أ
یزرواشک هدکشناد تاتابن حلاصا و تعارز هورگ
جنرب یاه پيتونژ رد يکشخ لمحت يبايزرا (Oryza sativa L. (
تاسا ي :امنهار د
جم رتکد ي
روپرکش د
ينموم يلع رتکد
:رواشم داتسا
مدقم ينافرع نامحر سدنهم
طسوت
مدقم ينافرع همطاف
بدرا ققحم هاگشناد يل
ي
راهب
1389
ب
مدقم ينافرع :وجشناد يگداوناخ مان
همطاف :مان
:ناونع د يکشخ لمحت يبايزرا جنرب یاه پيتونژ ر
( Oryza sativa L.
)
روپرکش ديجم رتکد :امنهار ديتاسا -
ينموم يلع رتکد
مدقم ينافرع نامحر سدنهم :رواشم ديتاسا
تاتابن حلاصا :هتشر دشرا يسانشراک :يليصحت عطقم
تاتابن حلاصا :شيارگ
يليبدرا ققحم :هاگشناد
:يليصحتلا غراف خيرات 11
/ 2 / 1389 :هحفص دادعت 106
هژاو :یديلک یاه لماع هب هيزجت ،يکشخ لمحت ،جنرب
هشوخ هيزجت ، ،اه صخاش ،یا
شنيزگ یاه
هديکچ هتيراو يکشخ لمحت يسررب روظنم هب يعارز لاس رد يشيامزآ جنرب فلتخم یاه
1387 جنرب تاقيقحت زکرمرد
م تنواعم ترک حرط تروصب هعرزم طيارش رد )لمآ( ناردنزا
اب يفداصت لماک کولب حرط بلاق رد هدش درخ یاه
هيزجت جياتن .دش ماجنا )يشياز و يشيور لحارم رد شنت ،)دهاش(شنت مدع ( يکشخ شنت حطس هس رد رارکت ود پيتونژ هک داد ناشن سنايراو صخاش ،هعلاطم دروم تافص همه رد اه
هب تمواقم یاه رد حوطس هيلک رد يکشخ
لامتحا حطس 1
% پيتونژ .دنتشاد یراد ينعم فلاتخا ،سوداک یاه
15 پيتونژ ،دهاش حطس رد قفش و لحاس یاه
پيتونژ و يشياز هلحرم شنت رد سوداک و پيتونژ نيرترب يشيور هلحرم شنت رد تمعن و شبات ،کفرد یاه
زا اه
صخاش رظن زا .دندوب هناد درکلمع رظن قم یاه
پيتونژ يکشخ هب تموا پيتونژ لحاس و تمعن ،لايناد یاه
یاه
پيتونژ و لمحتم و هايسمد یاه
30 لماع هب هيزجت رد .دندوب هايگ یدشر هلحرم ود ره رد شنت هب ساسح یارب اه
( مهس نيرتشيب لوا لماع هس کيژولوفروم تافص 9
/ 65
% هداد تارييغت هيجوت رد ار )
،شبات ساسا نيا رب .دنتشاد اه
،سوداک،لايناد 8608
،تمعن ،لحاس ، 8
و هايسمد و نيرترب ادن و 30
ساسح هشوخ هيزجت .دندوب نيرت هس ره رد یا
پيتونژ یرايبآ حطس ،سوداک ماقرا هک داد رارق هورگ هس رد ار یاه
8 رد یرايبآ طيارش هس ره رد تمعن و
هورگ يقب هب تبسن یرتشيب هناد درکلمع هک دنتفرگ رارق يياه پيتونژ ه
نيا هک تسا نآ زا يکاح جياتن نيا .دنتشاد اه
پيتونژ طيحم رد یرتهب درکلمع تابث اه يکيتنژ عونت يسررب دروم ماقرا نيب هعلاطم نيا رد .دنتشاد فلتخم یاه
يم نياربانب .ديدرگ هدهاشم يسررب دروم تافص هيلک رظن زا يبوخ همانرب رد يکيتنژ عبنم ناونع هب دنناوت
زگ یاه شني
.دنريگ رارق هدافتسا دروم جنرب رد يکشخ هب تمواقم یارب حلاصا و
ج
بلاطم تسرهف 1 - همدقم و یرورم رب تاقيقحت هتشذگ
...
...
...
....
2
1 - 1 - همدقم ...
...
...
...
...
2
1 - 2 - یرورم رب تاقيقحت هتشذگ
...
...
...
...
4
1 - 2 - 1 - جنرب يسانشهايگو نآ
...
...
...
...
4
1 - 2 - 2 - یاهمتسيسوکا تشک
جنرب ...
...
...
...
4
1 - 3 - شنت ...
...
...
...
...
5
1 - 3 - 1 - شنت يکشخ ...
...
...
...
6
1 - 3 - 2 - شنت يکشخ رد
جنرب ...
...
...
...
7
1 - 3 - 2 - 1 - ...جنرب رد يکشخ عاونا ...
...
7
1 - 3 - 2 - 2 - ب رثوم يکيژولويزيفوفروم تافص رب يکشخ ريثات ...جنرب هناد درکلمع ر
...
...
9
1 - 3 - 3 - یاهمزيناکم تمواقم
هب يکشخ ...
...
...
. 10
1 - 4 - تافص طبترم اب تمواقم هب
يکشخ ...
