هدکشناد یعیبط عبانم و یزرواشک
یشزومآ هورگ
یعیبط عبانم
نایاپ هجرد تفایرد یارب همان سانشراک
ی دشرا
رد هتشر لگنج یسدنهم و مولع -
مولع لگنج یتسیز
لگنج یفیک و یمک تاصخشم یبایزرا یراک
یاه ا ﺮﻓ ا ﺖﻠﭘ د ناتسا ر
نلایگ یدروم هعلاطم(
: لگنج )ملاسا ﺮمول یاه
رگشهوژپ :
متاح یدرفنم
امنهار داتسا :
یدهج هیقر رتکد
رواشم داتسا :
رتکد رانکبآ یرهاط زیبماک
1398
ناونع و :روآدیدپ مان و یمک تاصخشم یبایزرا
لگنج یفیک یراک
یاه ا رﻓ ا ﺖﻠﭘ د ناتسا ر نلایگ یدروم هعلاطم(
: لگنج )ملاسا رمول یاه /
متاح یدرفنم
داتسا نا امنهار : یدهج هیقر رتکد
داتسا :رواشم نا رتکد
رانکبآ یرهاط زیبماک
خیرات :عافد ۲3
9 / 1398 /
دادعت حفص :تا 85
.ص
نایاپ هرامش :همان
یعیبط عبانم
:هدیکچ :فده ثعاب بوچ هب نوزفا زور زاین و تیعمج دشر شیازفا شهاک
لگنج حطس اه
هدش لگنج زا هدافتسا رما نیا هک تسا تسد یاه
یم رارق هجوت دروم ار تشاک .دهد
لگنج ملع هدنیازف روط هب زورما یایند رد یراک
هراچ زا یکاح رما نیا هجیتن و تسا هجوت دروم یا یشیدنا
ح یارب .تسا نکمم تحاسم لقادح رد یفیک و یمک دیلوت رثکاد لگنج داجیا رد
تشاک ریز حطس شیازفا رب هولاع تشاک تسد یاه
ناتخرد هدافتسا ، هنوگ زا تیفیک اب بوچ دیلوت شیازفا یارب .تسا هجوت دروم بوچ تیفیک و یمک دیلوت ظاحل زا یلگنج فلتخم یاه
هنوگ ای هنوگ باختنا ،بولطم یاه
بسانم هدوت نایم زا یعیبط یاه
لگنج .تسا رادروخرب یدایز تیمها زا یارب
دروم نیا هب یبایتسد ،
لگنج داجیا تسد یاه
دنیآرف ریاس و رذب عبنم رظن زا هدش هتخانش تشاک رورض لاهن دیلوت یاه
تسا ی . نتشاد یارب یساسا دیلک رما نیا
.دوب دهاوخ قفوم تشاک تسد لگنج فده
یلصا هعلاطم نیا یهاگآ
زا صخشم ه لگنج رد تلپ هنوگ یفیک و یمک یاه یراک
هقطنم یاه
ملاسا رمول یم
هک دشاب یم دناوت شقن یمهم رد شیازفا تیقفوم لگنج یراک یاه هدنیآ هدافتسا اب زا نیا هنوگ رد قطانم هباشم هتشاد دشاب .
،نیا رب هولاع :تسا رظن دروم قیقحت نیا رد ریز یصاصتخا فادها
1 . ا نییعت رﺛ ز ام ر رد ن تباق ور رطق شی را و ى وت یعافت هد اه ى وج نا ارفا تلپ یارب رتهب تیریدم ا
وت نی هد اه
، لماش همانرب اه ى ایلمع ت
د تلاخ اه ى رپ رو یش آ دنی ه رد لگنج اک ىر اه د ى تشاک تس .
۲ هزادنا . یریگ هسیاقم و هصخشم یمک یاه )... و عافترا ،رطق لماش(
و یفیک لماش(
دصرد هدنز
،ینام تیفیک ... و هنت ) هیاپ لگنج یاه یراک
هنوگ ریاس اب هسیاقم رد تلپارفا هدافتسا دروم یاه
لگنج یارب یراک
.
