ﺗﺄ ﺮﯿﺛﯽﻋارز ناﺮﻔﻋز ﯽﻔﯿﮐو ﯽﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ﯽﺧﺮﺑ فﺮﺼﻣ

(1)

ﺗﺄ ﺮﯿﺛ ﯽﻋارز ناﺮﻔﻋز ﯽﻔﯿﮐو ﯽﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ﯽﺧﺮﺑ فﺮﺼﻣ

177

ﺗﺄ ﺮﯿﺛ ﯽﻋارز ناﺮﻔﻋز ﯽﻔﯿﮐو ﯽﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ﯽﺧﺮﺑ فﺮﺼﻣ

يرﺪﯿﺣ اﺮﻫز ﻦﯿﺴﺣ ،1

ﺸﺑ

2ﯽﺗرﺎ و ﯽﻧﺎﻫاﺮﻓ ﯽﮑﻠﻣ هﺪﯿﻌﺳ

3

*

ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ :

25 / 11 / 1393 شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ

: 3/

5/

1393

هﺪﯿﮑﭼ ﯽﻤﮐ و ﯽﻔﯿﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﯽﺳرﺮﺑ فﺪﻫﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ناﺮﻔﻋز

.) Crocus sativus L ﺰـﯿﻧ و نژوﺮـﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ فﺮـﺼﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ(

يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺎﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﻪﺑ ﺪﺷر كﺮﺤﻣ يﺎﻫ

ترﻮﺻ ﯾﺎﭘ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ كﻮﻠﺑ ﻪ

ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ ﯽـﻋارز لﺎـﺳ رد راﺮﮑﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ

92 - 1391 رد

ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﻫﺎﺷ هﺎﮕﺸﻧاد ناﺮﻔﻋز ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﻪﻋرﺰﻣ .

يﺎﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮﻣ

ﻞﻣﺎـﺷ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ نژوﺮـﺘﯿﻧ

رد ﻪـﺳ ﺢﻄـﺳ ،ﺮﻔـﺻ 25 و 50

مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رﺎﺘﮑﻫ رد و ود ﺢﻄﺳ دﺮﺑرﺎﮐ مﺪﻋ و دﺮﺑرﺎﮐ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

ﻞﻣﺎﺷ سﺎﻧﻮﻣودﻮﺳ اﺪﯿﺗﻮﭘ

ﺳﺎﺑ و سﻮﻠﯿ سﻮﺘﻨﻟ ﺪﻧدﻮﺑ . ﻞﻣﺎـﺷ ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮﻣ تﺎﻔﺻ

و ﺢﻄﺳ ﺪﺣاو رد ﻞﮔ داﺪﻌﺗ ،ﻞﮔ هزﺎﺗ نزو ،ﯽﯾاﻮﻫ ماﺪﻧا نزو نزو

ﺮﺗ ﻪـﻟﻼﮐ ﮏﺸﺧ و

، ﻦﯿﺌﺗوﺮـﭘ ناﺰـﯿﻣ يور و ﻦـﻫآ ،ﺮﻔـﺴﻓ ،

و ﺢﻄـﺳ،

يﻮـﺘﺤﻣ

گﺮﺑ ﻞﯿﻓوﺮﻠﮐ

، ﻪﻟﻼﮐ ﻦﯿﺳوﺮﮐ و ﻦﯿﺳوﺮﮐوﺮﮑﯿﭘ ،لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ﺪﻧدﻮﺑ

. ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻖﯿﻔﻠﺗ

50 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ﯽﯾﺎ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪـﺑ هاﺮـﻤﻫ دﻮـﮐ

ﯽﺘﺴﯾز دوﺪﺣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ 217

يﺪﺻرد ﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﻟﻼﮐ ﮏﺸﺧ دﺮﮑﻠﻤﻋ .

ﺎﺑ فﺮﺼﻣ 25 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ

و لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ

ﻪﺑ ﻪﻟﻼﮐ ﻦﯿﺳوﺮﮐ ﺐﯿﺗﺮﺗ

13 /5 و 9/

10 ﺪﺻرد ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻓﺎﯾ دﺮﺑرﺎﮐ. ـﻘﯿﻔﻠﺗ ﯽ 25 مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ اﺪـﻘﻣ ﺮـﺑ ﯽﺘـﺴﯾز دﻮـﮐ و نژوﺮـﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ ر

ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ ﻦﯿﺳوﺮﮐوﺮﮑﯿﭘ 90

/ 11 ﺪﺻرد دوﺰﻓا ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ .

فﺮـﺼﻣ نﺎـﻣﺰﻤﻫ 50 مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ ﯽﺘـﺴﯾز دﻮـﮐ و نژوﺮـﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ

رﺎﮐ آ ﺶﯾاﺰﻓا رد رﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾﺮﺗﺪﻣ و ﻪﻟﻼﮐ دﺮﮑﻠﻤﻋ

دﻮﺑ ناﺮﻔﻋز گﺮﺑ ﯽﻔﯿﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ .

رﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾا رد ﺲـﻣ و يور ،ﺮﻔﺴﻓ ناﺰﯿﻣ

ناﺮـﻔﻋز گﺮـﺑ ﻪـﺑ

ﺐﯿﺗﺮﺗ 05 / 83 ، 36 / 69 و 6 / 86 ﺪﺻرد ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ .

ﻪﺑ ﻪﻨﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﯽﻠﮐرﻮﻃ يﺮﺘﮐﺎـﺑ ﺎـﺑ ناﺮﻔﻋز يﺎﻫ

و سﺎﻧﻮﻣودﻮـﺳ يﺎـﻫ

ﺪﺷ ناﺮﻔﻋز ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ تﺎﻔﺻ ﺮﺜﮐا دﻮﺒﻬﺑ ﺚﻋﺎﺑ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ بﺬﺟ ﺮﺑ ﺮﺛا ﺎﺑ سﻮﻠﯿﺳﺎﺑ .

تﺎﻤﻠﮐ يﺪﯿﻠﮐ : يﺮﺘﮐﺎﺑ ﻪﻟﻼﮐ ،ﻦﯿﺳوﺮﮐ ،ﯽﻘﯿﻔﻠﺗ دﻮﮐ،لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ،ﺢﯿﻘﻠﺗ ،ﺪﺷر كﺮﺤﻣ يﺎﻫ .

ﻣ

1ﻪﻣﺪﻘ

2 3

ناﺮﻔﻋز ﺎـﺑ مﺎـﻧ ﯽـﻤﻠﻋ . Crocus sativus L هداﻮﻧﺎـﺧ ﻪـﺑ ﻖـﻠﻌﺘﻣ

،نﺎﯿﻘﺒﻧز ﯽﻫﺎﯿﮔ

،ﯽﻔﻠﻋ ﻪﻟﺎﺳﺪﻨﭼ

، نوﺪﺑ ﯽﯾاﻮـﻫ ﻪﻗﺎﺳ و

مرﻮـﮐ راد ﺖـﺳا .

ﯽﮔﮋﯾو لﻮﺼﺤﻣ ﻦﯾا صﺎﺧ يﺎﻫ زا

ﻪﻠﻤﺟ نﺎﮑﻣا هﺮﻬﺑ رادﺮـﺑ ي ﻪﻟﺎـﺳﺪﻨﭼ

بآ ﻪﺑ زﺎﯿﻧ ،ﺖﺷﺎﮐ ﺖﺑﻮﻧ ﮏﯾ رد نﺎـﻣز رد نآ يرﺎـﯿﺑآ ،ﻢـﮐ

ﺮـﯿﻏ يﺎـﻫ

زﺎﯿﻧ ﯽﻧاﺮﺤﺑ ﺮﯾﺎـﺳ ﯽﺑآ

ﯽﺟرﺎـﺧ و ﯽـﻠﺧاد شوﺮـﻓ رازﺎـﺑ ﺰـﯿﻧ و نﺎـﻫﺎﯿﮔ

1 - يﻮﺠﺸﻧاد ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ هوﺮﮔ ،ﺖﻋارز ﺪﺷرا ﺖﻋارز

حﻼـﺻاو هﺎﮕـﺸﻧاد ،تﺎـﺗﺎﺒﻧ دازآ

او ﯽﻣﻼﺳا ﺮﻬﺸﻣﻼﺳا ﺪﺣ .

2 - ﻪﺴﺳﻮﻣ رﺎﯿﺸﻧاد تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ

كﺎﺧ و بآ

. حﻼﺻاوﺖﻋارزهوﺮﮔرﺎﯾدﺎﺘﺳا- 3 هﺪﮑﺸﻧاد ،تﺎﺗﺎﺒﻧ

يزروﺎﺸﮐ هﺎﮕﺸﻧاد ﺪﻫﺎﺷ .

*) - لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ :

[email protected] Email:

(

ار نآ ،ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﺑ

ناﻮـﻨﻋ نﺎـﺳاﺮﺧ نﺎﺘـﺳا نازروﺎـﺸﮐ ﺖـﺴﺨﻧ بﺎـﺨﺘﻧا

ﺖــﺳا هدﺮــﮐ حﺮــﻄﻣ )

Daneshvar Kakhki & Farahmand

Gelyan, 2012 .(

ناﺮﻔﻋز ﯽﻧﺎﻣرد و ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ رد ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ فرﺎﺼﻣ

رد ﻪﻠﻤﺟ نآ زا ﻪﮐ دراد ﺐﻃ

ﯽﺘﻨﺳ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ مارآ ﺶﺨﺑ

، ﺿ يﻮـﻘﻣ ،ﺦﻔﻧﺪ

هﺪـﻌﻣ و دﺎـﺠﯾا ﯽﮔﺪـﻋﺎﻗ سردوز هدﺎﻔﺘـﺳا ـﻣ ﯽ دﻮـﺷ ) Kumaret al.,

.(2001 دﻮﺟوﺎﺑ اﯾ ﻦ ﻪﮐ يﺎﻫرﻮـﺸﮐ ﻦﯿـﺑ رد ناﺮﯾا ﻟﻮﺗ

ﯿ هﺪـﻨﻨﮐﺪ ناﺮـﻔﻋز

ار ﺖﺴﺨﻧ مﺎﻘﻣ زا

ﺮﻈﻧ ﺮﯾز ﺢﻄﺳ ﯽـﻟو ،دراد ﻪﻧﺎﯿﻟﺎﺳ ﺪﯿﻟﻮﺗ ناﺰﯿﻣ و ﺖﺸﮐ

لﻮﺼﺤﻣ ﻦﯾا ﯽﻧﺎﻬﺟ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد نآ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ كﺪﻧا ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ) Kumar et al., 2009 ( .