...
...
13
1 - 5 - یاهشور هزادنا
یريگ شنت يکشخ ...
...
...
15
1 - 6 - یاهصخاش تمواقم
هب يکشخ ...
...
...
...
16
1 - 6 - 1 - صخاش خساپ
هب (DRI)يکشخ
...
...
...
17
1 - 6 - 2 - صخاش نيگنايم
يباسح درکلمع ...(MP)
...
...
17
1 - 6 - 3 - صخاش نايم
نيگ يسدنه درکلمع
(GMP) ...
...
...
17
1 - 6 - 4 - صخاش (TOL)لمحت
...
...
...
...
18
1 - 6 - 5 - صخاش لمحت
(STI)شنت ...
...
...
...
18
1 - 6 - 6 - صخاش تيساسح
هب (SSI)شنت ...
...
...
19
1 - 6 - 7 - صخاش نيگنايم
کينومراه ...(HM)
...
...
19
1 - 7 - تاعلاطم تمواقم
هب يکشخ رد
جنرب ...
...
...
20
1 - 8 - فده و ترورض قيقحت
...
...
...
...
24
2 - داوم و شور قيقحت ...
...
...
...
26
2 - 1 - تيعقوم ييايفارغج
و نامز یارجا شيامزآ ...
...
...
26
2 - 2 - یاهيگژيو بآ
و يياوه هقطنم ...
...
...
...
26
2 - 3 - داوم يهايگ و عون حرط يشيامزآ ...
...
...
..
27
2 - 4 - لحارم یارجا شيامزآ ...
...
...
...
27
د
2 - 5 - تافص دروم هعلاطم ...
...
...
...
28
2 - 6 - هيزجت یرامآ هداد اه ...
...
...
...
29
3 - جياتن و ثحب ...
...
. ...
32
3 - 1 - هيزجت سنايراو هداد
اه ...
...
...
...
32
3 - 2 - هسياقم نيگنايم هداد
اه ...
...
...
...
34
3 - 2 - 1 - ريثات يکشخ یور
تافص م درو هعلاطم ...
...
...
42
3 - 3 - يسررب یاهرتماراپ يکيتنژ
رد تافص دروم يسررب ...
...
...
46
3 - 4 - يگتسبمه یاه
يپيتونف ...
...
...
...
49
3 - 5 - يبايزرا پيتونژ اه رب ساسا صخاش یاه تمواقم هب
يکشخ ...
...
55
3 - 6 - هيزجت هب اهلماع یارب تافص کيژولوفروم ...
...
...
72
3 - 7 - هيزجت یاهشوخ ماقرا
دروم هعلاطم رب ساسا تافص کيژولوفروم ...
...
77
هجيتن یريگ لک ...ي ...
...
...
...
91
تاداهنشيپ ...
...
...
...
93
...هدافتسا دروم عبانم ...
...
94
لوادج تسرهف لودج 2 - 1 - هب طوبرم يسانشاوه تاعلاطا 6
يعارز لاس لوا ههام 1387
...
..
...
26
لودج 3 - 1 - هيزجت سنايراو تافص
کيژولوفروم ي
رد ماقرا جنرب دروم هعلاطم ...
...
33
لودج 3 - 2 - هيزجت سنايراو تفص
درکلمع کيژولويب
رد ماقرا جنرب دروم هعلاطم ...
34
ه
لودج 3 - 3 - هسياقم نيگنايم پيتونژ
اه زا رظن تافص کيژولوفروم دروم
يسررب ...
. 35
لودج 3 - 4 - هسياقم نيگنايم حوطس
شنت ...
...
...
37
لودج 3 - 5 - دصرد شهاک نيگنايم تافص
رد رثا شنت يکشخ ...
...
45
لودج 3 - 6 - دروآرب یازجا
،سنايراو بيارض
عونت و تثارو یريذپ يمومع تافص دروم هعلاطم ...
48
لودج 3 - 7 - يگتسبمه يپيتونف
تافص رد طيارش دهاش ...
...
...
52
لودج 3 - 8 - يگتسبمه يپيتونف
تافص رد شنت هلحرم يشيور ...
...
53
لودج 3 - 9 - يگتسبمه يپيتونف
تافص رد شنت هلحرم يشياز ...
...
54
لودج 3 - 10 - هيزجت سنايراو صخاش
یاه تمواقم هب
يکشخ و
درکلمع تحت
شنت هلحرم يشيور . 59
لودج 3 - 11 - هيزجت سنايراو صخاش
یاه تمواقم هب
يکشخ و
درکلمع تحت
شنت هلحرم يشياز ..
59
لودج 3 - 12 - ريداقم صخاش یاه تمواقم هب
يکشخ رد
شنت هلحرم يشيور ...
....
60
لودج 3 - 13 - ريداقم صخاش یاه تمواقم هب
يکشخ رد
شنت هلحرم يشياز ...
....
62
لودج 3 - 14 - بيارض يگتسبمه
نيب صخاش یاه تمواقم هب
يکشخ و
درکلمع تحت
شنت هلحرم
يشيور ...
...
...
...
...
64
لودج 3 - 15 - بيارض يگتسبمه
نيب صخاش یاه تمواقم هب
يکشخ و
درکلمع تحت
شنت هلحرم
يشياز ...
...
...
...
...
