ناريا کاخ و بآ تاقيقحت هرود|
|52 هرامش 2
|1 دنفسا 1400 ( ص 3072 - 3059 )
https://dx.doi.org/10.22059/ijswr.2022.328549.669047
یملع هلاقم(
- )یشهوپژ
Investigation of the Effect of Biochar and Different Sources of Nitrogen on the Growth Characteristics of Rice (Oryza sativa L.)
SEYEDEH HAJAR BANIHASHEMIAN1, ALI EFTEKHARI1, MORTEZA NASIRI2*, SEYED AMIR ABBAS MOUSAVI MIRKALAEI1
nd Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Chalous Branch, Islamic Azad University, 1. Department of Agronomy a
Chalous, Iran.
2. Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Amol, Iran.
(Received: Aug. 9, 2021- Revised: Dec. 16, 2021- Accepted: Jan. 15, 2022)
ABSTRACT
This study was conducted to investigate the effects of biochar and nitrogen sources on agronomic traits and soil and plant nitrogen in rice Tisa in Tonekabon rice research station. The statistical design used was factorial in the form of randomized complete blocks with three replications. The treated treatments included biochar at three levels (control, 20 and 40 t ha−1) and nitrogen sources at three levels (control, nitrogen fertilizer at 200 kg ha-1 and inoculation of seeds with nitrogen-fixing bacteria (Azospirillum, Aztobacter and Pseudomonas). The results showed that among different nitrogen sources, the application of nitrogen chemical fertilizer led to a significant increase in some yield components, grain yield and nitrogen concentration in the plant, so that the number of fertile tillers per hill, grain yield, and nitrogen concentration in the grain and straw were increased by about 20.4%, 33.6%, 17.8% and 24.7%, respectively, compared to the control or without use of nitrogen.The results showed that in field conditions the interaction of treatments (Nitrogen chemical fertilizer × 20 tha−1 biochar, nitrogen chemical fertilizer × t ha−1 biochar, bacterial application × 20 t ha−1 biochar, bacterial application × 40 t ha−1 biochar) on straw nitrogen was significant. Nitrogen application in field conditions led to a significant increase in plant height, number of fertile tillers per mound, grain yield, biological yield and nitrogen concentration in grain. In greenhouse conditions the highest grain yield (90.71 g) in the interaction application of nitrogen fertilizer With 40 t ha−1 biochar of and the highest concentration of grain nitrogen (0.64 mg kg-1) were observed in bacterial inoculation treatment with 40 t ha−1.According to the results of this study, the application of nitrogen fertilizer in the amount of 200 kg ha-1 to achieve maximum rice grain yield and also the use of biochar in the amount of 20 and 40 t ha−1 to improve soil fertility is recommended.
Keywords: Growth- Promoting Bacteria, Biochar, Yield, Plant Nitrogen Concentration.
* Corresponding Authors’ Email: [email protected]
یگژيو رب نژورتين فلتخم عبانم و راچويب رثا یسررب اه
( جنرب هايگ درکلمع و دشر ی
Oryza sativa L.
)
هديس ینب رجاه نايمشاه
یراختفا یلع ،1
یريصن یضترم ،1
*
یيلاکريم یوسوم سابعريما ديس ،2 1
1
،یزرواشک هدکشناد ،تاتابن حلاصا و تعارز هورگ .
،سولاچ دحاو ناریا ،سولاچ،یملاسا دازآ هاگشناد
.
2 تاقیقحت هسسؤم .
امزاس ،روشک جنرب
،تاقیقحت ن جیورت و شزومآ
ناریا ،لمآ،یزرواشک .
:تفایرد خیرات(
18 / 5 / 1400 - :یرگنزاب خیرات 25
/ 9 / 1400 - :بیوصت خیرات 25
/ 10 / 1400 )
چ هديک
و یعارز تافص رب نژورتین عبانم و راچویب رثا یسررب روظنم هب شهوژپ نیا رد و اسیت مقر جنرب رد هایگ و کاخ نژورتین
عرزم شیامزآ ود بلاق ه
هناخلگ و یا
،هدافتسا دروم یرامآ حرط .دش ارجا نباکنت جنرب تاقیقحت هاگتسیا رد یا تروص هب
کولب بلاق رد لیروتکاف
،رفص( حطس هس رد راچویب لماش شیامزآ دروم یاهرامیت .دوب رارکت هس لماش و یفداصت لماک یاه
20 و 40 ش دوک ،رفص( حطس هس رد نژورتین عبانم و )راتکه رد نت رادقم هب نژورتین ییایمی
200 و راتکه رد مرگولیک
یرتکاب اب رذب حیقلت تیبثت یاه
نژورتین هدننک (
سانومودوس و رتکابوتزا ،مولیریپسوزآ هعرزم شیامزآ جیاتن .دوب )
ناشن یا
ینعم شیازفا هب رجنم نژورتین ییایمیش دوک دربراک ،نژورتین فلتخم عبانم نیب رد هک داد جا زا یخرب راد
کلمع یاز ،در
هناد رد نژورتین تظلغ و هناد درکلمع ،هپک رد روراب هجنپ دادعت هک یروط هب ،دیدرگ هایگ رد نژورتین تظلغ و هناد درکلمع هب هاک و دودح بیترت 4
/ 20 ، 6 / 33 ، 8 / 17 و 7 / 24 تفای شیازفا نژورتین فرصم مدع اب هسیاقم رد دصرد اهرامیت لباقتم رثا و
ژورتین ییایمیش دوک(
ن
× 20
،راچویب راتکه رد نت نژورتین ییایمیش دوک
× 40 یرتکاب دربراک ،راچویب راتکه رد نت
× 20 نت
،راچویب راتکه رد یرتکاب دربراک
× 40 ینعم هاک نژورتین نازیم رد )راچویب راتکه رد نت .دش راد
هناخلگ طیارش رد نیرتشیب
( هناد درکلمع 17
/ 90 )مرگ ییایمیش دوک دربراک رامیت رد نژورتین
× 40 هناد نژورتین تظلغ نیرتشیب و راچویب راتکه رد نت
( 64 / 0 یلیم یرتکاب دربراک رامیت رد )مرگولیک رب مرگ
× 40 .دش دهاشم راچویب راتکه رد نت ،قیقحت نیا جیاتن هب هجوت اب
رادقم رد نژورتین ییایمیش دوک دربراک 200
درکلمع رثکادح هب یبایتسد یارب راتکه رد مرگولیک نینچمه و جنرب هناد
ریداقم رد راچویب زا هدافتسا 20
و 40 .دیدرگ یبایزرا بسانم کاخ یزیخلصاح دوبهب تهج راتکه رد نت
هژاو :یديلک یاه یرتکاب
هایگ نژورتین تظلغ ،درکلمع ،راچویب ،دشر کرحم یاه .