ﻪﺑ ﺪـﺳر ﯽـﻣ ﺮﻈﻧ توﺎـﻔﺗ ﻪـﮐ

ﯽﻨﻌﻣ هﺪﻤﻋ يﺎﻫرﻮﺸﮐ ﺮﯾﺎﺳ و ناﺮﯾا رد يﺪﯿﻟﻮﺗ دﺮﮑﻠﻤﻋ راد ﻟﻮﺗ

ﯿ هﺪـﻨﻨﮐﺪ ،

ﺑﻪ هار ندﻮـﺑ ﺐـﺳﺎﻨﻣﺎﻧ ﻞـﯿﻟد رد توﺎـﻔﺗ ﺰـﯿﻧ و هﺎـﯿﮔ ﻦـﯾا ﻪـﯾﺬﻐﺗ يﺎـﻫ

(2)

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ كﺎﺧ

ﺎﻫ ي ﺪﺷر ﻖﻃﺎﻨﻣ ﺪـﺷﺎﺑ

. ﻦـﯾا ﺮـﺑ

ﻪﺑ يروﺮﺿ سﺎﺳا ﯽﻣ ﺮﻈﻧ

ﺪﺳر ﺎﺑ ﻪﮐ ﻪﺑ ﮔرﺎـﮐ ﯿﺮ ي يروﺎـﻨﻓ ﻦﯾﻮـﻧ يﺎـﻫ

هﺎﯿﮔ ﻪﯾﺬﻐﺗ دﻮﻤﻧ ﻢﻫاﺮﻓ ناﺮﻔﻋز دﺮﮑﻠﻤﻋ دﻮﺒﻬﺑ ياﺮﺑ ار ﻂﯾاﺮﺷ ، .

زا ﻊﺑﺎﻨﻣ هدﺎﻔﺘﺳا نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻪﯾﺬﻐﺗ رد ﻪﮐ يدﻮﮐ نازرا و ﻦﯾﻮﻧ ﻣ

ﯽ دﻮﺷ ،

ﻣ ﯽ ناﻮﺗ دﺮﮐ هرﺎﺷا ﯽﺘﺴﯾز يﺎﻫدﻮﮐ ﻪﺑ .

ﺰـﯾر يوﺎـﺣ ﯽﺘـﺴﯾز يﺎـﻫدﻮﮐ

ﺪﯿﻔﻣ تادﻮﺟﻮﻣ ﻞﯿﺒﻗ زا يﺰﮐﺎﺧ

ﺮﺘﮐﺎﺑ ي ﺎﻫ ، چرﺎﻗ ﻫ ﺎ و ﺖﺴﯿﻣﻮﻨﯿﺘﮐا ﺎـﯾ ﺎﻫ

ﺖﯿﻟﻮﺑﺎﺘﻣ زا ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ نآ

ﺎﻫ ﻣ ﯽ ﺪﻨﺷﺎﺑ هﺎـﯿﮔ ﺪـﺷر ﻒﻠﺘﺨﻣ قﺮﻃ ﻪﺑ ﻪﮐ

ﮏـﯾﺮﺤﺗ ار نﺎـﺑﺰﯿﻣ ـﻣ

ﯽ ﺪـﻨﻨﮐ ) Zhang et al., 2013 .(

يﺮﺘﮐﺎـﺑ يﺎـﻫ

ﻪـﺸﯾر فاﺮـﻃا رد ﻪـﮐ ﺪﻨﺘـﺴﻫ ﯽﺘـﺴﯾز يﺎﻫدﻮﮐ ﻪﺘﺳد زا ﺪﺷر كﺮﺤﻣ هﺪﺷﺮﻘﺘﺴﻣ بﺬـﺟ رد ار هﺎـﯿﮔ ،صﺎـﺧ ﯽﺘـﺴﯾﺰﻤﻫ ماﺪﻧا ﻞﯿﮑﺸﺗ نوﺪﺑ و

ﺎﯾ ﺮﺻﺎﻨﻋ ير ﻣ ﯽ ﺎﻤﻧ ﯾ ﺪﻨ ) Hatmann & Bashan, 2009 .(

دﻮﺟوﺎﺑ اﯾ ﻦ -

ﻪﮐ ﺎﻫدﻮﮐ ﻦﯾا ﺖﯿﻘﻓﻮﻣ راﺪﻘﻣ مﺎﻬﺑا

ﮕﻧاﺮﺑ ﯿﺰ ﻦـﯾا ﻪـﺑ ﻪـﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﯽﻟو ،ﺖﺳا

كﺎــﺧ ﻢﺘــﺴﯿﺳﻮﮐا ﻪــﮐ ﺮــﻣا ﻪــﺑ

ناﻮــﻨﻋ ﺖــﺤﺗ ﻪــﻋﻮﻤﺠﻣ ﮏــﯾ ﺛﺄــﺗ

ﯿﺮ

ﻢﺴﯿﻧﺎﮔراوﺮﮑﯿﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺎﻫ

ﻣ ﯽ دﻮﺷ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ، نآ

ﺎـﻫ ﻪـﺑ ار

بﺮﺨﻣ رﺎﺛآ دﻮﺟو مﺪﻋ ﻞﯿﻟد زﯾ

ﺖﺴ ﺤﻣ ﯿ ـﻄ ﯽ ﯽـﻣ ﻪـﯿﺟﻮﺗ ﻞـﺑﺎﻗ ﺪـﻧراﺪﻨﭘ

) Douds & Millner, 1999; Berg et al., 2002 .(

يور ﺮﺑ ﯽﻧاواﺮﻓ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ،ﺮﯿﺧا ﻪﻫد رد ﺛﺄـﺗ

ﯿﺮ رد ﯽﺘـﺴﯾز يﺎـﻫدﻮﮐ

نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﺪﺷر ﺰﮐﺮﻤﺘﻣ

هﺪﺷ ﺪﻧا ﻪﮐ ارد ﯾ ﻦ ﺑﯿ ﻦ ﻪـﺑ ﯽﮐﺪﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ

دراد صﺎﺼﺘﺧا ناﺮﻔﻋز .

تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽﺧﺮﺑ ﺛﺄﺗ

ﯿﺮ ﻦﯿـﺴﮐوﺮﺘﯿﻧ )

و ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا

مﻮﯿﻠﯾﺮﭙﺳوزآ (

شزرا ﺪـﻗﺎﻓ ناﺮـﻔﻋز ﺮﺑ ار ـﻨﻌﻣ

ﯽ راد هدﺮـﮐ نﺎـﯿﺑ هدزﺎـﺑ و

و ﺮﭘ ﺮﺻﺎﻨﻋ يوﺎﺣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ طﻮﻠﺨﻣ ﻢﮐ

فﺮـﺼﻣ ار ﺮﺗﺮﺛﺆـﻣ ﯾ ﻦ

ﻪﻟﻼﮐ و ﻞﮔ دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﻪﻨﺑ ﺪﺷر ﺮﺑ يدﻮﮐ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺘﺴﻧاد

ﺪﻧا ) Koocheki

&Jahan, 2009 .(

ﻟﺎـﺣرد ﯽ ﻪـﮐ يﺪـﯿﻣا نارﺎـﮑﻤﻫ و )

Omidi et al.,

(2010 ﺛﺄﺗ ﯿﺮ ﺮﺘﯿﻧ ﻦﯿﺴﮐو و ﺮﺘـﺸﯿﺑ رﺎﯿـﺴﺑ ﻪﻟﻼﮐ ﺖﯿﻔﯿﮐ و ﻪﻨﺑ ﺪﺷر ﺮﺑ ار

دروآﺮـﺑ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮﮐ ﺎﺑ يوﺎﺴﻣ ﯽﺸﯾاز و ﯽﺸﯾور تﺎﻔﺻ ﺮﯾﺎﺳ درﻮﻣ رد ﺪﻧدﺮﮐ . دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد 5

ﺖـﺴﻧاﻮﺗ ﻦﯿﺴﮐوﺮﺘﯿﻧ رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ

ﯽـﺒﯿﮐﺮﺗ رﺎـﻤﯿﺗ لﺎﻤﻋا و ﺪﺸﺨﺑ ﺎﻘﺗرا ار ﻦﯿﺳوﺮﮐوﺮﮑﯿﭘ و لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ﺪﺻرد 5/

2 رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﻦﯿﺴﮐوﺮﺘﯿﻧ

و 75 ﺪﺻرد هروا رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ

دﺮﺑ ﻻﺎﺑ ار ﻦﯿﺳوﺮﮐ .

ﻪﺑ رﻮﻃ يﺮـﮕﯾد ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﻪﺑﺎـﺸﻣ فﺮـﺷ

ﺪـﻟا ﯾ ﻦ و

نارﺎﮑﻤﻫ ) Sharaf-Eldin et al., 2008 (،

ﺛﺄﺗ ﯿﺮ يﺮﺘﮐﺎـﺑ رﺎـﻤﯿﺗ ﺖـﺒﺜﻣ

سﻮﻟﻮﯿﺳﺎﺑ ناﺮـﻔﻋز ﯽـﺸﯾاز و ﯽـﺸﯾور تﺎﻔـﺻ ﻪـﯿﻠﮐ ﺮـﺑ ار ﺲﯿﻠﯿﺘﺑﻮـﺳ

،ﺪﻧدﻮﻤﻧ شراﺰﮔ ﻪﺑ

ﻪﻧﻮﮔ ا ﻋ دﻮﮐ ﻦﯾا ﻪﮐ ي ار ﮏـﺸﺧ ﻪـﻟﻼﮐ دﺮـﮑﻠﻤ

12

داد ﺶﯾاﺰــﻓا ﺪــﺻرد .

،ﻦــﯾا ﺮــﺑ نوﺰــﻓا ﺮــﺛا

دﻮﮑﯾﺮﺗ ر ﺎــﻣ و زآ و مﻮﯿﻠﯾﺮﭙــﺳ

) Parshad, 2009 (،

ﺎــــﻣردﻮﮑﯾﺮﺗ )

Nehvi et al., 2009 (

و

سﺎﻧﻮﻣودﻮﺳ )

Fiori et al., 2007 (

ﺮﺑ ﯽـﺸﯾور تﺎﻔﺻ ﺖﯿﻔﯿﮐ و ﺖﯿﻤﮐ ناﺮﻔﻋز ﯽﺸﯾاز و

ﯽﻨﻌﻣ راد زرا ـﯾ ﺑﺎ ﯽ هﺪـﺷ ﺪـﻧا . دﺮﺑرﺎـﮐ ﻪـﺠﯿﺘﻧ ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ

زا فﺮﺼﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ناﺮﻔﻋز رد ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ ﻦﯾا دﺮﻔﻨﻣ

ﻪﺘﺷاﺪﻧ ناﺮﻔﻋز ﺪﺷر ﺮﺑ يﺮﺛا

؛ ﺎـﺑ نآ ﯽـﻘﯿﻔﻠﺗ دﺮﺑرﺎـﮐ ﯽﻟو 90

مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ

ﺖـﺳا هﺪـﺷ ناﺮـﻔﻋز دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺚـﻋﺎﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ) Kirmani et al., 2014 .(

رد عﻮﻤﺠﻣ ﯽﺳرﺮﺑ رد يور ﺮﺑ ﻪﮐ يدوﺪﺤﻣ يﺎﻫ ﺛﺄﺗ

ﯿﺮ ﺰـﯾر دﺮﺑرﺎﮐ -

ناﺮﻔﻋز دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﺪﺷر ﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ تادﻮﺟﻮﻣ مﺎﺠﻧا

هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ ﺖﺳا

ﺶﯾاﺰـﻓا ﺚـﻋﺎﺑ دراﻮـﻣ زا يرﺎﯿـﺴﺑ رد ﺎـﻫدﻮﮐ ﻦـﯾا دﺮﺑرﺎـﮐ ﻪﮐ هﺪﯾدﺮﮔ داﺪـﻌﺗ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺎـﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ ناﺮﻔﻋز دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺖـﺳا ﻪﺘـﺷاد ﯽﮕﺘـﺴﺒﻤﻫ گﺮـﺑ داﺪـﻌﺗ و ﻪـﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا ،ﻞﮔ )

Aytekin

&Ackikgoz, 2008 .(

ﯾد يﻮﺳ زا ﻦـﯾا ﯽـﻘﯿﻔﻠﺗ ﺎـﯾ دﺮـﻔﻨﻣ دﺮﺑرﺎـﮐ ﺮﮕ

ﺎﻫدﻮﮐ ﻞﯿﺒﻗ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ يﺎﻫدﻮﮐ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ

ـﻣ ﯽ ﺪـﻧاﻮﺗ فﺮـﺼﻣ ناﺰـﯿﻣ زا

تاﺮـﺛا ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﮏﻤﮐ ﻦﻤﺿ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻦﯾﺪﺑ و ﺪﻫﺎﮑﺑ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ناﺮــﻔﻋز ﯽــﻔﯿﮐ تﺎﯿــﺻﻮﺼﺧ ﺮــﺑ ،ﯽﯾﺎﯿﻤﯿــﺷ يﺎــﻫدﻮﮐ فﺮــﺼﻣ ﯽــﻔﻨﻣ ﻟﻮﺗ ﯿ هﺪﺷﺪ ﺰﯿﻧ ﺛﺄﺗ ﯿﺮ دراﺬﮔ ﺎﺟﺮﺑ ﯽﺘﺒﺜﻣ .