3 هزادنا . یریگ هسیاقم و هصخشم و یمک یاه هیاپ یفیک
لگنج یاه رد تلپارفا یراک
هدوت .هدشن تیریدم و هدش تیریدم یاه
4 . هنوگ بوچ لماک نتخوس جیاتن تبﺛ و شیامزآ یرس رد دوجوم یاه
وظنم هب ر رتهب تیریدم شتآ نامز رد
.یزوس
شور :شهوژﭘ یسانش همانرب یارب رترب ناتخرد باختنا
تیلباق و دوجوم عونت نازیم تخانش دنمزاین یلگنج ناتخرد حلاصا یاه یاه
یریذپرییغت تیعمج رد
.تسا هنوگ نآ یعیبط یاه لگنج کیتنژ هعلاطم دنمزاین شناد نیا هب ندیسر یارب نیاربانب
کاخ طیارش ، عونت و
هنوگ ییایفارغج شیامزآ ماجنا .تسا زاین دروم یاه
زا معا لااب یریذپرییغت زا مهم یلصف موادم و ررکم یاه عیرس دشر
لماوع ربارب رد مواقم ،
طیحم ی هرهب و تافآ و .تسا نآ تیمها زا لااب یهد
نیا قیقحت رد یرس 1۲ رمول ملاسا نلایگ و رد لگنج یراک یاه یتاونس هنوگ اب تلپ
رد نس ۲5 یگلاس رب ساسا شور شرب یراون هب شور یفداصت کیتامتسیس-
اب هلصاف مظنم .دش ماجنا شور نیا زا هدافتسا اب
نییعت
یخرب زا تایصوصخ یمک
دادعت(
تخرد رد
،راتکه
،هنیسربارب رطق عافترا
،لک عافترا
،هنت تحاسم
،جات بیرض
،یگدیشکدق حطس
عطقم
و
،)مجح دصرد( یفیک هدنز
،ینام تیفیک
،هنت مرف
،هنت تیعضو جات و یباداش هنوگ بوچ تمواقم ،)جات شتآ ربارب رد فلتخم یاه
و یزوس
یرون طیارش هصرع رد
یاه یراکلگنج رد هدش
ود هدوت دهاش و هقطنم هدش تیریدم هعلاطم دروم
ماجنا دش . جیاتن لیلحت و هیزجت همادا رد
هدمآ تسدب نومزآ اب
طوبرم یاه ه
(
،لقتسمt
رئوکسا یاک
،نکناد ، سنایراو هیزجت (
Anova
) ،
Leven
فنریمسا فورگوملک ، (
)K-S
) کمک اب
.تفرگ تروصSPSS
هتﻓای اه :
،هعلاطم نیا جیاتن ساسا رب هنوگ عافترا نیگنایم
تلپ هنوگ ریاس اب رد دوجوم یاه
ناشن نکناد نومزآ ساسا رب هعلاطم دروم هقطنم
هنوگ هک داد هنوگ نیب ار عافترا نیرتشیب اکسوت و ارفا یاه
هداد صاصتخا دوخ هب دوجوم یاه .دنا
هقطنم رد ارفا ناتخرد عطقم حطس نیگنایم
لگنج ( هدش یراک 4۲
/ ۲4 ( نازیم نیا زا رتشیب )راتکهرد عبرم رتم 96
/ 5 رد )راتکه رد عبرم رتم هسیاقم جیاتن نینچمه .تسا دهاش هقطنم
هنوگ راتکه رد عطقم حطس نیگنایم تلپ
لگنج هقطنم رد هنوگ ریاس هب تبسن یراک
هنوگ رتشیب عطقم حطس هدنهد ناشن اه تلپ
هب تبسن
هنوگ رگید یم دوجوم یاه .دشاب
هنوگ ریاس اب هسیاقم رد ارفا ناتخرد مجح نیگنایم دروم هقطنم ود رد اه
ینعم فلاتخا یاراد هعلاطم راد
لگنج هقطنم رد ارفا ناتخرد مجح نیگنایم و هدوب .تسا رتشیب دهاش هقطنم زا یراک
بیرض یلوط دشر دروم هقطنم ود رد ارفا ناتخرد
لگنج هقطنم هب تبسن دهاش هقطنم رد ارفا ناتخرد رتشیب یگدیشکدق بیرض هدنهد ناشن هعلاطم یم یراک
مدع هجوت اب .دشاب ینعم
یراد
لگنج هقطنم رد ارفا ناتخرد رتشیب رطق نیگنایم هب فلاتخا نیا ،هقطنم ود رد ناتخرد عافترا نیگنایم یم طوبرم یراک
.دوش یرطق شیور
لگنج رد ارفا ناتخرد رتشیب ( یراک
57 / 8 ( دهاش هقطنم اب هسیاقم رد )رتم یلیم 5۲
/ 5 تسا )رتم یلیم لگنج هقطنم رد ارفا ناتخرد.