همدقم جنرب هایگ هب
ناونع مهم زا یکی ناهج رد ییاذغ تلاوصحم نیرت
حرطم زا شیب یذغم داوم و نیئتورپ ،یژرنا نیمأت رد هک تسا
یمین دراد شقن ناهج تیعمج زا
et al., 2018) (Wei
لین یارب .
دحاو رد درکلمع نازیم ات تسا مزلا ،لوصحم نیا رد ییافکدوخ هب بسانتم و حیحص فرصم .دبای شیازفا یلعف نازیم زا رتشیب حطس مهم ،اهدوک عاونا یساسا و نیرت
یرت طیارش حلاصا و ظفح هار ن
یزرواشک تلاوصحم درکلمع نازیم شیازفا و کاخ یزیخلصاح تسا .
،ییاذغ رصانع نیب رد نژورتین رصنع زا ار تیمها نیرتشیب
تساراد جنرب لوصحم درکلمع و دشر رد تیفیک و تیمک رظن (
Djaman et al., 2018
.) نآ رثؤم شقن لیلد هب رصنع نیا تیمها
وتف دنیآرف رد تسیز عمجت ،زتنس
هجنپ ،هدوت لیکشت و ینز
خ هشو
هچ اه یم ( دشاب
et al., 2006 Yoshida
یسررب .) یاه هب لمع هدمآ
طسوت
2019) Mohammadian et al.,
عبانم نیب رد هک داد ناشن )
تارثا نژورتین ییایمیش دوک دربراک ،یفرصم نژورتین فلتخم
:لوئسم هدنسیون *
رب نژورتین عبانم ریاس اب هسیاقم رد یرتهب جنرب هناد درکلمع
.دراد
شرازگ یاه هب تسد هدمآ یم ناشن فرصم هک دهد بی
ش زا هزادنا
و نژورتین زا هدافتسا ییآراک شهاک بجوم رصنع نیا نینچمه
تسیز تلاکشم دراد هناد درکلمع رب یفنم تارثا و هدش یطیحم
(
Jahan et al., 2020
).
لاس رد
،ریخا یاه هجوتاب
هب یگدولآ نارحب تسیز یاه
هب ،یطیحم عبانم یگدولآ هژیو
بآ کاخو هریجنز هک عبانم هب راو
ناسنا هرمزور ییاذغ اه
هار ی هتفا دروم ار یناسنا عماوج تملاس و
هداد رارق دیدهت شلات ،دنا
هدرتسگ یاه یا
هب روظنم نتفای
تلاوصحم و کاخ تیفیک دوبهب یارب بسانم یاهراکهار هب .تسا هدش ماجنا یزرواشک شور زا هدافتسا ،ناققحم هدیقع
-
نژورتین دوک تیریدم نیزگیاج یاه هب
روظنم درکلمع شیازفا
ینچمه و نژورتین فرصم ییآراک دوبهب ،لوصحم ن
تارثا شهاک
تسیز برخم ( تسا یرورض یرما یطیحم
Islam et al., 2016
.)
شور زا یکی ،ییایمیش یاهدوک فرصم شهاک رد رثؤم یاه
یاهدوک زا هدافتسا یرتکاب ریظن( یتسیز
)اه هب ناونع ینیزگیاج
یم ییایمیش یاهدوک یارب بسانم ( دشاب
Fathi et al., 2013
) هک
دیلوت و نژورتین یکیژولویب تیبثت قیرط زا نومروه
رب دشر یاه
( دنرثؤم ناهایگ دشر
Turan et al., 2006
.)
هدام تقیقح رد یتسیز یاهدوک فلتخم عاونا لماش یا
زی ر
ادوجوم ت یزدازآ
Vessey, 2003)
رصانع لیدبت ییاناوت هک هدوب )
مرف زا ار یلصا ییاذغ غ
ی لباقر سرتسد مرف هب لباق سرتسد ط ی
دنیآرف دنراد یتسیز یاه
Chen, 2006)
و ناشاب .) ناراکمه
(
Bashan et al.,2004
) یتسیز یاهدوک زا هدافتسا هک دنداد ناشن
ا و کاخ رد یکیزیف راتخاس دوبهب بجوم و یندعم داوم شیازف
یم هایگ یتسیزمه رد نژورتین یرتکاب دربراک .دوش
کرحم یاه
تیبثت دننام ییاهراکوزاس لیلد هب دشر
،نژورتین تافسف لح یاه
مک ،یبورکیم یاهروفوردیس دیلوت قیرط زا نهآ نیمأت ،لولحم
نومروهوتیف دیلوت نینیکوتیس ،نیسکا نوچ ییاه
نیلربیج ،اه اه
یتا شهاک و و دشر شیازفا و دوبهب ثعاب نل
درکلمع یم هایگ دنوش
(
et al., 2014
Egamberdieva
یرتکاب .) ییاهراکوزاس نینچ اب اه
یم شنت رضم تارثا ربارب رد ار ناهایگ دنناوت نوچ یطیحم یاه
نژوتاپ ،باقرغ ،نیگنس تازلف یروش و یکشخ ،یهایگ یاه
( دننک تظفاحم
et al., 2014 Egamberdieva
).
