دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺑﺎﻳزرا ناﺮﻔﻋز
) Crocus sativus L.
( رد ﺎﺑ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ
ﻲﻳوراد نﺎﻫﺎﻴﮔ و تﺎﺑﻮﺒﺣ ،تﻼﻏ
ﺎﻴﻧ ﺐﻴﺠﻧ ﻪﻧﺎﻤﺳ ،ﻲﻜﭼﻮﻛ ﺎﺿﺮﻴﻠﻋ
، ﻲﻧﺎﮔ ﻪـﻠﻟ رﺎﻴﺘﺨﺑ
1
هﺪﻴﻜﭼ
ﺮﻔﻋز نا
(Crocus sativus L.)
ﻲﻣ ﺪﺷر نﺎﻧﻮﻳ و ﺪﻨﻫ ،ناﺮﻳا رد ﺎﺗﺪﻤﻋ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﺷزرا ﺎﺑ ﻲﻋارز هﺎﻴﮔ ، ﺪﻨﻛ
. هﺎﺗﻮﻛ هﺎﻴﮔ ﻦﻳا ﻲﮔﺪﻧز ﻪﺧﺮﭼ هدﻮـﺑ
دراﺪـﻧ دﻮـﺟو ﻲـﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ ﺮﻳﺎﺳ ياﺮﺑ ﺪﺷر نﺎﻜﻣا ﻪﻛ هدﻮﺑ نﺎﺘﺴﻣز و ﺰﻴﻳﺎﭘ يﺎﻬﻫﺎﻣ ﺮﺑ ﻖﺒﻄﻨﻣ هﺎﻴﮔ ﻮﻤﻧ و ﺪﺷر نارود ﺮﺘﺸﻴﺑ و .
رد ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ
لﻮﻃ مﺎﻤﺗ ﻲﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﻦﻴﻣز زا لﺎﺳ
ﺪـﺷﺎﺑ هاﺮـﻤﻫ يدﺎﺼـﺘﻗا ﻪﻓﺮﺻ ﺎﺑ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ اﺬﻟ ،ﺪﻨﻛ .
ﻪـﺑ
،ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻞﻴﺴﻧﺎﺘﭘ ﻲﺑﺎﻳزرا رﻮﻈﻨﻣ ﻦﻳا
ﻲـﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد يزروﺎﺸﻛ ةﺪﻜﺸﻧاد ﻲﺗﺎﻘﻴﻘﺤﺗ ﻪﻋرﺰﻣ رد ﺶﻳﺎﻣزآ
لﺎﺳ رد ﺪﻬﺸﻣ يﺎﻫ
87 - 1385 ترﻮﺻ ﻪﺑ كﻮﻠﺑ حﺮﻃ
ﺪﻣآرد اﺮﺟا ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻪﺑ راﺮﻜﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ ﻲﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﻛ يﺎﻫ .
ﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ زا ﺪـﻧدﻮﺑ ترﺎﺒﻋ تﺎـﺒﻴﻛﺮﺗ
تﻼﻏ ﻞﻣﺎﺷ ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ زا هوﺮﮔ ﻪﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز ﻒﻠﺘﺨﻣ :
هﺰﻴﻳﺎﭘ و هرﺎﻬﺑ مﺪﻨﮔ )
Triticum aestivum
( تﺎﺑﻮﺒﺣ ، : سﺪﻋ )
Lens culinaris
(
و دﻮـﺨﻧ )
Cicer arietinum
( اد نﺎـﻫﺎﻴﮔ و ﻲـﻳور
: هزﺮﻔـﺳا )
Plantago ovata
(،
ﺮﻴﺸـﻛﺎﺧ )
Discurinia sophia
(،
هﺎﻴـﺳ ﻪـﻧاد )
Nigella
sativa
(،
نﺎﻴﻧز )
Carum copticum
( و ﺰﺒﺳ هﺮﻳز )
Cuminum cyminum
( ﻒﻳدر ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﻛ ﺪﻧﺪـﺷ ﺖﺸﻛ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎﺟ يﺎﻫ
. ﺖﺸـﻛ رﺎـﻤﻴﺗ
ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ،ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ناﺮﻔﻋز ﺺﻟﺎﺧ .
ﺞﻳﺎﺘﻧ هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ زا
ﺶﻳﺎﻣزآ ﺐﻛﺮﻣ ﻪﻳﺰﺠﺗ داد نﺎﺸﻧ
ﻪﻛ طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻲﺒﺴﻧ ﺖﻳﺰﻣ
ﻲﺒﺴﻧ شزرا عﻮﻤﺠﻣ ظﺎﺤﻟ زا ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز
(RVT)
ﺎﻬﻨﺗ هﺎﻴـﺳ ﺎـﺑ ناﺮـﻔﻋز طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸـﻛ رد نﺎـﻴﻧز و ﻪـﻧاد
ﺪـﻣآ ﺖـﺳﺪﺑ .
ﺮﻳدﺎﻘﻣ هﺎﻴﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد RVT
ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ نﺎﻴﻧز و ﻪﻧاد 85
/ 1 و 16 / 2 دﻮﺑ . ﻔﻋز ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ ﺎﺑ ناﺮ
06 / 1 نﺎـﻴﻧز ﺎﺑ نآ طﻮﻠﺨﻣ و
ﺎﺑ 12 / 0 ﺪﻧدﻮﺑ اراد ار دﺮﻜﻠﻤﻋ ناﺰﻴﻣ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ و ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ رﺎﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﻴﻛ .
ﺎﻣا ﺖﺸـﻛ يﺎـﻫرﺎﻤﻴﺗ رد ناﺮـﻔﻋز دﺮـﻜﻠﻤﻋ ﻲـﻠﻛ رﻮﻄﺑ
طﻮﻠﺨﻣ نﺎﻴﻧز ﺎﺑ نآ طﻮﻠﺨﻣ و سﺪﻋ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻦﻴﺑ رد ﺰﺠﺑ ﻲﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ
ﺪﻨﺘـﺷاﺪﻧ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺎﺑ يراد .
ﻴﺗ ﻦﻴـﺑ داﺪـﻌﺗ ﺮـﻈﻧ زا ﺎـﻫرﺎﻤ
ﻲﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺰﻴﻧ مرﻮﻛ ﻚﺸﺧ و ﺮﺗ نزو ﺰﻴﻧ و مرﻮﻛ رد ﻪﻧاﻮﺟ داﺪﻌﺗ ،ﻪﺗﻮﺑ رد مرﻮﻛ ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو يراد
. يرﺎﻴﺑآ تﺎﻌﻓد داﺪﻌﺗ ﺶﻳاﺰﻓا ﺎﺑ )
درﻮﻣ بآ
هاﺮﻤﻫ ﻲﻋارز هﺎﻴﮔ ياﺮﺑ زﺎﻴﻧ (
ﺪﺷ ﻪﺘﺳﺎﻛ ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ناﺰﻴﻣ زا ، )
05 / 0
<
(،p
ﻦﻴﺑ ﺎﻣا ـﺒﺗرا ،يرﺎـﻴﺑآ تﺎـﻌﻓد داﺪﻌﺗ و RVT
دﻮـﺟو ﻲـﺘﺒﺜﻣ طﺎ
ﺖﺷاد ) 01 / 0
<
(.p
هژاو يﺎﻫ يﺪﻴﻠﻛ : ﻲﺒﺴﻧ شزرا عﻮﻤﺠﻣ ،ﻲﻳوراد هﺎﻴﮔ ،طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ،ناﺮﻔﻋز
RVT)
(،
يرﺎﻴﺑآ .
ﻪﻣﺪﻘﻣ رد ﺐـﻠﻏا ﻪـﻛ ﺖـﺳا شزرا ﺎـﺑ ﻲـﻋارز هﺎـﻴﮔ ﻚﻳ ناﺮﻔﻋز
ﺸﻛ ﻲﻣ ﺖﺸﻛ ،ﺪﻧراد ﻚﺸﺧ ﻢﻴﻠﻗا ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮ دﻮﺷ
) 11 .(
ﻦـﻳا
نﺎﺘﺴـــﻣز ﺎـــﺑ ناﺮـــﻳا زا ﻲﻘﻃﺎـــﻨﻣ رد لﻮﺼـــﺤﻣ و دﺮـــﺳ يﺎـــﻫ
نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ هدﻮﻤﻧ ﺪﺷر مﺮﮔ يﺎﻫ )
21 ( رد ﺎﺗﺪـﻤﻋ ﻖﻃﺎـﻨﻣ ﻦـﻳا ﻪﻛ
ﺪﻧراد راﺮﻗ ناﺮﻳا قﺮﺷ لﺎﻤﺷ ﻲﺣاﻮﻧ .
