هنیزه دشر و یماظن ياه بختنم ياهروشک رد يداصتقا
کپوا :
تفايهر نومزآ
تيّلع لناپ رد يرجنرگ
سناجتمان طلتخم ياه
ییلاوم دمحم
1
،*
لگ مساقلاوبا نادنخ
2
1 . رایداتسا داصتقا هاگشناد یلعوب يانيس نادمه Mowlaei.mohammad@gmail.com
2 . ناتسرل هاگشناد داصتقا يرتکد يوجشناد golkhandana@gmail.com
خیرات تفایرد 10: / 12 / 1393 خیرات
شریذپ 19: / 12 / 1393
هديکچ علاطم ة طبار یسررب هب رضاح ة
تیّلع ههنیزه نیب اهر هاه رد داهیداا قه ر ر یماهاظ اهه
ِلما ( کپرا ضع بخدنم ،لائرزظر ،هیرجیظ ،لا گظآ ،ریازجلا
ناریا
، تی ه ر نادهسبرع ، ردا هها
اهب )
زهرمت رب ررد یط ،ر اه ره صاخ لیلحت ة
یظامز 1995 ه 2012 ، یم هدافدسا شرر .دزادرپ هق
ن مزآ ساسا رب شهرژپ نیا رد تیّلع
ِیلظاپ ( ز هه ر هلگت محمریما 2011
) یهندبم ر قهم رهب
رادرب ن یسرگرد خ
(VAR)
ن مزآ ر ت ب یظارحب ریداقم اب قلار اه ردسا
ا ر هاه رهه صاخ پ
تسا . دسبمه ن مزآ نیا ر لهظاپ اضعا نیب سظاجت مقع ر یعطقم یگ
زهیظ هه نیهب یگده ابظا
یم راظرد ار یسررب در م اهریغدم .دریگ
جیادظ قیقحت نااظ قنهد ة قییأت یضرف ة ههب رجنم ق ر
هنیزه قهییأت ر تی ه ر ناریا ،هیرجیظ ،ریازجلا اهر اه ارب یمااظ اه یهینخ ةیهضرف
ارهب
دسبرع ،لائرزظر ،لا گظآ اهر اه .تسا رردا ها ر نا
نینچمه
، یضرف ة ههنیزه هب رجنم ق ر اهه
یم قییأت لظاپ له ارب یمااظ .د
هقبط يدنب :JEL C33, H5, O41
ژاو يديلک ناگ :
ن مزآ تیّلع
،یلظاپ ت ب
،پاردسا ق ر
، دایداا هنیزه
اه
،یمااظ یگدهسبار ر
مقع سظاجت .
قنسی ظ*
ة ئسم
، :نفلت 09188130015
همدقم ةطبار هنیزه نیب ایداا ق ر ر یمااظ اه
ههد رد د د هخ ههب ار دایز تاهج ت ریخا اه
تسا هدره بلج .
ثحب زا یکی ههب یمااظ شخب ایآ هه تسا نیا دایداا هم اه
قهنیارف
ر ق ر ةعس ت ه دایداا م
م ک ی
؟هظ ای قنه ب ای
ر ،سکع ایآ داهیداا قه ر نیا تهسا
ههه
هنیزه شیازفا ببس یم یمااظ اه
د ؟ اهس رد رهیخا اهه
، کت شردهسگ اهب کهین
اهه
ن مزآ یفرعم ر یجنسدایداا رد نهیا رییأهت تههج نیهیعت رهب یلهصا زهرمت ،فلدخم اه
ریغدم تسا
1نچ . ( ناراهکمه ر 2014
) هاهرژپ رد ی
ناهیب ه در تههج ههه قهظ تهیّلع
نیهب
هنیزه اهریغدم ع ض م کی ز نه دایداا ق ر ر یمااظ اه
داهیداا تاهیبدا رد یهبرجت
هب عافد یم رام
ِجیادظ ر درر م
یخ
ِص ر اه ره ا
اهر اه ریاس هب ر تس یمعت
ریذپ .تسیظ
تاعلاطم جیادظ ن گاظ گ
نیم ر گظاه تاعلاطم ریاظ (2
2013 ،)
3ناپ ناراهکمه ر (
2014 ) ر
4گظاژ ( ناراکمه ر 2014
فلدخم قطانم اهر اه ارب ) ناهج
.تهسا بلطم نیا ها گ اهب
،تاکظ نیا هب هج ت م نیا یلصا فقه
علاط تهج یسررب ه تیّلع
ههنیزه نیب ر یماهاظ اهه
اهر اه نیب رد دایداا ق ر بهخدنم
هضع کهپرا اهر هاه نامزاهس(5
ةقننهرداهص
اس یط )تفظ اه
1995 ه 2012 .تسا ب ق ر انم نی
، درهکیرر زا تهیّلع
یلظاهپ رهجظرگ
هئارا هلگت محمریما هس ت هق ر
ز هه (6
2011 )،
یهدح ر یهلخاد تاهعلاطم نیهب رد ههه
ز ح رد یجراخ ة
ریحنم عافد دایداا قیقج ر
تسا .ق هدافدسا ، درهکیرر نهیا
یهندبم رهب
رادرب ن یسرگرد خ قم
(VAR)7
ن مزآ ر یظارحب ریداقم اب قلار اه ت ب
پاردسا صاهخ8
ر اه ره تسا
نیاربانب .