هجوتاب هب نمض ییایمیش یاهدوک یطارفا فرصم هکنیا
هنیزه شیازفا ار یکیژولویب و یبآ ،یکاخ عبانم بیرخت دیلوت یاه
بجوم رما نیا هتشاد هارمه هب هقلاع
دنم ماظن هب نیصصختم ی -
متسیس هعسوت یکیژولوکا رظن زا ماوداب و ملاس یعارز یاه یاه
.دیدرگ یزرواشک رادیاپ هب
روظنم ظفح دوبهب ،کاخ یزیخلصاح
یگژیو یتسیز لماوع رد نزاوت داجیا و ییایمیش و یکیزیف یاه
یتسیز یاهدوک فرصم یطیحم (
(Wu et al., 2005
یتابیکرت و
ناونع تحت حلاصا
اهرگ راچویب هلمج زا کاخ ی مه
اتسار فادها اب
ریخا نایلاس رد رادیاپ یزرواشک هجوتدروم
.تسا هتفرگ رارق هنلااس
رادقم رد جنرب یهایگ یایاقب یدایز ماظن
ناریا راک و تشک یاه
یم دیلوت هب یهاگ هک ،دنوش ای و هدش هدنازوس ،تاعیاض ناونع
رد
هعرزم یم اهر دندرگ . هدافتسا دایز زا ییایمیش یاهدوک هب
هژیو
یماگنه هک اب تایلمع یتیریدم بسانمان
لثم ندنازوس یایاقب
یهایگ هارمه
،دشاب هدام یلآ کاخ ار هب تدش شهاک یم دهد
.(Pirasteh et al., 2010)
لاس رد زین راچویب زا هدافتسا ریخا یاه
هب ناونع حلاصا کی هب کاخ هدننک
لیلد ندوباراد تایصوصخ
یگژیو دوبهب نینچمه و یذغم داوم یرادهگن کاخ یکیزیف یاه
کاخ نامتخاس هلمج زا هجوتدروم
تسا هتفرگ رارق
Lehmann (
et al., 2007
یاهزاگ راشتنا راچویب .)
هناخلگ ار کاخ زا مهم یا
یم شهاک دهد
( et al., 2010 Singh
; Karhu et al., 2011
. )
ندش دازآ ناتم
و اهرازیلاش زا د
ی سکا ی نبرکد زا ندنازوس
و یزرواشک یایاقب
2O
هنومن ،نژورتین یاهدوک فرصم رثا ردN
هناخلگ یاهزاگ راشتنا زا زراب یاه طبترم یا
یم یزرواشک اب دشاب
.
هب یزرواشک یایاقب زا هدافتسا راچویب دیلوت روظنم
رب هولاع ا شیازف
هب کاخ یزیخلصاح داوم تفایزاب تهج هنادنمشوه یشور ناونع
د راشتنا شهاک و یلآ ی
سکا ی نبرکد یم زین دشاب
.(Sohi et al.,
2010)
لاغز زا هدافتسا یتسیز
هرهب جنرب دیلوت رد ار کاخ یرو
یم شیازفا یتسیز لاغز دربراک رثا اما ،دهد
هب تدش یزیخلصاح هب
دراد یگتسب هعرزم رد دوک تیریدم و کاخ
2009) (Asai et al.,
.
مک طیحم کی رد یلآ داوم یترارح هیزجت زا راچویب نژیسکا
یم لصاح یگژیو هک دوش
دوبهب بجوم نآ ییایمیشوکیزیف یاه
یم کاخ یهداوه دوش
(
Shackley and Sohi, 2010 .)
شهاک
تیفرظ شیازفا ،کاخ ییایمیش تایصوصخ دوبهب ،کاخ هتیدیسا رگید زا کاخ رد ییاذغ داوم یرادهگن نینچمه و ینویتاک لدابت نیا دیاوف حلاصا
هدننک تسا (
Oladele et al., 2019 , 2016;
Iqbal, 2019 ; Ajayi and Horn
; Glaser et al., 2015 )
.
ا هدافتسا ناققحم ز
حلاصا متسیس رد ار راچویب هدننک یاه
،جنرب دیلوت هب
ناونع رانک رد ییاذغ رصانع تیریدم کینکت کی
یداصتقا رظن زا ییایمیش یاهدوک فرصم لباق
جوت ی ه یم نناد د
(
Lai et al., 2017
) یم راچویب زا موادم هدافتسا اب دندقتعم و ناوت
ار هناد درکلمع و نژورتین زا هدافتسا ییآراک هداد شیازفا
(
Huang
et al., 2018
) دوبهب و زتنسوتف شیازفا ،کاخ تیفیک دوبهب هب و
دومن کمک جنرب هناد درکلمع یازجا و درکلمع (
Ali et al., 2020
) .