ﻪﮐﺎﺠﻧآزا ﮐﺎـﺑ ﯽﻘﯿﻔﻠﺗ دﺮﺑرﺎﮐ يﺮﺘ

-

نژوﺮـﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ يﺎﻫدﻮﮐ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ ﺪﺷر كﺮﺤﻣ يﺎﻫ ﺖـﺸﮐ رد راد

ناﺮﻔﻋز ﻪﻌﻟﺎﻄﻣدرﻮﻣ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮕﻧ راﺮﻗ

ﺎﺑ و ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ ﺖﯿﻤﻫا هﺎﯿﮔ ﯽـﯾوراد

ناﺮﻔﻋز و فرﺎـﺼﻣ نآ هدﺮﺘـﺴﮔ رد

ﻊﯾﺎﻨـﺻ ،ﻒـﻠﺘﺨﻣ ﻦـﯾا ﻖـﯿﻘﺤﺗ رد

يﺎﺘﺳار فاﺪﻫا يزروﺎﺸﮐ راﺪﯾﺎﭘ ﺎﺑ فﺪﻫ لﻮﺼﺣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﻤﮐ و ﯽـﻔﯿﮐ

ﻞﺑﺎﻗ لﻮﺒﻗ مﺎﮕﻤﻫ ﺎﺑ ﺶﻫﺎﮐ فﺮﺼﻣ دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﺷ و ﯽﻃ

،نآ

ﺛﺄﺗ ﯿﺮ يﺎـﻫدﻮﮐ ﻮـﺳﻮﻠﯿﺳﺎﺑ و سﺎﻧﻮﻣودﻮـﺳ يﺮﺘﮐﺎـﺑ يوﺎـﺣ ﯽﺘـﺴﯾز س

ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ نژوﺮـﺘﯿﻧ

ﺮـﺑ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﯽـﻤﮐ و ﯽـﻔﯿﮐ

ناﺮﻔﻋز ﯽﺑﺎﯾزرا ﺪﯾدﺮﮔ .

و داﻮﻣ شور ﺎﻫ

ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا فﺪﻫﺎﺑ

ﯽﺑﺎﯾزرا دﻮﮐ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺛا ﺪـﺷر كﺮـﺤﻣ ﯽﺘـﺴﯾز

) ﺮﺘﮐﺎﺑ ي ﺎﻫ ي ودﻮﺳ سﻮﻠﯿﺳﺎﺑ و سﺎﻧﻮﻣ (

ﻪﺑ ترﻮﺻ ﺎـﺑ ﻖـﯿﻔﻠﺗ ﺎـﯾ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ

رد ناﺮـﻔﻋز هﺎﯿﮔ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ دﺮﮑﻠﻤﻋ ناﺰﯿﻣ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ ﺎﺑ ﺪﻫﺎﺷ هﺎﮕﺸﻧاد يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ﯽﺸﻫوﮋﭘ ﻪﻋرﺰﻣ 35 و ﻪﺟرد 55 ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ لﻮﻃ و ﯽﻟﺎﻤﺷ ﻪﻘﯿﻗد 51

و ﻪﺟرد 38 ﻪـﻘﯿﻗد

عﺎﻔﺗرا ﺎﺑ و ﯽﻗﺮﺷ 1062

ﺳ زا ﺮﺘﻣ

،ﺎﯾرد ﺢﻄ ﯽﻋارز لﺎﺳ ﯽﻃ 92

-

1391 ﻪـﻧﺎﯿﻫﺎﻣ يﺎﻣد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ رﻮﮐﺬﻣ ﯽﻋارز لﺎﺳ رد .ﺪﻣآرد اﺮﺟا ﻪﺑ ﻞـﺤﻣ رد

ﺶﯾﺎﻣزآ ياﺮﺟا 3

/ 15 ﻪﺟرد ﺘﻧﺎﺳ ﯽ داﺮﮔ ﻫﺎﻣ شرﺎﺑ ، ﯿ

ﻪﻧﺎ 2/

14 ﻣ ﯿﻠ ﯽ ﺮـﺘﻣ

، ﺮـﺘﻣﯽ ﯿﻠ ﻣ1115/ 8ﻪﻧﺎﯿﻟﺎﺳﺮﯿﺨﺒﺗ عﻮﻤﺠﻣ و ﺪﺻرد394/ ﯽﺒﺴﻧ ﺖﺑﻮﻃر دﻮﺑ .

(3)

ﻪﺑ

رﻮﻈﻨﻣ ﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺮﺛا زا نﺎﻨﯿﻤﻃا لﻮﺼﺣ ندﻮـﺑ كﺪﻧا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ﺰﯿﻧ و ﺎ

لﺎﺳ رد ناﺮﻔﻋز دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪـﺳ تﺪـﻣ ﻪـﺑ ﯽﺸﯾﺎﻣزآ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ،ﻪﯿﻟوا يﺎﻫ

لﺎﺳ و ﺪﻧﺪﺷ لﺎﻤﻋا ﯽﭘﺎﯿﭘ هداد

ﺎﻫ مﻮـﺳ لﺎﺳ ي )

92 - 1391 ( ﻪـﺑ ناﻮـﻨﻋ

،ﺶﯾﺎﻣزآ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻊﻤﺟ

روآ درﻮﻣ و ي ﺰﺠﺗ ـﯾ ﻪ ﻠﺤﺗو ـﯿ ﻞ ﺖـﻓﺮﮔ راﺮـﻗ .

ﺖـﻬﺟ

كﺎﺧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﻻ دﻮـﮐ راﺪـﻘﻣ ﻦﯿﯿﻌﺗ و

مز ﺞﻨـﭘ زا ،(1389-90 لﺎـﺳ) ﺖﺷﺎﮐ زا ﺶﯿﭘ لوا لﺎﺳ رد ،رﺎﻤﯿﺗ ﺮﻫ ياﺮﺑ ﻪﻄﻘﻧ ﻪﺑ رﻮﻃ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﺎﺗ ﻖﻤﻋ 30 ﺘﻧﺎﺳ ﯽ ﺮﺘﻣ ي ﻪﻧﻮﻤﻧ رادﺮـﺑ ي ﻪـﺑ كﺎـﺧ

ﻣ هﺎﮕﺸﯾﺎﻣزآ ﻪﺑ و ﺪﻣآ ﻞﻤﻋ ﺆ

بآ و كﺎـﺧ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﻪﺴﺳ ﻊـﻗاو

جﺮـﮐرد

، . ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ1 لوﺪﺟ رد نآ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﮐ ﺪﺷ لﺎﺳرا ﺶﯾﺎﻣزآ ﻪﻋرﺰﻣ ناﺮﻔﻋز ﺖﺸﮐ يا ﺑﻪ

ترﻮﺻ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ ﻠﻣﺎـﻋود ﯽ

رد ﺪـﻣآرد اﺮـﺟا ﻪﺑ راﺮﮑﺗﻪﺳ رد ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫكﻮﻠﺑ ﻪﯾﺎﭘ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ .ﺪــﺷر كﺮــﺤﻣ يﺎــﻫيﺮﺘﮐﺎــﺑ يوﺎــﺣ ﯽﺘــﺴﯾز دﻮــﮐ ﻞﻣﺎــﺷ لوا ﻞــﻣﺎﻋ ) potida Pseudomonas و

Bacillus lentus (

رد ود نوﺪــﺑ ﺢﻄـﺳ

ﺢﯿﻘﻠﺗ و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ دﺮﺑرﺎـﮐ مود ﻞﻣﺎﻋ و ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﺑ نژوﺮـﺘﯿﻧ

ﻪـﺳ رد

ﺢﻄﺳ ) ،ﺮﻔﺻ 25 و 50 رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ (

دﻮﺑ . ،ﺮﻔـﺻ ﺮﯾدﺎـﻘﻣ 25

و

50 ﺪـﺻرد100 و50 ،ﺮﻔـﺻ ﺢﻄﺳ ﻪﺳ سﺎﺳا ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧمﺮﮔﻮﻠﯿﮐ راﺪـﻘﻣ

ﺻﻮﺗ ﯿﻪ هﺪﺷ سﺎﺳاﺮﺑ ﺪﻧﺪﺷ لﺎﻤﻋا كﺎﺧ نﻮﻣزآ .

،ﺖﺷﺎﮐ ياﺮﺑ ﻪـﻨﺑ

ﺎـﻫ

ي تﺮـﮐ رد ﺮﺘـﺴﺑيزﺎﺳهدﺎﻣآ زا ﺲﭘ و بﺎﺨﺘﻧامﺮﮔ8 -10 ﻦﯿﺑ ﺎـﺑ ﯽﯾﺎـﻫ

ﺖﺣﺎﺴﻣ 10 ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ) ﺮﺘﻣ ود و ضﺮﻋ ﺞﻨـﭘ ﺮـﺘﻣ لﻮـﻃ ( ﺪﻧﺪـﺷ ﺖـﺸﮐ

. ﻒـﯾدر يور و ﻦﯿـﺑ ﻪﻠـﺻﺎﻓﻼ ،ﺑﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد دﺪﻋ100 ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑ ﺎﻫﻪﻨﺑ ﻪـﺑ

ﺐﯿﺗﺮﺗ 20 و 5 ﺘﻧﺎﺳ ﯽ ﺮﺘﻣ ﻖﻤﻋ و 15 ﺘﻧﺎﺳ ﯽ ﺮﺘﻣ ﺪﻧﺪـﺷ ﻪﺘـﺷﺎﮐ ﺖـﺳد ﺎﺑ

. ﺪـﺷر كﺮـﺤﻣ يﺎﻫي ﺮﺘﮐﺎﺑ زاﻪﮐ سﻮﻠﯿﺳﺎﺑ و سﺎﻧﻮﻣودﻮﺳ يﺎﻫيﺮﺘﮐﺎﺑ ﯽﻣ

،ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻊﯾﺎﻣ زا ﻣ هﺎﮕﺸﯾﺎﻣزآ ﺆ

ﺎـﻘﯿﻘﺤﺗ ﻪـﺴﺳ بآ و كﺎـﺧ ت

و ﺪﻧﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ جﺮﮐ لوا لﺎﺳ رد

ﺢﯿﻘﻠﺗ تﺎﯿﻠﻤﻋ ،ﺖﺸﮐ زا ﻞﺒﻗ ﻪـﻨﺑ

ﺎـﻫ ﺎـﺑ

يﺮﺘﮐﺎﺑ هدﺎﻣآ نﻮﯿﺴﻧﺎﭙﺳﻮﺳ و سﺎﻧﻮﻣودﻮـﺳ يﺎـﻫ

سﻮﻠﯿـﺳﺎﺑ ﻢﮐاﺮـﺗ رد

CFU L^{- 1} -

108 ﺮﻄﻘﻣ بآ مﺎﺠﻧا هﺪﺷ ﺲﭘ و رد نﺪﺷ ﮏﺸﺧ زا

،ﻪﯾﺎﺳ

رد 20 ﺪـﺷ ﻪﺘﺷﺎﮐ هﺎﻣﺮﻬﻣ .