، یم هب جیادظ نا ت تسد
ر هقمآ ( لهظاپ ضع ره رر رب لیلحت اب ا رهه
هر اه له( لظاپ له هظ ر )ر اه .دره یسررب )ا
درهکیرر نیا ،نیا رب هرلاع
، ریاهس فلاخرهب
ن مزآ اه تیّلع ر لظاپ اضعا نیب سظاجت مقع ر یعطقم یگدسبمه ، رجظرگ نیهنچمه
ه یم راظرد ار یسررب در م اهریغدم نیب یگد ابظا اهه جیاهدظ زررب امدحا زا ر دریگ
1. Chen 2. Kung & Min 3. Pan 4. Zhong
5. Organization of Petroleum Exporting Countries 6. Emirmahmutoglu & Kose
7. Vector Auto Regressive 8. Bootstrap
یم ریگ لج .قنه
ضع اهر اه اخدظا لیلد کپرا
رابع ت تسا :زا 1 . ز هح رد ن نهاهت ة
عافد دایداا رد
اهر اه نیا یاهرژپ
د یسررب ات تسا هقاظ ماجظا داهیداا قه ر اهیآ
اهر اه نیا ریأدم
هنیزه زا اه یمااظ نآ اه تس سکعلاب ای
؟ 2 . هضع اهر هاه زا یضعب
نامزاس نیا (
ناریا ریاظ )،
هب د هت اهب ههجا م ر ناهاکیژتاردسا ر صاهخ تیعا م لیل تاقهیق
،هظاگیب اهر اه یدینما هب
شخب راچاظ ر خرد
یهج ت زا ةجد ب ةظایلاس د خ ار ههب راهخم
یمااظ صایدخا یم
قنهد . 3 . هس هنیزه اه یمااظ ردایب نهیا ،اهر هاه اهب ههسیاقم رد
قیل ت صلاخاظ
،یلخاد رایسب دایز تسا (
ًلایم
، هس دم ،قهیقحت تابهساحم ساهسا رب نهیا
هر اه ارب راققم ،نادسبرع ا
تی ه
، لا گظآ ر اهس یط اهه
1995 ه 2012 ههب بهیترت
درقح 7 9/
، 2 6/
، ر 9 4/
ههقطنم نهیا اهر هاه ردهایب ر )تسا قصرد رزهج
ناگقهننهدرار
ةقمع ناهج رد حلاس هب
یم رام قظرر
( یم
ًلا
، ظلااس شرازگ ساسا رب ة
م ؤ هسس ة نیهب یهللملا
لهکدسا حلص تاقیقحت (1
2014
،تاراما اهر اه ،) هب ریازجلا ر نادسبرع
ند اد اب بیترت
درقح یمهس 4
، 4 ر 3 اهس یهط ناههج حلاس تادرار له زا قصرد اهه
2009 ه 2013
هب هبتر بیترت جنپ ،مراهچ اه
، نیب ار هد ر ةمه
راهیدخا رد اهیظد اهر هاه هده اد
قهظا
(SIPRI Yearbook, 2014)
. 4 . س یهدفظ اهقهمآرد زا نامزاهس نیا ضع اهر اه راه ر
یبرجت تاعلاطم زا رایسب رد ر قظرادر خرب
، ناهچ تاهعلاطم قهنظام (2
2010 ناهگظازرف ر )
3
( 2011 هنیزه رب یدفظ اهقمآرد تبیم رییأت ،) ع همجم .تهسا هق هداد نااظ یمااظ اه
لیلاد ر هذم ق ببس ات
هب یسررب طبار ة ههنیزه نیهب رد داهیداا قه ر ر یماهاظ اهه
اهر اه کپرا
یزادرپب .
شهرژپ تسا هق یانت شخب جنپ رد رضاح :
همققم
؛ ع هض م تاهیبدا ؛
ر قهیقحت شرر
هداد فیص ت ر اهریغدم یفرعم اه
؛ جیادظ لیلحت ر قم دررآرب
؛ ر هجیدظ ر ریگ اهداهنایپ .
تايبدا عوضوم هخا عافد دایداا یهط ار یعاهفد راهخم تیریقم هه تسا دایداا تاعلاطم زا قیقج ا
هررد نج اه شهخب ریاهس رهب ار راهخم نیا یجراخ رایآ ر هعلاطم حلص ر گ داهیداا اهه
1. Stockholm International Peace Research Institute 2. Chun
3. Farzanegan
لیلحت ر هیزجت یم
هب .قنه یله ر ط
، هب یعافد راخم
م نا نع کهی یم مع اهلااه راخ
رد دایداا یم هدفرگ راظ
طبار عافد دایداا یلر ،د ة
زا ار داهیداا قه ر ر یعاهفد راخم
اظاه قیرط یهم زیلاهظآ فلدخم اه
رقهظآ( قهنه ،1
2009 : 142 .) ناظادداهیداا زا رایهسب
،
هب هژیر ناظاددایداا رد صیخدم
ةنیمز عافد دایداا
، رب ةطبار هنیزه نیب قه ر ر یمااظ اه
قظراد قفا ت دایداا
، رد یلر ةراب تهج تیّلع نیب اهریغدم نیا .دراقهظ د جر یظاقنچ قفا ت
نههیا رد هههنیمز
، راهههچ هیههضرف رههگد( تههسا هقهه حرههطم نههس ر
،2
1983 ؛
3مر ، 1995 ؛
ا فیس ی ،4
2002 ؛ سایل ه ناراکمه ر5
، 2004 ؛ نچ ر یل ،6
2007 :)
7ا نب ( 1973
، 1978 ) رب نآ کی هه تسا طبار
ة تیّلع کی زا هفرط هنیزه اه یماهاظ
( دراد د جر دایداا ق ر هب را ةیهضرف
اهی یهضرف ة هاهفر ر هحلهسا ساهسا نهیا رهب .)8
،
هنیزه اه یم یمااظ قظا ت
، ر له اضاقت شیازفا قیرط زا هیامرس حطس ندربلااب
راذهگ
اغد ا ر ،
شیازفا بج م دایداا ق ر
.د رگید یفرط زا
، هنیزه اه یم یمااظ قظا ت
،
هاخب ریا قیرط زا
9 زاس
، شیازفا بج م دایداا ق ر
ه .د رییأهت زا یه اظ رهیا نهیا
هنیزه تخاسریز رد یمااظ اه یعامدجا ر یکیزیف اه
هداج قنظام لمح ،اه
رداهنب ،لقظر
شز مآ ر قیقحت ر ر
نینچمه تینما شیازفا
تسا قیفم یمااظریغ شخب ارب هه تسا
دایداا ق ر هب ر رجنم
یم رهگد( د ،10
1986 .) یهضرف ار هیهضرف نهیا ة
ههنیزه اهه
ق ر هب رجنم یمااظ یم11
نااظ هه قنماظ قنهد
ة تیّلع کهی ههنیزه تمهس زا ههفرط اهه
هب یمااظ .تسا دایداا ق ر
یضرف ة مرد نآ رب نییعت لماع دایداا ق ر هه تسا قننه
ة تسا یمااظ راخم
یراظ(
ة هافر ای هحلسا .)12
ب هیراظ نیا ساسا ر
، اجظآ زا هه هنیزه اه یلام یمااظ ب ه
1. Ando 2. Deger & Sen 3. Ram 4. Al-Yousif 5. Kollias 6. Lee and Chen 7. Benoit 8. guns & butter 9. Spin-Off 10. Deger
11. military spending-growth 12. guns or butter
لیسر ة تایلام م نیمأت ضارقدسا ای اه ی
نررب ببس ،د هیامرس تفر
شخب راذگ
یم یص یخ .د
رط زا یمااظ راخم شیازفا ،رگید ف
، تیدرقحم هب هج ت اب جد ب
ة
تلرد
،
ِشهاه ر فارحظا ببس هنیزه
یم تلرد ید اقهب ر ی ز مآ اه د
ریا(
)ینیزگیاج تیمسا ر رگد(1
،2
1983
؛
3 یل ، 1983
؛ ساگرر ر نرد ،4
1999 ) نیاربانب .