شرازگ ییاه درکلمع رب راچویب زا هدافتسا ریثأت مدع رب ینبم زین
تسا هدش هئارا جنرب هناد (
Cui et al., 2017
) . هجوتاب هب ثا دیفم تار
لوصحم درکلمع ،کاخ یزیخلصاح رد یتسیز یاهدوک و راچویب ماظن داجیا و هعلاطم نیا رادیاپ و ملاس یعارز یاه
، فدهاب یسررب
درکلمع یازجا ،درکلمع رب نژورتین فلتخم عبانم و راچویب تارثا جنرب ماجنا نباکنت رسرپچ هاگتسیا رد .دش
شور و داوم اه
شیامزآ نیا هب
تروص خلگ هنا هعرزم و یا رد یا
لاس 1399
ییایفارغج تاصتخم اب نباکنت جنرب تاقیقحت هاگتسیا رد 36
هجرد
و 51 و یلامش ضرع هقیقد 50
و هجرد 46 رد یقرش لوط هقیقد
عافترا 22 .دش ماجنا دازآ یایرد حطس زا رتم یارجا زا لبق
شیامزآ
، تهج نییعت یگژیو یاه کیزیف و ی مادقا ،کاخ ییایمیش
هب هنومن قمع زا هعرزم کاخ زا یرادرب ات رفص
30 یتناس رتم ی
دیدرگ هیزجت جیاتن . کاخ
لودج( یشیامزآ هعرزم 1
) نینچمه و
راچویب هدافتسادروم لودج(
2 ) .تسا هدش هئارا ریز لوادج رد
لودج 1 - یگژيو شيامزآ دروم کاخ یيايميش و یکيزيف یاه
کاخ تفاب سر
)دصرد(
تلیس )دصرد(
نش رد(
)دص یکیرتکلا تیاده
سنمیز یسد(
)رتم رب هتیدیسا
یلآ هدام ( دصرد ) یلآ نبرک
)دصرد(
رفسف بذج لباق
یلیم(
مرگ )مرگولیک رب میساتپ
بذج لباق
یلیم(
)مرگولیک رب مرگ
مول یتلیس 9
18 73 33
/ 2 17
/ 7 82 / 5 38 / 3 13
108
لودج 2 - یگژيو راچويب یاه هدافتسادروم
شيامزآ رد سا
هتیدی یلآ نبرک
)دصرد(
یلآ هدام ( دصرد )
نژورتین )دصرد(
رفسف )دصرد(
میساتپ
)دصرد( نژورتین هب نبرک تبسن 18
/
6 2/5 4/3 0/73 0/07 0/84 4/8
ارش رد ی ط هناخلگ ا ی هعرزم و ا ی ا ی ن هب شیامزآ تروص
روتکاف ی ل کولب حرط بلاق رد اه
ی فداصت لماک ی
ا رارکت هس اب ارج
ب .دش ی راچو د
،رفص( حطس هس ر 20
و 40 عبانم و )راتکه رد نت
نی نژورت ش دوک ،رفص( حطس هس رد ی
م ی ا یی ن ی نژورت ادقم هب ر 200
ک ی مرگول (( راتکه رد
Erfani et al
,.
2020 قلت و ی ح اب رذب
رتکاب ی اه ی بثت ی ت هدننک ن ی نژورت پسوزآ(
ی ر ی
،مول کابوتزا و رت
هب )سانومودوس اهروتکاف ناونع
ی امزآ ی ش رظن رد .دندش هتفرگ
لوا هدام ی ه هت تهج ی ه ب ی راچو ا رد ی ن امزآ ی ش دوب جنرب هناد هتسوپ
هناخراک زا هک اه
ی عمج تشر روآ
ی هکشب رد اه ی زلف ی امد رد ی
400 رد هج س ی سل ی سو هروک لخاد رد تعاس راهچ تدم هب
ب و دندش هدادرارق ی
راچو غ ترارح زا رظندروم ی
قتسمر ی م د هتسوپ ر
ارش ی ط دودحم ی ت سکا ی نژ ی لوت ی د هب کاخ حطس رد سپس .دش
روط ی تخاونک قمع ات و هدنکارپ 30
تناس ی رتم ی طولخم کاخ اب
ا رد .دش ی ن امزآ ی ش حلاصا مقر روذب زا ت هدش
ی اس تسا هداف .دش
ت لامعا تهج ی
اهرام ی قلت هب طوبرم ی
ح رتکاب ی
، ر ی هش ق اهءاشن لب
راکاشن زا ی درگ وشتسش بآ اب ی
هد ر سپس و ی هش اه پسوزآ اب ی ر ی
،مول
قلت سانومودوس و رتکابوتزا ی
ح .دندش
هعرزم طیارش رد
،یا ترک رد شیامزآ داعبا هب ییاه
2
× 5
عبرمرتم اشن .دش ماجنا لصاوف اب یراک
25
× 25 یتناس هب و رتم
لپیرت تافسف رپوس دوک .تفرگ ماجنا هپک ره رد ءاشن هس دادعت ( 100 ( میساتپ تافلوس و )راتکه رد مرگولیک 150
مرگولیک رد
)راتکه هب تروص هیاپ هجوتاب هب تخاونکی روط هب کاخ نومزآ جیاتن
یمامت رد ترک .دش فرصم شیامزآ یاه دوک
( هروا 200 مرگولیک
لماش هلحرم هس یط )راتکه رد 50
دصرد هب تروص ،هیاپ 25
هجنپ هلحرم رد دصرد ( ینز
25 و )یراکاشن زا دعب زور 25
دصرد
لیکشت هلحرم رد هدنامیقاب یلوا
هقاس فلاغ رد هشوخ هناوج ن (
25
)یراکاشن زا دعب زور ترک هب
یاه رظندروم ریاس .دش هفاضا
تیریدم فلع لرتنک( یعارز یاه یرامیب و تافآ و زره یاه
رب )اه
.دش ماجنا جنرب تاقیقحت هسسؤم لمعلاروتسد ساسا ارش رد ی ط هناخلگ ا ی
، امزآ تاعطق ی
ش ی نادلگ اه ی
تسلاپ ی ک ی رطق اب 25 تناس ی رتم عافترا و 30
تناس ی رتم .دوب نادلگ
قمع ات اه 20
تناس ی رتم ی لاش کاخ ی راز ره و دندش رپ
نادلگ 3 رد اشن ی تفا ارب .درک ی نادلگ همه اهدوک ،اه
ی و رفسف
ساتپ ی م ترت هب ی ب اپ ی ه م هب ی ناز 7 / 0 فرپوس مرگ تافس
رت ی لپ و 8 / 0
ساتپ تافلوس مرگ ی
م ن دوک .دش هدافتسا ی
نژورت وا عبنم زا ر
رب ه
ت ساسا ی اهرام ی رعت ی ف نادلگ رد هدش هس لماش هعرزم دننام اه
،رفص( حطس 20
و 40 ن عبانم و )راتکه رد نت ی
نژورت حطس هس رد
ش دوک ،رفص(
ی م ی ا یی ن ی نژورت رادقم هب 200 ک ی مرگول و راتکه رد
قلت ی ح ذب ر رتکاب اب ی اه ی بثت ی ت هدننک ن ی نژورت پسوزآ ) ی ر ی
،مول
انومودوس و رتکابوتزا ( هلحرم هس رد )س
ب½ هب اپ دوکناونع ی
ه لبق (
راکاشن زا ی
¼ ، ) رد هلحرم هجنپ ینز
¼ و رد عورش یناپ لوک امعا ) ل
.دش نامز رد ( کیژولویزیف یگدیسر یگدیسر
لماک
،)لوصحم
د ر هلحرم نیا
، هتوب یاه هعرزم درز یم دنوش و زا ف رظن ی ز ی ژولو ی ک
چیه یلدابت نیب رذب و هایگ یردام ماجنا یمن دوش و هناد هب ب هنیشی
نزو کشخ دوخ یم دسر
(Bewley et al., 2012)
. هزادنا یریگ
فص ( درکلمع یازجا و یکیژولوفروم تا دادعت ،هتوب عافترا ریظن
،هشوخ رد کوپ و رپ هناد دادعت ،هشوخ لوط ،هپک رد روراب هجنپ ترک ره رد )هناد رازه نزو و هشوخ یروراب دصرد هب
تروص
تروص هناگادج .تفرگ
نادلگ شیامزآ رد ی
هتوب ره زا هناد درکلمع ،
و نییعت رامیت ره رد ساسا رب
14 هبساحم تبوطر دصرد دش
.