یراک
ت نراقتم جا .دنراد دهاش هقطنم رد دوجوم ارفا ناتخرد هب تبسن یرت
زا یکاح هعلاطم دروم هقطنم رد ناتخرد جات تملاس هسیاقم جیاتن
ینعم مدع هنوگ بلاغ و تسا هعلاطم دروم هقطنم ود رد ناتخرد جات تملاس فلاتخا یراد
و تملاس زا هعلاطم دوم هقطنم رد دوجوم یاه
یبسانم جات یباداش یم رادروخرب
.دنشاب زا یکاح هعلاطم دروم هقطنم ود رد ناتخرد هنت یگدیسوپ هسیاقم رد رئوکسا یاک نومزآ جیاتن
ج هقطنم ود رد یگدیسوپ یاراد ارفا ناتخرد دصرد فلاتخا یراد ینعم مدع لگن
.دوب دهاش و یراک ،ارفا ناتخرد یگخاشود دصرد هسیاقم
ش هقطنم رد ار ناتخرد یگخاشود دصرد لگنج هقطنم زا رتشیب دها
هنوگ نیب رد .داد ناشن یراک هنوگ زین هعلاطم دروم یاه
و یلیجنا یاه
.دنداد ناشن ار یگخاشود نیرتشیب یکلیل ( دهاش هقطنم رد ارفا کیردنلیس و فاص هنت یاراد ناتخرد دصرد
76
% راد ینعم فلاتخا یاراد )
لگنج هقطنم رد نازیم نیا اب ( یراک
89 )تسا دصرد لگنج رد کیردنلیس ناتخرد دصرد و
یم دهاش هقطنم زا رتشیب ارفا یراک .دشاب
جیاتن
نومزآ لاهن دادعت رظن زا هعلاطم دروم هقطنم ود نیب هک داد ناشن لقتسمt
ینعم فلاتخا لکش یلاگنچ یاه دادعت نیا و دراد دوجو یراد
لگنج هقطنم زا رتشیب دهاش هقطنم رد .تسا یراک
هسیاقم جیاتن لاهن دادعت
تدش رد اه لگنج هقطنم رد فلتخم رون یاه
هنوگ اب هدش یراک
تلپ لاهن دادعت نیب راد ینعم فلاتخا هدنهد ناشن سنایراو هیزجت نومزآ اب تدش رد اه
هنوگ لاهن دادعت نیرتشیب هک دوب رون فلتخم یاه
تلپ و دش هدهاشم دایز یلیخ رون تدش رد نآ نیرتمک و مک رون تدش رد زین لاهن دادعت و رون تدش نیب یفنم هطبار
.دیدرگ تبﺛ ارفا یاه
هنوگ بوچ تمواقم هنوگ ار تمواقم نیرتشیب هک داد ناشن جیاتن و تفرگ رارق یسررب دروم هیناﺛ بسح رب شتآ ربارب رد یتخرد فلتخم یاه
یلیجنا تشاد شتآ ربارب رد یکلیل و هنوگ ریاس و تلپ ،نآ زا سپ و دن
اقم نیرتشیب اه مو
داد ناشن یزوس شتآ ربارب رد ار ت .دن
هجیتن :یریگ یارب و تیریدم هرهب
زا رادیاپ یرادرب عبانم
لگنج ی زا علاطا ( یدوجوم نازیم دادعت
و نآ دیلوت و لگنج )مجح .تسا یرورض
همانرب عقاو رد یم تسدب لگنج زا هک تسا یتاعلاطا و رامآ ساسا رب هدنیآ یزیر
کی رد نیاربانب .دیآ همانرب
یزیر تیریدم و قیقد
عبانم
،یلگنج هب لگنج هژیو یراک
یداصتقا فلتخم فادها اب هدش ماجنا یاه -
یعامتجا نتسناد ، دننام یفیک و یمک تاصخشم یدوجوم مجح
هنوگ راتخاس و یرطق تاقبط رد دادعت شنکارپ ینحنم و شیور ،اپرس یمازلا هعماج یا
یم دشاب .
هژاو :یدیﻠک یاه هصخشم
یفیک و یمک یاه
،
،تلپ لگنج یراک ، کیتامتسیس و یفداصت ،
ملاسا رمول .
1 - فده و همدقم
1-1 - همدقم
لگنج اه ی ه یناکری رقت تحاسم یبی
85 / 1 م نویلی م لماش ار راتکه ی
رقت هک دوش
ًابی 15 دصرد زا لگنج یاه ا ناری و
1 / 1 دصرد زا لک تعسو روشک ار لیکشت م ی ا .دهد نی لگنج رد حطس زا اه ای
تاعافترا ات ۲800
غتم رتم ری یم دنشاب و
لگنج فلتخم عاونا ی
لقادح لماش 80
بوچ هنوگ ی
هچتخرد و ناتخرد(
ار )اه ماش ل م ی وش ن زرمم ،ارفا ،طولب ،شار .د و
اکسوت هنوگ هلمج زا اه
ی لصا ی تخرد ی ا رد نی لگنج .دنتسه اه لگنج
اه ی ه یناکری مز موس هرود زا نی
سانش ی ناونع هب
لگنج ییاسانش هدش
دق ناونع هب و یمی
رت نی لگنج اه ی م هتخانش ناهج ی
دنوش . سوکا متسی اه ی لگنج ی بط یعی رد
ا ناری ط فی هدرتسگ ا ی ارش زا طی اوه و بآ یی
فارغج و ییای م رب رد ار ی
گ دری م رد . نای نآ اه ششوپ ، اه ی لصا ی لگنج ی اب
هشیر دق یمی ا لامش ناری هنماد رد اتدمع هک(
اه ی لامش ی هوک اه ی گ ناتسا هس رد )دراد رارق زربلا نلای
و ناردنزام ،
ناتسلگ
، ب عبنم ی ظن یری تنژ عونت زا یکی
ز عونت ، یتسی و بوچ اه ی راجت ی هک تسا حم تامدخ و تلاوصحم
یطی عونتم ی
روط هب هک هژیو
صوصخ اب طابترا رد تای
بط یعی لقا ، یمی داصتقا و ی هدش عقاو لوط رد یمیلقا طیارش عونتم هنماد .دنا
ًابیرقت 70
× 900 رتمولیک لگنج زا عبرم هاگتسیز و اه
شحو تایح هدرتسگ یاه م لماش ار
ی وش د هک تیمها لگنج اه ی
ا لامش ناری ار ناشن یم دهد و . دوج ربراک ی یاه مز فلتخم نی
غت و ریی ازف هدنی نآ ب اه ه لحم عماوج طسوت هدمع روط ی
،
دم ءوس تیری بط عبانم یعی
هرود رد اه ی نلاوط ی رگشدرگ ، ی
ناسنا عبانم دوبمک و مظنمان و هدرشف ی
و لام ی ارب ی تراظن
اپ رادی دم و تیری لگنج عبانم ی
زا لاد لی دهت دی هدننک م ی دنشاب . رد لگنج اه ی خا رزخ
ًاری همانرب اه یی ارب ی تعنص هعسوت ی
ا لاثم ناونع هب(
داجی کرهش اه ی تعنص ی لگنج قطانم رواجم ی
) هداج زاس و تخاس ، اه
ی مومع ی قد تاظحلام نودب قی
حم طی ز یتسی غ و هری ل هب تسی نلاوط ی لاعف تی اه ی دهت دی حم هدننک طی
ز تسی لگنج اه ی تسا هدش هفاضا رزخ (
Talebi
et al., 2005
.)