لﺎـﺳ رد ﯽﺘـﺴﯾز دﻮـﮐ ﻦـﯾا ﺰـﯿﻧ ﺪـﻌﺑ يﺎـﻫ

ﻪﺑ ترﻮﺻ اﻮﻨﮑﯾ رد يرﺎﯿﺑآ بآ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﺖﺧ هﺎﻣﺮﻬﻣ

رﻮﻬﻇ زا ﻞﺒﻗ ﻞﮔ

ﺎـﻫ108^{–CFU L}^-1ﻢﮐاﺮــﺗ ﺎــﺑ ﻪــﻃﻮﺑﺮﻣ يﺎــﻫرﺎﻤﯿﺗ يﺎــﻫ تﺮــﮐ ﻪـﺑ بآ ﻒﻠﻋ ﺎﺑ هزرﺎﺒﻣ ،يرﺎﯿﺑآ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻋارزتﺎﯿﻠﻤﻋ ﻪﻤﻫ .ﺪﺷ هدوﺰﻓاﺮﻄﻘﻣ يﺎـﻫ

ﻪﻠﺳ و زﺮﻫ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ رد ﯽﻨﮑﺷ ﻪﺑ

ترﻮـﺻ نﺎـﺴﮑﯾ ﺪـﺷ لﺎـﻤﻋا .

ـﺑ

ﺮ نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺪـﺻرد46 )هرو ا دﻮـﮐ مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ100 ،كﺎـﺧ نﻮـﻣزآسﺎﺳا ( ودرد ﯽﻄﯿـﺴﻘﺗ ترﻮـﺻﻪﺑ ،نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ50 لدﺎﻌﻣ ﯾًﺎﺒﺮﻘﺗ ﺖﻤـﺴﻗ

يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ 100

هداد يدﻮﮐ زﺎﯿﻧ ﺪﺻرد ﺪﺷ

ﻪـﺑ ناﺰـﯿﻣ ﻦـﯾا ﻒـﺼﻧ و

يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ 50 ﺪﺷ هدوﺰﻓا كﺎﺧ ﻪﺑ يدﻮﮐ ﺪﺻرد .

ﺖﻤﺴﻗ لوا دﻮﮐ هاﺮﻤﻫ

بآ ﺑآ ــﯿ رﺎ ي ) ﺲــﭘ زا ﺖــﺷادﺮﺑ ﻞــﮔ ( و ﺖﻤــﺴﻗ مود رد هﺎﻣﺪﻨﻔــﺳا

ﻪــﺑ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺎﺑ ﻪﻧژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ فﺮﺼﻣ )ﺪﺷهدوﺰﻓاﻪﻃﻮﺑﺮﻣيﺎﻫتﺮﮐ هﺪـﺷﺮﮐذ

ﺪﺷ راﺮﮑﺗ ،ﺶﯾﺎﻣزآ مﺎﺠﻧا لﺎﺳ ﻪﺳ ﺮﻫ ﯽﻃ رد (.

(4)

ﻞﮔ ناﺮﻔﻋز يﺎﻫ ﻟوارد

ﯿ ﻦ تﺎﻋﺎﺳ ﺢﺒﺻ زا ﻧﯿ ﻪﻤ نﺎـﺑآ هﺎـﻣ ﺎـﺗ ﻧﯿ ﻪـﻤ

هﺎﻣرذآ لﺎﺳ 1391

، ﺎﺑ رد ﺮﻈﻧ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﺛا ﺷﺎﺣ ﯿﻪ ا ي ) ﺎـﺑ ﻪﻠـﺻﺎﻓ ﺮـﺘﻣ ﻢﯿﻧ

تﺮﮐ ﻊﻠﺿ ﺮﻫ (،

زا ﻞﮐ ﺢﻄﺳ تﺮﮐ ﺎﻫ ﺖﺷادﺮﺑ و نزو ﺮـﺗ نآ ﺎـﻫ ﻦﯿـﯿﻌﺗ

ﺪﺷ . ﺲﭙﺳ ﻪﻟﻼﮐ ﻞﮔ زا ناﺮﻔﻋز يﺎﻫ

ﺖﺷادﺮﺑ هﺪﺷ زا ﺲـﭘ و ﺪﯾدﺮﮔ اﺪﺟ

ﮏﺸﺧ ندﺮﮐ ﻦﯿﯿﻌﺗ نآ نزو ﻪﯾﺎﺳ رد ﺪﺷ

. ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ماﺪـﻧا ﺪـﺷر ﯽـﺳرﺮﺑ رد ناﺮﻔﻋز ﯽﯾاﻮﻫ

ﻪﻧﻮﻤﻧ ،ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ گﺮـﺑ ﺰﺒـﺳ يﺎﻫ

) ﻞـﯾاوا رد

درا ﯾ ﺖﺸﻬﺒ هﺎﻣ ( و گﺮﺑ ﮏـﺸﺧ ) اوا ﺮـﺧ درا ﯾ ﺖـﺸﻬﺒ هﺎـﻣ 1392

، ﻞـﺒﻗ زا

رﯾ شﺰ گﺮﺑ ( ﺖـﺷادﺮﺑ تﺮـﮐ ﺮـﻫ رد ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ﮏﯾ ﺢﻄﺳ زا ﻦﯾزﻮـﺗ و

ﺪﻧﺪﺷ .

لوﺪﺟ

2 - ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺛﺄﺗ

ﯿﺮ ﯽﺘﺴﯾز و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ﺮﺑ

ناﺮﻔﻋز ﻪﻟﻼﮐ و ﻞﮔ ﯽﻤﮐ تﺎﻔﺻ

Table 2 – Analysis of variance for quantitative traits of saffron flower and stigma as affected by chemical and bio-fertilizers تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ

Mean of square

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻟﻼﮐ ﺮﺗ

Fresh stigma yield ﮏﺸﺧ ﻪﻟﻼﮐ دﺮﮑﻠﻤﻋ

Dry stigma yield دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﻞﮔ ﺮﺗ

Fresh flower yield ﻞﮔ داﺪﻌﺗ

Number of flower يدازآ ﻪﺟرد

df ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ

S.O.V

0.198^ns 0.002^ns

1.715 ^ns 97020972^ns

2 راﺮﮑﺗ

Replicate

8.29^**

0.122^**

92.46**

5847895972^**

2 ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ

Chemical fertilizer

11.33^ns 2.151^**

2447.76**

5254833472^**

1 ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

Bio-fertilizer

2.73^**

0.054^* 691.07**

9915145972^**

× ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

Chemical fertilizer

× Biofertilizer

0.166 0.009

26.2 121220972

10 ﺶﯾﺎﻣزآ يﺎﻄﺧ

Error

10.66 9.77

7.66 6.02

- ﺐﯾﺮﺿ

تاﺮﯿﯿﻐﺗ (%)

CV (%)

و**

نﺎﺸﻧ*

هﺪﻨﻫد ﯽﻨﻌﻣ ﮏﯾ ﺢﻄﺳ رد يراد ﺞﻨﭘ و

ﺪﺻرد و ﻪﺑns

ﯽﻨﻌﻣ ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﻏ توﺎﻔﺗ راد

ﺖﺳا .

** and^*means significant at 0.01 and 0.05 probability level and ^ns means non-significant, respectively.

ﺰـﯿﻧ گﺮـﺑ رد دﻮـﺟﻮﻣ ﯽﯾاﺬـﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ زا ﯽﺧﺮﺑ راﺪﻘﻣ ﻦﯾا ﺮﺑ هوﻼﻋ هزاﺪﻧا ﺪﺷ يﺮﯿﮔ . ﺮﺻﺎﻨﻋ هزاﺪﻧا ﮔ ﯿﺮ ي گﺮﺑ رد هﺪﺷ

، ﻞﻣﺎـﺷ ،ﺮﻔـﺴﻓ ،ﻦـﻫآ

نژوﺮﺘﯿﻧ و ﻢﯾﺰﯿﻨﻣ ،ﺲﻣ ﺪﻧدﻮﺑ

. ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ هزاﺪﻧا زا نژوﺮـﺘﯿﻧ ناﺰـﯿﻣ يﺮﯿﮔ

ﮐ شور ﺠ لاﺪــﻠ ) 1982 Cottenie et al., (

شور زا ﺮﻔــﺴﻓ ﺖــﻈﻠﻏ ،

تادﺎﻧاو - ﺖﯾﺪﺒﯿﻟﻮﻣ ) Page et al., 1982 (

و ﺲﻣ ،يور ،ﻦﻫآ ﺖﻈﻠﻏ و

زا هرﺎـﺼﻋ ﻪـﯿﻬﺗ زا ﺲﭘ ﻢﯾﺰﯿﻨﻣ ﻃ

ـﯿ ﻒ ﺠﻨـﺳ ﯽ ﯽـﻤﺗا بﺬـﺟ ﻪﻠﻌـﺷ

ا

1ي

) (Model AA-670; Shimadzu Co., Japan ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘﺳا

. ﺖـﻬﺟ

هزاﺪﻧا يﺮـﯿﮔ ﮓـﻧر ناﺰـﯿﻣ ﻪـﻧاد

زا گﺮـﺑ رد دﻮـﺟﻮﻣ يﺎـﻫ شور

ﻦـﻧرآ

) Arnon, 1994 (

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا . ،ﻦﻧرآ شور سﺎﺳا ﺮﺑ مﺮﮔ ﮏﯾ

گﺮـﺑ زا

ﺎﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺮﻫ هزﺎﺗ 10

ﻣ ﯿﻠ ﯽ ﻟ ﯿ ﺮﺘ نﻮﺘﺳا 80 ﺪﺻرد ﺪـﺷ هﺪﯿﯾﺎـﺳ نوﺎـﻫ رد .