،کیژولویب درکلمع نییعت یارب 4
فک ترک ره زا هتوب و دیدرگ رب
رد کشخ نزو نییعت یارب شلک و هاک زا هناد ندرک ادج زا سپ ( دنتفرگ رارق نوآ 48
یامد رد تعاس 70
هجرد یتناس و )دارگ
هبساحم راتکه رد مرگولیک ساسا رب کیژولویب درکلمع سپس .دیدرگ درکلمع هب هناد درکلمع تبسن زا زین تشادرب صخاش و کاخ رد نژورتین تظلغ .دش نییعت دصرد بسح رب کیژولویب
دش نییعت لادلجک شور زا هدافتسا اب زین هایگ (
Jackson et al.,
.)1973
اد هیزجت روظنم هب هد
رازفا مرن زا یرامآ یاه هخسنSAS
2 / 9 نیگنایم هسیاقم و دش هدافتسا جنپ لامتحا حطس رد زین
ینعم توافت لقادح نومزآ زا هدافتسا اب دصرد ( راد
ماجنا )LSD
.دش
ثحب و جياتن
هتوب عافترا جیاتن قبط هب
تسد هدمآ هک دش هدهاشم سنایراو هیزجت لودج زا
اخلگ و هعرزم طیارش رد رد هتوب عافترا رب نژورتین دوک ریثأت ،هن
ینعم دصرد کی لامتحا حطس ( دش راد
01 /
≥0 راچویب رثا اما ،)P
نژورتین عبانم لباقتم رثا و
× ینعم هتوب عافترا تفص رب راچویب د
را
لودج( دشن 3
و 4 ( ،یهباشم جیاتن رد .)
Lai et al., 2017
، )
دودح جنرب هتوب عافترا هک دنداد شرازگ 6
لا ی 10 زا سپ هتفه
فلاتخا راچویب زا هدافتسا مدع ای هدافتسا طیارش رد یراکاشن ینعم .تشادن یرامآ رظن زا یراد
اتن ی ج اقم لودج ی
هس م ی گنا ی ن دوک عبانم هداس تارثا
نی نژورت ب هک داد ناشن ی
رتش ی ن هتوب عافترا 3
/ 112 تناس ی رتم رد ارش ی ط و هعرزم 7 / 109 تناس ی رتم ارش رد ی ط هناخلگ دوک دربراک اب ،
ش ی م ی ا یی ن ی نژورت رادقم هب 200 ک ی مرگول دمآ تسد هب راتکه رد
لودج(
5 و 6 ن .) ی نژورت رط زا ی ق ت دیلو نومروه لاقتنا و
کوتیس ی نین مادنا هب هشیر زا میسقت تعرس شیازفا اب ،ییاوه یاه
ور دشر دوبهب بجوم ،یلولس ی
ش ی ا زا و هدش ی
ن رط ی ق بجوم
مه و هتوب عافترا شیازفا نچ
ی ن م لوصحم دشر تعرس ی
ددرگ
;2003
Fageria and Santos, 2008) Timothy and Joe,).
2020) Jahan et al
گ ),.
شراز رد هتوب عافترا شیازفا هک دندرک
ن شقن لیلد هب ،نژورتین یلااب ریداقم ی
نژورت لوط شیازفا رد
هرگنایم آرف دوبهب و اه ی
دن لوباتم و زتنسوتف ی
مس اس .تسا ی ر
ناققحم نی ز ن رثؤم شقن هب ی
نژورت ژولوفرم تافص دوبهب رد ی
ک ی
اتن اب قباطم هک ،دنتشاد هراشا جنرب ی
ج ا ی ن قحت ی ق تسا
(Dastan
et al, 2012
.).