تلپ یکی زا هنوگ یاه لگنج ی هدنکارپ یموب و لامش یاهلگنج رد ا
ناری اهارفا هداوناخ زا و مک رظن زا هک تسا
تی و
ک تیفی مهم شقن ی
رد نیا لگنج ه ا دراد همانرب رد و لگنج یاه
تسا هجوت دروم زین هقطنم نیا رد یراک .
ب ه یلک روط
هداوناخ ارفا لماش 16 هورگ دودح و 1۲6 تسا هنوگ
(Acevedo-Rodríguez et al., 2010)
ن رسارس رد ارفا هچرگا . هرکمی
لامش ی تفای م ی دوش رمآ قرش رد اما ، یاکی
لامش ی سآ قرش و ای
ناوارف ی هجوت لباق ی
دنراد
(Dirr Ma, 1990)
. ناونع هب
کی لگنج مهم رصنع ی
ز اهارفا ، هاگتسی
و اه اذغ داوم یی ز یدای ارب ار ی م مهارف فلتخم نارادناتسپ و ناگدنرپ ی
و دننک
نچمه نی اهرتسب ی گنسلگ مهم هزخ و اه
اه یم دنشاب . رارقتسا نآ اه هنماد رد اه
ی ناتسهوک ی ارب ی خبآ زا تظافح اهزی
فم دی دنتسه
(Bonner, Karrfalt, 2008)
. هنوگ تلپ 8 / 5 دصرد زا مجح لگنج یاه لامش ی کشت ار ام لی
م ی زا هک دهد
هگلج ات ۲000 رد حطس زا رتم ای
م دشر ی دنک
(Kiaei et al., 2012)
. لکش 1 - 1 عقوم تی فارغج ییای ه لگنج یناکری هب ،
ناونع کی راب زبس دناب کی
لاوح رد ی بونج لحاوس ی
رد یای رزخ یم ناشن ار .دهد
لگنج یفیک و یمک تاصخشم یبایزرا یراک
یاه ا رف ا تلپ ۲
لکش 1 - 1 : عقوم تی فارغج ییای ه لگنج یناکری ناونع هب ، کی
راب زبس دناب کی
لاوح رد ی بونج لحاوس ی
رد یای رزخ
(Poorzady,
Bakhtiari, 2009)
1 - ۲ - هلئسم نایب
اب هجوت هب دنور بیرخت لگنج یاه یعیبط رد ایند هجیتن رد شیازفا
تیعمج یناسنا
و زاین نوزفازور هب
تلاوصحم
یبوچ و رگید تامدخ
،لگنج ةعسوت لگنج اه زا قیرط لگنج یراک رد لاح و هدنیآ یرما بانتجا تسا ریذپان و ناینابعش(
،نراکمه 1389 یلاوت .) لگنج یاه یعیبط لامش روشک هب لیلد هرهب یرادرب یاه یلوصاریغ و
مدع دیدجت تایح یعیبط
رد قطانم فلتخم دروم دیدهت رارق هتفرگ
،تسا زا نیا ور یم ناوت اب تایلمع ماجنا لگنج
یراک تبسن هب ءایحا نآ کمک
درک ( ،ناراکمه و یرسایک داژندمحم 1389
.) لگنج نیا یساسا زا یکی ناونع هب اه
بوچ دیلوت یارب عبانم نیرت دنتسه
و ت رد یمهم شقن أ
طبترم عیانص یارب بوچ نیم دنراد
لگنج قیرط زا . یراک
اه یاهروشک هعسوت
ی هتفا ابیرقت قفوم هب
راهم تعرس بیرخت لگنج دوخ یاه هدش
،دنا ی ینع اب تایلمع شیازفا یراکلگنج
هنایلاس رد قطانم بیرخت ی هتفا قفوم هب
شیازفا حطس لگنج ناشیاه هدش اما ،دنا رد یاهروشک رد
لاح هعسوت نیا عوضوم توافتم و هنوراو یم دشاب و شنمناریا(
،ناراکمه 1386
.)