يور هﺪـﻧﺎﻤﯿﻗﺎﺑ ﺶﺨﺑ و هداد رﻮﺒﻋ ود هرﺎﻤﺷ ﻦﻤﺗاو ﺬﻏﺎﮐ زا هرﺎﺼﻋ ﻦﯾا ﺎﺑ هرﺎﺑود ﯽﻓﺎﺻ ﺬﻏﺎﮐ 10

ﻣ ﯿ ـﻠ ﯽ ﻟ ﯿ ﺮـﺘ نﻮﺘـﺳا 80 ﺪـﺻرد ،ﺪـﺷ هﺪﯿﯾﺎـﺳ

1- Atomic absorbtion spectrophotometry

ﻪﺑ رﻮﻃ ي ﻪﮐ ﻪﻧﻮﻤﻧ گﺮﺑ

ًﻼﻣﺎﮐ ﺑ ﯽ ﮓﻧر ﯾدﺮﮔ ﺪ . يور ﺮـﺑ ﺰـﯿﻧ هرﺎﺼﻋ ﻦﯾا

و ﺪﺷ فﺎﺻ ،ﯽﻠﺒﻗ هرﺎﺼﻋ ﺲﭙﺳ

ﻢﺠﺣ ﻪﺑ 20 ﻣ ﯿ ـﻠ ﯽ ﻟ ﯿ ﺮـﺘ ﺪﯿـﺳر . راﺪـﻘﻣ

ﺮﺘﻣﻮﺘﻓوﺮﺘﮑﭙـﺳا هﺎﮕﺘﺳد ﻂﺳﻮﺗ بﺬﺟ )

Model T80+ UV.Vis; PG

Instruments Ltd., UK (

رد لﻮﻃ جﻮـﻣ ﺎـﻫ ي 6 / 646 ، 6/

663 و 470

ﺪﯾدﺮﮔ ﺖﺒﺛ ﺮﺘﻣﻮﻧﺎﻧ .

ﻞﯿﻓوﺮﻠﮐ ياﻮﺘﺤﻣ ﺲﭙﺳ ،a

ﻞـﮐ ﻞـﯿﻓوﺮﻠﮐ وb ﺎـﺑ

زا هدﺎﻔﺘﺳا اﺮﭘ شور ) Porra, 2002 (

ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﺪﺷ ) تﻻدﺎﻌﻣ 1 ، 2 و 3 .(

ﺎﻬﻧرد ﯾ ﺖ ياﺮﺑ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺖﻈﻠﻏ ﮓﻧر ﻪﻧاد ﺎﻫ مﺮـﮔ ﺮـﺑ مﺮـﮔوﺮﮑﯿﻣ ﺪـﺣاو ﺎـﺑ

ﻂﺑاور زا ﻞﺻﺎﺣ ﻪﺠﯿﺘﻧ ،گﺮﺑ رد

20 ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﻟ ﯿ ﺮﺘ ﺪﺷ بﺮﺿ لﻮﻠﺤﻣ ﻢﺠﺣ .

Chlorophyll a (µg/ml) = (12/25^(A6636/) – /255^(A )6466/⁾

*V (mL) ( )1 Chlorophyll b (µg/ml) = (20/31^(A6466/) - 4/91 (A₆₆₃_6/)

*V (mL) ( )2 Totl Chlorophyll (µg/ml) = 17/76^(A6466/^{) +} /734 (A6636/^{) *V (mL)} ( )3

(5)

ﺖﻬﺟ هزاﺪﻧا ﮔﯿ ﺮ ي ﻪﻟﻼﮐ رد دﻮﺟﻮﻣ ﯽﻔﯿﮐ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ

، شور دراﺪﻧﺎﺘﺳا

ﯽﻠﻣ ناﺮﯾا ) INS, 2006 (

درﻮﻣ هدﺎﻔﺘﺳا راﺮـﻗ ﺖـﻓﺮﮔ . ﺮـﺑ سﺎـﺳا ﻦـﯾا

،شور 500 ﻣ ﯿﻠ ﯽ مﺮﮔ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﻟﻼﮐ هﺪﺷ ردﻮﭘ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا بآ ﺮﻄﻘﻣ ﻪـﺑ

ﻢﺠﺣ ﯾ ﮏ ﻟﯿ ﺮﺘ هﺪﻧﺎﺳر

؛ﺪﺷ ﺲﭙﺳ اﯾ ﻦ ﮐﺮﺗ ﯿ ﺐ ﻪـﺑ تﺪـﻣ 20 ﻗد ﯿ ﻪـﻘ رد

رﺎﺗ ﯾﮑ ﯽ ﺎﺑ ﮏﻤﮐ رود ﻣ ﻂﺳﻮﺘ نﺰﻤﻫ ﻃﺎﻨﻐﻣ ﯿ ﺴ ﯽ ﻞﺣ ﺪﺷ و ﻣ ﯿ ناﺰ بﺬـﺟ

رد ﻃ ﯿ ﻒ ﺎﻫ ي 257 )ﭘ ﯿ ﺳوﺮﮐوﺮﮑ ﯿ ﻦ (،

330 ) لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ( و 440 ) ﺳوﺮﮐ ﯿ ﻦ (

ﺮﺘﻣﻮﻧﺎﻧ ﻂﺳﻮﺗ هﺎﮕﺘﺳد ﺮﺘﻣﻮﺘﻓوﺮﺘﮑﭙﺳا )

Model T80+ UV.Vis; PG

Instruments Ltd., UK (

ﺖﺋاﺮﻗ ﺪﻧﺪﺷ . دﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺳد هﺪﻣآ رد ﻪـﻟدﺎﻌﻣ

هرﺎﻤﺷ 4 ﻪﺘﻓﺮﮔراﺮﻗ و ﻪﺑ ﺗﺮﺗ ﯿ ﺐ دﺎﻘﻣ ﯾﺮ ﭘﯿ وﺮﮑ ﺳوﺮﮐ ﯿ

،ﻦ ﺳوﺮﮐﻮﻟﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ﯿ

ﻦ

ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﺪﯾدﺮﮔ . رد اﯾ ﻦ

،ﻪﻄﺑار راﺪﻘﻣX ﮐﺮﺗ ﯿ ﺐ ﮐ ﯿﻔ ﯽ ﺺﺨﺸﻣ ﺎﺑ ﺪـﺣاو

،ﺪﺻرد ﻣA ﯿ ناﺰ بﺬﺟ هﺪﻧاﻮﺧ هﺪﺷ زا هﺎﮕﺘﺳد ﺮﺘﻣﻮﺘﻓوﺮﺘﮑﭙـﺳا رد

لﻮـﻃ

جﻮﻣ ﻪﻃﻮﺑﺮﻣ و نزو M ﮏﺸﺧ ﻪﻟﻼﮐ ﺎﺑ ﺪﺣاو ﻣ ﯿﻠ ﯽ مﺮﮔ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ) INS,

(.2006

)4 (

نﺎﯾﺎﭘ رد ﺰﺠﺗ ﯾﻪ راو ﯾ ﺲﻧﺎ هداد ﺶﯾﺎﻣزآ يﺎﻫ ﺎﺑ

مﺮـﻧ راﺰـﻓا MSTAT-

ﺪﺷ مﺎﺠﻧاC و ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﻣ ﯿ ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ﺎﻫ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺰﯿﻧ نﻮﻣزآ

ﻪـﻨﻣادﺪﻨﭼ يا

ﻦﮑﻧاد رد ﺢﻄﺳ لﺎﻤﺘﺣا 5 ﺪﺻرد مﺎﺠﻧا ﺖﻓﺮﮔ .

ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ

ﻞﮔ ﯽﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ

ﺎﺘﻧ ﯾﺞ ﺰﺠﺗ ﯾﻪ راو ﯾ ﺲﻧﺎ نﺎﺸﻧ داد ﻪﮐ ﺮﺛا دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻧﯿ نژوﺮﺘ و دﻮﮐ

زﯾ ﺘﺴ ﯽ و ﺰﯿﻧ ﺮﺛا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ نآ ﺎﻫ ﺮﻘﺗ ﯾًﺎﺒ ﯽـﻤﮐ تﺎﻔـﺻ ﯽﻣﺎـﻤﺗ ﺮﺑ زا

ﻪـﻠﻤﺟ

ﯽﻨﻌﻣ ﻞﮔ داﺪﻌﺗ دﻮﺑ راد

) لوﺪﺟ 2(

. ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﻘﻣ ﯾ ﻪـﺴ ﻣ ـﯿ ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ داﺪـﻌﺗ ﻞـﮔ

نﺎﺸﻧ داد ﻪﮐ ﺎﺑ فﺮﺼﻣ مأﻮﺗ 25 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ ﻧﯿ نژوﺮـﺘ ﻪـﺑ -

هاﺮﻤﻫ دﻮﮐ ز ﯾ ﺘﺴ ﯽ داﺪﻌﺗ ﻞﮔ ﻪﺑ رﻮﻃ ﻨﻌﻣ ﯽ راد ي اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ و ﺑﯿ ـﺸ ﯿ ﻪﻨ

داﺪﻌﺗ ﻞﮔ رد رﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾا ﻪﺑ ﺖﺳد ﺪﻣآ ﻪـﮐ ﺎـﺑ ﻤﮐ ﯿ ﻪـﻨ نآ رد ﺗﯿ رﺎـﻤ ﺪﻫﺎـﺷ

ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻨﻌﻣ ﯽ راد ي توﺎﻔﺗ نﺎﺸﻧ داد . ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ داد نﺎـﺸﻧ

ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻪﮐ دﻮﮐ و ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

ﺷﯿ ﻤﯿ ﺎ ﯽﯾ ﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺗ ﺢﻄـﺳ رد ﻞﮔ

ﺪﺻرد ﮏﯾ ﻨﻌﻣ

ﯽ راد ﺪﺷ ) لوﺪﺟ 2(

رد ﻞـﮔ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ناﺰـﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ.

ﻫرﺎﻤﯿﺗ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ يﺎ ﺰﯿﻧ و

فﺮﺼﻣ ﻘﯿﻔﻠﺗ ﯽ 50 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ نژوﺮـﺘﯿﻧ دﻮـﮐ

و ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ ﺎﺑ

88 / 79 رﺎﺘﮑﻫ ﺮﺑ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﻪﺑ

ﺪﻣآ ﺖﺳد ) لوﺪﺟ 3 ( .

ﯽﻘﯿﻘﺤﺗ رد صﻮﺼﺧ رد

ﺮـﺛا ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ناﺮﻔﻋز ار

ﺮﺘﺸﯿﺑ و ﻞﮔ داﺪﻌﺗ ﺮﺑ ﯾ

ﺮـﺑ ﺮﺛا ﻦ نزو ﺮـﺗ ﻞـﮔ ار ﺪـﻧدﻮﺑ اراد ) Jahan &

Jahani, 2007 .(

ـــﯿﻘﺤﺗ ﺞﯾﺎـــﺘﻧ و لﺎـــﻧوا ﻖ

ﻮﻠﮔﻮـــﺳوﺎﮐ )

Ünal

&Çavuşoğlu, 2005 (

ﯽــﺳرﺮﺑ حﺮــﻃ رد ﺛﺄــﺗ

ﯿﺮ ﻒــﻠﺘﺨﻣ يﺎــﻫدﻮﮐ نآ زا ﯽﮐﺎــﺣ ناﺮــﻔﻋز دﺮــﮑﻠﻤﻋ رد ﻪــﻧژوﺮﺘﯿﻧ

ا هروا فﺮــﺼﻣ ﻪــﮐ ﺖــﺳ

ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﺛﺄﺗ ﯿﺮ ناﺮﻔﻋز ﻞﮔ لﻮﺼﺤﻣ ﺶﯾاﺰﻓا رد ار ﺖﺷاد

.