،
هنیزه یمظ یمااظ اه ق ر نیا هکلب ،د دایداا ق ر ببس قظا ت
دایداا تسا
هه
یم یمااظ راخم شیازفا ببس .د
یضرف ار هیضرف نیا ة
ق ر هنیزه هب رجنم اه
یمااظ یم5
هه قنماظ نااظ
قنهد ة تیّلع کی هنیزه هب دایداا ق ر تمس زا هفرط اه
.تسا یمااظ
ةیضرف م س هه تسا نآ رب هنیزه نیب
داهیداا قه ر ر یماهاظ اهه ةهطبار
تهیّلع
د جر هفرطرد
؛دراد ب ق هه انعم نی هنیزه
اه یم دایداا ق ر ببس یمااظ ق ر ر د
یهم یماهاظ راخم شیازفا ببس زیظ رتلااب دایداا یظاهمز ر د ه
داهیداا قه ر ههه
یم کیرحت هنیزه ،د
یمااظ اه کی
ریغدم نررب تسیظ از نلپاه(
ناراهکمه ر6
، 1984
؛
7یس ه ، 1994
؛ سایل ه ناراکمه ر 8
، 2004 ) یا . یضرف ار هیضرف ن ة
در خزاب یهم9
قهنماظ
گظاچ(
،ناراکمه ر10
2014 : 178 ).
،ماجظارس ةیضرف
مراهچ رب نآ تسا هه چیه ةطبار یدیّلع نیب هنیزه اه یمااظ ر
ق ر دایداا د جر
دراقظ ( زا سیب ر
11مر
، 1986
؛ رابررگ ر رتر پ
، 12
1989 .) نیا هیضرف ار
ةیضرف
13یینخ یم قنماظ . یضعب زا تاعلاطم
،یبرجت ریاظ تاعلاطم گنیدر ی
(14
1986 )،
( ناراکمه ر گظاچ 2001
)،
گنیس ر نایاراظ ر (15
2007 )،
ةیضرف ةقننهقییأت رجنم ق ر
1. crowding out effect 2. Deger & Smith 3. Lim
4. Dunne & Vougas 5. growth-military spending 6. Cappelen
7. Kusi 8. Kollias 9. feedback 10. Chang 11. Biswas & Ram 12. Grobar & Porter 13. neutrality hypothesis 14. Joerding
15. Narayan & Singh
هنیزه هب یمااظ اه تسا
یضعب ، ةیضرف ةقننهقییأت هنیزه
ق ر هب رجنم یمااظ اه قنظام
نیگزس تاعلاطم (1
2001 زلااپ ر گاراه ر ) (2
2004 ریاظ رگید یضعب ،) تاعلاطم
ر ادی یهلا نسکیردرف
(3
1991 ،) حارجلا (4
2005 )،
نچ ر یل ر (5
2007 ) ةقننهقییأت
در خزاب هیضرف
، زیظ یضعب ر قنظام
ةعلاطم رگ
6سی ( 2002 ) ةقننهقییأت یضرف
ة یینخ
.تسا چ ن ( ناراکمه ر 2014
نایب ) ه در فلدخم جیادظ نیب رد ترافت تلع هه قظ
هب تسد رد هقمآ ةطبار ةنیمز نیب
هنیزه دایداا ق ر ر یمااظ اه ه
فرص فلادخا زا راظ
زاب نیب ة شرر ر یظاکم ر یظامز ماجظا تاقیقحت یسان
هق ه هب یار ر هقطنم ره صاخ
یمرب ر اه ره یدح هب .ددرگ
لیلد نیمه
، هب جیادظ تسد یمعت تیلباا هعلاطم ره زا هقمآ
ظ ار ایظد اهر اه ر قطانم ریاس ارب شردسگ ر .دراق
نیرتقیقج زا یبخدنم همادا رد
ّ ها ر یجراخ تاعلاطم رد یلخاد تاعلاطم
ةنیمز :تسا هقمآ قیقحت ع ض م
ناهدارپ (7
2010 ) طبار ة تیّلع اهر هاه رد ار داهیداا قه ر ر یعافد راخم نیب
هسآ ررد یهط )قهنلیات ر ر پاگنهس ،نیپیلیف ، زلام ، زظرقظا لما ( نآ ة
یظاهمز 1988 ه
2007 اب لیلحت زا هدافدسا اه
ه .دره یسررب یلظاپ یگد ابظا ی
هدفا اهب قهیقحت نیا اه
یت قم زا هدافدسا ح
اطخ حی
(ECM)
نااظ قنهد ة طبار ة تیّلع کی دایداا ق ر زا هفرط
قییأت ر قنلیات ر ر پاگنس ، زلام ، زظرقظا اهر اه رد یمااظ راخم هب در خزاب ةیضرف
.تسا نیپیلیف ر اه ارب چ
8گظا ( ناراکمه ر 2011
هعلاطم رد ) ا
ةطبار تیّلع هنیزه نیب ق ر ر یمااظ اه
قطنم راهچ اهر اه رد ار دایداا ة
لما ( ناهج ییایفارغج ا
اپررا ،اقیرف رراخ ،
هظایم -
ی اح ر ایسآ نج ة
ررد یط )مارآ س ظایاا ة
یظامز 1992 ه 2006 جیادظ .قظدره یسررب
زا هدافدسا اب قیقحت نیا یمعت اهرراداگ شرر
هدفای
(GMM)
هئارا(
ر ظلارآ س ت هق
9قظاب ( 1991 یم نااظ )) هه قهد
قف کی ةطبار تیّلع زا ا ر یفنم هنیزه
اه یمااظ
هظایمرراخ ر اپررا اهر اه رد دایداا ق ر هب -
ایسآ نج ب
.تسا رارار
1. Sezgin
2. Karagol & Palaz 3. LaCivita & Frederiksen 4. Al-Jarrah
5. Lee & Chen 6. Gerace 7. Pradhan 8. Chang
9. Arellano & Bond
رقفص ( ناراکمه ر1
2011 ) ةطبار تیّلع هنیزه نیب اظ اه
ار داهیداا ق ر ر یما
رد راهچ ر اه ه رع ، زلام ،ناریا ب
نادس
، ره ر ة یب نج ه ررد یهط ة
یظاهمز 1988 ه 2006
یسررب دره ن همزآ زا هدافدسا اب قیقحت نیا جیادظ .قظ اهه
هدیّلع ی قهظاب ر اد هت رARDL
ت مامای (2
1995 یم نااظ ) کی هه قهد
ةطبار تهیّلع کهی ههب داهیداا قه ر زا ههفرط
هنیزه ره ر زلام اهر اه رد یمااظ اه ة
یب نج یلاح رد نیا .تسا رارارب ا
ههه تهس
هنیزه نیب نادسبرع ر ناریا اهر اه رد چیه دایداا ق ر ر یمااظ اه
ةطبار هدیّلع ی
.دراقظ د جر ( نیم ر گظاه 2013
) ةطبار تیّلع ههنیزه نیهب رد ار داهیداا قه ر ر یماهاظ اهه
هدزظا ر اه اکیرما ب نج ر ههمج ،ایبمله ،یلی ، یل ب ،لیزرب ،نیدظاژرآ لما ( ی
ر ههئ گررا ،ررهپ ،ههئ گاراپ ،ههئ گاراکیظ ،کهیزکم ،لاامتا گ ،رردا لاسلا ،رردا ها ،نکینیمرد ررد یط )لائرزظر ة
یظامز 1988 ه 2010 یسررب قظدره زا هدافدهسا اهب ههعلاطم نیا جیادظ .