65
لودج 3 - 16 - ريداقم يو ژ ه و یاهرادرب لصاح
زا هيزجت هب فلوم ه یاه يلصا یارب صخاش یاه تمواقم
هب يکشخ رد
طيارش شنت هلحرم يشيور ...
...
...
68
لودج 3 - 17 - ريداقم يو ژ ه و یاهرادرب لصاح
زا هيزجت هب هفلوم یاه يلصا یارب صخاش یاه
تمواقم هب
يکشخ رد
طيارش شنت هلحرم يشياز ...
...
...
68
لودج 3 - 18 - سيرتام بيارض
لماع اه دعب زا شخرچ
سکاميراو ...
...
75
لودج 3 - 19 - هيزجت دنچ هريغتم رب ساسا هورگ یاه لصاح زا هيزجت هشوخ یا تافص کيژولوفروم
رد حوطس فلتخم ...يبآ
...
...
...
84
لودج 3 - 20 -
،نيگنايم فارحنا
زا نيگنايم
،لک دصرد فارحنا زا
نيگنايم لک
و فارحنا درادناتسا
نيگنايم اه رد هس هشوخ لصاح زا هيزجت هشوخ یا یارب تافص م رو کيژولوف پيتونژ
یاه جنرب رد ت شن
هلحرم يشيور ...
...
...
...
...
85
لودج 3 - 21 -
،نيگنايم فارحنا
زا نيگنايم
،لک دصرد فارحنا زا
نيگنايم لک
و فارحنا درادناتسا
نيگنايم اه رد هس هشوخ لصاح زا هيزجت هشوخ یا یارب تافص کيژولوفروم یاهپيتونژ
جنرب رد شنت
هلحرم يشياز ...
...
...
...
...
87
و
لودج 3 - 22 -
،نيگنايم فارحنا
زا نيگنايم
،لک دصرد فارحنا زا
نيگنايم لک
و فارحنا درادناتسا
نيگنايم اه رد هس هشوخ لصاح زا هيزجت هشوخ یا یارب تافص کيژولوفروم پيتونژ
یاه جنرب رد
طيارش دهاش ...
...
...
...
...
89
لاکشا تسرهف لکش 1 - 1 - وکا متسيس ( جنرب تشک یاه 1984
IRRI, ...)
...
5
لکش 1 - 2 - للع شهاک درکلمع جنرب
( يکساديو و
،لوتا 1990 ) ...
...
7
لکش 1 - 3 - یازجا راذگريثات رب
درکلمع تحت
طيارش شنت يکشخ (
یاکوف و
،رپوک 2001 ) ...
13
لکش 1 - 4 - طابترا نايم تافص
،هيلوا
،هيوناث تافص يبيکرت طوبرم هب تمواقم
،يکشخ تافص
يبيکرت
هايگ و طوبرم تافص هب
یژولونف (
اتيشوماک
،ناراکمهو 2008
) ...
...
15
ز
لکش 2 - 1 - نازيم يگدنراب و
طسوتم هجرد ترارح رد
لصف تشک جنرب رد لاس 1387 ...
27
لکش 2 - 2 - ييامن زا هعرزم يشيامزآ رد
زور مود سپ زا اشن ...
...
28
لکش 3 - 1 - رادومن تارييغت پيتونژ
اه زا رظن درکلمع رد
هتوب رد طيارش
،دهاش شنت هلحرم
،يشيور
شنت هلحرم يشياز ...
...
...
...
...
39
لکش 3 - 2 - رادومن تارييغت پيتونژ
اه زا رظن دادعت هناد رد هشوخ رد طيارش
،دهاش شنت هلحرم
،يشيور شنت
هلحرم ياز ...يش ...
...
40
لکش 3 - 3 - رادومن تارييغت پيتونژ
اه زا رظن عافترا هتوب رد طيارش
،دهاش شنت هلحرم
،يشيور شنت
هلحرم يشياز ...
...
...
...
...
41
لکش 3 - 4 - رادومن هس یدعب تهج نييعت ماقرا مواقم هب يکشخ رب
ساسا GMP صخاش
...
66
لکش 3 - 5 - رادومن هس یدعب تهج نييعت ماقرا تمواقم هب
يکشخ رب
ساسا STI صخاش
...
67
لکش 3 - 6 - فلوم هيزجت رد یرکسا رادومن هلحرم شنت رد اه ه
...يشيور ...
69
لکش 3 - 7 - ...يشياز هلحرم شنت رد اه هفلوم هيزجت رد یرکسا رادومن ...
...
69
کش ل 3 - 8 - رادومن یاب تلاپ صخاش یاه
لمحت هب يکشخ رب
ساسا نيلوا و نيمود هفلوم يلصا یارب
شنت هلحرم يشيور ...
...
...
...
70
لکش 3 - 9 - رادومن رادومن یاب تلاپ صخاش یاه
لمحت هب يکشخ رب
ساسا نيلوا و نيمود هفلوم
يلصا یارب شنت هلحرم يشياز ...
...
...
...
. 70
لکش 3 - 10 - رادومن شنکارپ پيتونژ
اه رب ساسا هفلوم لوا و مود رد شنت هلحرم يشيور ...
71
لکش 3 - 11 - رادومن شنکارپ پيتونژ
اه رب ساسا هفلوم لوا و مود رد شنت هلحرم يشياز ...