ﺎﺘﻧ ﯾﺞ ﺰﺠﺗ ﯾﻪ راو ﯾ ﺲﻧﺎ نﺎﺸﻧ داد ﺮﺛا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ دﻮﮐ ﻧﯿ نژوﺮﺘ و زﯾ ﺘـﺴ ﯽ

ﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ هدﺎﻣ ﮏﺸﺧ ﻪـﻟﻼﮐ رد ﺢﻄـﺳ لﺎـﻤﺘﺣا 05 /0 ـﻨﻌﻣ ﯽ راد دﻮـﺑ

) لوﺪﺟ 2(

. ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﮏـﺸﺧ ﺎـﺑ 49 /1 مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ و ﻦﯾﺮﺗﻻﺎـﺑ

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺗ ﻪﻟﻼﮐ ﺎﺑ 68 /5 رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رد

رﺎـﻤﯿﺗ دﺮﺑرﺎـﮐ ﯽـﻘﯿﻔﻠﺗ

دﻮﮐ ﯽﺘﺴﯾز و 50 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﻞﺻﺎﺣ ﺪﺷ و ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺗ و ﮏﺸﺧ ﻪﻟﻼﮐ ﺰﯿﻧ رد رﺎﻤﯿﺗ ﺷ ﺪﻫﺎ ﻪﺑ ﺪﻣآ ﺖﺳد . ﺮـﺛا ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ

زدﻮﮐ ﯾ ﺘﺴ ﯽ و ﺷ ﯿﻤ ﯿﺎ ﯽﯾ ﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺗ ﻪﻟﻼﮐ ﺰﯿﻧ رد ﺢﻄﺳ 01 /0 ﻨﻌﻣ ﯽ راد

دﻮﺑ ) لوﺪﺟ 2(

. ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ رد

رﺎـﻤﯿﺗ فﺮـﺼﻣ ﯽـﻘﯿﻔﻠﺗ

ﯽﺘﺴﯾزدﻮﮐ ﺎﺑ 50 نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﻞﺻﺎﺣ

ﺪﺷ و ﺮـﺘﻤﮐ ﯾ ﻦ

دﺮﮑﻠﻤﻋ رد ﺗﯿ رﺎﻤ ﺪﻫﺎﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺷ ﺪ ) لوﺪﺟ 3(

. ﻪﺑ رﻮﻃ ﻠﮐ دﺮﺑرﺎﮐ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽ

ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻪﻟﻼﮐ ﮏﺸﺧ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ يﺮﺘﮐﺎـﺑ ﺎـﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﻣا ،ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ راﺪﻘﻣ ﺎـﻫ

رد

ﺪـﺷ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺮﺘـﺸﯿﺑ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺚـﻋﺎﺑ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ يﺎﻫدﻮﮐ فﺮﺼﻣ رﺎﻨﮐ ) لوﺪﺟ 3 .(

رد ﺖﻔﺻ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﮏﺸﺧ و ﺮـﺗ ﻪـﻟﻼﮐ هﺪﻫﺎـﺸﻣ ﺪـﺷ ﻪـﮐ فﺮـﺼﻣ

ﻔﻨﻣ دﺮ دﻮﮐ ﯽﺘﺴﯾز ﺐﺒﺳ ﺶﯾاﺰﻓا دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ ﺪﺷ . ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻟﻼﮐ ﮏـﺸﺧ ناﺮـﻔﻋز رد ـﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺎ ي ﯽـﻘﯿﻔﻠﺗ دﻮـﮐ ﯽﺘـﺴﯾز و

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺮﺘﺸﯿﺑ زا يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ دﺮﻔﻨﻣ فﺮﺼﻣ دﻮﮐ

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﺑ . ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯾا

نآ رد ﻪـﮐ دﻮـﺑ يﺮﮕﯾد ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ رﺎـﮐ

دﺮـﺑ دﻮـﮐ ﯽـﻘﯿﻔﻠﺗ

ﺑﻮﺗزا و نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﺮـﻔﻨﻣ دﺮﺑرﺎـﮐ زا ﺮـﺘﻬﺑ ﻪﻟﻼﮐ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﺮﺘﮐﺎ

دﻮﺑ ﮏﯾﺮﻫ )

Kirmani, 2014 .(

ﻦﯾا ﺮﻣا ﻣ ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ ﻦﯿـﺒﻣ ﺮـﺛا ﺖـﺒﺜﻣ يﺎـﻫدﻮﮐ ﯽﺘـﺴﯾز ﺮـﺑ بﺬـﺟ و

ﺶﯾاﺰﻓا ﯽﯾارﺎﮐ دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ رﺎﮐ ﻪﺘﻓر ﺪﺷﺎﺑ . ﻤﻫ ﭽ ـﻨ ﯿ ﻦ ﻦـﯾا

عﻮﺿﻮﻣ نﺎﺸﻧ هﺪـﻨﻫد نآ ﺖـﺳا ﻪـﮐ ﺶﯾاﺰـﻓا دﻮـﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ نژوﺮـﺘﯿﻧ

ﻪﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﯽﯾ ﻤﻧ ﯽ اﻮﺗ ﺪﻧ ﻣﺄﺗ ﯿ ﻦ هﺪﻨﻨﮐ يﺎﻫزﺎﯿﻧ ﯽﯾاﺬﻏ هﺎﯿﮔ ناﺮﻔﻋز ﺪﺷﺎﺑ

، ﻪﮑﻠﺑ

ﺶﯾاﺰﻓا ﺖﯿﻓﺮﻇ بﺬﺟ ﺰﯿﻧ ﻢﻬﻣ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ . ﺢـﺷﺮﺗ ﻪـﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ شراﺰﮔ

نﻮــﻣرﻮﻫ ﻦﯿﻟﺮــﺒﯿﺟ ﻞــﯿﺒﻗ زا ﯽﯾﺎــﻫ )

Probanza et al., 2002 (،

ﻦﯿﻨﯿﮐﻮﺘﯿـــﺳ )

Nieto & Frankenberger, 1989 (

ﻦﯿـــﺴﮐا ،

) Muscolo et al., 1999 (

لوﺪـﻨﯾا و 3 - ﺪﯿـﺳا ﮏﯿﺘـﺳا )

Loper &

Schroth, 1986 (

يﺮﺘﮐﺎﺑ ﻂﺳﻮﺗ سﻮﻠﯿﺳﺎﺑ يﺎﻫ

ﻣ ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ

دﻮﺷ لﻮﻠﺳ ﻢﯿﺴﻘﺗ و ﺪﺷر .

(6)

لوﺪﺟ

3 - ﻢﻫﺮﺑ تاﺮﺛا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و ﻞﮔ ﯽﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﺑ ﯽﺘﺴﯾز و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ﺶﻨﮐ

ﻪﻟﻼﮐ ناﺮﻔﻋز

Table 3 – Mean comparison for interaction effects of chemical and bio-fertilize on flower and stigma characteristics of saffron رﺎﻤﯿﺗ

Treatment

وﯾ ﮔﮋ ﯽ ﺎﻫ ﻞﮔ ي

Flower characteristics ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ

نژوﺮﺘﯿﻧ

Nitrogen chemical fertilizer (kg.ha^-1)

ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ Bio-fertilizer

رﺎﺘﮑﻫ رد ﻞﮔ داﺪﻌﺗ

Number of flower per ha

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻞﮔ ﺮﺗ

) مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رﺎﺘﮑﻫ رد (

Fresh flower yield (kg.ha^-1)

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻟﻼﮐ ﮏﺸﺧ

) رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ (

Dry stigma yield (kg.ha^-1)

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻟﻼﮐ ﺮﺗ

) رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ (

Fresh stigma yield (kg.ha^-1) 0

ﺢﯿﻘﻠﺗ نوﺪﺑ

inoculationNo 123733 e 34.143 c 1.407 d 4.45 d

ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﺑ

Inoculation 170000 c 76.038 a 1.672 c 8.73 b

25

inoculationNo 227500 b 79.883 a 1.789 c 8.73 b

Inoculation 175000 c 79.707 a 2.207 b 6.16 c

50

inoculationNo 146250 d 51.584 b 1.502 c 8.7 b

Inoculation 255000 a 79.833 a 2.490 a 10.5 a

ﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد كﺮﺘﺸﻣ فﺮﺣ ياراد يﺎﻫ زا

ﺮﻈﻧ ﺢﻄﺳ رد ﻦﮑﻧاد نﻮﻣزآ لﺎﻤﺘﺣا

5 فﻼﺘﺧا ﺪﺻرد ﻨﻌﻣ

ﯽ يراد ﻢﻫﺎﺑ ﺪﻧراﺪﻧ .

Within each column, means followed by the same letter do not different significantly at P<0.05.

در ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ د ﯾ ﺮﮕ ناﺮﻔﻋز رد ي

، فﺮﺼﻣ دﻮﮐ زﯾ ﺘﺴ ﯽ ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺴﻧاﻮﺗ

83 ﺪﺻرد اﺰﻓا ﯾ ﺶ دﺮﮑﻠﻤﻋ ار ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ ﺐﺒﺳ

؛دﻮﺷ اﯾ ﻦ خﺮﻧ ﺪﺷر

ﻨﻌﻣ ﯽ راد ﻪﺑ ﻟدﯿ ﻞ ﺶﻫﺎﮐ كﺎﺧpH

و لﻼـﺤﻧا ﺑﯿ ﺮﺘـﺸ ﮐﺮﺗ ﯿ تﺎـﺒ يوﺎـﺣ

ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ ﺑﯿ

نﺎ هﺪﺷ ﺖـﺳا ) Rojas et al., 2001 (؛

ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﺎـﻣا

ﯽﮑﭼﻮﮐ و ﮑﻤﻫ ـﺎ نار ) Koocheki et al., 2011 (

ﺪﻋ م ﺄﺗ ﺮـﯿﺛ ـﻨﻌﻣ ﯽ راد

ﮐـ ﻮد ﻦﯿﺴﮐوﺮﺘﯿﻧ ﯽﺘﺴﯾز ﺶﯾاﺰﻓا رد

نزو ﻪﻟﻼﮐ ﮏﺸﺧ ز ﺮﻔﻋ نا شراﺰﮔ

ﺖﺳا هﺪﺷ . دﻮﮐ ،ﻦﯿﺴﮐوﺮﺘﯿﻧ ﯽﺘﺴﯾز فﻼﺧﺮﺑ

ﻪﺑ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ ﻪـﺘﻓررﺎﮐ

رد

يﺮﺘﮐﺎﺑ يوﺎﺣ ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ﻪـﮐ ﺖﺳا هدﻮﺑ مﻮﯿﻠﯾﺮﭙﺳوزآ و ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا يﺎﻫ

ًﻻﺎﻤﺘﺣا رﺎﮐوزﺎﺳ يﺮﺘﮐﺎﺑ ﻦﯾا توﺎﻔﺘﻣ رد توﺎـﻔﺘﻣ تاﺮـﺛا دﺎﺠﯾا ﺚﻋﺎﺑ ﺎﻫ

هﺪﺷ ناﺮﻔﻋز ﺖﺳا

.

فﺮـﺷ ﻦﯾﺪـﻟا نارﺎـﮑﻤﻫ و )

Sharaf-Eldin et al., 2008 (،

ـﺗﺄ ﺮﯿﺛ

ﺲﯿﻠﯿﺘﺑﻮﺳ سﻮﻟﻮﯿﺳﺎﺑ يﺮﺘﮐﺎﺑ رﺎﻤﯿﺗ ﺖﺒﺜﻣ نارﺎﮑﻤﻫ و يرﻮﯿﻓ و

) Fiori

et al., 2007 (

ﺰﯿﻧ ﺛﺄﺗ ﯿﺮ و ﯽﺸﯾور تﺎﻔﺻ ﻪﯿﻠﮐ ﺮﺑ ار سﺎﻧﻮﻣودﻮﺳ ﺖﺒﺜﻣ

ﺪﻧدﻮﻤﻧ شراﺰﮔ ناﺮﻔﻋز ﯽﺸﯾاز .