درکیرر تیّلع یندبم رجظرگ
ت ب رب ردسا هئارا( پا ایظ ه س ت هق (3
2006 زا یهاهح ))
قییأت یضرف ة اهر اه ارب ق ر هب رجنم راخم لیزرب
ر هئ گاراکیظ ،
تیّلع کی زا هفرط
هب دایداا ق ر تمس هنیزه
اه دا هها ر هیل ب اهر هاه ارب یمااظ ر
ر ر ةیهضرف
یینخ .تسا هقطنم نیا اهر اه ریاس ارب
( ناراکمه ر ناپ 2014
) ار ةطب تیّلع هنیزه نیب رد ار دایداا ق ر ر یمااظ اه
هد
ررد یط هظایمرراخ ر اه ة
یظامز 1988 ه 2010 یسررب دره اهب ههعلاطم نهیا جیاهدظ .قهظ
درکیرر زا هدافدسا تیّلع
یندبم رجظرگ
ت ب رب هئارا( پاردسا ( ایظ ه س ت هق
2006 ))
نااظ قنهد ة مقع تیّلع ههنیزه نیب قه ر ر یماهاظ اهه
،ندرا اهر هاه رد داهیداا
نامع
، ،نادسبرع ر تیّلع
کی هنیزه هب دایداا ق ر زا هفرط اهر اه ارب یمااظ اه
نانبل ،تی ه ،ریم
، ،هیر س ر تیّلع
کی زا هفرط هنیزه اه ارب دایداا ق ر هب یمااظ
هیهرت ر اه
، ر تیّلع ههنیزه نیهب هفرطرد ر هاه ارهب داهیداا قه ر ر یماهاظ اهه
سا .تسا لیئار
1. Safdari
2. Toda &Yamamoto 3. Kónya
( ناراکمه ر نچ 2014
طبار ) ة رد ار دایداا ق ر ر یعافد راخم نیب 137
ر هاه
ایظد یمعت اهرراداگ شرر زا هدافدسا اب هدفای
(GMM)
هئارا(
قهظاب ر هظلارآ هس ت هق
( 1991 یسررب )) دره
.قظ هدفای نااظ قیقحت نیا اه
یم قهد هه ةطبار تیّلع هات ه تقهم
یعافد راخم زا اهر اه رد دایداا ق ر هب
ی اهر اه رد ر لااب قمآرد اب ی ی
قهمآرد اهب ی
.دراد د جر نییاپ نینچمه
کی ، ةطبار تیّلع دایداا ق ر ر یعافد راخم نیب هفرطرد
هات ه رد تقم ،اپررا ،ایسآ قطانم رد اکیرما
امه ر ههظایمرراخ ،بیراه ایرد ر نیتلا
ا اقیرف ر یلاح رد .دراد د ج
ادظ هه جی نااظ ةقنهد ناققف ةطبار تیّلع ر یعاهفد راخم نیب
اهر اه رد دایداا ق ر ی
ر زههرم ایسآ ر اپررا قطانم ر س دم زا رتلااب قمآرد اب ی
ارحص اهر اه ا
اقیرف تسا .
ناراکمه ر گظاچ (
2014 ) هعلاطم رد ا
ةطبار تیّلع هنیزه نیب قه ر ر یماهاظ اهه
ر نیچ اهر اه رد ار دایداا ،نهپاژ ،اهیلادیا ،ناملآ ،هسظارف ،اداظاه لما ( تفه هررگ
ر سیلگظا اکیرما
ررد یط ) ة
یظامز 1988 ه 2010 یسررب دره اهب ههعلاطم نهیا جیاهدظ .قظ
زا هدافدسا درکیرر
تیّلع یندبم رجظرگ
ت ب رب هئارا( پاردسا ( ایظ ه س ت هق
2006 ))
قییأت زا یهاح یینخ ةیضرف
ایلادیا اهر اه ارب ،ناملآ ر هسظارف ،
ههنیزه ةیهضرف اهه
یمااظ م ،سیلگظا ر اداظاه اهر اه ارب ق ر هب رجن تهیّلع
کهی قه ر تمهس زا ههفرط
هب دایداا هنیزه
اه یمااظ ارب ر اه نیچ
، ر در خزاب ةیضرف ارب
نهپاژ اهر هاه
ر اکیرما .تس ( ناراکمه ر گظاژ 2014
) ةطبار تیّلع هنیزه نیب ا قه ر ر یمااظ اه
رد ار داهیدا
نیچ ،قنه ،هیسرر ،لیزرب لما ( کیرب اهر اه
، ر ا ر )یب نج اقیرف اکیرما
ررد یهط ة
یظامز 1988 ه 2012 یسررب دره درهکیرر زا هدافدهسا اهب ههعلاطم نهیا جیاهدظ .قظ تهیّلع
یندبم رجظرگ
ت ب رب پاردسا ههئارا(
( اهیظ ه هس ت هقه 2006
ناهاظ )) قهنهد
ة قهییأت
یینخ ةیضرف ارب
ر نیچ اهر اه ا
اقیرف ، یضرف ة ر هاه ارهب قه ر ههب رجنم راخم
اکیرما ، تیّلع کی یمااظ راخم هب دایداا ق ر تمس زا هفرط ارب
ر اه اه ر لیزرب
قنه
، ر در خزاب ةیضرف تسا هیسرر ر اه ارب
.