71
لکش 3 - 12 - رادومن یرکسا ناشن
هدنهد تعيضو لماع
یاه رتگرزب زا کي ...
...
76
لکش 3 - 13 - رادومن هس یدعب رپ شنکا مقر اه رب ساسا هس لماع لوا ...
...
76
لکش 3 - 14 - یدنبهورگ پيتونژ
یاه جنرب رب ساسا تافص کيژولوفروم هب
شور دراو رد طيارش شنت
هلحرم يشيور . ...
...
...
...
...
81
لکش 3 - 15 - یدنبهورگ پيتونژ
یاه جنرب رب ساسا تافص روم کيژولوف هب
شور دراو رد طيارش شنت
هلحرم يشياز ...
...
...
...
...
82
لکش 3 - 16 - یدنبهورگ پيتونژ
یاه جنرب رب ساسا تافص کيژولوفروم هب
شور دراو رد طيارش شنت
هلحرم دهاش ...
...
...
...
...
83
ح
1
لصف لوا
همدقم و
یرورم رب
تاقيقحت
هتشذگ
2
1 - 1 - همدقم دنوادخ هک رادفده و هناهاگآ يلمع ات هناهاگآ ريغ يلمع زا داهن دوجو هصرع هب اپ ناسنا هک ينامز زا هک راب ره و تسا هديشوک هراومه شيوخ یاقب و يگنسرگ عفر یارب تسا هتشاذگ هعيدو هب وا رد ميلع
هتشادرب شيوخ زاين عفر تهج رد یرتدنلب یاه ماگ ،هتفاي رتنوزف ييورين هب کاخ زا هک يياج ات تسا
.داهن ماگ ايرث هب یرث زا و کلافا يم يگدنز يطيارش رد ناهج مدرم تيرثکا
هک دننک بلغا
ا و ار نآ تاق
يم دوبمک و هدوبن راظتنا زا رود يگنسرگ مدرم نيا رتشيب یارب .ديمان يماکان اب مأوت يگدنز طيارش ناوت
اذغ ايور کي نآ يناوارف و ،لمتحم هشيمه اي و هيذغت ءوس رثا رد ناهج مدرم زا رفن نارازه زور ره .تس
لاس رد .دنوش يم فلت يگنسرگ 1963
رد دوخ ينارنخس رد ،یدنک ،اکيرمآ تقو یروهمج سيئر
ندوب یدج رب هيذغت يناهج هرگنگ يم ديکات نينچ ناهج رد اذغ هلئسم
:دنک
"
رشب يگنسرگ هيلع رب دربن
سا یدازآ یارب دربن عقاو رد يناهج رد تفرشيپ و حلص اريز تسين تيمها نيدب ايند رد ييورين چيه .ت
تسين رسيم دنتسه هنسرگ رگيد يمين و ريس مين نآ دارفا زا يمين هک
"
ريزو تسخن ورهن لعل رهاوج .
يم ديکات نينچ هلئسم نيا رب زين دنه ديقف : دنک
"
نخس گنهرف زا گرم لاح رد ناسنا اب هک تسا هرخسم
رگ .ييوگب ناغمرا هب يناوارف ايند مدرم یارب هک دراد ار نآ تيفرظ یزرواشک نونف و مولع لمع رد هچ
يم همادا اه لسن يتح زارد نايلاس يگنسرگ هيلع دربن نکيل دروآ
"دباي هژيوب یزرواشک هب يناهج زاين .
يم رتشيب نوزفازور روط هب يياذغ داوم ديلوت شيپ .ددرگ
مز هرک تيعمج ندش کيدزن ينيب زرم هب ني
10
نشور ار قوف زاين ،رضاح نرق همين ات رفن درايليم يم رت
ديلوت شيازفا .دزاس ريز حطس شرتسگ قيرط زا
ناکما حطس دحاو رد ديلوت شيازفا اي و تشک يم ريذپ
عبانم و تشک لباق يضارا تيدودحم هب رظن .دشاب
هايگ هعسوت و حلاصا رد شهوژپ رما هب هجوت ،هدافتسا لباق يبآ و يفيک و يمک هدزاب رظن زا رترب نا
شور لداعت داجيا و ظفح تهج رد بولطم يتيريدم یاه هژيو تيمها زا يياذغ داوم زاين و ديلوت نيب
یا
ا رادروخرب هديچيپ طباور ريثات تحت ناهايگ ديلوت نازيم .تس
يم رارق طيحم و هايگ نيب دريگ
،یارب(
1997 يم هدز نيمخت .) ناهج تيعمج دوش
رد لاس 2030 هب 9 / 8 یزرواشک نياربانب دسرب رفن درايليم
،وئاف( دشاب دشر هب ور تيعمج نيا یاذغ نيمات یوگخساپ دياب 2002
.)
3
،ديويد( تسا ناهج تيعمج موس کي زا شيب يلصا یاذغ و مهم هلغ نيمود مدنگ زا سپ جنرب 1991
.)