ﻪﺑ ﻠﮐرﻮﻃ ﯽ زا ﻠﺤﺗ ﯿ ﻞ ﺎـﺘﻧ ﯾﺞ طﻮـﺑﺮﻣ ﻪـﺑ

تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ازﯾ

ﺸ ﯽ ناﺮﻔﻋز ﻨﭼ ﯿ ﻦ ﻣﺮﺑ ﯽ آ ـﯾ ﺪ ﻪـﮐ ﺖـﺤﺗ ناﺮـﻔﻋز ﺛﺄـﺗ

ﯿﺮ

يﺮﺘﮐﺎﺑ سﺎﻧﻮﻣودﻮﺳ و سﻮﻠﯿﺳﺎﺑ يﺎﻫ ﻪـﺘﻓﺮﮔراﺮﻗ

راﺪـﻘﻣ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺎـﺑ و ﻪﺑ ﺮﻔﺻ زا نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ فﺮﺼﻣ

50 هدﺎﻔﺘـﺳا و مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ مأﻮـﺗ

ﺎﺑ ﺎـﻫدﻮﮐ و ﻞـﮔ دﺮـﮑﻠﻤﻋ راﺪـﻘﻣ ﯽﺘـﺴﯾز ي ﻪـﻟﻼﮐ

ﺶﯾاﺰـﻓا ناﺮـﻔﻋز

ﻞﺑﺎﻗ ﻬﺟﻮﺗ داد نﺎﺸﻧ ﯽ .

تﺎﻔﺻ ﮐ ﯿ ﻔ ﻪﻟﻼﮐ ﯽ ﺺﺧﺎـﺷ ﺮـﺑ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ فﺮﺼﻣ ﺮﺛا يﺎـﻫ

ﻪﻟﻼﮐ ﯽﻔﯿﮐ ﻞﻣﺎﺷ

ﻪﻔﻟﺆﻣ ﺎﻫ ي ﮓﻧر ) ﻦﯿﺳوﺮﮐ (،

ﻢﻌﻃ ) ﻦﯿﺳوﺮﮐوﺮﮑﯿﭘ (

و

ﺮﻄﻋ ) لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ( ﻨﻌﻣ ﯽ راد دﻮﺑ ) لوﺪﺟ 4 .(

ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ناﺰﯿﻣ ﺮﮑﯿﭘ و ﻦﯿﺳوﺮﮐ

رد رﺎﻤﯿﺗ فﺮﺼﻣ 50 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ دﻮـﮐ ﻧﯿ نژوﺮـﺘ و ﺢﯿـﻘﻠﺗ مﺪـﻋ ﻂﯾاﺮـﺷ رد

ﯽﯾﺎﯾﺮﺘﮐﺎﺑ ﻞﺻﺎﺣ ﺪﺷ . ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ناﺰﯿﻣ لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ رد فﺮـﺼﻣ يﺎـﻫرﺎﻤﯿﺗ

دﻮﮐ زﯾ ﺘﺴ ﻪـﺑ نژوﺮـﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ دﻮـﮐ ﺮﺘﻤﮐ ﺢﻄﺳ رد و ﯽ ﺪـﻣآ ﺖـﺳد

.

راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻦﯿﺳوﺮﮐ

ﺰﯿﻧ رد رﺎﻤﯿﺗ ﺪﻫﺎـﺷ دﻮـﮐ فﺮـﺼﻣ مﺪـﻋ ﯽـﻨﻌﯾ

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﺘﺴﯾز ﺪـﺷ ﻞﺻﺎﺣ

) لوﺪـﺟ 4 .(

راﺪـﻘﻣ ﻦﯾﺮـﺘﻤﮐ ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ

تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ هﺮﺛﺆﻣ ﻪﺑ ﻞﻣﺎﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ رﺎﻤﯿﺗ رد ﻣآ ﺖﺳد

ﺪ ) لوﺪﺟ 4(

رد.

ًﻻﺎـﻤﺘﺣا ﻪـﮐ ﺪـﺷ نﺎـﯿﺑ ﺮﮑﺸﯿﻧ هﺎﯿﮔ رد ﯽﻬﺑﺎﺸﻣ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺮﺘﮐﺎـﺑ

ي ﺎـﻫ ي

هﺪﻨﻨﮐدازآ ﺮﻔﺴﻓ كﺎﺧ زا ﺮﻃ ﯾ ﻖ اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﻟﺎﻌﻓ ﯿ ﺖ ﺑﯿ ژﻮﻟﻮ ﯾ ﮏ

،كﺎﺧ دﻮـﺒﻬﺑ

(7)

ﻟﻼﺣ ﯿ ﺖ ﺮﻔﺴﻓ رد ﺣﺎﻧ ﯿﻪ رﯾ ﺮﻔﺳوﺰ رﯾ ﻪـﺸ و بﺬـﺟ ﺑﯿ ﺮﺘـﺸ ﺮﻔـﺴﻓ ﻂـﺳﻮﺗ

ﮔﯿ

،هﺎ ﺐﺒﺳ اﺰﻓا ﯾ ﺶ داﻮﻣ هﺮﺛﺆﻣ ﯽﻣ ﺪﻧﻮﺷ ) Sundara et al., 2002 .(

ﺖﺧﺎﺳ ﺗ ﺋﻮﻨﭘﺮ ﯿﺪ ﺎﻫ ﻧﯿ زﺎ مﺮﺒﻣ ﻪﺑ ﮐﺮﺗ ﯿ تﺎﺒ رادﺮﻔﺴﻓ دراد . ﻟ ﯿ ﻦﮑ ﺖـﻬﺟ

ﻣﺄــﺗ ﯿ ﻦ ژﺮــﻧا ي زﻻ م NADPH) و

(ATP اﺮــﺑ ي ﻪــﺧﺮﭼ ﺎــﻫ ي نآ ﻪــﺑ ﻧﯿ

نژوﺮـﺘ ﻪﺘـﺴﺑاو ﺖـﺳا .(Loomis & Corteau, 1972) ﺎـﻫدﻮﮐ

ي

ﺷﯿ ﻤﯿ ﺎ ﯽﯾ ﺮﺗﻻﺎﺑ ﯾ ﻦ ﺛا ﺮ راﺬﮔ ي ار ﺮـﺑ ﺪـﺻرد ﭘﯿ ـﺳوﺮﮐوﺮﮑ ﯿ ﻦ ﺪﻨﺘـﺷادﺮﺑرد .

اﺮﺑﺎﻨﺑ ﯾ ﻦ

ًﻻﺎﻤﺘﺣا ﻣ ﯽ ناﻮﺗ ﺖﻔﮔ ﺮﺘﻬﺑ ﯾ ﻦ ﻃ ﻢﻌ ناﺮﻔﻋز رد ﺘﻧ ﯿ ﻪـﺠ دﺮﺑرﺎـﮐ

ﺎﻫدﻮﮐ ي ﻧﯿ نژوﺮﺘ راد ﺑ ﻪ ﺖﺳد ﻣ ﯽ آﯾ ﺪ .

لوﺪﺟ 4 - ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺛﺄﺗ

ﯿﺮ ﯽﺘﺴﯾز و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ﺮﺑ

تﺎﻔﺻ ﯽﻔﯿﮐ ناﺮﻔﻋز ﻪﻟﻼﮐ

Table 4 – Analysis of variance for quantitative traits of saffron stigma as affected by chemical and bio-fertilizers تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ

Mean of square

ﻦﯿﺳوﺮﮐ Crocin لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ

Safranal ﻦﯿﺳوﺮﮐوﺮﮑﯿﭘ

Picrocrocin يدازآ ﻪﺟرد

df ﻨﻣ

ﺎ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑ

S.O.V

0.257^ns 0.062^ns

0.067^ns

2 راﺮﮑﺗ

Replicate

2.353^**

5.306^**

2.965^**

Chemical fertilizer

8.059^**

0.618^**

9.444^**

Bio-fertilizer

6.828^**

0.037^**

2.63^**

× ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

Chemical fertilizer

× Biofertilizer

0.127 1.94

0.075 10

ﺶﯾﺎﻣزآ يﺎﻄﺧ Error

2.56 1.94

2.26 -

ﺐﯾﺮﺿ تاﺮﯿﯿﻐﺗ (%)

CV (%)

و**

نﺎﺸﻧ*

ﺪﺻرد و ﻨﻌﻣ ﻪﺑns

ﯽ ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﻏ توﺎﻔﺗ راد

ﺖﺳا .

ﺛﺄﺗ ﯿﺮ ود عﻮﻧ دﻮﮐ ﯽﺘﺴﯾز و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺮـﺑ ﺖـﯿﻔﯿﮐ ناﺮـﻔﻋز يﺪـﯿﻟﻮﺗ

توﺎﻔﺘﻣ هدﻮﺑ ﺖﺳا . ﻪﺑ لﺎﺣﺮﻫ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺮﮕﻧﺎﯿﺑ نآ ﺖـﺳا ﻪـﮐ دﻮـﮐ ﯽﺘـﺴﯾز

ًﻻﺎﻤﺘﺣا ﻪﺑ ﺐﺒﺳ ﺛﺄﺗ ﯿﺮ ﺮـﺑ ﯽـﻤﻫاﺮﻓ ﯽﯾاﺬـﻏ ﺮـﺻﺎﻨﻋ

، داﻮـﻣ ﯽﻧﻮـﻣرﻮﻫ و

وﯾ ﻣﺎﺘ ﯿ ﻦ ﺎﻫ ي لﻮﻠﺤﻣ رد

،بآ دﺎـﺠﯾا ﺖـﻟﺎﺣ يرﺎـﮑﻤﻫ ﺎـﺑ ﺮﯾﺎـﺳ وﺮـﮑﯿﻣ

ﻢﺴﯿﻧﺎﮔرا ﺎﻫ و ﺪـﯿﻟﻮﺗ تﺎـﺒﯿﮐﺮﺗ ﻪـﯿﻟوا ﺮﺛﺆـﻣ رد ﺰﺘﻨـﺳﻮﯿﺑ ﺎﻫﺪـﯾزﻮﮐﻮﻠﮔ و

ﻪﯾﺰﺠﺗ نآ ﺎﻫ ﻪﺑ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ ﻪﯾﻮﻧﺎﺛ ﻦﮑﻤﻣ ﺖﺳا ﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽـﻔﯿﮐ ناﺮـﻔﻋز

ﺛﺄﺗ ﯿﺮ ﻪﺘﺷاﺬﮔ ﺪﺷﺎﺑ .