رد یهقظا یلخاد تاعلاطم ةراب
ةطبار تیّلع هنیزه نیب داهیداا قه ر ر یماهاظ اهه
ق ماجظا هدبلا .تسا ه
، تاعلاطم نیا رد تیّلع
اهریغدم نیب ر هذم
ع ض م یلصا ر حم
( ناراکمه ر ییلا م .تسا هد بظ 1393
ناگظازرف ر ) (
2012 ) طبار ة تیّلع هنیزه نیب اهه
هب ناریا ر اه رد ار دایداا ق ر ر یمااظ هررد یط بیترت
یظامز اه 1338
ه 1389 ر
1975 ه 2007 مزآ زا هدافدسا اب ن
تهیّلع ( ت ماهمای ر اد هت رهجظرگ 1995
یهسررب )
دره جیادظ .قظ علاطم
ة ( ناراکمه ر ییلا م 1393
زا یهاح ) ةطبار
تیّلع نیهب هفرطرد نهیا
اهریغدم یلاح رد ؛تسا ناریا رد
ازرف قیقحت جیادظ هه ظ
( ناگ 2012 ناهاظ ) قهنهد ة د هجر
ةطبار تیّلع هنیزه تمس زا .تسا دایداا ق ر هب یمااظ اه
شور قيقحت و یفرعم اهريغتم و
فيصوت هداد
اه
1 . شور قيقحت
رد ةعلاطم رضاح هداد اه هب تر ص یلظاپ
؛تسا رد
،عاار یقیفلت زا هداد اه رس یظامز ر
یعطقم تسا . کی قم هداد اه یلظاپ رد تلاح یله هب تر ص ریز نااظ هداد یم د :
( 1 )
jt i .j jt jt
y α β x ε for j1 2, , , N;t 1 2, , ,T
رد طبار ة 1 ،)عطاقم( لظاپ اضعا داقعت هبj
ررد هبt
ة ،یظامز
yjt
ههب ،هدهسبار رهیغدم
xjt
هب رادرب
k × 1
زا یحیض ت اهریغدم
،
εjt ر هب هرا ا اطخ ءزج یم
نه ق ن مزآ . تهیّلع
رجظرگ هداد نیب رد
ع هض م ههس اسدحا اب قیاد رادفر شرر کی قنمزایظ یلظاپ اه
:تسا یعطقم یگدسبمه ناکما ردنه را ع ض م لهیلد ؛تهسا لهظاپ اهضعا نیهب رد1
ههب ر اه کی رب درار ک هه تسا تقیقح نیا ع ض م نیا ارب یقطنم
ةهجرد لهیلد
یظاهج لااب ر نق
نینچمه نیب تراجت
کهی( ماهغدا ر للملا گچراهپ
ریاهس رهب یلاهم )ی
یم ریا زیظ اهر اه راه( دراذگ
،ناراکمه ر2
2011 : 12 نارسپ .) (3
2006 یهم نااظ ) قههد
هه
، هقهیداظ تر ص رد یهعطقم یگدهسبمه ندفرهگ
، جیاهدظ رد یهساسا فارهحظا ر شر هت
هب نیاربانب .قمآ قها خ د جر
، دسخظ نی ن مزآ رد ماگ تیّلع
رهجظرگ هداد نیهب رد
اهه
یلظاپ ارجا مزآ .تسا یعطقم یگدسبمه ن ب
ق ن همزآ ،ر انم نی رهیاظ دقهعدم اهه
ن مزآ ناهگاپ ر شررهب اه (4
1980 ر ) ( نارهسپCD
2004 هقه ههئارا ) .تهسا
نهیا رد
1. Cross- Sectional Dependence 2. Kar
3. Pesaran
4. Breusch & Pagan
شهرژپ ن مزآ زا نارسپCD
( 2004 ) هداد ارب ن مزآ نیا .تسا هق هدافدسا لظاپ اه
ارجا لباا نزا دماظ ر نزا دم تس
هظ مظ رد ر اد کچ ه اه
.تسا یب لطم تایص یخ ار
نینچمه ( ناگاپ ر شررب شرر فلاخرب ،
1980 یظاهمز داعبا ر گرزب یعطقم داعبا ارب ،)
هئارا دامدعا لباا جیادظ زیظ کچ ه یم
قنه تهسک قهنچ اهی کهی ع هار ههب تبهسظ ر
،نارهسپ( تسا مراقم درف ن یسرگر بی بیارض رد رادخاس 2004
یهضرف .) ة رفهص
نااظ ن مزآ نیا قنهد
ة یضرف ر تسا لظاپ اضعا نیب یعطقم یگدسبار مقع ة
نهیا لباقم
هرا ا یعطقم یگدسبار هب ن مزآ یم
نه ق . لظاپ ارب راهمآ نزا هدم اهه
ة ن همزآ ههبCD
تر ص ةطبار 2 هبساحم یم د :
( 2
N N ij )
i j i
CD T ˆP N ,
N N
1 1 1
2 01
1
نآ رد هه
P̂ij
یگدسبمه بیارض هلداعم اهقظامهسپ تلاهمج زا ن هسریپ تهفج تفج
ة
طبار یظ یسرگر ة
1 .تسا رامآ هاگره ة
ّیهعم راداهنعم حطهس کی رد یتابساحمCD
زا ن
نآ رد ،قه اب ردهایب دراقظادهسا اهمرظ عهیز ت یظارحب راققم
یهضرف تر هص ة
ر در رفهص
هجیدظ یعطقم یگدسبار ( ق قها خ ریگ
سیقیفاراس ر زی ه ،1
2006 : 486 .)
م تسا ینگمهاظ ثحب مرد ع ض
؛ ب ق نی هدررآرهب اههردماراپ ینگمهاظ هه تر ص هقه
هب لظاپ ضع ره ارب
امعا ر انم طبار رب تیدرقحم
ة رد قیاب یّلع ر راهه( د ه هدفرگ راظ
،ناراکمه 2011
: 7 هب .) یهمظ ر هاه ره صاخ یگژیر تلع ارهب ار یهنگمه ضرهف نا هت
رگ راظرد لظاپ اضعا اهردماراپ ینگمهاهظ ندفرگ هب رداا ینگمه ضرف ندفرگراظرد .تف
هداد زا گظ دیرب( تسیظ اه ،2
2005 : 15 هطبار لهیلحت رد ر ) ة
در هم اههریغدم نیهب یهّلع
هداد رد یسررب تهسا نهکمم لهظاپ اه
هارهمگ جیاهدظ ههب هقهننه
ا رهجنم ر نیرهه( د ه
ناراکمه ،3
2004 یفرط زا .)
، اهر هاه هه اجظآ زا هضع
کهپرا هاظ زا ر داهیداا قه ر ر
هنیزه یمااظ اه اراد
ّیعم ح طس ینگمهاظ زا ین
قظا رد ، ارهب یهنگمه ضرهف ندفرهگراظ
طبار لیلحت رد اهر اه نیا ة
نیب یّلع ریغدم رد نیا
هارهمگ جیاهدظ هب تسا نکمم هقهننه
ا
هب .د رجنم
ر انم ا ارج ههئارا ن همزآ زا لظاپ اضعا نیب ینگمهاظ ن مزآ هس ت هقه
1. Hoyos & Sarafidis 2. Breitung
3. Creane et al.
ارسپ اتاگامای ر ن (1
2008 )،
یم هدفگ زیظ ادلد ن مزآ نآ هب هه نهیا رد .قه هدافدهسا ،د ه
ن مزآ یضرف ة ناسکی زا تسا ترابع رفص ارب بی ند ب
ةمه لظاپ اضعا .
