﻮ « روﺎـﺑ

،ﺪﻧراد رد

» ﺌﺴﻣ ﻟﻮ ﻴ ﺖ ﻧﺪﻣ

ِﻲ نوﺪﺑ ﺼﻘﺗ ﻴ

،ﺮ . ﻳ ﺑﻚ ﻲ ﺘﻟاﺪﻋ ﻲ ﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲ خر ﻣ ﻲ ﺪـﻫد

«

، ﺪـﻨﻧﺎﻤﻫ اﻳ ﻪـﻜﻨ

» رد قﻮﻘﺣ ﻛ ﻴ ﺮﻔ ي ﺑ ﻲ ﻫﺎﻨﮔ ﻲ تازﺎﺠﻣ دﻮﺷ

«

) ،ﻲﻨﻳدﺎﺑ 1384 : 150 و 156

. (

1 . راﻮﺘﺳا ي ﻞﺻا ﺮﺗﺮﺑ ي قﻮﻘﺣ ﺎﭘورا ﻲﻳ ﺮﺑ قﻮﻘﺣ ﻠﻣ ﻲ ود ﺖﻟ ﺎﻫ ي ﻮﻀﻋ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺎﻫ ﻲﻳ زا اﻳ ﻦ ﺖﺳد ﺖﺳا و ﻮﮔ ﻳﺎ ي اﻳ ﻪـﻜﻨ دﺎﺤﺗا ـﻳ ﺔ

ﺎﭘورا ﻲﻳ ﺮﺗاﺮﻓ زا دﺎﺤﺗا ﻳ ﻪ و ﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﻲ و ﻫاﺮﻤﻫ ﻲ ﺖﻟود ﺖﺳﺎﻫ . ر . ك :

،ﺖﻧرﺎﺑ 1386 : 108

؛ ﺘﻣ ﻴ

،ﻮ 1391 : 61 .

2 . رﺎﻤﺷ ي زا نادﺎﺘﺳا رﻮﺌﺗ ي ﻪﻧزاﻮﻣ ار ﻪﺑ مﺎﻧ ﻳ ﻚ ﻞﺻا ﮔاﺮﻓ ﻴ ﺮ رد ﻤﻫ ﺔ ﺪﭘ ـﻳ هﺪ ﺎـﻫ ي نﺎـﻬﺟ ﺘﺴـﻫ ﻲ زا ﻓﻴ ﺰ ـﻳ ﻚ ﻪـﺘﻓﺮﮔ ﺎـﺗ قﻮـﻘﺣ

ﺎﻫدادراﺮﻗ و ﺑﻴ ﻊ هدﺮﺘﺴﮔ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻧاد ) ﺮﻔﻌﺟ ي دوﺮﮕﻨﻟ ي

، 1381 : 11 (.

ﺎﻣ زا اﻳ ﻦ ﻞﺻا اﺮﺑ ي رﺎﻜﺷآ ﻦﺘﺧﺎـﺳ نزاﻮـﺗ رد ﻂـﺑاور ﻧﺪـﻣ ﻲ

صﺎﺨﺷا رد ﻌﻣﺎﺟ ﺔ ﻧﺪﻣ ﻲ ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﻢﻴﻨﻛ و مﺎﻧ نآ ار

« ﻪﻧزاﻮﻣ ﻳ ﺎ زاﺮﺗ ﻧﺪﻣ ﻲ « ﻣ ﻲ ﻬﻧ ﻴ ﻢ . ﻪﺑ روﺎﺑ

،ﺎﻣ ﻪﭽﻧﺎﻨﭼ اﻳ ﻦ » ـﻧزاﻮﻣ ﺔ ﻧﺪـﻣ ﻲ « رد

ﻢﻫ ﺮﺑ ﻳ

،دﺰ ﺖﻟاﺪﻋ ﻧﺪﻣ ﻲ د هرﺎﺑو نآ ار نزاﻮﺘﻣ ﻣ ﻲ دزﺎﺳ .

3 . ﺪﻧا ﻳ ﻪﺸ ﺎﻫ ي شزرا اﺮﮔ ﻲﻳ و راﺰﺑا ﻳ ﺎ ﻢﻈﻧ اﺮﮔ ﻲﻳ : ﺎﺒﻧ ﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﻢﻈﻧ اﺮﮔ ﻲﻳ ار ﺎﺑ اﺮﮔراﺰﺑا ﻲﻳ رد ﺪﻧا ﻳ ﻪﺸ ﺎﻫ ي دﺎﺼﺘﻗا ي و ارﺎﻛ ﻲﻳ نآ اﺮﺑ ي

راﻮﺘﺳا ﻦﺘﺧﺎﺳ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻳ ﻧﺪﻣ ﻲ نوﺪﺑ ﺼﻘﺗ ﻴ ﺮ ﻪﻛ ﻪﺑ دﻮﺳ ز ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ا

،ﺖﺳ رد ﻢﻫ ﻣآ ﻴ ﺖﺨ . ر . ك : دﺎﺑ ﻳﻨ ﻲ و داﺮﻣ ي

، 1396 : 35 - 19 .