هدافتسا زا هنوگ یاه یموب رد لگنج یراک اه هب هژیو لگنج رد یاه
لامش
،ناریا اهنت هار جورخ زا نارحب حطس شهاک
لگنج اه یم دشاب تلپ.
یکی زا هنوگ یاه یموب هک تسا رد بلغا لگنج یراک اه هب روط صلاخ و ای هتخیمآ رگید اب هنوگ یاه
یموب هتشاک یم دوش . هنوگ نیا مهم
نیرت و یداصتقا نیرت هنوگ سنج ارفا یم دشاب . هداوناخ ارفا یحاون رد
،یریسمرگ
یریسمرگ یناتسهوک
یریسمرگ و یلامش
راشتنا
،دراد یلو زا تلپ اراتسآ ات یغادیلگ و
زا لامش ات لگنج یاه شرتسگ زاقفق
ی تسا هتفا ،یتباﺛ(
1383 ) . نیا هنوگ رد یمیلقا طیارش صاخ
و رد یضعب عقاوم ات عافترا ۲000 رتم حطس زا ایرد رتشیب
هب تلاح هدنکارپ و ای یهورگ و هب تردنب تلاح
هدوت یا هدید م ی وش د . تلپ رد دودح 45 لاس لبق زا رظن مجح دودح 8
دصرد بیکرت لگنج یاه لامش روشک ار رد رایتخا
،تشاد یلو هزورما هب زا نوگانوگ لیلاد ظاحل
،دادعت رد دودح 7 / ۲
دودح رد مجح رظن زا و دصرد 8
/ 5 لگنج بیکرت دصرد یم لیکشت ار لامش یاه
دهد و هناسر(
،ناراکمه 1380
).
هنوگ
لگنج قطانم رد راتسرپ هنوگ ناونع هب تلپ هب و هتفرگ رارق هدافتسا دروم ملاسا هقطنم هژیو هب نلایگ ناتسا هدش یراک
یسررب قیرط زا .تسا رادروخرب یهجوت لباق تیمها زا هنوگ نیا یفیک و یمک یسررب تلع نیمه یاه
یرامآ لگنج اه
یم ناوت ینشور ریوصت زا
نآ هچ رد هصرع لگنج یراک خر یم .دروآ تسدب ،دهد ،نیا رب هولاع
همزلا و تیریدم هنوگ ره ی
همانرب سا بسانم یفیک و یمک تاعلاطا نتشاد ،یلوصا یزیر .ت
فده نیاربانب زا
نیا هعلاطم یسررب یرامآ روظنم هب هئارا
یریوصت زا تیعضو یمک و یفیک لگنج یراک رد تلپ لگنج یاه ،ملاسا رمول هدوت هسیاقم زین و
هدش تیریدم و دهاش یاه
هعلاطم دروم هقطنم رد تلپارفا اب
هجوت هب یهاگشیور طیارش و
یکیژولوکا ناسکی
و زین یسررب تیقفوم ای مدع تیقفوم
نآ اه تسا
.
1 - ۳ - شهوژپ ترورض
شهاک
حطس لگنج یاه یعیبط رد هجیتن لماوع فلتخم ببس هدش هک لگنج یراک فده اب هعسوت حطس لگنج و دیلوت
بوچ زا تیمها هژیو یا رادروخرب .دوش
یهاگآ زا تاصخشم یمک
و یفیک لگنج یراک زا تیریدم لوصا لگنج
تسا .
یرایسب زا هنیزگ یاه لگنج یسانش زا هلمج حلاصا تیعضو هدوت
،اه
،هنوگ باختنا یبایزرا
نازیم تیقفوم لگنج ک
،یرا
نییعت نازیم یراگزاس
،هنوگ یزیخلصاح
،هاگشیور شیور خرن
هدوت و دصرد هدنز ینام ار تحت ریﺛأت رارق یم دهد . نیاربانب
لگنج یبایزرا یراک
یاه ماجنا هتفرگ یم دناوت شقن یمهم رد داجیا لگنج یراک یاه اب تیفیک و تیمک رتهب هدنیآ رد افیا
دیامن لگنج یدوبان دنور هب هجوت اب .