یضرف ة لهباقم
هرا ا لظاپ اضعا نیب رد بی سظاجت مقع هب یم
قنه رامآ . ة هب ن مزآ نیا
تر هص ةهطبار
3 یم فیرعت :د
( 3
)
N S K
N N ,
K
1
2 01
رد طبار ة
S̃3 طبار قیرط زا ة
4 هب یم تسد
2:قیآ
( 4
)N
i τ i
i WFE i WFE
i i
S βˆ β M x ˆβ β
σ x
2 1
دکظ ة ن مزآ رد م س اه
تیّلع رگ ه ثحب هب هج ت رجظ اهریغدم نیب یگد ابظا
.تسا قم طبار هچظانچ
ة ه قهییأت اهریغدم نیب یعمج ه
د همعم ن همزآ ، تهیّلع
رجظرگ .داد قها خ تسد زا ار د خ ییاراه
نیا رد ههنیمز ، اهس رد ت ماهمای ر اد هت
1995 هب هداس شرر کی
ن یهسرگرد خ قهم کهی نیهمخت تر هص
رادرهب
( )VAR
قعت لی یسررب ارب هدفای ةطبار
تیّلع رجظرگ اد رد
د ه رس اه
یظامز .قظداد داهنایپ
نآ لاقدسا اه ه
در طیار رد یدح شرر نیا هه قظ هه ی
هطبار کهی ة
هه نیهب یهعمج
اهریغدم د جر
ق اب هد اد زیظ
شرر نیا رد .تسا ربدعم تسخظ
ههفار داقعت قیاب اهه
k(
نیهب )
ة ن یسرگرد خ قم
ر رادرب جرد سپس
ة میزهاهم ییایاپ
dmax نیهیعت ار
قم کی ر دره هفار داقعت اب ار VAR
اه ی ی
(k +dmax)
، ت ماهمای ر اد هت( داد لیکهات
1995 ) ن یسرگرد خ قم نآ هب هه
هفار اب رادرب اه
یمعت ههدفای
(LA-VAR)3
زهیظ
یم .قنی گ عا نیب رد ینگمهاظ ر یعطقم یگدسبمه تابیا زا سپ تههج ن همزآ ارب ،لظاپ اض
تیّلع درکیرر زا هئارا
هق ( ز ه ر لگ ت محمریما س ت 2011
) ه هه هب ه هدسظا ت یب خ
ه ر یعطقم یگدسبمه رد لظاپ اضعا نیب رد ار ینگمهاظ
دریگب راظ ه
ق هدافدسا ههه(
1. Pesaran and Yamagata
.2 رد نیا
،هطبار ˆβi و βWFE
هب بیترت نیمخت نز یقیفلتOLS و نیمخت نز ییقیفلت اریثا یباث یینزو Mτو
سیرتام ییاسانش
i و σ2 نیمخت
i نز σ2 . سا 3. Lag Augmented-Vector Autoregressive
هب تیدرقحم امعا لیلد ( ز هه ر هلگ ت محمریما ،شرر نهیا رد ق ف اه
2011 نآ ) ار
ن مزآ تیّلع لظاپ رد رجظرگ سظاجدماظ لدخم اه
یم1
)قهنماظ ساهسا رهب شرر نهیا .
رادرهب ن یهسرگرد خ قم کی دررآرب
(VAR)
تههج ر تهسا تهیّلع
اهنبم رهب زهیظ
ن مزآ قلار اه ت ب یظارحب ریداقم اب ر2
ردسا ا یهم ن همزآ ر اه ره صاخ پ ه
.د هدکظ ة
نآ رگید هم ا
زایظ شرر نیا رد هه تس ن مزآ هب
ه اه ر تهسیظ یگد ابظا رد یهدح
طیار ی هه کی طبار ة ه اهریغدم نیب یعمج د جر
ق اب هد اد تسا ربدعم زیظ
، رد اریز
هئارا درکیرر زا شرر نیا ( ت ماهمای ر اد هت هس ت هق
1995 هداد رد ) هرههب لهظاپ اهه
ر تسا هق هدفرگ
، نامه ( ز ه ر لگ ت محمریما هه ر ط 2011
یب ) یم نا ر ترافت ،قننه
هئارا شرر رترب ق
ة نآ درکیرر هب تبسظ اه تیّلع
هئارا قیقج رجظرگ ه س ت هق
ایظ
( 2006 .تسا ع ض م نیا رد )
شرر تیّلع یلظاپ
، ز ه ر لگ ت محمریما هه (
2011 ) ههئارا هدرهه قهظا
، دهسیس کهی
تر ص هب تلاداعم زا هع مجم رد لما ر
ر با 5 ر 6 :تسا
( 5 )
max j max j
max j max j
max j max j
ly d lx d
,t , , ,i ,t i , ,i ,t i , ,t
i i
ly d lx d
,t , , ,i ,t i , ,i ,t i , ,t
i i
ly d lx d
N,t ,N ,N,i N,t i ,N,i N,t i
i i
y α β y δ x ε
y α β y δ x ε
. . .
y α β y δ x
1 1
1 1
1 1
1 11 11 1 11 1 11
1 1
2 1 2 1 2 1 1 2 2 1 2
1 1
1 1 1
1 1
ε,N,t
1
ر
1. granger causality test in heterogeneous mixed panels 2. Wald test
( 6 )
max j max j
max j max j
max j max j
ly d lx d
,t , , ,i ,t i , ,i ,t i , ,t
i i
ly d lx d
,t , , ,i ,t i , ,i ,t i , ,t
i i
ly d lx d
N,t ,N ,N,i N,t i ,N,i N,t i
i i
x α β y δ x ε
x α β y δ x ε
. . .