زا شيب 90 يم فرصم و ديلوت ايسآ رد ناهج جنرب دصرد هک دوش
60 يگدنز نآ رد ناهج تيعمج دصرد
يم ،شاک( دننک 1997
.) لاس رد ناهج جنرب ديلوت 2007
، 650 رادقم نيا زا هک تسا هدوب نت نويليم 5
/ 3
لاس رد جنرب یاضاقت نيمات یارب .تسا هدش ديلوت ناريا رد نت نويليم 2025
هب دياب نآ ديلوت ، 850
،وئاف( دسرب ناهج رد نت نويليم 2007
ناريا .) طسوتم شراب اب
240 قطانم هرمز رد ،لاس رد رتميليم
همين و کشخ هقبط ناهج کشخ
يم یدنب دوش
،ناراکمه و هاقناخ يلانيز(
1383 هدمع زا يکشخ .)
يم هک تسا ناهج رد جنرب صوصخب يعارز تلاوصحم قفوم ديلوت یارب یدج تارطخ ره رد دناوت
سن یراگزاس هايگ نيا .دهد خر دشر لصف يط نامز هب تدش هب و دراد يبآ تيدودحم طيارش هب يمک َاتب
تسا ساسح بآ دوبمک
،ناراکمه و تيفل(
2004 شنت طيارش رد درکلمع دوبهب و یرادياپ ،ورنيا زا .)
هب مهم فادها زا يبآ يم بوسحم جنرب یداژن
لمع رد ،يکشخ شنت تحت درکلمع يکيتنژ دوبهب .دوش
هب یارب ار یدايز تلاکشم رف نارگ داژن
مها هدرک پيتونژ يياسانش ،هلاسم نيرتمهم .تسا هک تسا يياه
رادروخرب بآ دوبمک طيارش رد يبوخ درکلمع زا .دنشاب
96
1 - 2 - هتشذگ تاقيقحت رب يرورم
1 - 2 - 1 - نآ يسانشهايگو جنرب
گ جنرب ي ها ي سنج مان اب و تلاغ هداوناخ زا تسا Oryza
اراد هک ی عارز مهم هنوگ ود ي
م ي .ددشاب
هنوگ Oriza glaberrima رفآ برغ زا هک
ي ن قطانم نامه رد و هتفرگ اشنم اق ي
دم ددشر ز ي
هدنوگو ددنک
Oriza sativa سآ نآ اشنم هک
ي ناکما اهروشک همه رد نآ دشر و هدوب ا ذدپ
ي ،شادک( تدسا ر 1997
رد .)
لد هب رضاح لاح ي
نمردخ هب طوبرم تلاکشم ،مک درکلمع ل بودک
ي دسآ و ي ندردک با O. glaberrima
رقت ي
ًاب اب لماک روطب O. sativa
اج ي زگ ي لا( تسا هدش ن ي
،رزان 2002 .)
1 - 2 - 2 - متسيسوکا جنرب تشک ياه
ارش رد جنرب ي
دشر ط ی توافتم ي م دشر ي لسا و نملوپ .دنک ي
رپ ( 1995 سوکا ) ي متس اه ی ار جنردب تشک
دنب هقبط هورگ راهچ هب ی
لکش( دندرک 1
- 1 1984(
1, :))IRRI
- بآ تحت تشک ي
را
2ی
- د تشک ي م دنلول
3
- د تشک ي دنلپآ م
4
- س ضرعم رد تشک ي
باقرغ و ل
5
بآ تحت تشک عون ود لماش دنلول تشک ي
را ی تشک و ميد
م دنلول ي شاب رقت .د ي ًاب 55 قطادنم ددصرد
ز ي بآ تحت جنرب تشک ر ي
را ی و دنتسه 75
لوت دصرد ي
ا زا جنرب د ي
دم تدسدب قطانم ن ي
آ دي قطادنم .د مديد
دنلول 17 لوت زا دصرد ي
ند جنرب د ي
ا دنراد هدهع رب ار يدم ماجنا تسپ يضارا رد تشک قطانم نيا رد .
دودش
بآ و ي را ی رط زا نآ ي
وج تلاوزن ق ی
ي هناخدور بآ ندمآ لااب ا م تروص اه
ي گ ي .در 12 ز عرازم زا دصرد دي
ر
سوکا هورگ رد ناهج جنرب تشک ي
دنلپآ متس ي
د ا ي م رارق م ي
گ ي ن دروم بآ .دنر ي
ا زا ي رط زا تدشک عون ن دي
ق
گدنراب ات ي يم نيم .دوش
1- International Rice Research Institute 2- irrigated 3- rainfed lowland 4- rainfed upland
5- deep-water
97
لکش 1 - 1 - سوکا ي متس اه ي ( جنرب تشک 1984
, )IRRI
ا کاخ ي بط روط هب قطانم ن ي
ع ي شکهز زا ي
بوخ ي رادهگن هب رداق و تسا رادروخرب ی
ن بآ ي قطادنم .دنتس
دنلپآ 5 / 4 لوت زا دصرد ي
سوکا رد جنرب .دنراد هدهع رب ار ناهج جنرب د ي
دس ضرعم رد متس ي
ل رد بادقرغ و
اهاتلد ی هناخدور اه
ی قرش بونج و بونج ي
سآ ي م تشک ا ي
هک دنوش 8
ضارا زا دصرد ي
ا هب جنرب ي
عون ن
روط هب .دراد صاصتخا تشک ی