اه هجیتن رد تیعمج شیازفا
و اضاقت ی نوزفازور یارب
عبانم نیا ،
دنور نیا فقوت
اب هارمه لگنج هعسوت
اه زا تیمها تسا رادروخرب یدایز ،ناراکمه و عراز(
1390 .) ناصصختم لگنج
دیاب اب
همانرب یزیر
،یملع یاه علاطا
مزلا زا نازیم یدوجوم و
شیور لگنج اه هب روظنم هرهب یرادرب یلوصا زا نیا یعیبط هیامرس
و یلم ار هب تسد دنروآ مرک(
سود و ت داینب ، 1384 .) تایلمع یشرورپ
، یلوحت شیور رد ناتخرد
یلگنج داجیا یم دنک
و نییعت
،یرطق شیور یمجح
و یعافترا هنوگ
،اه یکی زا یساسا ثحابم رد
تیریدم لگنج تسا . ةعلاطم شیور یرطق و
جیاتن یارجا تایلمع یشرورپ رد لگنج یراک
،اه یرما انتجا ب ریذپان یارب تیریدم و
همانرب یزیر هدوت اه .تسا
Zhang et al., 2016; Haughian, & Frego, 2016)
.)
شیور
یکی زا نیرتمهم هفلوم
یاه یتسیز رد متسیسوکا یاه
یهایگ
،تسا نیاربانب رد لاس یاه ریخا تاقیقحت رایسب
یدایز رد ناهج شور زا هدافتسا رد هزادنا یارب فلتخم یاه
شیور یریگ زکرمتم
هدش .تسا یکی زا نیا شور اه زیلانآ
هنت
،تسا هک اب هدافتسا زا نآ یم ناوت شیور یگژیو یاه فلتخم ناتخرد ار اب تقد رایسب یدایز یبایزرا دومن . لاومعم
شیور هب تسد هدمآ زا زیلانآ هنت رد بلاق دصرد شیور نایب یم ددرگ
، ارچ هک یبسن ندرک ریداقم
،شیور ناکما هسیاقم
هنوگ اه ای هاگشیور یاه فلتخم ار مهارف یم زاس .د رگا هچ فده یلصا نیا زیلانآ یبایزرا خساپ دشر تسا اما یارب فادها
یرگید زین دننام رﺛا تیریدم
،لگنج تباقر یارب
،عبانم هلمح تارشح گرب راوخ و یگدولآ اوه ار یم ناوت اب یزاسزاب تبﺛ
دشر یخیرات زا یناتخرد هک
رمع ینلاوط دنراد تسدب دروآ
.(Newton, 2003)
یارب و تیریدم هرهب
زا رادیاپ یرادرب عبانم
لگنج ی زا علاطا نآ دیلوت و لگنج )دادعت و یمجح( یدوجوم نازیم
.تسا یرورض همانرب عقاو رد
ساسا رب هدنیآ یزیر
یم تسدب لگنج زا هک تسا یتاعلاطا و رامآ همانرب کی رد نیاربانب .دیآ
یزیر شیور ،اپرس یدوجوم مجح نتسناد ،قیقد
هنوگ راتخاس و یرطق تاقبط رد دادعت شنکارپ ینحنم و یمازلا هعماج یا
ا هدوت یمجح شیور .تس ساسا یلگنج یاه
همانرب رد هنلااس شرب نازیم نییعت هرهب تیریدم و یزیر
یم باسح هب لگنج زا بوچ یرادرب شیور قیقحت نیا رد .دیآ
،عطقم حطس ،رطق مجح و عافترا
هزادنا هنت زیلانآ شور زا هدافتسا اب یم هبساحم و یریگ
وش .د
شهوژپ رد دروم تارﺛا یارجا تایلمع یشرورپ هصخشم رب
یاه یشیور لگنج یراک اه هب روظنم دیلوت شیازفا یارب
ییوگخساپ بسانم
هب یاضاقت هدروارف نوزفازور یاه
یبوچ یفرصم هناخراک یاه ددعتم تامادقا زا مهم
تیریدم لگنج
تسا ،ناراکمه و یزاریش یناجناخ(
1384 .) شرورپ هدوت یاه یلگنج هن اهنت شیازفا ثعاب یمک
و یفیک دیلوت یم دوش
،
هکلب تمواقم لگنج ار لباقم رد تافآ
و ضارما شیازفا هداد و تاراسخ یشان
زا نافوط فرب و ار شهاک یم فده .دهد و
یلصا روظنم شرورپ
لگنج تیوقت و حلاصا یمک و یفیک لگنج هدوت و
ملاس هگن نتشاد نآ رد لوط تایح ینلاوط لگنج
نودب .تسا یارجا
تایلمع یشرورپ
،لگنج ناکما یارجا تایلمع ریاس لگنج
یسانش و یارجا لوصا یرادلگنج یملع
و
دوجو ینف دهاوخن
،ناراکمه و یملسم( تشاد 1395
.) هدوت رد یشرورپ تایلمع یارجا تارﺛا قیقحت نیا رد یاه
تیریدم یم رارق یسررب دروم هدش هدوت اب جیاتن و دریگ
.تفرگ دهاوخ رارق هسیاقم دروم هدشن تیریدم یاه
1 - 4 - یروآون و فادها یاه
شهوژپ
زاین زورما هعماج یارب تکرح هب یوس تنایص زا طیحم
،تسیز ام ار رب نآ هتشاد ات رد نیا قیقحت اب هدافتسا زا
لگنج یفیک و یمک تاصخشم یبایزرا یراک
یاه ا رف ا تلپ 4
یاهراکوزاس فلتخم
میرادرب هار نیا رد ار یماگ فده .