ﺪﻨﭼ ﺮﻫ
، ناﺮـﻔﻋز ﺖﺸﻛ
ﻢﻳﺪﻗ زا ناﺮﻳا ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺎﻴﻧد طﺎﻘﻧ زا ﻲﺧﺮﺑرد مﺎﻳﻻا ﺪـﻨﻫ ،
، ﻟﺎﺘﻳا و ﺎـﻴ
هدﻮﺑ لواﺪﺘﻣ نﺎﻧﻮﻳ ﺖﺳا
) 13
، 22 ( ﻦﻳﺮﺘﮔرﺰﺑ ناﺮﻳا هزوﺮﻣا ﻲﻟو ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ و ﺖﺳا ﺎﻴﻧد رد ناﺮﻔﻋز هﺪﻨﻨﻛﺪﻴﻟﻮﺗ
90 ﺪﺻرد ﺪـﻴﻟﻮﺗ زا
دراد ﻖﻠﻌﺗ ناﺮﻳا ﻪﺑ ﺎﻴﻧد ناﺮﻔﻋز )
11 ، 12 ، 8 و 25 .(
هدﻮـﺑ ﻲـﻔﻠﻋ و ﻪﻟﺎـﺳﺪﻨﭼ ﻲﻫﺎـﻴﮔ ،ناﺮـﻔﻋز )
21
، 24 ( ﻪــﺑ و
هداﻮﻧﺎــﺧ
Iridaceous
دراد ﻖــﻠﻌﺗ )
11
، 25 .(
ﺮــﮔا
،ﻪــﭼ داﺪــﺟا
ﻪـﺑ ار نآ نﺎـﻘﻘﺤﻣ ﺎـﻣا ﺖـﺳا هﺪﺸـﻧ ﻪﺘﺧﺎﻨـﺷ هﺎـﻴﮔ ﻦﻳا ﻲﺸﺣو
Crocus cartwringhtianus
هداد ﺖﺒﺴــﻧ ﺪــﻧا
) 14
، 29 .(
ﻦــﻳا
ﻪـــﻳودا لﻮﺼـــﺤﻣ ناﺮـــﮔ يا
ﺖـــﻤﻴﻗ ) 13 ، 20 ، 28 ( ﺎـــﺑ زا و
شزرا ﻪــﻧﻮﮔ ﻦﻳﺮــﺗ ﺖــﺳا ﺎــﻴﻧد رد ﻲــﻋارز نﺎــﻫﺎﻴﮔ يﺎــﻫ
) 25 .(
1 - يزروﺎﺸﻛ هﺪﻜﺸﻧاد ،اﺮﺘﻛد نﺎﻳﻮﺠﺸﻧاد و ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻮﻀﻋ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ
، ﺪﻬﺸﻣ ﻲﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد .
ﻲﻤﻳﺪــﻗ ﻪــﻠﻤﺟ زا ناﺮــﻔﻋز هوﻼــﻌﺑ ﻪــﻛ ﺖــﺳا نﺎــﻫﺎﻴﮔ ﻦﻳﺮــﺗ
ﻪﺑ نآ ﻪﭽﺨﻳرﺎﺗ 3000
ﻲـﻣ ﺮـﺑ دﻼﻴـﻣ زا ﻞﺒﻗ لﺎﺳ ددﺮـﮔ
) 12 .(
يدﺎﺼﺘﻗا ناﺮﻔﻋز ﻢﺘﺴـﻴﺳ رد ﻪـﻨﻳﺪﻘﻧ ﻲـﻋارز هﺎـﻴﮔ ﻦﻳﺮـﺗ
يﺎـﻫ
ﻢـﻛ يزروﺎﺸﻛ هدﺎـﻬﻧ
بﻮـﻨﺟ رد ناﺮـﻔﻋز ﺖﺸـﻛ ﻲﺣاﻮـﻧ رد
ﺖﺳا نﺎﺳاﺮﺧ )
17 .(
لﻮﺼـﺤﻣ ﺖﺷادﺮﺑ ،ﻲﻋارز تﺎﻴﻠﻤﻋ مﺎﻤﺗ
ﻲﻣ مﺎﺠﻧا ﻲﻠﺤﻣ ﻊﻣاﻮﺟ و هداﻮﻧﺎﺧ يﺎﻀﻋا ﻪﻠﻴﺳو ﻪﺑ يروآﺮﻓ و دﻮﺷ ) ﻲﺼـﺨﺷ تاﺮﻛاﺬـﻣ (
رد يدﺎـﻋ يﺮـﻣا مرﻮـﻛ ﻪـﻟدﺎﺒﻣ و
ﺖـﺳا هﺎـﻴﮔ ﻦـﻳا ﺖﺸـﻛ ﻲﺣاﻮﻧ )
17 .(
يﺰﻴﺨﻠـﺻﺎﺣ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ
ﺮﻳﺎــﺳ و ﻲــﻣاد دﻮــﻛ ﻪــﻳﺎﭘ ﺮــﺑ ﺐــﻠﻏا ناﺮــﻔﻋز عراﺰــﻣ كﺎــﺧ يﺎﻫدﻮﻛ ﻲﻟآ
ﻲﻣ مﺎﺠﻧا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد دﻮﺟﻮﻣ دﻮـﺷ
) 17 .(
ناﺮـﻔﻋز
رد بآ فﺮﺼـﻣ ﺮـﻈﻧ زا ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ ﻦﻳﺮﺗﺪﻣآرﺎﻛ زا ﻲﻜﻳ ﻲــﻣ رﺎﻤــﺷ ﻪــﺑ نﺎــﻬﺟ و دور
ﻲﻫﺎــﻴﮔ ،ﻲﻳاﺬــﻏ ﺮــﺻﺎﻨﻋ ﺮــﻈﻧ زا
ﻢﻛ ﻲﻣ ﻊﻗﻮﺗ ﺪﺷﺎﺑ ) 5 ، 10 .(
زا ﻲﺸـﺨﺑ رد ،هﺎﻴﮔ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا
نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ و رﺎﻬﺑ )
ﺖﺸﻬﺒﻳدرا هﺎﻣﺮﻬﻣ ﺎﺗ هﺎﻣ
( باﻮـﺧ ﺖـﻟﺎﺣ رد ار
ﻲﻣ يﺮﭙﺳ ﺪـﻗﺎﻓ هرود ﻦـﻳا رد ناﺮـﻔﻋز ﻪـﻋرﺰﻣ ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ ،ﺪـﻨﻛ
ماﺪﻧا ﺖﺳا ﻲﺸﻳور يﺎﻫ )
7
، 8 .(
،اﺬﻟ ﺎـﺑ نﺎﻫﺎﻴﮔ ﺮﻳﺎﺳ زا هدﺎﻔﺘﺳا
ﺎﻫزﺎﻴﻧ ﻪﺑﺎﺸﻣ ي ) طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ (
ﻲـﻣ ﻪـﻨﻳﺰﮔ ﺪـﻧاﻮﺗ يا
ﻲـﻘﻠﺗ ناﺮـﻔﻋز باﻮـﺧ هرود لﻮـﻃ رد ﻦﻴﻣز ﺮﺘﻬﺑ دﺮﺑرﺎﻛ ياﺮﺑ دﻮﺷ ) 7 .(
ﻢـﻛ ﻲﺑآ زﺎﻴﻧ ياراد ﻲﻋارز هﺎﻴﮔ ﻚﻳ ناﺮﻔﻋز ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا ﺐﻴــﺳآ هﺎــﻴﮔ ﻦــﻳا ﻪــﺑ ،بآ دﺎــﻳز راﺪــﻘﻣ فﺮﺼــﻣ و ﺖــﺳا
ﻲﻣ ﻴﺴـﺑ ،ﻪﺑﺎﺸﻣ يﺎﻫزﺎﻴﻧ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﻲﻋارز هﺎﻴﮔ بﺎﺨﺘﻧا ،ﺪﻧﺎﺳر رﺎ
ﻲﻣ ﺖﻴﻤﻫا ياراد ﺪﺷﺎﺑ
) 7 .(
ﻲـﻋارز نﺎـﻫﺎﻴﮔ ،ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ ﻪﺑ
ﻪﻳﺬﻐﺗ و ﻲﺑآ زﺎﻴﻧ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ ﺪﻳﺎﺑ ،هاﺮﻤﻫ ﺪﻧﻮـﺷ بﺎـﺨﺘﻧا ﻢـﻛ يا
.
ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ يور ﺮﺑ هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻖﻴﻘﺤﺗ )
19 ( نﺎﺸـﻧ
ﻪﻛ داد ناﺮـﻔﻋز ﺎـﺑ تﻼـﻏ و تﺎـﺑﻮﺒﺣ طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸـﻛ نﺎﻜﻣا
دراد دﻮﺟو .
اوا رد باﻮﺧ هرود رد ناﺮﻔﻋز ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ ﺮـﺧ
ﻲﺣاﻮـﻧ رد عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻳا و دراﺪﻧ زﺎﻴﻧ بآ ﻪﺑ ﺰﻴﻳﺎﭘ ﻞﻳاوا ﺎﺗ رﺎﻬﺑ ﺖـﺳا يدﺎـﻋ يﺮـﻣا ،هﺎـﻴﮔ ﻦﻳا ﺖﺸﻛ )
22 .(
تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲـﺧﺮﺑ
ﻪـﻛ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ يرﺎـﻴﺑآ ﻪـﻠﺣﺮﻣ ﻚـﻳ
ﻪﻧﺎﺘﺴـﺑﺎﺗ رد ﻞـﻳاوا
هﺎــﻣدادﺮﻣ ﺶﻳاﺰــﻓا ار ﻞــﮔ ﺪــﻴﻟﻮﺗ
رد يرﺎــﻴﺑآ ﻪــﻜﻴﻟﺎﺣ رد هداد
ﺖﺳا هﺪﺷ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ هﺎﻣﺮﻴﺗ ﻞﻳاوا )
6 ، 16 ، 22 .(
ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ يور ﺮﺑ يدﺎﻳز ﻖﻴﻘﺤﺗ ،ﻪﭼﺮﮔا دراد دﻮـﺟو يﺪﻫاﻮـﺷ ﺎـﻣا ،ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮕﻧ مﺎﺠﻧا ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ نﺎﺸﻧ ﻪﻛ ﺖـﺳا هﺎـﻴﮔ ﻦـﻳا طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻲﺒﺴﻧ ﺖﻳﺰﻣ هﺪﻨﻫد .