ﻪﭽﻧآ رد ﺎﺘﻧ ﯾﺞ اﯾ ﻦ ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ د ﯾ هﺪ ﻣ ﯽ

،دﻮﺷ اﯾ ﻦ ﻘﺣ ﯿ ﺖﻘ ﺖـﺳا ﻪـﮐ رد

ﻞﮔ ﺎﻫ ي گرﺰﺑ ﺮﺗ و ﯾﺎ ﻪﻟﻼﮐ ﺎﻫ ي ﮕﻨﺳ ﯿ ﻦ

،ﺮﺗ ـﻣ ﯽ ﺎﺑﯾ ﺖـﺴ رﺎـﻈﺘﻧا ﺪـﺻرد

،لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ﺳوﺮﮐ ﯿ ﻦ و ﭘﯿ وﺮﮑ ﺳوﺮﮐ ﯿ ﻦ ﺮﺘﻤﮐ و اﺬﻟ ﺶﻫﺎـﮐ ﺮـﻄﻋ و ﻢـﻌﻃ

ﻪﻟﻼﮐ ار ﻪﺘﺷاد ﺷﺎﺑ ﯿﻢ . ﻪﮐاﺮﭼ ﺎﺑ فﺮـﺼﻣ ﺎـﻫدﻮﮐ و اﺰـﻓا ﯾ ﺶ حﻮﻄـﺳ نآ

ﺖﻋﺮﺳ و ﻣ ﯿ ناﺰ ﺪﺷر ﮔ ﯿﺎه اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﻣ ﯽ ﯾ

،ﺪﺑﺎ ﻟﯿ ﻦﮑ اﺰـﻓا ﯾ ﺶ ﻣ ـﯿ ناﺰ داﻮـﻣ

هﺮﺛﺆﻣ ﺎﺗ ﺖﻈﻠﻏ ﻌﻣ ﯿﻨ ﯽ ﻣ ﯿ ﺮﺴ ﺖﺳا . ﻪﺑ رﻮﻃ ي ﻪﮐ ﻦـﮑﻤﻣ ﺖـﺳا ﺖﻋﺮـﺳ

ﺪﺷر ﺑﯿ ﺮﺘﺸ زا ﺖﻋﺮﺳ و ﻣ ﯿ ناﺰ ﺖﺧﺎﺳ ﺲﻧﺎـﺳا ﻪـﺑ ـﺳو ﯿ ﻪﻠ ﮔ ـﯿ هﺎ ﺪـﺷﺎﺑ و

ﺐﺒﺳ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻈﻠﻏ نآ رد ﻪﻟﻼﮐ

؛دﻮﺷ ﺎـﻣا ـﻣ ﯽ ناﻮـﺗ ﺖـﻔﮔ ﻪـﮐ ﺮـﮔا

ﻠﻣﺎﻋ ﯽ ﺮﺠﻨﻣ ءﺎﻘﺗرا ﻪﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯾ ﮏ ﮐﺮﺗ ـﯿ ﺐ رد ﺪـﺣاو ﺢﻄـﺳ ،دﻮـﺷ ﺮـﺑ اﺰﻓا

ﯾ ﺶ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺎﺳ ﯾﺮ داﻮﻣ هﺮﺛﺆﻣ ﺪﻫاﻮﺧ دﻮﺑ .

ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻖـﯿﻗد و ﻊﻣﺎـﺟ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ مﺎﺠﻧا ﻪﺑ زﺎﯿﻧ تﺎﯿﺿﺮﻓ ﻦﯾا يﺮـﺗ

ناﺮـﻔﻋز هﺎـﯿﮔ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻦﯿﺑ دﻮﺟﻮﻣ ﻂﺑاور كرد ﺖﻬﺟ دراد .

ﺻﻮﺼﺧ ﯿ تﺎ گﺮﺑ

ﺮﺛا دﺮﺑرﺎﮐ يﺎﻫدﻮﮐ زﯾ ﺘـﺴ ﯽ ﺮـﺑ دﺮـﮑﻠﻤﻋ و گﺮـﺑ ﺢﻄـﺳ ﺺﺧﺎـﺷ

گﺮﺑ ﮏﺸﺧ ﻨﻌﻣ

ﯽ راد دﻮﺑ . ﯿﻨﭽﻤﻫ ﺮﺛا ﻦ حﻮﻄﺳ ﻧﯿ نژوﺮـﺘ و ﺮـﺛا ﻢﻫﺮـﺑ -

ﺶﻨﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﺘﺴﯾز يﺎﻫدﻮﮐ ﺮﺑ

ﺺﺧﺎﺷ ﺢﻄﺳ گﺮـﺑ ناﺮـﻔﻋز رد

ﺢﻄﺳ 01 /0 ﻨﻌﻣ ﯽ راد دﻮﺑ ) لوﺪﺟ 6(

.ﺑ ﯿ ﺮﺘﺸ ﯾ ﻦ ﺺﺧﺎﺷ ﺢﻄـﺳ گﺮـﺑ رد

ﺗﯿ رﺎﻤ فﺮﺼﻣ 50 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ دﻮﮐ ﺷ ﯿﻤ ﯿﺎ ﯽﯾ و ﺮﺘﻤﮐ ﯾ ﻦ نآ رد ﺗﯿ رﺎـﻤ ﺪﻫﺎـﺷ

هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺪﺷ ) لوﺪﺟ 7(

. اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﺶ ﻧﯿ نژوﺮﺘ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﺑ

رﻮـﻃ

ﯽﻨﻌﻣ يراد اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ ﺑ و ﯿ ﺸ ﯿ ﻪﻨ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ فﺮﺼﻣ رﺎﻤﯿﺗ رد

50 نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﻤﮐ و

ﯿ ﻪﻨ نآ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ رد ﻪﺑ

ﺪـﻣآ ﺖﺳد )

لوﺪـﺟ

7(

.

(8)

لوﺪﺟ 5 - ﻢﻫﺮﺑ تاﺮﺛا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﯽﮔﮋﯾو ﺮﺑ ﯽﺘﺴﯾز و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ﺶﻨﮐ

ناﺮﻔﻋز ﻪﻟﻼﮐ ﯽﻔﯿﮐ يﺎﻫ

Table 5 – Mean comparison for interaction effect of chemical and bio-fertilize on characteristics of saffron stigma ﯽﮔﮋﯾو

ﻪﻟﻼﮐ يﺎﻫ

Stigma characteristics رﺎﻤﯿﺗ

Treatment

ﻦﯿﺳوﺮﮐ ﺪﺻرد Crocin (%)

لﺎﻧاﺮﻓﺎﺳ ﺪﺻرد

Safranal (%)

ﻦﯿﺳوﺮﮐوﺮﮑﯿﭘ ﺪﺻرد

Picrocrocin (%) ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

Bio-fertilizer

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ﺮﺘﯿﻧ

نژو

Nitrogen chemical fertilizer (kg/ha)

16.4a 10.6 b

12.6 b ﺢﯿﻘﻠﺗ نوﺪﺑ

No inoculation 0

15 b 11.4 a

11.5 c ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﺑ

Inoculation

13.7 c 9.2 c

14.1 a ﺢﯿﻘﻠﺗ نوﺪﺑ

No inoculation 25

12.9 d 10.5 b

11.0 c ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﺑ

Inoculation

14.6 b 9.1 c

12.8 b ﻘﻠﺗ نوﺪﺑ

ﺢﯿ No inoculation 50

5.7 a 11.1 e

8.4 e ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﺑ

Inoculation

ﺢﻄﺳ رد ﻦﮑﻧاد نﻮﻣزآﺮﻈﻧزا نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد كﺮﺘﺸﻣ فﺮﺣ ياراد يﺎﻫﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ لﺎﻤﺘﺣا

5 فﻼﺘﺧا ﺪﺻرد ﻨﻌﻣ

ﯽ يراد ﻢﻫﺎﺑ ﺪﻧراﺪﻧ .

Within each column, means followed by the same letter do not different significantly at P<0.05.

ﯿﻟد ﻪﺑ ﻞ اﯾ ﻦ ﻪﮐ ﻧﯿ نژوﺮﺘ ﯾ ﮑ ﯽ ﻢﻬﻣ زا ﺮﺗ ﯾ ﻦ ﮐﺮﺗ رد ﺮﺻﺎﻨﻋ ﯿ

ﺐ ﺪﺷر

ور ﯾﺸ ﯽ ﮔ ﯿ هﺎ ﺮﺤﺗ ﺐﺟﻮﻣ كﺎﺧ ﻪﺑ نآ ندوﺰﻓا ،ﺖﺳا ﯾ

ﮏ ور ﺪﺷر ﯾﺸ ﯽ

گﺮﺑ اﺰﻓا و ﺎﻫ ﯾ ﺶ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﻣ

ﯽ دﻮﺷ . ژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﺒﻤﮐ ﺎﺑ هﺎﯿﮔ ﻪﮐ ﯽﻧﺎﻣز ن

ﺶﻫﺎﮐ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ و گﺮﺑ ﺪﺷر ﺖﺒﺴﻧ ،ﺖﺳا ﻪﺟاﻮﻣ ﻣ

ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ

ﻪﮐ عﻮﺿﻮﻣ ﻦﯾا ﻣ

ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ ﻪﺑ مﺪﻋ ﺎﯾ و ﺺﻟﺎﺧ ﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻠﻋ ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻟﻮﻠﺳ شﺮﺘﺴﮔ

) Gastal & Nelson, 1994 .(

رد درﻮﻣ هزاﺪﻧا -

ﮔﯿ يﺮ يﺎﻫ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﺑ ﺎﺘﻧ ،نزو ﯾ ﺞ ﺰﺠﺗ ﯾﻪ راو ﯾ ﺲﻧﺎ نﺎﺸﻧ داد ﻪﮐ تاﺮﺛا

ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﻧﯿ نژوﺮﺘ رد دﻮﮐ ز ﯾ ﺘﺴ ﯽ ﺮﺑ نزو ﺮﺗ گﺮﺑ ﻨﻌﻣ ﯽ راد دﻮﺑ ) لوﺪﺟ

6(

. ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺎﺘﻧ ﯾ ﺞ ﺰﺠﺗ ﯾﻪ راو ﯾ ﺲﻧﺎ ﺎﺸﻧ ن داد ﻪﮐ ﺮﺛا دﻮﮐ ز ﯾ ﺘﺴ ﯽ ﺮﺑ

نزو ﮏﺸﺧ گﺮﺑ ﺢﻄﺳرد 01 /0 ﻨﻌﻣ ﯽ راد دﻮﺑ .

لوﺪﺟ 6 ناﺮﻔﻋز گﺮﺑ ﯽﻤﮐ تﺎﻔﺻ ﺮﺑ ﯽﺘﺴﯾز و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ﺮﺛا ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ-

Table 6 - Analysis of variance for qualitative traits of saffron leaf as affected by chemical and biological fertilizer تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ

Mean of square

ﮏﺸﺧ گﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ

Dry leaf yield دﺮﮑﻠﻤﻋ

گﺮﺑ ﺮﺗ

Fresh leaf yield گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ

LAI يدازآ ﻪﺟرد

df ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ

S.O.V

0.11^ns 0.143^ns

9.09^ns 2

راﺮﮑﺗ Replicate

1.06^ns 0.182^ns

0.13^**

Chemical fertilizer

0.06^**

0.099^ns 0.18^**

Bio-fertilizer

0.06^ns 2.037^**

0.75^**

2

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ×

ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ

Chemical fertilizer

× Biofertilizer

0.12 0.612

0.006

10 ﺶﯾﺎﻣزآ يﺎﻄﺧ

Error

10.31 10.67

25.68

-

ﺐﯾﺮﺿ تاﺮﯿﯿﻐﺗ

CV

و**

نﺎﺸﻧ*

ﺻرد ﺪ و ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑns

ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﻏ توﺎﻔﺗ راد

ﺖﺳا .