یلصا یهاگآ زا هصخشم رد تلپ هنوگ یفیک و یمک یاه
لگنج یراک ملاسا رمول هقطنم یاه یم
هک دشاب یم
دناوت شقن یمهم رد شیازفا تیقفوم یراکلگنج یاه
هدنیآ هدافتسا اب
زا نیا هنوگ رد قطانم هباشم هتشاد دشاب
، ارچ هک یراکلگنج هلأسم
یا مهم یارب ناگدنیآ هب
رامش یم دیآ . قیقحت رضاح
اب فده یسررب و نییعت یخرب زا تایصوصخ یمک
دادعت(
رد
،راتکه
،هنیسربارب رطق عافترا
،لک عافترا
،هنت تحاسم
،جات
بیرض
،یگدیشکدق حطس
عطقم و )مجح و دصرد( یفیک هدنز
،ینام تیفیک
،هنت مرف
،هنت تیعضو جات و یباداش )جات ،
و رون طیارش هنوگ بوچ تمواقم
شتآ ربارب رد فلتخم یاه یزوس
ب ر ساسا شور شرب یراون هب شور یفداصت
-
کیتامتسیس اب
هلصاف مظنم و کمک اب یرامآ لیلحت و هیزجت مرن
رازفا
، SPSS
هصرع رد یاه یراکلگنج هقطنم هدش
دروم
هعلاطم ماجنا یم دوش .
نیاربانب فادها قیقحت هب ریز بیترت یم
دشاب
:
ا نییعت
رﺛ ز ام ر رد ن تباق ور رطق شی را و ى وت یعافت هد اه ى وج نا ارفا تلپ یارب رتهب تیریدم ا رد
وت نی هد اه
، رد
همانرب اه ى ایلمع د ت تلاخ اه ى رپ رو یش آ دنی ه لگنج اک ىر اه د ى تشاک تس .
هزادنا
یریگ هسیاقم و هصخشم
یمک یاه )... و عافترا ،رطق لماش(
و یفیک هدنز دصرد لماش(
هنت تیفیک ،ینام
)... و هیاپ لگنج یاه هنوگ ریاس اب هسیاقم رد تلپارفا یراک
هدافتسا دروم یاه لگنج یارب
یراک .
هزادنا
یریگ هسیاقم و هصخشم
و یمک یاه هیاپ یفیک
لگنج یاه رد تلپارفا یراک
هدوت و هدش تیریدم یاه
تیریدم .هدشن
هنوگ بوچ لماک نتخوس جیاتن تبﺛ و شیامزآ
یرس رد دوجوم یاه وظنم هب
ر رتهب تیریدم شتآ نامز رد
یزوس .
-۱ 5 - نایاپ راتخاس همان
لوا لصف فده و همدقم :
د لوا لصف ر نیا
قیقحت یتامدقم تاعلاطا حرط هب دش هتخادرپ
.
لصف ینابم :مود قیقحت هنیشیپ و
رد نیا شخب هب یفرعم هیلوا و هنیشیپ یتمسق زا تاعوضوم دروم
قیقحت ناققحم یجراخ و یلخاد
رد هنیمز
هصخشم یفیک و یمک یاه لگنج
یراک اه زا قیرط عجرم یهد هب تاقیقحت هتخادرپ
هدش تسا رب هولاع .
یفرعم ثحابم
م ثحب درو شلات ،
رب نیا هدوب ات نیرتدیدج نیرترابتعا اب و
شهوژپ اه دروم یسررب دنریگ رارق
.
لصف :موس قیقحت شور
رد نیا شخب راک شور لومرف و
یدنب هئارا هدش .تسا رتشیب زکرمت رد نیا لصف رب یور هلحرم تروص هب قیقحت شور
هلحرم هب راک ماجنا یارب
رد نیا قیقحت تسا
.
لصف :مراهچ جیاتن هتفای و شهوژپ یاه
جیاتن لصاح زا هصخشم یاه یفیک و یمک رد
نیا لصف هیزجت دروم لیلحتو
رارق هتفرگ تسا
.
لصف :مجنپ و ثحب هجیتن یریگ
رد نیا لصف عمج هب یدنب جیاتن هدش هتخادرپ لصاح و
رد همادا نآ هئارا یتاداهنشیپ هدش
تسا .
2 - نابم ی پ و ی ش ی هن قحت ی ق
۲ - 1 - همدقم
لگنج
یاه لامش ناریا ( یرزخ ) ب ه ناونع یشخب زا متسیسوکا ردان
ناهج ج ز ء تورﺛ یاه یلم بوسحم و
ظفح و ءایحا
و هعسوت و هرهب یرادرب حیحص زا نآ اه رد تیولوا همانرب یاه نامزاس لگنج اه و عتارم روشک تسا . هدافتسا تروص رد
دوخ یرادیاپ یلگنج عبانم نیا ،حیحص یم ظفح ار
،دنک هب ه نیم لیلد زا لگنج ب ه ناونع یکی زا عبانم دیدجت هدنوش
زین هدربمان یم دوش . ،اهنآ ندوب دودحم زین و عبانم نیا یرادیاپ ترورض هب هجوت اب نیاربانب رد تلاخادم
عبانم تیریدم
اب هقطنم یکیژولوکا طیارش اب راگزاس و رادیاپ تیریدم لوصا ساسا رب دیاب یعیبط دش
..