x α β y δ x
2 2
2 2
2 2
1 2 1 2 1 1 2 1 1 2 1
1 1
2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2
1 1
2 2 2
1 1
ε ,N,t
2
نآ رد هه نااظy
قنهد ة دایداا ق ر ر تسا
هبx
هنیزه اه ی ی هرا ا یهم ه هن ق . داقهعتN
لههظاپ اههضعا
(j=1,..,N)
، رردt
ة یظاههمز
(t=1,..,T)
، ههفار ههطl
ة هههنیهب
،تههسا
dmaxj ر
جرد میزهام ة
ه یم نااظ لظاپ اضعا زا کی ره نیب ار قم اهریغدم یگد ابظا .قهد
اب ا ارج ن مزآ تیّلع رجظرگ : دسیس نیا رد
1 . مه هچظانچ ة
, ,j i
1
ا اه ریغ رامآ راظ ز مه ر رفص
ة
, ,j i
2
رفهص راهمآ رهاظ زا اه
،قن اب تیّلع کی زا هفرط هب x
.ت اد یها خ y
2 . مه هچظانچ ة
, ,j i
1
رامآ راظ زا اه مه ر رفص
ة
, ,j i
2
ریغ راهمآ رهاظ زا اه رفهص
،قن اب تیّلع کی زا هفرط هب y
.ت اد یها خ x
3 . مه رگا ة
, ,j i
1
مه ر اه ة
, ,j i
2
ریغ رامآ راظ زا اه ینعم ر رفص
اد ،قنه اب ر تهیّلع
رد نیب در خزاب نایرج کی ای هفرط ر x
.ت اد یها خ y
4 . مه رگا ة
, ,j i
1
مه ر اه ة
, ,j i
2
ریغ راهمآ رهاظ زا اه یهنعم ر رفهص
چیهه ،قنه ابظ راد
طبار ة نیب یّلع ر x
د هب قهنها خ لقدهسم رهیغدم رد ر دراقظ د جر y
( ژ هچ ر
1ن ، 2014 :
98 .) اب ارجا ن مزآ ت ب یظارحب ریداقم اب قلار اه سا
د را پ یهسررب ههب ر هاه رهه صاخ
تههیّلع رههجظرگ زا
هههبx
ههطبار ردy
ة 5 زا ر هههبy
ههطبار ردx
ة 6 یههم هههدخادرپ .د هه
1. Xie & Chen
ت ب ردسا ا هظ مظزاب شرر کی ًاساسا پ
1 ریگ هب .تسا ببس ن مزآ رر رب ،رایدخا تیّلع
زا هبx
یس ردy
طبار دس ة
5 یم زهرمت رف کی . ینه
ا هطبار رد زهیظ هباهام قنی ة
6 ارهب
تهج یسررب تیّلع
زا هبx
هبy
یم هدرب راه .د
قنیارف هظ مظ قیل ت ت هب اه
ردهسا ا ر پ
:تسا ریز ماگ جنپ لما ر اه ره ارب صاخ یظارحب ریداقم ماگ را : جرد میزهام ع مجم ،تسخظ ة
ه هفار هط ر یگده ابظا ة
ب نیهب ار ههنیه
هب )عطاقم( لظاپ اضعا زا کی ره ارب قم اهریغدم یم تسد
ب . یررآ ق ر هانم نی
، زا
ن مزآ ایر ة یکید قحار -
یهمعت رل هف ههدفای
(ADF)2
،ههفار هط نیهیعت اههرایعم ر
کیئاهآ
(AIC)3
، زترا ر
(SBC)4
فار ط ریهاقح اب ة
5 .تسا هق هدافدسا
ماگ مرد : اب اعم نیمخت دسیس تلاد
5 هب شرر یهضرف تحتOLS
ة رفهص
، چیهه ههه
دیّلع زا ی هبx
تیدرقحم امعا اب( دراقظ د جرy
, ,i j
1 0
مه ارب ة ر )اهر اه( اهj
اههi
هفار(
،))اه یااب هقظام ب ار اه ه یم تسد : یررآ
( 7 )
max max
ly
, , , ,
lx
, ,
, ,
i
, ,
i
ˆ ˆ
,..., ,...,
ˆ ˆ β β
j j j j
j i
d d
yj t jt j yj t i j ixj t i
for j N an t
y
d T
1
1
1 1
1 1
1 1
ماگ م س : نیادسا (5
1987 ) نآ رب هه تسا یااب
هقظام قبط اه ةطبار 8 هق زهرمدم :قظا
( 8
T )
t t t
t k l
ε εˆ T K l ˆε
1
2
2
طبار رد هه ة
:ق ف
( 9
)t t t Nt j max j
εˆ ε ,ε , ,εˆ ˆ1 2 ˆ , K max k and l max d
زا نیا یااب هقظام اه سیرتام
j,t N T
ε
ار هب تسد یم یررآ ر آ ن اهه ار ههظ مظزاب رهیگ
یم ینه . ارب ظفح یگدسبمه یعطقم
ه ناهمز رد تلاهمج اهطخ
رد دهسیس 5
، کهی
ن دس لماه زا سیرتام
j,t N T
ε
ار رد کی نامز هب ر هط یفداهیت اهخدظا
یهم یهنه .
یااب هقظام اه ت ب پاردسا اخدظا هق ار هب تر ص
*
εj,t
نااظ یم یهد .
1. Re-Sampling
2. Augmented Dicky Fuller 3. AkaikeInformation Criteria 4. Schwarz Information Criteria 5. Stine
ماگ مراهچ : هرابرد تحت ةیضرف رفص
، چیه هه دیّلع زا ی ههبx
هظ مظ ،دراقهظ د هجرy
ة
ردسا ا پ مرف زا هدافدسا اب ارy
9 قیل ت یم : ینه
( 10 )
j max j j max j
ly d lx d
* * *
j,t , j , j,i j,t i , j,i j,t i , j,t
i i
y αˆ βˆ y δˆ x ε
1
1
1 11 1
ماگ جنهپ :
*
y j,t
نیزگیاهج ار
yj,t
یهم دهسیس ر یهنه 5
اهمعا نرقهب ار چیهه
ههظ گ
یم نیمخت نآ رر رب ردماراپ تیدرقحم یظز
. سپس
، هب ر اه ره ارب ار قلار ن مزآ
ر هط
یضرف یسررب ارب هظاگاقج ة
رفص
، مقع ینعی تیّلع
یم ماجظا ، ، هلگت محمریما( یههد
2014 :
10 ه 11 .) ماگ شرر نیا رد اه
3 ات 5 یم رارکت راب نیقنچ عیز ت ات قظ
رامآ یبرجت اه ه
اه
ب قلار ن مزآ ه
نآ .قیآ تسد ت ب یظارحب ریداقم هاگ
ردسا ا زا بهسانم کقهص اهخدظا اهب پ
عیز ت نیا ههظ مظ اهه
یهم قهیل ت ا ههظ مظ عهیز ت تهسا نهکمم ماهگ نهیا رد .د ه
ا
ت ب ردسا ا رامآ ره ارب پ ة
زا ن مزآ قنچ
ب رارکت راب رازه ه
ههب .قهیآ تهسد
ر هانم ا ارهج
ن مزآ تیّلع یغدم نیب ن همزآ زا زهیظ لهظاپ لهه رد یهسررب در م اهر
رهایف (1
1932 )
هدافدسا رامآ ر ة هب ن مزآ نیا
تر ص ةطبار 11 یم فیرعت :د
( 11
)N j j
λ Ln p j , , N
1
2 1
رد طبار ة 11
pj، شزرا رامآ امدحا ة
ب قلار ه تسد یط زا هقمآ ارب ق ف لحارم ندره
عطقم رامآ .تساj
ة ایف ن مزآ عیز ت اراد ر
یبیرقت اه جرد اب رد ة
داهعم دازآ
2N
( تسا ز ه ر لگ ت محمریما ،
2011 : 872 ) . ههب ههیزجت ر دررآرهب ر هانم
ر لهیلحت اهه
مرظ زا زیظ یجنسدایداا ر رامآ اهرازفا
Excel
،
Eviews
، ر .ق هدافدساR
2 . یفرعم اهريغتم و فيصوت هداد اه
هب ،هعلاطم نیا رد
هانم یهسررب ر تهیّلع
اههریغدم نیهب ههنیزه
قه ر ر یماهاظ اهه
دایداا
، زا اهریغدم ی ی یم یپ رد هه قیآ
هدافدسا ق :
1. Fisher
Dlog GDPpc jt )قهصرد بهسح رهب( هظارس یلخاد صلاخاظ قیل ت ق ر خرظ :
عهطقم
)ر اه(
ردj
اس ،t
هب دایداا ق ر یسهررپ نا نع داهمظ اب ار ریغدم نیا قعب هب نیا زا(
Growth
یم نااظ ) یهد
؛ ترابع(
)تسا ق ر خرظ ها گ د خDlog
.