لودج 3 - جنرب درکلمع یازجا و یکيژولوفرم تافص ) تاعبرم نيگنايم ( سنايراو هيزجت تحت
ثأت ي ر طيارش رد نژورتين دوک عبانم و راچويب ريداقم هعرزم
تارییغت عبنم هجرد
یدازآ هتوب عافترا
لوط لوکیناپ رد روراب هجنپ دادعت
هپک رپ هناد دادعت
رد لوکیناپ یروراب دصرد
لوکیناپ نزو
هناد رازه
رارکت 2
93 / 0 59
/ 0 53
/ 10 53
/ 137 31
/ 289 56
/ 1
راچویب 2
12/03ns 2/35ns
1/82ns 1387/61ns
158/18ns 0/39ns
نژورتین عبانم 2
301/56**
1/07ns 32/31**
208/10ns 31/64ns
1/10ns
لباقتم رثا 4
24/84ns 0/70ns
1/90ns 267/70ns
55/22ns 0/40ns
اطخ 16
86 / 21 00
/ 1 09
/ 3 08
/ 842 13
/ 220 51
/ 0
تارییغت بیرض 42 -
/ 4 48
/ 3 89
/ 15 46
/ 23 38
/ 19 41
/ 2
لودج همادا 3
- تافص )تاعبرم نيگنايم( سنايراو هيزجت جنرب درکلمع یازجا و یکيژولوفرم
تحت ثأت ي ر هعرزم طيارش رد نژورتين دوک عبانم و راچويب ريداقم
تارییغت عبنم هجرد
یدازآ هناد درکلمع
کیژولویب درکلمع صخاش
تشادرب نژورتین تظلغ
کاخ تظلغ
هاک نژورتین تظلغ
هناد نژورتین
رارکت 2
44 / 52482 45
/ 822339 19
/ 16 0001
/ 0 006
/ 0 7
02 / 0
راچویب 2
462297/16ns 194000/15ns
3/37ns 0/012**
0/005ns 0/04ns
نژورتین عبانم 2
11448138/33**
35770168/89**
87/04ns 0/003ns
0/04* 0/15**
لباقتم رثا 4
321666/88ns 4595581/80ns
10/74ns 0/002ns
0/03* 0/021ns
اطخ 16
62 / 984704 9
/ 2231830 36
/ 34 004
/ 0 02
/ 0 053
/ 0
تارییغت بیرض 56 -
/ 22 74
/ 17 60
/ 10 57
/ 9 53
/ 20 95
/ 11
وns و*
هب :**
ینعم مدع بيترت ینعم و راد
.دصرد کي و جنپ لامتحا حطس رد راد
لودج 4 - سنايراو هيزجت )تاعبرم نيگنايم(
جنرب درکلمع یازجا و یکيژولوفرم تافص تحت
ثأت ي ر رد نژورتين دوک عبانم و راچويب ريداقم هناخلگ طيارش
تارییغت عبنم هجرد
یدازآ هتوب عافترا لوط
لوکیناپ روراب هجنپ دادعت
هپک رد رد رپ هناد دادعت
لوکیناپ یروراب دصرد
لوکیناپ هناد رازه نزو
رارکت 2
33 / 57 73
/ 4 74
/ 90 87
/ 65 70
/ 40 76
/ 1
راچویب
ns 2 33 /
ns 22 16 /
ns 2 18 /
ns 197 87 /
ns 45 81 /
ns 21 92 / 0
تین عبانم نژور
** 2 11 /
* 283 69 /
ns 10 54 /
** 325 24 /
** 365 37 /
ns 478 90 / 4
لباقتم رثا
ns 2 94 /
ns 46 59 /
* 2 88 /
** 1111 46 /
** 254 31 /
ns 47 33 / 0
اطخ 16
16 / 28 43
/ 2 61
/ 348 17
/ 39 87
/ 6 40
/ 2
تارییغت بیرض 13 -
/ 5 83
/ 5 12
/ 15 02
/ 8 59
/ 14 30
/ 5
لودج همادا 4
- اعبرم نيگنايم(سنايراو هيزجت )ت
جنرب درکلمع یازجا و یکيژولوفرم تافص تحت
ثأت ي ر هناخلگ طيارش رد نژورتين دوک عبانم و راچويب ريداقم
تارییغت عبنم هجرد
یدازآ هناد درکلمع
کیژولویب درکلمع تشادرب صخاش
هاک نژورتین تظلغ هناد نژورتین تظلغ
رارکت 2
92 / 197 93
/ 1003 77
/ 22 000092
/ 0 00018
/ 0
راچویب 2
s
28n
/ 88 99ns
/ 225 24 ns
/ 1 0026**
/ 0 033**
/ 0
نژورتین عبانم
** 2 66 /
** 3999 26 / 13794 72 ns
/ 3 0/16**
086**
/ 0
لباقتم رثا
* 2 52 /
* 408 79 /
ns 969 42
/ 10 0/0078**
0/0056**
اطخ 16
05 / 90 16
/ 269 55
/ 15 00013
/ 0 0002
/ 0
تارییغت بیرض 70 -
/ 19 94
/ 18 08
/ 7 97
/ 1 64
/ 2
وns و*
هب :**
ینعم مدع بيترت ینعم و راد
.دصرد کي و جنپ لامتحا حطس رد راد
لودج 5 - هعرزم طيارش رد یسررب دروم تافص رب نژورتين دوک عبانم رثا نيگنايم هسياقم
نژورتین عبانم هتوب عافترا
یتناس(
)رتم روراب هجنپ دادعت
هپک رد هناد درکلمع
مرگولیک(
)راتکه رد کیژولویب درکلمع
مرگولیک(
)راتکه رد هناد رد نژورتین تظلغ
)دصرد(
لوکیناپ لوط
دهاش 3
/ 101 b 5
/ 10 b 7
/ 3780 b 8
/ 7584 b 11
/ 1 b 80a
/ 28
نژورتین ییایمیش دوک 3
/ 112 a 2
/ 13 a 9
/ 5698 a 9
/ 10691 a 35
/ 1 a 10a
/ 29
یرتکاب اب رذب حیقلت 6
/ 103 b 5
/ 9 b 9
/ 3711 b 3
/ 6974 b 13
/ 1 b 41a
/ 28
نيگنايم نوتس ره رد نومزآ ساسا رب دصرد جنپ لامتحا حطس رد هباشم فورح یاراد یاه
ینعم فلاتخاLSD .دنرادن یراد
لودج 6 - هناخلگ طيارش رد یسررب دروم تافص رب نژورتين دوک عبانم رثا نيگنايم هسياقم
نژورتین عبانم هتوب عافترا
یتناس(
رتم ) هجنپ دادعت هپک رد روراب هناد درکلمع
)مرگ(
درکلمع کیژولویب
)مرگ(
رد نژورتین تظلغ هناد )دصرد(
لوکیناپ لوط
دهاش 5b
/ 99 5b
/ 14 a
2 / 36 a
5 / 64 11
/ 1 b 9b
/ 25
نژورتین ییایمیش دوک 7a
/ 109 3a
/ 26 a
4 / 72 8a
/ 131 35
/ 1 a 0a
/ 28
یرتکاب اب رذب حیقلت 6b
/ 100 0b
/ 13 a
6 / 35 a
4 / 63 13
/ 1 b 2b
/ 26
رد نيگنايم نوتس ره نومزآ ساسا رب دصرد جنپ لامتحا حطس رد هباشم فورح یاراد یاه
ینعم فلاتخاLSD .دنرادن یراد
لوکيناپ لوط ریداقم رییغت اب هعرزم طیارش رد ،سنایراو هیزجت جیاتن قبط ینعم فلاتخا نژورتین دوک عبانم رییغت و راچویب لوط رد یراد
رش رد اما ،دشن داجیا هشوخ عبانم حوطس نیب فلاتخا هناخلگ طیا
دصرد جنپ لامتحا حطس رد لوکیناپ لوط رظن زا نژورتین ( 05 /
≥0 ینعم )P
لودج( دوب راد 3
و 4 ،یهباشم یجیاتن رد .)