ﻲﻣ نﺎﺸﻧ تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ لﺮـﺘﻨﻛ ﺮﻴﻈﻧ ﻲﻳﺎﻳاﺰﻣ ﺎﺑ ﺖﻳﺰﻣ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺪﻨﻫد
ﻒﻠﻋ ﻪﻳﺎﺳ تاﺮﺛا و زﺮﻫ يﺎﻫ ،هاﺮـﻤﻫ هﺎﻴﮔ يزاﺪﻧا
ﺐـﺟﻮﻣ ﻪـﻛ ﻲـﻣ كﺎـﺧ نﺪﺷ ﻚﻨﺧ
ﺖـﺳا هاﺮـﻤﻫ ،ﺪﻧﻮـﺷ )
7 ، 19 .(
هزﻮـﺧ
يرﺎﻣ ) 19 ( ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻢـﻳد يﺎـﻴﺑﻮﻟ و دﻮـﺨﻧ ﺎﺑ
ار
دﻮﻤﻧ ﻪﻴﺻﻮﺗ .
دﻮﻤﺤﻣ ) 23 ( ردﺎـﻗ ناﺮـﻔﻋز ﻪﻛ ﺖﺷاد رﺎﻬﻇا ﺰﻴﻧ
يﺎـﺟ ﺮـﺑ كﺎـﺧ رد تﻻﻮـﻘﺑ ﻪﻠﻴـﺳو ﻪـﺑ ﻪﻛ ﻲﻧژوﺮﺘﻴﻧ زا ﺖﺳا ﻲــﻣ ﺪــﻨﻛ هدﺎﻔﺘــﺳا ،ﺪــﻧﺎﻣ .
ﻻﻮــﻜﻴﻧ ) 27 ( ﺖﺸــﻛ ﻪــﻛ داد نﺎﺸــﻧ
ناﺮــﻔﻋز ﺮــﺑ ﻲﺑﻮﻠﻄﻣﺎــﻧ ﺮﻴﺛﺎــﺗ هرﺎــﻬﺑ ﻮــﺟ و ناﺮــﻔﻋز طﻮــﻠﺨﻣ ﺖﺷاﺪﻧ . ﺮـﺛا ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ار يﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ﺖﻴﻓﺮﻇ هﺰﻴﻳﺎﭘ ﻮﺟ ﺖﺸﻛ ﺎﻣا
ﻪﻳﺎﺳ و داد ﺶﻫﺎـﻛ ناﺮـﻔﻋز ﻲﺸﻳور ﺪﺷر لﻮﻃ رد ﻮﺟ يزاﺪﻧا ﻞـﮔ دﺮـﻜﻠﻤﻋ و ﻲـﻫد ﻞـﮔ ﻲﻳﺎﻧاﻮﺗ ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ ور ﻦﻳا زا
ﺪﺷ . و تﻼـﻏ ﺎـﺑ ناﺮـﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻪﻨﻴﻣز رد ﻲﺗﺎﺷراﺰﮔ
ﻴﺑ ﺰﻴﻧ ﻒﻳدر ﻦ دراد دﻮﺟو ﺰﻴﻧ نﻮﺘﻳز و رﻮﮕﻧا غﺎﺑ نﺎﺘﺧرد يﺎﻫ
) 8 .(
،ﻲـﻋارز نﺎـﻫﺎﻴﮔ ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ،ﻪﭼﺮﮔا مادﺎـﺑ نﺎـﺘﺧرد ﺮﻳز رد هﺎﻴﮔ ﻦﻳا ﺰﻴﻧ ﺮﻴﻤﺸﻛ رد ﺎﻣا ،ﺖﺴﻴﻧ ﺞﻳار
ﻲﻣ ﺖﺸﻛ ﺪﻧﻮﺷ
) 3 .(
بﻮـﻨﺟ ﻲﺣاﻮﻧ ﻲﺧﺮﺑ رد ﺖﺸﻛ عﻮﻧ ﻦﻳا
ﻲﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺰﻴﻧ نﺎﺳاﺮﺧ دﻮﺷ
) ﻲﺼﺨﺷ تاﺪﻫﺎﺸﻣ .(
ﺑ زا فﺪﻫ نﺎـﻜﻣا ﻪﻛ دﻮﺑ ﻦﻳا ﺮﺿﺎﺣ ﻲﺳرﺮ
ﺖﺸـﻛ يﺮﻳﺬـﭘ
ﺎــﺑ ناﺮــﻔﻋز طﻮــﻠﺨﻣ ﺔــﻨﻣاد
ﺮــﻴﻈﻧ ﻲــﻋارز نﺎــﻫﺎﻴﮔ زا ﻲﻌﻴــﺳو
ﻲﻳوراد نﺎﻫﺎﻴﮔ و تﺎﺑﻮﺒﺣ ،تﻼﻏ ار
رد ﺪﻬﺸﻣ ﻲﻤﻴﻠﻗا ﻂﻳاﺮﺷ
درﻮﻣ ﺪﻫد راﺮﻗ ﻲﺑﺎﻳزرا .
شور و داﻮﻣ ﺎﻫ
يزروﺎﺸـﻛ هﺪﻜﺸـﻧاد ﻲﺗﺎـﻘﻴﻘﺤﺗ ﻪـﻋرﺰﻣ رد ﺶﻳﺎـﻣزآ ﻦﻳا لﺎـﺳ رد ﺪﻬﺸﻣ ﻲﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد يﺎـﻫ
87 - 1385 ﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا .
ﺪﻬﺸﻣ رد عﺎﻔﺗرا 985 و لﻮـﻃ و هدﻮﺑ ﻊﻗاو ﺎﻳرد ﺢﻄﺳ زا يﺮﺘﻣ
ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ نآ ﻲﻳﺎﻴﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ 36
و ﻪﺟرد 16
و ﻲﻟﺎﻤﺷ ﻪﻘﻴﻗد
59 و ﻪﺟرد 36
ﻲﻣ ﻲﻗﺮﺷ ﻪﻘﻴﻗد ﺪﺷﺎﺑ
. حﺮـﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد ﺶﻳﺎﻣزآ
كﻮﻠﺑ ﺪـﺷ اﺮـﺟا راﺮـﻜﺗ ﻪـﺳ رد ﻲﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﻛ يﺎﻫ .
ﺎـﻫرﺎﻤﻴﺗ
زا ﺪﻧدﻮﺑ ترﺎﺒﻋ ﺐﻴﻛﺮﺗ
ﻛ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ناﺮـﻔﻋز طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸ
ﺎﺑ 3 نﺎـﻫﺎﻴﮔ زا هوﺮـﮔ ﻞﻣﺎـﺷ ﻲـﻋارز
: تﻼـﻏ : و هرﺎـﻬﺑ مﺪـﻨﮔ
هﺰﻴﻳﺎـــﭘ )
Triticum aestivum
( تﺎـــﺑﻮﺒﺣ ، :
سﺪـــﻋ )
Lens
culinaris
( و دﻮــﺨﻧ )
Cicer arietinum
( ﻲــﻳوراد نﺎــﻫﺎﻴﮔ و :
هزﺮﻔـﺳا )
Plantago ovata
( ، ﺮﻴﺸـﻛﺎﺧ )
Discurinia sophia
(،
هﺎﻴﺳ ﻪﻧاد )
Nigella sativa
( ، نﺎﻴﻧز )
Carum copticum
( و هﺮـﻳز
ﺰﺒﺳ )
Cuminum cyminum
.(
ﻒـﻳدر ترﻮﺻ ﻪﺑ ﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺪـﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎـﺟ يﺎـﻫ
.
رد ناﺮــﻔﻋز ﺺﻟﺎــﺧ ﺖﺸــﻛ و طﻮــﻠﺨﻣ ﺖﺸــﻛ يﺎــﻫرﺎﻤﻴﺗ تﺮﻛ دﺎﻌﺑا ﻪﺑ ﻲﻳﺎﻫ 2
* 2 ﺮﺘﻣ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ .
تﺮـﻛ ﻦﻴﺑ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﺎـﻫ
كﻮﻠﺑ و ،ﺎﻫ 50 ﻲﺘﻧﺎﺳ ﺪـﺷ ﻪـﺘﻓﺮﮔ ﺮـﻈﻧ رد ﺮﺘﻣ .
ود ﻦﻴـﺑ ﺔﻠـﺻﺎﻓ
ناﺮﻔﻋز ﺖﺸﻛ ﻒﻳدر 30
ﻲﺘﻧﺎﺳ ناﺮـﻔﻋز ﺔـﺗﻮﺑ ود ﺔﻠﺻﺎﻓ و ﺮﺘﻣ
يور ﻒﻳدر 10 ﻲﺘﻧﺎﺳ دﻮﺑ ﺮﺘﻣ . رد و ناﺮـﻔﻋز ،طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ
ﻪـﻧﺎﮔاﺪﺟ يﺎـﻫ ﻒـﻳدر ترﻮﺼـﺑ هاﺮـﻤﻫ نﺎـﻫﺎﻴﮔ زا ﻚـﻳ ﺮﻫ ﺪﻧﺪﺷ ﺖﺸﻛ .