jt
MIL GDP
هس : هنیزه اه یلخاد صلاخاظ قیل ت زا یمااظ عهطقم )قهصرد بسح رب(
)ر اه(
ردj
اس هب ،t
هنیزه یسهررپ نا نع .یمااظ اه
لماهه شهرژههپ نههیا یظاههکم ررههملا تههاه
ر ههاه ههضع کههپرا تههسا1
هههب هههج ت اههب(
سدرد سرد هداد ند ب اه
، زا هدافدسا اهر اه نیا ق
ههب هضع اهر اه ریاس ر
ناقهقف لهیلد
هداد قظق فذح اه ):
ریازجلا
(ALG)
لا هگظآ ،
(ANG)
ههیرجیظ ،
(NIG)
لائرزهظر ،
(VEN)
، نارهیا
(IRI)
، تی ه
(KUW)
، نادسبرع
(SAR)
، ر ردا ها
(ECU)
ررد . ة اهخدظا یظامز یهط زهیظ هقه
اس اه 1995 ه 2012 تسا . هداد عبنم ریغدم هب ط برم اه
ههنیزه ماهاظ اهه ی
م ؤ هسس ة
نیب حلص تاقیقحت لهکدهسا یهللملا
(SIPRI)
هداد عهبنم ر داهیداا قه ر ههب ط هبرم اهه
صخا عس ت اه ة
یظاهج
(WDI)2
تسا .
لکش 1 مهس طسوتم . هنیزه
ياه ياهروشک يداصتقا دشر طسوتم و یلخاد صلاخان ديلوت زا یماظن
نم بخت کپوا ( 1995 ـ 2012 )
م :ذخأم ح هداد زا هدافتسا اب قيقحت تابسا ياه
وWDI SIPRI
ه .1 ه له ن نها ترابع نامزاس نیا ضع اهر ا
ا ،تاراهما ،یبیل ،رطا ،لائرزظر ،تی ه ،نادسبرع ،قارع ،ناریا :زا قظ
.ردا ها ر لا گظآ ،هیرجیظ ،ریازجلا 2. World Development Indicators
لک 1 ر )قهصرد بسح رب( دایداا ق ر نازیم س دم نیهنچمه
ههس هس دم
هنیزه یلخاد صلاخاظ قیل ت زا یمااظ اه رد ار
هعلاطم در م اهر اه کهیکفت هب
یهط
ررد ة یظامز 1995 ه 2012 نااظ یم قهد . ر نادهسبرع اهر هاه ،لکه نهیا ساسا رب
تی ه
، هب ،بخدنم اهر اه نیب رد درقهح بهیترت
7 9/
ر 2 6/
نازهیم نیرتلااهب ،قهصرد
هنیزه قصرد س دم ررد یط ار یلخاد صلاخاظ قیل ت زا یمااظ اه
ة اراد قهیقحت یظامز
دسه قن ههب ،لائرزهظر ر ههیرجیظ اهر هاه ،لهباقم رد . درقهح بهیترت
9 0/
ر 3 1/
رد ،قهص
نییاپ نیرت هس اد ار یلخاد صلاخاظ قیل ت زا یمااظ راخم قندهسه ار
رد . ةهنیمز رهیغدم
ههیرجیظ ر لا گظآ اهر اه ،زیظ دایداا ق ر
، ههب ،بهخدنم اهر هاه نیهب رد بهیترت
درقح 9 5/
ر 8 3/
،قصرد اراد ررد یهط داهیداا ق ر س دم نازیم نیرتلااب ة
یظاهمز
قیقحت قظا ر اه ،لباقم رد . ههب ،لائرزهظر ر تی ه اه
درقهح بهیترت 1
0/
- ر 3 1/
،قهصرد
اراد نییاپ دایداا ق ر س دم نازیم نیرت قظا
.
هرامآ ریاس یسررب
ِیفیص ت اه هعلاطم رد هدافدهسا در هم اهریغدم
ة رهضاح رایهسب
یم بهخدنم اهر هاه تیعضر تخان ر جیادظ هف هب قظا ت هضع
کهپرا .قهنه کهمه
رقج 1 هرامآ ت اه اهر اه نیا یفیص ار
هب لماه لک له ر ر اه ره کیکفت هب ر رت
)لظاپ( اهر اه یم نااظ
قهد .
جیاتن یبرجت دروآرب لدم
نامه قیقحت شرر رد هه ر ط زیظ
،قه هداد حیهض ت شیهپ
زا ارهجا ن همزآ تهیّلع
پ رجظرگ ا
لظ هئارا ی هه ر هلگ ت محمریما س ت هق ( ز
2011 )،
یدهسیاب یگدهسبمه
ر لظاپ اضعا نیب رد ینگمهاظ ر یعطقم هجیدظرد
ن مزآ ریاس قمآراهاظ اهه
تهیّلع
رجظرگ هداد نااظ
.د هب ر انم نیمه
، ن مزآ یعطقم یگدسبمه اه نارهسپCD
( 2004 )
ر اتاگامای ر نارسپ (
2008 ق ماجظا )
؛ رقهج 2 ن همزآ نهیا جیاهدظ اهه
ار
یم نااظ قهد
. رامآ راققم هب هج ت اب ة
ن مزآ نیا یظارحب ریداقم ر اه
نآ اه ه زا هه عیز ت
امرظ تسا رادر خرب
ه هجیدظ رضاح قیقحت رد لظاپ اضعا نیب سظاجت مقع ر یگدسبار ریگ
یم .د