راچویب ریثأت مدع زا یکاح زین ناققحم ریاس تاعلاطم (
Hassanzadeh et al., 2007
) هنژورتین دوک و (
Lai et al., 2017
)
اپ لوط رب .تسا جنرب هایگ لوکین
طیارش رد هشوخ لوط نیرتشیب
نیگنایم اب نژورتین ییایمیش دوک رامیت رد هناخلگ 28
یتناس رتم
لودج( دمآ تسد هب 6
.) (
Hassanzadeh et al., 2007
) یجیاتن رد
دندرک نایب هباشم لوط هک
لوکیناپ نادنچ رتکاب ریثأت تحت ی
اه
.تفرگن رارق (
Lai et al., 2017
) گ درک شراز دن
ینعم توافت هک
( نژورتین دربراک نیب یراد 150
و ییاهنت هب )راتکه رد مرگولیک
( نژورتین یبیکرت دربراک 150
رظن زا راچویب و )راتکه رد مرگولیک
درادن دوجو هشوخ لوط اما ،
(
Ali et al., 2020
) دندرک شرازگ هک
ندوزفا راچویب جوت لباق شیازفا ثعاب کاخ هب نژورتین و وط ه
ل لوکیناپ یم دوش نژورتین و راچویب فلتخم تارثا تلع دنچ ره .
هب تسرد یم ناققحم هدیقع هب اما ،تسین صخشم ی طبترم دناوت
اب
دشاب جنرب هایگ رد نژورتین عبانم و راچویب زا هدافتسا نامز (
Xiaohong et al., 2020
.)
هپک رد روراب هجنپ دادعت ،سنایراو هیزجت لودج جیاتن قبط دوک رثا هعرزم طیارش رد
دصرد کی لامتحا حطس رد هپک رد روراب هجنپ دادعت رب نژورتین ینعم ینعم ریثأت راچویب زا هدافتسا اما ،دوب راد تفص نیا رب یراد
.تشادن رد طیارش زین هناخلگ ره رد روراب هجنپ دادعت رظن زا ،
ک
،هپ
ویب نیب چ ینعم لباقتم رثا نژورتین عبانم و را یراد
رد حطس
دصرد جنپ لامتحا تشاد دوجو
لودج(
3 و 4 هسیاقم جیاتن .)
اب ،هپک رد روراب هجنپ دادعت نیرتشیب هک داد ناشن نیگنایم نیگنایم 2 / 13 رد نژورتین ییایمیش دوک دربراک اب هجنپ ددع
لودج( دش لصاح هعرزم طیارش 5
و تبثم شقن هجیتن نیا .)
یشیور دشر دوبهب رد ار نژورتین رثؤم رد هجنپ دادعت شیازفا و
یم ناشن جنرب هایگ دهد
(
Bagayoko et al., 2012
) . شرازگ یاه
هب تسد هدمآ دشر لحارم رد نژورتین دربراک هک تسا نآ زا یکاح
هب یشیاز و یشیور هجنپ هلحرم صوصخ
دنیآرف دوبهب قیرط زا ینز
یم جنرب دشر دوبهب بجوم گرب حطس شیازفا و زتنسوتف ش
دو
(
2018 et al., Fallah
) یم هک حطس صخاش شیازفا لیلد هب دناوت
و لیفورلک ،گرب نچمه
ی ن دشاب زتنسوتف دنیآرف دوبهب (
Kheyri
et al., 2018
) رارق دییأت دروم زین ناققحم ریاس طسوت جیاتن نیا.
تفرگ (
et al., 2020
; Ali et al., 2017 Lai
; Jahan et al.,
.)2020
شیامزآ رد هناخلگ
،یا ح ( روراب هجنپ دادعت رثکاد 33
)هجنپ
( راچویب زا یبیکرت هدافتسا اب 40
( نژورتین و )راتکه رد نت 200
راتکه رد مرگولیک )
( دمآ تسد هب لودج
8 ) . ناققحم شیازفا
هجنپ دادعت یاه
روراب ره رد ار هپک یبیکرت هدافتسا اب ورتین
نژ و
ا و کاخ ییایمیشوکیزیف صاوخ دوبهب لیلد هب راچویب یازف
ش
هایگ طسوت ییاذغ رصانع بذج هتسناد
دنا (
Lai et al., 2017
)
.