مرﻮﻛ ﺔـﻋرﺰﻣ ﻚـﻳ زا ﺖﺸـﻛ ياﺮﺑ ناﺮﻔﻋز زﺎﻴﻧ درﻮﻣ يﺎﻫ
ناﺮـﻔﻋز ﺔﻟﺎﺳ رﺎﻬﭼ ﺖـﺷادﺮﺑ
ﺪـﺷ ﺪﻧ . دﻮـﻛ زا ،ﺖﺸـﻛ زا ﻞـﺒﻗ
ناﺰﻴﻣ ﻪﺑ ﻲﻣاد 20
مرﻮـﻛ و ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘـﺳا رﺎـﺘﻜﻫ رد ﻦـﺗ رد ﺎـﻫ
ﺦﻳرﺎﺗ 13 نﺎﺑآ هﺎﻣ 1385 ﺪﻧﺪـﺷ ﺖﺸﻛ .
هﺰﻴﻳﺎـﭘ مﺪـﻨﮔ لﺎـﺳ رد
لوا ﺦﻳرﺎﺗ رد 13
نﺎﺑآ هﺎﻣ 1385 ناﺮﻔﻋز ﺎﺑ نﺎﻣﺰﻤﻫ ، لﺎﺳ رد و
ﺦﻳرﺎــﺗ رد مود 1
نﺎــﺑآ هﺎــﻣ 1386 ﺪــﺷ ﺖﺸــﻛ .
،هرﺎــﻬﺑ مﺪــﻨﮔ
ﺰــﻴﻧ ﻲــﻳوراد نﺎــﻫﺎﻴﮔ و تﺎــﺑﻮﺒﺣ لوا لﺎــﺳ رد
ﺦﻳرﺎــﺗ رد 11
ﺪﻨﻔﺳا هﺎﻣ 1385 ﺦﻳرﺎﺗ رد مود لﺎﺳ رد و 20
ﺪﻨﻔـﺳا هﺎـﻣ 1386
ﺪﻧﺪﺷ ﺖﺸﻛ .
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺞﻳار نﺎﻣز سﺎﺳا ﺮﺑ يرﺎﻴﺑآ .
تﺮﻛ درﻮﻣ رد
،ﺪـﻧدﻮﺑ ناﺮﻔﻋز ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ يوﺎﺣ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫ
تﺮﻛ رد ﺎﻣا ﺪﺷ ﻊﻄﻗ يرﺎﻴﺑآ ﺮـﺑ يرﺎـﻴﺑآ ،طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ يﺎﻫ
دﺮﻛ اﺪﻴﭘ ﻪﻣادا هاﺮﻤﻫ هﺎﻴﮔ زﺎﻴﻧ سﺎﺳا .
تﺮﻛ يرﺎﻴﺑآ ﻊﻄﻗ يﺎـﻫ
رد ،ﺺﻟﺎﺧ ناﺮﻔﻋز ﻞﻳاوا
ﻦﻳدروﺮﻓ ﻦﻳﺮﺘﺸـﻴﺑ و ﺖـﻓﺮﮔ مﺎـﺠﻧا
ﺎﺗ ﻪﻛ دﻮﺑ نﺎﻴﻧز درﻮﻣ رد يرﺎﻴﺑآ نﺎﻣز ﺮﺧاوا
رﻮﻳﺮﻬﺷ لﻮـﻃ ﻪﺑ
ﺪﻴﻣﺎﺠﻧا . ﻞﻳاوا رد نﺎﺑآ
لﺎﺳ رد 1386 و 1387 ، مرﻮﻛ ﺎﻫ دﻮـﺟﻮﻣ ي
رد لﻮﻃ 50 ﻲﺘﻧﺎﺳ ﺮﺘﻣ ﻚﻳ زا تﺮـﻛ ﺮـﻫ رد ﺖﺸـﻛ ﻒﻳدر ار
جرﺎﺧ هدﻮﻤﻧ داﺪﻌﺗ ،هﺎﻴﮔ رد مرﻮﻛ داﺪﻌﺗ و و مرﻮﻛ رد ﻪﻧاﻮﺟ
مرﻮﻛ ﻚﺸﺧ و ﺮﺗ نزو ﺰﻴﻧ هزاﺪﻧا ﺎﻫ
،ﺖـﻳﺎﻬﻧ رد و ﺪـﺷ يﺮـﻴﮔ
مرﻮﻛ رد ﺎﻫ 5 زا ﺮﺘﻤﻛ هوﺮﮔ 2
،مﺮﮔ 1 / 2 ﺎﺗ 4 ،مﺮﮔ 1 / 4 ﺎـﺗ 6
،مﺮﮔ 1 / 6 ﺎﺗ 8 و مﺮـﮔ 1 / 8 ﺎـﺗ 10 هوﺮـﮔ ،مﺮـﮔ ﺪﻧﺪـﺷ يﺪـﻨﺑ
.
ﻞﮔ رد ﻪﻛ ناﺮﻔﻋز يﺎﻫ ﻂﺳاوا
نﺎﺑآ هﺎـﻣ 1386 ﺮﻫﺎـﻇ ﺪﻧﺪـﺷ
،
ﺪﻧﺪﺷ ﻚﺸﺧ و ﺖﺷادﺮﺑ .
د ﻞـﮔ داﺪﻌﺗ ر
ﻪـﺗﻮﺑ ﻚﺸـﺧ نزو و
هزاﺪﻧا ﻪﻟﻼﻛ ﺪﻧﺪﺷ يﺮﻴﮔ
.
ﺺﺧﺎــﺷ ،ﺎــﻫرﺎﻤﻴﺗ يدﺎﺼــﺘﻗا شزرا ﻪﺴــﻳﺎﻘﻣ رﻮــﻈﻨﻣ ﻪــﺑ ﻲﺒﺴﻧ شزرا عﻮﻤﺠﻣ
(RVT)1
ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ رﺎﻤﻴﺗ ﺮﻫ رد )
2 .(
) 1 (
1 1 / ) 2 2 1 1
(PY P Y PY RVT = +
لﻮﻣﺮﻓ ﻦﻳا رد :P1
،ناﺮﻔﻋز ﺖﻤﻴﻗ :Y1
،ناﺮـﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ
:P2
،هاﺮــﻤﻫ لﻮﺼــﺤﻣ ﺖــﻤﻴﻗ :Y2
ﻫ لﻮﺼــﺤﻣ دﺮــﻜﻠﻤﻋ هاﺮــﻤ
ﺖﺳا . هداد مﺮـﻧ ﻪﻠﻴـﺳو ﻪـﺑ ﺎـﻫ راﺰـﻓا
MSTATC
ﻪـﻳﺰﺠﺗ درﻮـﻣ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ يرﺎﻣآ .
نﻮـﻣزآ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ ﺎﻫ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ راد ﻲﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ رد LSD
5 ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﺻرد .
ﺚﺤﺑ و ﺞﻳﺎﺘﻧ
ﻲﺒﺴــﻧ شزرا عﻮــﻤﺠﻣ
(RVT)
رد ﻒــﻠﺘﺨﻣ يﺎــﻫرﺎﻤﻴﺗ رد
ﻞﻜﺷ ) 1 ( ﺖـﺳا هﺪـﺷ هداد نﺎﺸﻧ .
ﻲـﻣ هﺪﻫﺎﺸـﻣ ﻪـﻜﻳرﻮﻄﻧﺎﻤﻫ
ﻮﺷ ﻲﺘﺸـﻛ ﻚﺗ ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻳﺰﻣ د
نآ لﺎﺳ رد 1386 و نﺎـﻴﻧز ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد ﻂﻘﻓ ،
هﺎﻴﺳ ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻪﻧاد )
ﻞﻜﺷ 1 . ﻒﻟا ( . راﺪـﻘﻣ ﻦـﻳا ياﺮـﺑ RVT
ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ طﻮﻠﺨﻣ ود 29
/ 3 و 58 / 1 دﻮﺑ . ﻪـﻛ دﻮﺑ ﻲﻟﺎﺣ رد ﻦﻳا
لﺎــﺳ رد 1387
،نآ ﺮــﺑ هوﻼــﻋ يدﺎﺼــﺘﻗا ﺖــﻳﺰﻣ
ﺖﺸــﻛ رد
ز طﻮﻠﺨﻣ ﺪـﺷ هﺪﻫﺎﺸـﻣ ﺰـﻴﻧ سﺪـﻋ و دﻮﺨﻧ ،ﺮﻴﺸﻛﺎﺧ ﺎﺑ ناﺮﻔﻋ
) ﻞﻜﺷ 1 . ب .(
راﺪﻘﻣ طﻮـﻠﺨﻣ ﻦـﻳا ياﺮـﺑ RVT
ﺎـﻫ ﺐـﻴﺗﺮﺗ ﻪـﺑ
28 / 1
، 10 / 1 و 03 / 1 دﻮـــﺑ . راﺪـــﻘﻣ ﻦﻳﺮـــﺘﻤﻛ لﺎـــﺳ ردRVT
1386 ، مﺪـﻨﮔ و ﺰﺒـﺳ هﺮﻳز ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ
ﺎﺑ ﺮﺑاﺮﺑ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ هرﺎﻬﺑ 39
/ 0 و 45 / 0 دﻮﺑ و ﺮﻳدﺎﻘﻣ ياﺮـﺑ RVT
ﺎﻤﻴﺗ ﺮﻳﺎﺳ ﻦﻴﺑ ﺎﻫر 5 / 0 ﺎﺗ 1 دﻮﺑ ﺮﻴﻐﺘﻣ . ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ راﺪـﻘﻣ ﻦﻳﺮـﺘﻤﻛ
لﺎﺳ ردRVT
1387 ، هﺮﻳز ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ
و ﺰﺒﺳ هزﺮﻔﺳا ﺎـﺑ ﺮـﺑاﺮﺑ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ 34
/ 0 و 66 / 0 دﻮـﺑ و ﺮﻳدﺎـﻘﻣ
ﻦﻴــﺑ ﺎــﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺮﻳﺎــﺳ ياﺮــﺑ RVT
5 / 0 ﺎــﺗ 1 دﻮــﺑ ﺮــﻴﻐﺘﻣ .