هک 5 / 3 لوت دصرد ي
ند جنرب د ي
ا بآ قدمع .ددنراد هددهع رب ار ا ي
باتدس ي رد
اي س ن ي ب متس ي ن 50 تناس ي ب ات رتم ي زا ش 3 ور رتم ی غتم کاخ حطس ي
م ر ي . دشاب
1 - 3 - شنت لماع ره هب ي
لوباتم لحارم هک ي
بط ک ي ع ي ي گ ک ي دنک فقوتم ار ها ي
ز روط هب ا ي
روآ نا ی رست ي امن ع دي د
م هتفگ شنت ي
وگ( دوش ي
،ناراکمه و ر 1996
ول .) ي ( ت 1980 تن ار شنت ) ي
غ ددنور هدج ي
دادعر ی آرف ي اهددن ی
في ز ي ژولو ي ک ي ثات زا هک تسناد ي
ر ي ک ي کرت ا يب ي ز لماوع زا ي
تس ي حم و ي ط ي دم لصاح ي
اراد شندت .دودش ی
سآ ناوت ي ناسر ب ي تن تروصب هک تسا ي
هج ي لوباتم ک ي
غ مس ي داع ر ی ور ی ترودص هب تسا نکمم و هداد
گ لماک گرم ،دشر تفا ي
و ها ي شخب گرم ا ي
گ زا ي دب نادهج( دنک زورب ها ي
،ن 1382 ول .) دي ( ت 1980 ا ) دي ن
98
گ دشر هدننکدودحم لماوع ي
شنت ار ها اه
ی حم ي ط ي مان ي نآ و د شنت هتدسد ود هب ار اه اده
ی ز ي تدس ي غ و دي ر
ز ي تس ي سقت ي شنت هک تسا هدش هداد ناشن .دومن م اه
ی حم ي ط ي ادت دردکلمع شهاک بجوم 70
رد ددصرد
اقم ي ارش اب هس ي
م بولطم ط ي
وب( دنوش ي
،ر 1982 ا زا .) ي ن اپ و تابث ور ي
راد ی غت لدباقم رد دردکلمع ديي
تار
حم ي ط ي شزرا اب زا رت
ي حلاصا تافص ن ي
م رامش هب ي
.دور
1 - 3 - 1 - يکشخ شنت
کشخ ي ي ک ي رتمهم زا ي
اه شنت ن ی
غ ي لوت رد هدنز ر ي
دعارز تلاودصحم قفوم د ي
نادهج ردسارس رد
اهروشک صوصخب ی
ا هلمج زا هعسوت لاح رد ي
( رمارک .تسا نار 1980
کدشخ ) ي
دودبن ناودنع هدب ار دي
ا
گ دشر ساسح لحارم رد تبوطر دوبمک ي
رعت ها ي و .تدسا هدودمن ف ي
( زدت 1971 کدشخ ) ي
هرود ار ا ی هدک
بآ دوبمک گ دشر نمزم تروص هب هچ داح تروص هب هچ
ي ثأت تحت ار ها ي
دم راردق ر ي
ددشر عنادم و ددهد
بط ي ع ي م نآ ي رعت ،دوش ي
گ .دومن ف ي
( سب 1975 کشخ ) ي دب نزاوت مدع موهفم هب ار ي
ادضاقت و هدضرع ن ی
ارب بآ ی گ ي قلت ها ي م ي رظن زا .دنک ي
حلاصا ک ن دروم بآ دوبمک هب ،رگ
ي گ زا ي درکلمع شهاک بجوم هک ها
م ي و دوش ي ا ي گدنراب مدع هرود ک ي
ي بآ ا ي را ی گ دشر هک ي
ثأدت تحت ار ها ي
دم راردق ر ي
کدشخ ددهد ي
هدتفگ
م ي اکوف( دوش ی
،رپوک و 1995
.)
تنژ حلاصا ي
ک ي ارب ی ازفا ي کشخ لمحت ش ي
سب عوضوم ي
مهم را ي خدشت و هدوب تاتابن حلاصا رد ي
ص
زرا و ي با ي تونژ ي پ اه ی کشخ هب مواقم ي
ارف ، ي دن ی سب ي تخس را نادمز و
گ دي کدشخ لدمحت .تدسا ر ي
دي ک
صوصخ ي پ ت ي چ ي راک و زاس و هدوب هد اه
ی تنژ ي ک ي ف و ي ز ي ژولو ي ک ي ن نآ هب طوبرم ي
ز ب بوخ ه ي هدشن هتخانش
نچمه .تسا ي
لپ ن ي نژ
1ي ا ندوب ي کشخ هب تمواقم لرتنک و تفص ن ي
ز دادعت طسوت ي
دا ی دنچمه و نژ ي
ن
گتسباو ي تونژ لباقتم تارثا و شنت تدش و نامز هب نآ ي
حم و پ ي
2ط در رد ار نآ ي
رتراودشد ف ي
ادسم ن ي ل
حلاصا تاعلاطم رد ي
تنژ ي دک ي هداد راردق ،نارادکمه و ندرودج( تدسا
1983 دک ؛ ي ،نارادکمه و م 1983
؛
،ادنوکنآ 2002
گ شنکاو .) ي
کشخ هب ناها ي
هعومجم ا
ی غت زا يي تنژ تار ي ک ي ب ، ي شو ي م يا يي ف و ي ز ي ژولو ي ک ي زا
genotype × environment interaction
2-
polygene
1-
99
بق ي ب ل ي ئتورپ عمجت ،نژ نا ي
ن اه ی صاصتخا ي
غت ، يي تظلغ ر ي
نو هنزور ندش هتسب و اه م لماش ار اه
ي ددردگ
وگن(
ي ،ناراکمه و ن 1997
.)