( ناراکمه و یلا
Lai et al., 2017
نیب هک دنداد شرازگ زین ) ( نژورتین هناگادج دربراک
150 فرصم و )راتکه رد مرگولیک
( نژورتین یبیکرت 150
فلاتخا راچویب و )راتکه رد مرگولیک
ینعم رد هشوخ دادعت رظن زا یراد .دشن هدهاشم هپک
لودج 7 - نژورتين دوک عبانم و راچويب ريداقم لباقتم تارثا نيگنايم هسياقم
هعرزم طيارش رد راچویب رادقم
)راتکه رد نت( نژورتین عبانم هاک نژورتین تظلغ )دصرد(
دهاش 0/48ab 0 نژورتین ییایمیش دوک 0/63a
یرتکاب اب رذب حیقلت 0/32b هاش
د 0/32b
20 نژورتین ییایمیش دوک 0/48ab
یرتکاب اب رذب حیقلت 0/48ab
دهاش 0/40b
40 نژورتین ییایمیش دوک 0/48ab
یرتکاب اب رذب حیقلت 0/48ab
لودج 8 - هناخلگ طيارش رد نژورتين دوک عبانم و راچويب ريداقم لباقتم تارثا نيگنايم هسياقم
راچویب رادقم نت(
اتکه رد )ر عبانم
نژورتین دادعت
روراب هجنپ هپک رد رپ هناد دادعت
لوکیناپ رد یروراب دصرد
لوکیناپ هناد درکلمع
)مرگ(
کیژولویب درکلمع )مرگ(
نژورتین تظلغ )دصرد( هاک نژورتین تظلغ
هناد )دصرد(
دهاش 66c
/ 16 11b
/ 96 15cd
/ 69 58c
/ 40 08c
/ 71 47
/ 0 e 31
/ 0 f
یایمیش دوک 0 نژورتین ی
66b / 23 22a / 139 02bc
/ 78 06b
/ 61 32b
/ 113 63
/ 0 c 51
/ 0 d
یرتکاب اب رذب حیقلت 33c
/ 13 33ab
/ 120 97ab
/ 84 99c
/ 33 31c
/ 59 60
/ 0 d 58
/ 0 c
دهاش 66c
/ 14 56a / 147 20ab
/ 87 83c
/ 40 17c
/ 72 38
/ 0 g 47
/ 0 e
نژورتین ییایمیش دوک 20 33b
/ 22 56ab
/ 117 99d
/ 63 24b
/ 66 73b
/ 123 68
/ 0 b 61
/ 0 b
یرتکاب اب رذب حیقلت 33c
/ 12 56ab
/ 118 39bc
/ 77 31c
/ 36 39c
/ 66 68
/ 0 b 63
/ 0 ab
دهاش 33c
/ 12 44ab
/ 115 98a
/ 88 457c
/ 27 32c
/ 50 43
/ 0 f 51
/ 0 d
نژورتین ییایمیش دوک 40 00a
/ 33 33a / 134 06cd
/ 70 17a
/ 90 38a
/ 158 66
/ 0 b 58
/ 0 c
لت یرتکاب اب رذب حیق 33c
/ 13 78ab
/ 121 65ab
/ 82 713c
/ 36 78c
/ 64 71
/ 0 a 64
/ 0 a
نيگنايم نوتس ره رد نومزآ ساسا رب دصرد جنپ لامتحا حطس رد هباشم فورح یاراد یاه
ینعم فلاتخاLSD .دنرادن یراد
لوکيناپ رد رپ هناد دادعت هعرزم طیارش رد ،سنایراو هیزجت لودج جیاتن ساسا رب تفص ؛
لوکیناپ رد رپ هناد دادعت تحت
ثأت ی ر عبانم ،راچویب هداس تارثا
لودج( تفرگن رارق شیامزآ یاهروتکاف لباقتم رثا و نژورتین 3
.)
فلتخم ریداقم دربراک اب هک داد ناشن زین ناققحم ریاس جیاتن ینعم توافت نژورتین قطانم رد لوکیناپ رد رپ هناد دادعت رد یراد
هعلاطمدروم یا
تسا هدشن داج (
Xiaohong et al., 2020 ; et al.,
2020 Waqas ; et al., 2017 Cui ; Hirzel et al., 2011
.)
رد ،جنرب هایگ رپ هناد دادعت رب راچویب ریثأت مدع تلع نایب
عبانم رد فلتخم ، تدم هب هراشا ناهایگ دشر رب راچویب ریثأت نامز
هدش تسا هدش شرازگ و ز تشذگ اب هک
راچویب تبثم تارثا نام دش دهاوخ صخشم رتشیب
(
Schulz et al., 2014
)
.
و نژورتین عبانم رظن زا تفص نیا ،هناخلگ طیارش رد اما دصرد کی لامتحا حطس رد نژورتین و راچویب نیب لباقتم تارثا
ینعم لودج( دش راد 4
.) هناد دادعت رثکادح ره رد هدش رپ یاه
لوکیناپ ( 5 / 147 ا اب )هناد رامیت زا هدافتس دهاش
× راچویب 20 رد نت
راتکه دمآ تسد هب .
یروراب دصرد نیرتشیب ،نینچمه لوکیناپ
( 9 / 88 رامیت زا هدافتسا اب )دصرد دهاش
× راچویب 40 راتکه رد نت
لاحرد ،دمآ تسد هب ی
هک یروراب نیرتمک لوکیناپ
( 1 / 69 )دصرد
رامیت رد دهاش دش هدهاشم لودج(
8 .) د ناشن جیاتن نیا رد هک دا
هب نژورتین عبانم زا یکی ای راچویب هک ییاهرامیت مامت هنت
ا یی ای
هب هناد دادعت ،تسا هدش هدافتسا یبیکرت تروص رد هدش رپ یاه