رد ﺎــﻣا
يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻳﺰﻣ ،عﻮﻤﺠﻣ ﻚـﺗ ﺎـﺑ ﻪﺴـﻳﺎﻘﻣ رد طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ
ﺸﻛ نآ ﻲﺘ رد ، هﺎﻴـﺳ و نﺎـﻴﻧز ﺎـﺑ ناﺮـﻔﻋز طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸـﻛ ﻪـﻧاد
ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ )
ﻞﻜﺷ 1 . ج ( . راﺪﻘﻣ طﻮـﻠﺨﻣ ود ﻦـﻳا ياﺮﺑ RVT
ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ 16
/ 2 و 85 / 1 دﻮﺑ . راﺪﻘﻣ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ ،RVT
ﻪـﺑ طﻮـﺑﺮﻣ
ﺎﺑ ﺮﺑاﺮﺑ ﺰﺒﺳ هﺮﻳز ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ 36
/ 0 دﻮﺑ و ﺮﻳدﺎـﻘﻣ
ﻦﻴﺑ ﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺮﻳﺎﺳ ياﺮﺑ RVT
5 / 0 ﺎﺗ 1 دﻮـﺑ ﺮﻴﻐﺘﻣ .
رد ﺶﻳﺎـﻣزآ
ﻦﻴـﻣز يﺮـﺑاﺮﺑ ﺖﺒﺴﻧ ،ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ
(LER)
زا ﺮﺘﺸـﻴﺑ
هﺪﻫﺎﺸـﻣ ناﺮـﻔﻋز و ﺰﺒـﺳ هﺮـﻳز طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ درﻮﻣ رد ﻚﻳ ﺖﺳا هﺪﺷ )
1 .(
ﺰـﻴﻧ هﺎﻴـﺳ هﺮﻳز و ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ
LER
ﺮﺑ و ﻚﻳ زا ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ يدﺎﺼﺘﻗا يﺮﺗ
) 4 .(
ﺖﺸــﻛ زا ﺮــﺘﻤﻛ طﻮــﻠﺨﻣ ﺖﺸــﻛ رد ناﺮــﻔﻋز دﺮــﻜﻠﻤﻋ دﻮﺑ نآ ﺺﻟﺎﺧ )
ﻞﻜﺷ 2 .(
ناﺮـﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ لﺎـﺳ رد
1386 ، ﺎــﺑ 79 / 0 نآ ﺺﻟﺎــﺧ ﺖﺸــﻛ رد رﺎــﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮــﻠﻴﻛ
ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ )
ﻞﻜﺷ 2 . ﻒﻟا ( ار دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ رد ،
ﺎـﺑ نﺎـﻴﻧز و ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ 01
/ 0 رﺎـﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮـﻠﻴﻛ
داد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ ﻪﺑ .
ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ناﺮـﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ رد
لﺎﺳ 1387 ، ﺎﺑ 33 / 1 مﺮﮔﻮﻠﻴﻛ نآ ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ رد رﺎﺘﻜﻫ رد
ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ )
ﻞﻜﺷ 2 . ب ( ار دﺮـﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮـﺘﻤﻛ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ رد ،
ﺎـﺑ نﺎـﻴﻧز و ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ 24
/ 0 رﺎـﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮـﻠﻴﻛ
داد صﺎﺼــﺘﺧا دﻮــﺧ ﻪــﺑ .
دﺮــﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺘﺸــﻴﺑ ،ﺰــﻴﻧ عﻮــﻤﺠﻣ رد
ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز 06
/ 1 نآ ﺺﻟﺎـﺧ ﺖﺸـﻛ رد رﺎـﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﻴﻛ و
دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ رد
ز و ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ ﺎـﺑ نﺎـﻴﻧ
12 / 0
رﺎﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﻴﻛ ﺪـﻣآ ﺖﺳﺪﺑ
) ﻞﻜـﺷ 2 . ج .(
ﻪـﭼﺮﮔا
، ﻦﻴـﺑ
دﻮـﺟو يراد ﻲـﻨﻌﻣ توﺎـﻔﺗ ناﺮـﻔﻋز دﺮـﻜﻠﻤﻋ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺖﺷاﺪﻧ ﺎﻣا ، ﻲﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ يرﺎـﻴﺑآ تﺎـﻌﻓد داﺪـﻌﺗ ﺎـﺑ ﺮﻣا ﻦﻳا ﺪﺳر
نﺎـﻴﻧز اﺮـﻳز ،ﺪـﺷﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮـﻣ ،ﺖـﺳا نﺎـﻴﻧز زﺎـﻴﻧ درﻮـﻣ ﻪﻛ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺪﺷ ﺖﺷادﺮﺑ ﻪﻛ دﻮﺑ ﻲﻫﺎﻴﮔ ﻦﻳﺮﺧآ .
ﺑ ﻦﻳا ﻲﻔﻨﻣ ﺮﻴﺛﺎﺗ هاﺮﻤﻫ هﺎﻴﮔ ﺪﺷر هرود ﻪﻛ داد نﺎﺸﻧ ﻲﺳرﺮ
ناﺮــﻔﻋز دﺮــﻜﻠﻤﻋ ﺮــﺑ ود ﺮــﻫ رد
ﺖــﺷاد لﺎــﺳ )
ﻞﻜــﺷ 3 .(
ﻪﻜﻳرﻮﻄﺑ هرود ﻦﻳا لﻮﻃ ﺶﻳاﺰﻓا ﺎﺑ
، ﻠﻤﻋ ﻜ ﺮﻔﻋز دﺮ ا ﺶﻫﺎـﻛ ن
ﻲﻨﻌﻣ راد ) 01 / 0
<
( p
دﻮﻤﻧ اﺪﻴﭘ )
ﻞﻜـﺷ 3 . ج ( . طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸـﻛ
دﻮـﺧ ﻪـﺑ ار دﺮـﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮـﺘﻤﻛ ﻞـﻴﻟد ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ نﺎﻴﻧز ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز
ﻞﻜﺷ 1:
ﺗ رد ﻲﺒﺴﻧ شزرا عﻮﻤﺠﻣ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ و ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ يﺎﻫرﺎﻤﻴ
:
ﻒﻟا . لﺎﺳ 1386 ب ، . لﺎﺳ 1387 ج و . لﺎﺳ ود ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ .
ﻞﻜﺷ
2 : ﺗ ﺗﻮﺑ رد ﻞﮔ داﺪﻌ ﻪ
و و ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ رد ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ
ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ :
ﻒﻟا . لﺎﺳ 1386 ب ، . لﺎﺳ 1387 ج و . لﺎﺳ ود ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ .
اد صﺎﺼﺘﺧا ﺮـﻈﻧ زا ﺪـﻳﺎﺒﻧ نﺎـﻴﻣ ﻦﻳارد ار ﻢﻛاﺮﺗ ﺮﻴﺛﺎﺗ ﻪﺘﺒﻟا و د
ﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد ﻪﻛ اﺮﭼ ﺖﺷاد رود ﺶﻫﺎـﻛ ناﺮﻔﻋز ﻢﻛاﺮﺗ طﻮ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ .
رد ﻞـﮔ داﺪﻌﺗ رد تاﺮﻴﻴﻐﺗ يﻮﮕﻟا ﻪـﺗﻮﺑ
يﻮـﮕﻟا ﺎـﺑ ﻪﺑﺎﺸـﻣ
ﺖــﺳا ناﺮــﻔﻋز دﺮــﻜﻠﻤﻋ رد ﺮــﻴﻴﻐﺗ )
ﻞﻜــﺷ 2 .(
،عﻮــﻤﺠﻣ رد
،نآ ﻦﻳﺮـﺘﻤﻛ و ناﺮـﻔﻋز ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ رد ﻞﮔ داﺪﻌﺗ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﺸــﻛ رد ﺪــﺷ ﻞــﺻﺎﺣ نﺎــﻴﻧز ﺎــﺑ طﻮــﻠﺨﻣ ﺖ )
ﻞﻜــﺷ 2 . ج ( . رد
هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻖﻴﻘﺤﺗ
، رد ﻞﮔ داﺪﻌﺗ ﻪﺗﻮﺑ
طﺎﺒﺗرا ﻲﺘﺒﺜﻣ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺎﺑ
ناﺮﻔﻋز لﺎﺳ ود ﺮﻫ رد داد نﺎﺸﻧ
. ﻪـﻜﻳرﻮﻄﺑ ﺶﻳاﺰـﻓا ﺎـﺑ
داﺪـﻌﺗ
رد ﻞﮔ
،ﻪﺗﻮﺑ ﻠﻤﻋ ـﻜ ﺮـﻔﻋز دﺮ ا
ن ﺶﻳاﺰـﻓا ﻲـﻨﻌﻣ راد ) 05 / 0
<
(p
دﻮﻤﻧ اﺪﻴﭘ . ،ور ﻦﻳا زا ﻞﮔ داﺪﻌﺗ ﺮﻴﻴﻐﺗ ﺪﻧور
رد ﺢﻄـﺳ ﺪﺣاو و
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﻪﺑﺎﺸﻣ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺰﻴﻧ )
18 .(
ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﻦﻴﺑ
، ﻲـﮔﮋﻳو ظﺎﺤﻟ زا ﻪـﺑ طﻮـﺑﺮﻣ يﺎـﻫ
مرﻮـﻛ داﺪﻌﺗ ،مرﻮﻛ ﻚﺸﺧ نزو ،مرﻮﻛ ﺮﺗ نزو ﻞﻣﺎﺷ مرﻮﻛ ﻪﺗﻮﺑ رد ﻪﻧاﻮﺟ داﺪﻌﺗ ، هوﺮـﮔ رد مرﻮـﻛ داﺪﻌﺗ و مرﻮﻛ رد
يﺎـﻫ
ﻲــﻧزو ﻒــﻠﺘﺨﻣ
، ﺪﺸــﻧ هﺪﻫﺎﺸــﻣ ﻲﺼــﺨﺸﻣ ﺪــﻧور ﻪــﻧﻮﮔ ﭻﻴــﻫ
) لوﺪﺟ 3 - 1 .(
ﺮﻫ توﺎـﻔﺗ دراﻮـﻣ ﻲـﺧﺮﺑ رد ﺪـﻨﭼ يﺎـﻫ
ﻲـﻤﻛ
توﺎﻔﺗ ﻦﻳا ﻲﻟو ،دراد دﻮﺟو ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ ،ﺎﻫ
. زا ﻪـﭽﻧآ
هداد لوﺪﺟ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ 1
ﻲﻣ ﺺﺨﺸﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ،ددﺮﮔ
مرﻮﻛ ﺐﻠﻏا هوﺮﮔ رد ﺎﻫ
يﺎﻫ زا ﺮﺘﻤﻛ 7 ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ مﺮﮔ ﺪـﻧا
.
هدﻮﺑ راﺪﻘﻣ ﻦﻳا زا ﺮﺘﻤﻛ ﺰﻴﻧ هﺪﺷ ﺖﺸﻛ يﺎﻫ مرﻮﻛ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ ﺪﻧا
ﻧا ﻪﻛ ﺖﺴـﻴﻧ ﺖﺸـﻛ ياﺮـﺑ ﻲﺒﺳﺎﻨﻣ هزاﺪ .
تﺎـﻘﻴﻘﺤﺗ سﺎـﺳا ﺮـﺑ
مرﻮﻛ ﺖﺸﻛ ﺎﺑ ،هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻦﻴﮕﻨﺳ يﺎﻫ
ﻞـﮔ ﺪـﻴﻟﻮﺗ لﺎﻤﺘﺣا ،ﺮﺗ
ﻲﻣ ﺶﻳاﺰﻓا ﺪﺑﺎﻳ
) 15 ، 22 ، 26 .(
و ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻴﺑ طﺎﺒﺗرا تﺎﻌﻓد
لﺎـﺳ رد يرﺎﻴﺑآ رد
ﻞﻜــﺷ ) 4 ( نﺎﺸــﻧ ﺖــﺳا هﺪــﺷ هداد .
هﺪﻫﺎﺸــﻣ ﻪــﻛ ﻪــﻧﻮﮕﻧﺎﻤﻫ
ﻲﻣ دﻮﺷ يرﺎـﻴﺑآ تﺎـﻌﻓد داﺪـﻌﺗ ﺶﻳاﺰﻓا ﺎﺑ لﺎـﺳ رد
دﺮـﻜﻠﻤﻋ ،
ناﺮﻔﻋز لﺎﺳ ود ﺮﻫ رد ﺖﻓﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ
) ﻞﻜﺷ 4 . ب و ﻒﻟا (
. ﻪﺑ
ﻪﻧﻮﮔ ﺶﻳاﺰـﻓا ﺎﺑ ،عﻮﻤﺠﻣ رد ﻪﻛ يا تﺎـﻌﻓد
لﺎـﺳ رد يرﺎـﻴﺑآ
ناﺮــﻔﻋز دﺮــﻜﻠﻤﻋ راد ﻲــﻨﻌﻣ ﺶﻫﺎــﻛ
) 05 / 0
<
(p
دﻮــﻤﻧ اﺪــﻴﭘ
) ﻞﻜﺷ 4 . ج .(
ﻞﻜـﺷ رد ﻪﻛ رﻮﻄﻧﺎﻤﻫ )
2 ( ﻲـﻣ هﺪﻫﺎﺸـﻣ
،دﻮـﺷ
ﺺﻟﺎـﺧ ﺖﺸـﻛ ﻪـﺑ ﺖﺒﺴﻧ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﻛ
،
هﺎﻴﺳ و ﺮﻴﺸﻛﺎﺧ ،دﻮﺨﻧ ،نﺎﻴﻧز ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد ﻪﻧاد
ﻲﻌﻄﻗ دﻮﺑ ﺮﺗ . نﺎـﻫﺎﻴﮔ ﻦﻳا زﺎﻴﻧ درﻮﻣ ﺮﺘﺸﻴﺑ بآ ﻞﻴﻟد ﻪﺑ ﺮﻣا ﻦﻳا
ﻦﻳا زا و دﻮﺑ ﻲﻋارز ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻴﺑ ﻲﻔﻨﻣ ﻪﻄﺑار ﻚﻳ ،ور
ﺪﻳدﺮﮔ ﻞﺻﺎﺣ يرﺎﻴﺑآ تﺎﻌﻓد داﺪﻌﺗ و .
ﺪﻨﭼﺮﻫ ـﻔﻨﻣ ﺎـﻳ ﺖـﺒﺜﻣ ﺮﻴﺛﺎـﺗ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا رد ﻲﻀﻗﺎﻨﺘﻣ ﺞﻳﺎﺘﻧ ، ﻲ
ﺖـﺳا هﺪـﺷ شراﺰـﮔ ناﺮﻔﻋز ﺮﺑ يرﺎﻴﺑآ )
22 ، 9 ( ﺎـﻣا ، ﺮـﻈﻧ ﻪـﺑ
ﻲﻣ بآ ﻢﻛ فﺮﺼﻣ و يرﺎﻴﺑآ ﺐﺳﺎﻨﻣ نﺎﻣز ﺎﺑ ﺮﻣا ﻦﻳا ﻪﻛ ﺪﺳر
ﺪﺷﺎﺑ طﺎﺒﺗرا رد ،باﻮﺧ هرود رد .
رد ،ناﺮﻔﻋز ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد
ﻲـﻤﻧ مﺎﺠﻧا يرﺎﻴﺑآ ،هﺎﻴﮔ ﻦﻳا باﻮﺧ هرود لﻮﻃ دﻮـﺷ
. ﻪـﭼﺮﮔا
ﻧا ،ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ يرﺎﻴﺑآ ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻚﻳ ،دراﻮﻣ ﻲﺧﺮﺑ رد دﻮﺷ مﺎﺠ
.
ﻞﻜﺷ 3 : رد ناﺮﻔﻋز هاﺮﻤﻫ هﺎﻴﮔ ﺪﺷر هرود و ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻴﺑ طﺎﺒﺗرا
ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ و ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ :
ﻒﻟا . لﺎﺳ 1386 ب ، . ﺳ لﺎ 1387
ج و . لﺎﺳ ود ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ .
* هوﺮﮔ هزاﺪﻧا : نزو ﺎﺑ ﻲﻳﺎﻫ مرﻮﻛ 2
<
، 2,1 - 4 ، 4,1 - 6 ، 6,1 - 8 و 8,1 - 10 مرﻮﻛ ﺮﻫ ياﺮﺑ مﺮﮔ .
لوﺪﺟ 1:
رد مرﻮﻛ داﺪﻌﺗ ،مرﻮﻛ ﻚﺸﺧ و ﺮﺗ نزو ﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺮﻴﺛﺎﺗ ﻪﺗﻮﺑ
،
مرﻮﻛ هزاﺪﻧا و مرﻮﻛ رد ﻪﻧاﻮﺟ داﺪﻌﺗ لﺎﺳ رد
1386 .
لوﺪﺟ 2 : رد مرﻮﻛ داﺪﻌﺗ ،مرﻮﻛ ﻚﺸﺧ و ﺮﺗ نزو ﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺮﻴﺛﺎﺗ ﻪﺗﻮﺑ
،
مرﻮﻛ هزاﺪﻧا و مرﻮﻛ رد ﻪﻧاﻮﺟ داﺪﻌﺗ لﺎﺳ رد
1387 .