1 - 3 - 2 - جنرب رد يکشخ شنت
صوصخ زا ي
لماکت هتسجرب تا ي
ن جنرب ي هم زبآ ی رودط هدب تدسا نآ ندوب ی
ا هدک دي گ ن دي دوددح رد ها
578 / 1 ک ي ط رد بعکم رتمول ي
م فرصم بآ دوخ دشر هرود ي
.ددنک ا دي راددقم ن 30
د دش بآ ددصر ي
ر ي ن
تن رد تسا ناهج ي
راگزاس هج ی
مک ًاتبسن ي ارش اب ي دودحم ط ي
بآ ت ي را ی کدشخ شندت هب تدش هب و دراد ي
فل( تسا ساسح ي
،ناراکمه و ت 2004
مها .) ي بسن ت ي ا ي رط زا لکشم ن ي
زجت ق ي لحت و ه دي ادهرتماراپ ل ی
لکش رد جنرب درکلمع هدنهد شهاک (
1 - 2 او( تدسا هددش هداد نادشن ) ي
کدساد ي لودتا و ، 1990 .) لودتا
( 2004 ناهج شهاک ) ي
لوت ي کشخ رثا رد جنرب د ي
ره ار هلاس 18 م يل ي هدردک شرازگ نت نو ا هدک تدسا
دي ن
لداعم رادقم 4
لوت لک دصرد ي
.تسا ناهج جنرب د
لکش 1 - 2 - لع ل ع شهاک م و ( جنرب درکل ي
کساد ي ،لوتا و 1990 )
100
1 - 3 - 2 - 1 - جنرب رد يکشخ عاونا
ا هب هجوت اب ي
کشخ هکن ي
د گ دشر زا تدم هچ و هلحرم هچ ر ي
اکوف دهد خر ها ی
( ناراکمه و 2001
)
وگلا هس ی
کشخ شنت ي
کشخ شنت :دنداد هئارا جنرب رد ار ي
ادتبا طساوا ،1
اهتنا و 2
ی
3لصف ..
شنت ادتبا ی
لصف ي خأت بجوم بلغا ماگنه دوز ا ي
شاپ رذب رد ر ي
ي مز رد اشن ا ي
لصا ن ي م ي دوش . رد دردکلمع شهادک
ا رثا ي عون ن کشخ ي ا ( تسا لقادح ي
کشخ عون ن ي
ط ي ور دشر ي
ش ي گ رارقتدسا زا دعب و دي
زا لدبق ادما ها
هجنپ رثکادح هد
ي م خر ي تن و )ددهد ي
ددگنوج( تدسا هدجنپ داددعت رد شهادک نآ هدج ی
، 2006 لادبرغ .)
مرژ ارب مسلاپ ی
کشخ ي ادتبا ی ط هک لصف ي
ور هلحرم ي
ش ي م قافتا ي لکشم دتفا روطب تسا رت
ي اناوت هک يي
تونژ ي پ ارب اه ی زاب ي با ي کشخ هب تمواقم زا رتمهم شنت زا ي
ط ي ادکوف( تدسا شنت هرود ی
،نارادکمه و
1999 کشخ رگا .) ي
ادتبا رد ی گ رارقتسا زا دعب دشر لصف ي
اناوت دهد خر ها يي
گ ي ارب ها ی زاب ي با ي زا هرابود
کشخ شنت ي
بآ عورش زا دعب ي
را ی فرظ و شنت تحت گرب حطس ظفح رادقم هب ، ي
هجنپ ت هد
ي ب شنت زا دع
کشخ ي لا( تسا طبترم يل
ي اکوف و ی ، 1994 کشخ .) ي لصف طساوا م هک(
ي هجنپ لحارم نا هد
ي هددلگ و ي
م قافتا ي لع )دتفا ي ا مغر ي لاع هکن ي
کشخ م ي بق زا ي هلول ل ا ی من ناشن راکشآ روط هب ار گرب ندش ي
اما دهد
م درکلمع شهاک بجوم تدش هب ي
گرب شرتسگ و زتنسوتف شهاک .دوش پ زا اه
ي اهدما ی ا ي کشخ عون ن ي
اکوف( تسا ی
،ناراکمهو 2001
کشخ .) ي هد هچنپ هلحرم رد ي
گ عافترا ي ،هداد شهادک ار گردب لودط و ها
هلول ا ی ن ار گرب ندش کشخ و ندش ي
رحت ز ي م ک ي (CRRI, 1978) دنک دتقو .
ي گ دي ددشر هدلحرم رد ها
ور ي ش ي ارب ،دراد رارق ی
لوت ي لوت و گرب حطس هعسوت و شرتسگ ،کشخ هدام د ي
،هجنپ د يفرصم بآ نازيم
تسا قرعت اب بسانتم گ بلغا رد .