* هوﺮﮔ هزاﺪﻧا : نزو ﺎﺑ ﻲﻳﺎﻫ مرﻮﻛ 2
<
، 2,1 - 4 ، 4,1 - 6 ، 6,1 - 8 و 8,1 - 10 مرﻮﻛ ﺮﻫ ياﺮﺑ مﺮﮔ .
هوﺮﮔ هزاﺪﻧا : نزو ﺎﺑ ﻲﻳﺎﻫ مرﻮﻛ 2
<
، 2,1 - 4 ، 4,1 - 6 ، 6,1 - 8 و 8,1 - 10 مرﻮﻛ ﺮﻫ ياﺮﺑ مﺮﮔ .
لوﺪﺟ 3 : رد مرﻮﻛ داﺪﻌﺗ ،مرﻮﻛ ﻚﺸﺧ و ﺮﺗ نزو ﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ ﺮﻴﺛﺎﺗ ﻪﺗﻮﺑ
داﺪﻌﺗ ،
مرﻮﻛ هزاﺪﻧا و مرﻮﻛ رد ﻪﻧاﻮﺟ لﺎﺳ ود رد
.
ﻞﻜﺷ 4 : و ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻴﺑ طﺎﺒﺗرا ﻲﺒﺴﻧ دﺮﻜﻠﻤﻋ عﻮﻤﺠﻣ
) ( RVT ﺎﺑ يﺎﻫرﺎﻤﻴﺗ رد لﺎﺳ رد يرﺎﻴﺑآ تﺎﻌﻓد
ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ و ﺺﻟﺎﺧ ﺖﺸﻛ :
ﻒﻟا . لﺎﺳ 1386 ب ، . لﺎﺳ 1387 ج و . لﺎﺳ ود ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ .
ﻦﻴﺑ طﺎﺒﺗرا يرﺎـﻴﺑآ تﺎﻌﻓد داﺪﻌﺗ و RVT
ﺰـﻴﻧ لﺎـﺳ رد رد
ﻞﻜﺷ ) 4 ( ﺖﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ .
ﻲـﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻪﻜﻧﺎﻨﭽﻤﻫ
،دﻮـﺷ
يرﺎـﻴﺑآ تﺎـﻌﻓد داﺪﻌﺗ ﺶﻳاﺰﻓا ﺎﺑ لﺎـﺳ رد
1386 ، رﻮـﻄﺑ RVT
ﻲﻨﻌﻣ د ا ر ) 01 / 0
<
(p
ﺶﻳاﺰﻓا ﺖﻓﺎﻳ ) ﻞﻜﺷ 4 . ﻒـﻟا ( . ﻼـﻋ ﻢـﻏر
ﻦﻴﺑ ﺖﺒﺜﻣ ﻪﻄﺑار راﺮﻜﺗ ـﺳرد يرﺎﻴﺑآ تﺎﻌﻓد و RVT
لﺎ 1387
،
ﻲﻨﻌﻣ ﻲﻟو دﻮﺒﻧ راد
) ﻞﻜﺷ 4 . ب .(
ﺶﻳاﺰـﻓا ﺎـﺑ ،عﻮـﻤﺠﻣ رد ﺎﻣا
تﺎﻌﻓد لﺎـﺳ رد يرﺎـﻴﺑآ ،
راد ﻲـﻨﻌﻣ ﺶﻳاﺰـﻓا RVT
) 05 / 0
<
(p
دﻮﻤﻧ اﺪﻴﭘ )
ﻞﻜﺷ 4 . ج .(
ﻞﻴﻟد ﻪﺑ ﺮﻣا ﻦﻳا هﺎﻴﮔ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺶﻳاﺰﻓا
ﺖـﺳا هدﻮـﺑ ناﺮـﻔﻋز طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛرد هاﺮﻤﻫ .
،درﻮـﻣ ﻦـﻳارد
ﺎـﻴﮔ ﻦﻳا طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛرد ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻪﭼﺮﮔا نﺎـﻴﻧز ﺎـﺑ ه
) 12 / 0 رﺎﺘﻜﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﻴﻛ (
دﻮﺑ راﺪﻘﻣ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ )
ﻞﻜﺷ 2 . ج (،
ﻲﻟو راﺪـﻘﻣ ﻦﻳﺮﺘﺸـﻴﺑ رﺎـﻤﻴﺗ ﻦﻳا رد RVT
) 16 / 2 ( دﻮـﺧ ﻪـﺑ ار
داد صﺎﺼﺘﺧا .
ﻲــﻠﻛ رﻮــﻃ ﻪــﺑ ار ناﺮــﻔﻋز
ﻲــﻣ ﻪــﺑ ﻲﻧﺎــﻫﺎﻴﮔ ﺎــﺑ ناﻮــﺗ
يﺮﺘﻫﺎـــﺗﻮﻛ ﺪـــﺷر هرود ﻪـــﻛ ﺖـــﺷﺎﻛ طﻮـــﻠﺨﻣ ترﻮـــﺻ اد زﺎــﻴﻧ يﺮــﺘﻤﻛ يرﺎــﻴﺑآ تﺎــﻌﻓد داﺪــﻌﺗ ﻪــﺑ اﺬــﻟ و ﻪﺘــﺷاد ﺪــﻧر
.
،دﻮــﺷ ﻲــﻣ ناﺮــﻔﻋز دﺮــﻜﻠﻤﻋ ﺶﻳاﺰــﻓا ﺐــﺟﻮﻣ ،ﺮــﻣا ﻦــﻳا ﺺﺧﺎـــﺷ ﻪـــﭼﺮﮔا ار ﻲﺗوﺎـــﻔﺘﻣ ﺪـــﻧور ﺖـــﺳا ﻦـــﻜﻤﻣ RVT
ﺪـﻫد نﺎﺸـﻧ .
ﻲـﺑآ زﺎـﻴﻧ ﺎـﺑ ﻲـﻋارز نﺎـﻫﺎﻴﮔ ،ﺮـﮕﻳد ترﺎـﺒﻋ ﻪـﺑ
هﺎــﻴﮔ ﺮﺘﺸــﻴﺑ ﻢﻬــﺳ ﺖــﻠﻋ ﻪــﺑ ﺖــﺳا ﻦــﻜﻤﻣ ،نﺎــﻴﻧز ﺪــﻨﻧﺎﻣ ،ﻻﺎــﺑ ﺺﺧﺎـــﺷ راﺪـــﻘﻣ ،طﻮـــﻠﺨﻣ رد هاﺮـــﻤﻫ ار يﺮﺘﺸـــﻴﺑ RVT
ﺪﻨﻨﻛ ﻞﺻﺎﺣ .
ﻊﺑﺎﻨﻣ
1 - ﺸﻬﺑ ع ،ﻲﺘ . ﻲﻧاواﺮﻓ و
، م . 1382 . ﺖﺒﺴﻧ ﺮﺛا ﻲﺳرﺮﺑ ﻢﻛاﺮﺗ و ﺎﻫ
هﺎﻴﺳ هﺮﻳز و ناﺮﻔﻋز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد دﺮﻜﻠﻤﻋ ياﺰﺟا و دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﺖﺷﺎﻛ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ .
،ناﺮﻔﻋز ﻲﻠﻣ ﺶﻳﺎﻤﻫ ﻦﻴﻣﻮﺳ 11
و 12 هﺎﻣ رذآ 1382 ناﺮﻳا ،سﺪﻘﻣ ﺪﻬﺸﻣ ، .
2 - ع ،ﺮﻴﺸﻧاﻮﺟ .
ع ،ﺐﺼﻧ يﺪﻤﺤﻣ غﺎﺑد ، .
آ ،يﺪﻴﻤﺣ ، .
م ،رﻮﭘ ﻲﻠﻗ و .
1379 . طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ يژﻮﻟﻮﻛا .
ﺪﻬﺸﻣ ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد دﺎﻬﺟ تارﺎﺸﺘﻧا .
222 ﻪﺤﻔﺻ .
3 - م ،ﻲﺒﻴﺒﺣ . ب . ع ،يﺮﻗﺎﺑ و .
1367 . ناﺮﻔﻋز ) و ﺪﻨﻳآﺮﻓ ،ﺖﻋارز .
(..
. ﺶﻫوﮋﭘ نﺎﻣزﺎﺳ تارﺎﺸﺘﻧا ناﺮﻳا ﻲﺘﻌﻨﺻ و ﻲﻤﻠﻋ يﺎﻫ
- نﺎﺳاﺮﺧ ﺰﻛﺮﻣ .
4 - م ،يوﺮﺴﺧ .
1384 . ﺳ هﺮﻳز طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا و ﻲﻜﻳژﻮﻟﻮﻛاوﺮﮔا يﺎﻫ هﺎﮔﺪﻳد هﺎﻴ
(Bunium persicum) ﻪﻟﺎﺴﻜﻳ نﺎﻫﺎﻴﮔ و ناﺮﻔﻋز ﺎﺑ
. نﺎﻳﺎﭘ
ﺖﻋارز يﺮﺘﻛد هرود ﻪﻣﺎﻧ
"
ﻲﻋارز نﺎﻫﺎﻴﮔ يژﻮﻟﻮﻛا ﺶﻳاﺮﮔ
"
ﺪﻬﺸﻣ ﻲﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد يزروﺎﺸﻛ هﺪﻜﺸﻧاد ، .