ي تقو ناها ي
فرظ ي هب کاخ بآ ت 30
م مه دصرد ي
زادگ تلادابت دسر ی
م ماجنا لومعم تروصب نانچمه قرعت و ي
دودح زا جنرب رد اما .دوش 70
،کادخ رد دودجوم بآ ددصرد
طخ شهاک ي
زاگ تلادابت ی
م عورش ي ا هک دوش ي
ناشن رما ن ساسح هدنهد
ي لاادب ت ی دبآ شندت هدب جنردب ي
پ رد .تسا ي
بآ شنت ي رت رثوم ي گ خساپ ن ي
هقادس و گردب ددشر شهادک نآ لابندب و قرعت شهاک ادتبا ،ها
ضو هب تدشب هک تسا ي
بآ تع ي گ ي لا( دنتسه ساسح ها يل
ي اکوف و ی ، 1994 تقو .) ي کشخ ي دط ي لدحارم
1- early drought stress 2- intermittent drought stress 3- late drought stress
101
اهتنا يي ور دشر لصف ی
م ي هدلگ عورش( دهد ي
وب و ي ط هژ ي هدلگ ي راب ) رو هشوخ ی هدچ
شهادک ي
و هدتفا
اي لصا لماع ن ي
ل( تسا درکلمع شهاک ي
،ناراکمه و و 2006
روراب شهاک .) هشوخ ی
تلع هب هچ للاتدخا
م هلحرمرد ي
فوتماگ زو ي
اس( تسا کاسب ت ين
ي گتس و ي ،ت 2000 بآ شنت .) ي
اقلا ی لوت و لگ ي
ار هدرگ هناد د
ثات تحت ي
م رارق ر ي روراب شهاک هب رجنم نآ بقاعتم و دهد ی
اهن و ي دم درکلمع شهاک ًات ي
گ( دودش دي
و وئا
،ناراکمه 2007
ژولونف .) ی
ارب بسانم ی
کشخ زا رارف ي
ادهتنا ی دسناتپ و لدصف ي
ز دردکلمع ل دي
تدحت دا
ارش ي بآ بوخ ط ي
را ی و ، ي گژ ي اه ی مهم ي ارب ی راو ي هت اه ی تشک اب راگزاس ميد
هولاعب .دنتسه دنلول دتقو
ي
کشخ ي اهتنا رد ی م خر لصف ي
اناوت دهد يي
ب ي سناتپ ظفح رتش ي
، گرب بآ ل ي
دک ي هدب بودلطم تافدص زا
م رامش ي تونژ .دور ي
پ اه يي اراد قطانم اب هک ی
کدشخ ي ادهتنا ی هددش راگزادس لدصف اراد ددنا
ی صخادش
ب تشادرب ي
اقم رد رتمک کشخ هدام و طسوتم عافترا و رتش ي
راو اب هس ي
هت اه ی اردش تحت دوجوم لومعم ي
ط
بآ بوخ ي
را ی م ي کرت .دنشاب ي
ا ب ي فص ن سناتپ ،تا ي
ارش تحت لااب درکلمع ل ي
مضت ار بولطم ط ي
ددهاوخ ن
کشخ هب تمواقم بجوم و درک ي
اهتنا ی اکوف( دش دهاوخ لصف ی
،ناراکمه و 1999
.)
102
Surname:Erfani Moghadam Name: Fatemeh Tittle of Thesis: Analysis for drought tolerance of rice genotypes (Oryza sativa L.
Surpervisor (s): Dr. Majid Shokrpour, Dr. Ali Moumeni Advisor: Rahman Erfani Moghadam
Graduate Degree: MSc Major: Plant breeding
Specialty: Plant breeding University of Mohaghegh Ardabili Graduation date:11/5/2010 Number of page: 106
Key words: Cluster analysis, Drought tolerance, Factor analysis, Rice, Screening indices
Abstract
To investiye drought tolerance of different rice genotypes, an experiment was conducted at the Rice Research Institute of Iran, Deputy of Mazandaran (Amol), on field condition during 2008. The Experiment was carried out in split plot based on randomized complete block design with two replications and drought stress at three levels (continuous irrigation as a control, drought stress in vegetative and reproductive stages). Results of variance analysis showed that there were significant differences (P‹0.01) between genotypes for all of studied traits and drought resistance indices.
The highest paddy yield obtained in Kadous, 15 and Shafagh under control condition, Sahel, Kadous under reproductive stage stress, and Dorfak, Tabesh and Nemat under vegetative stage stress. Based on drought resistant indices the most tolerant cultivars were Danial, Nemat and Sahel. Domsia and 30 were the most susceptible to both stress levels. On the basis of the factor analysis for morphological traits, the first three factors accounted for the 65.9% of the total variation. Grouping the cultivars by the factors revealed that Tabesh, Danial, Kadous, 8608, Sahel, Nemat, 8 and Neda had the highest and Domsia and 30 lowest values. Classifying the cultivars by cluster analysis at each of stress levels put them into three clusters. All dendrograms showed that cultivars of Kadous,and Nemat were categorized in same cluster with high paddy yield. In this research was found a good genetic variation among the entering for the traits studied. As they may apply as a gene pool for selecting and breeding tolerant varieties.
103
Faculy Of Agriculture
Department of Agronomy and Plant Breeging
Analysis for drought tolerance of rice genotypes (Oryza sativa L.)
Supervisor:
Majid Shokrpour Ali Moumeni
Advisor:
Rahman Erfani Moghadam
By
Fatemeh Erfani Moghadam
University of Mohaghegh Ardabili ARDABIL- IRAN
May-2010