5 - ع ،ﻲﺘﻤﺣر .
1382 . ناﺮﻔﻋز ﺖﻴﻔﻴﻛ و دﺮﻜﻠﻤﻋ ،ﺪﻴﻟﻮﺗ رد ﻲﻄﻴﺤﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﺶﻘﻧ .
،ناﺮﻔﻋز ﻲﻠﻣ ﺶﻳﺎﻤﻫ ﻦﻴﻣﻮﺳ 11
و 12 هﺎﻣ رذآ 1382
،سﺪﻘﻣ ﺪﻬﺸﻣ ،
ناﺮﻳا .
6 - ب ،ﻲﻗدﺎﺻ .
1372 . ناﺮﻔﻋز يروآ ﻞﮔ رد زﺎﻴﭘ نزو ﺮﺛا .
نﺎﺳاﺮﺧ ﻲﺘﻌﻨﺻ و ﻲﻤﻠﻋ يﺎﻫ ﺶﻫوﮋﭘ نﺎﻣزﺎﺳ .
7 - ر ،يدﻮﻫﺮﻓ .
ا ،ﺎﻤﻨﻫر ، . ح ،هداز ﻞﻴﻋﺎﻤﺳا و .
1382 . طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﻛ رد ناﺮﻔﻋز هﺎﮕﻳﺎﺟ .
،ناﺮﻔﻋز ﻲﻠﻣ ﺶﻳﺎﻤﻫ ﻦﻴﻣﻮﺳ 11
و 12 هﺎﻣ رذآ 1382 ﺪﻬﺸﻣ ،
ناﺮﻳا ،سﺪﻘﻣ .
8 - م ،ﻲﻓﺎﻛ . م ،ﻞﺼﺤﻣ ﺪﺷار ، .
ح . ع ،ﻲﻜﭼﻮﻛ ، .
ع ،ﻲﺑﻼﻴﻓﻼﻣ و .
1381 . يروآﺮﻓ و ﺪﻴﻟﻮﺗ يروﺎﻨﻓ ،ناﺮﻔﻋز .
ﺪﻬﺸﻣ ﻲﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد تارﺎﺸﺘﻧا .
9 - ح ،يﺮﻓﺎﺴﻣ .
1380 . ﻢﻳژر ﺮﻴﺛﺎﺗ ناﺮﻔﻋز دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺮﺑ يرﺎﻴﺑآ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ .
ﻲﺸﻜﻫز و يرﺎﻴﺑآ ﺪﺷرا ﻲﺳﺎﻨﺷرﺎﻛ ﻪﻣﺎﻧ نﺎﻳﺎﭘ .
ﺪﻬﺸﻣ ﻲﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد .
10 - ﻦﻃو ع ،يﺪﻨﻏزا رﻮﭘ .
ن ،يﺪﻬﺘﺠﻣ و .
1382 . ناﺮﻔﻋز رد يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗﻮﻴﺑ و ﺖﻓﺎﺑ ﺖﺸﻛ دﺮﺑرﺎﻛ ﻪﻨﻴﻣز رد هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﺳرﺮﺑ )
ﻲﻤﻠﻋ روﺮﻣ .(
،ناﺮﻔﻋز ﻲﻠﻣ ﺶﻳﺎﻤﻫ ﻦﻴﻣﻮﺳ 11
و 12 هﺎﻣ رذآ 1382 ناﺮﻳا ،سﺪﻘﻣ ﺪﻬﺸﻣ ، .
11-Abdullaev, F. 2006. Biological properties and medicinal use of saffron (Crocus sativus L.). Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006, p. 339-345.
12-Arslan, N., Gübrüz, B., İpek, A., Özcan, S., Sarthan, E., Daeshian, A.M. and Moghadassi, M.S. 2006. The effect of corm size and different harvesting times on saffron (Crocus sativus L.) regeneration. Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006, p. 113-117.
13-Bolhasani, A., Bathaie, S.Z., Yavari, I., Moosavi-Movahedi, A.A. and Ghaffari, M. 2005. Separation and purification of some components of Iranian saffron. Asia. J. Chem., 17: 725-729.
14-Caiola, G.M., Caputa, P. and Zanier, R. 2004. RAPD analysis Crocus sativus L. accessions and related Crocus species. Biologia Plantarum, 48: 375-380.
15-De –masstro, G. and Ruta, C. 1993. Relationship between corm size and saffron (Crocus sativus L.) flowering. Acta Hort., 344: 512-517.
16-Farooq, S. and Koul, K. 1983. Changes in gibberellins-like activity in corms of saffron plant (Crocus sativus L.) during dormancy and sprouting. J. Plant. Biochem., 178: 685-691.
17-Ghorbani, R. and Koocheki, A. 2006. Organic saffron in Iran: prospects and challenges. Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006, p. 369-374.
18-Jahan, M. and Jahani, M. 2006. The effects of chemical and organic fertilizers on saffron flowering, Proceedings of
the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006, p. 81- 86.
19-Khoze Mary, A. 2000. Saffron in mixed cropping system. J. Saffron. 8: 18-244.
20-Koocheki, A. 2004. Indigenouse knowledge in agriculture with particular reference to saffron production in Iran.
Acta Hort., 650: 175-182.
21-Koocheki, A., Ganjeali, A. and Abbassi, F. 2006. The effect of duration of incubation and photoperiod on corm and shoot characteristics of saffron plant (Crocus sativus L.). Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 Octobr 2006, p. 61-70.
22-Koocheki, A., Nassiri, M. and Behdani, M.A. 2006. Agronomic attributes of saffron yield at agroecosystems scale in Iran. Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006, p. 33-40.
23-Mahmood, A. 2001. Mix cropping system. http:// www. Agri systems. Org.
24-Mashayekhi, K., Soltani, A. and Kamkar, B. 2006. The relationship between corm weight and total flower and leaf numbers in saffron. Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006 p. 93-96.
25-Mohammad-Abadi, A.A., Rezvani-Moghaddam, P. and Sabori, A. 2006. Effect of plant distance on flower yield and qualitative and quantitative characteristics of forage production of saffron (Crocus sativus L.) in Mashhad conditions. Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran 28-30 October 2006, p. 151-153.
26-Munshi, A., Gllzaffar, M. and Zargar, G.H. 2003. Prospects of saffron cultivation in the cold arid zone of Kargil (Ladakh). Human Impact on Desert Environment, 434-436.
27-Albert, N. 1999. The effect of mixed cropping saffron and pea on saffron yield. J. Saffron, 2: 73-78.
28-Soufizadeh, S., Zand, E., Baghestani, M.A., Kashani, F.B., Nezamabadi, N. and Sheibany, K. 2006. Integrated weed management in saffron (Crocus sativus L.). Proceedings of the 2nd International Symposium on Saffron Biology and Technology. Mashhad, Iran, 28-30 October 2006, p. 133-137.
29-Zubor, A., Suranyi, A., Gyori, G., Borbely, Z. and Prokisch, J. 2004. Molecular biological approach of the systematic of Crocus sativus L. and its allies. Acta Hort. (ISHS), 650: 85-93.
Evaluation of saffron yield (Crocus sativus L.) in intercropping with cereals, pulses and medicinal plants
A. Koocheki, S. Najibnia, B. Lalehgani 1
Abstract
Saffron (Crocus sativus L.) is a valuable plant which is mainly grown in Iran, India and Greece. The life cycle of this plant is short and more period of plant growth is in autumn and winter which, it is not possible for other plants to growth. Therefore it does not occupy the land during the whole year, and hence possibility of Saffron intercropping with other crops may economically be feasible. To evaluate the potential of intercropping of Saffron with other crops, this experiment was conducted in the research field of Faculty Agricultural, Ferdowsi University of Mashhad in 2006-2008. This study arranged as a Randomized Complete Blocks Design (RCBD) with three replications. Treatments were different combinations of Saffron with three groups of crops including cereals: Spring and Winter Wheat (Triticum aestivum), pulses: Chickpea (Cicer arietinum) and Lentil (Lens culinaris), and medicinal plants: Ajowan (Carum copticum), Black Seeds (Nigella sativa), Flixweld (Discurinia sophia), Green Cumin (Cuminum cyminum) and Psylium (Plantago ovata) in a row replacement series arrangement. A pure stand of Saffron was also included in the treatments for comparison purposes.
Relative advantage of Saffron intercropping with other crops in terms of Relative Value Total (RVT) was only shown in Saffron intercropping with Ajowan and Black Seeds in combined analyze. These values were 2.16 and 1.85 for intercrop of Saffron with Ajowan and Black Seeds, respectively.
However, the highest yield of Saffron was obtained in pure stand (1.06 kg/ha) and the lowest yield was in mixture with Ajowan (0.12 kg/ha). There was no difference between intercrop treatments in terms of Saffron yield, except between saffron intercropping with Lentil and its intercropping with Ajowan.
There was no difference between intercrop treatments in terms of number of corms per plant, number of buds per corm and also fresh and dry weight of corm. Yield of Saffron was reduced with increasing irrigation frequency (water needed for companion crops) (p<0.05), but there was a positive relationship between RVT and irrigation frequency (p<0.01).
Keyword: Saffron, intercropping, medicinal plant,Relative Value Total (RVT), irrigation.
1- Contribution from College of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad.