میمرت ره هنوگ هعیاض و تراسخ
هب عبانم یعیبط رگا نکممریغ
،دشابن لقالا ب ه یتخس ناکما ریذپ
،تسا و یارب میمرت عبانم یعیبط بیرخت
،هدش نآ مه
رد تروص یرادیاپ هیلک لماوع یعیبط نامز لماع نییعت هدننک یمهم تسا و زگره یمن ناوت اب هناوتشپ ملع و هیامرس ،
نامز مزلا ار ب ه هاوخلد شهاک داد و هچ اسب هب لاس یاه ینلاوط زاین دشاب تا بت ناو یتاراسخ هک
رد تدم دنچ تعاس هب
عبانم یعیبط هقطنم یا دراو هدش تسا ار ناربج درک . رد دودح مین ینرق هک زا تیریدم
ِیعیبط عبانم روشک
یم
،درذگ
شلات یاه یددعتم تیریدم یارب
لگنج اه و دوبهب تیعضو نآ اه ماجنا تسا هتفرگ هک
رد یبایتسد هب
فادها دروم رظن
لاماک هدوبن قفوم
،دنا ای هکنیا
ِیبایزرا یتسرد زا جیاتن نآ هدشن اه تسا
اذل.
یارب یریگولج زا
زورب تراسخ و هرهب یرادرب
حیحص زا عبانم یعیبط و ظفح بآ و کاخ و ششوپ یهایگ دیاب همانرب
،یزیر ب ه روط حیحص و یملع ماجنا دریگ و اب تقد
و ساسحا تیلوئسم
ب ه دروم ارجا هتشاذگ دوش . هولاع رب شهاک یّمک حطس لگنج
،اه تیعضو یفیک و عونت و بیکرت
هنوگ یا نآ اه زین رییغت هدرک و
ًامومع رد تهج شهاک تیفیک هدوب تسا
(Shamekhi, 1993)
. رد شهاک نیا ناربج رد
یلگنج عبانم تیفیک زین و تیمک تیلاعف قیرط زا اهنآ هعسوت رانکرد دوجوم عبانم ظفح ،یعیبط
لگنج یاه یراک
لگنج فادها نییعت دنمزاین رما نیا .تسا ییلااب تیمهازئاح و هقطنم تسیز طیحم طیارش و تاناکما اب قباطم یراک
.تسا فادها نیا ققحت و ندش ییارجا یارب قیقد همانرب نیودت
۲ - ۲ - فادها لگنج یراک
زا
یم ریز دراوم یراکلگنج یلصا لیلاد دنشاب
،قدصم ( 1375 ) :
1 - لگنج ندوب یفاکان یعیبط یاه
۲ - لگنج یروآداز لکشم یعیبط یاه
3 - هنوگ ندوبن راگزاس هناگیب یاه
فادها یفلتخم هک
اب هدافتسا زا لگنج یراک یم ناوت هب نآ تسد ادیپ درک رد ریز حرش هداد هدش دنا
) 1995 , et al Folit
:(
تظافح عبانم بآ و کاخ
، ت دیدج ج گن ل و قوس نداد نآ فرطب لگنج مهان س لا .
هب هر یریگ زا ناوت کیژولوکا لگنج
رد تهج داجیا
،لاغتشا کمک
هب تسد ی اب ی دوخ افک ی ی یبسن یداصتقا رد
6 لگنج یفیک و یمک تاصخشم یبایزرا
یراک یاه ا رف ا تلپ
هنیمز ص ن ا عی چ بو اب نیمات یشخب زا زاین عیانص یبوچ روشک و عیانص یزاسذغاک شهاک
هنیزه یاه
هیامرس یراذگ .
ءایحا و یزاسزاب هصرع
یاه هبورخم و مک هدزاب لگنج و هعسوت نآ
لوصح نانیمطا زا
عونت هضرع ی یژرنا .
حلاصا خاس رات لگنج یاه م س ن زا قیرط دیدجت تایح یعیبط .
میظنت هزوح یاه زیخبآ و یریگولج زا
زورب لیس و تراسخ یاه یشان زا نآ .
ظفح یرادیاپ لگنج و یبایتسد هب
هعسوت رادیاپ .
ظفح عونت یتسیز .
گنج کی فادها یم نییعت هقطنم رد دوجوم طیارش روخارف هب یراکل
اما .دوش لگنج فده نیرتمهم ًلاومعم یراک
تادیلوت نیا .تسا هفرص هب و یتعنص تروص هب بوچ دیلوت رد
شخب یاه فلتخم عیانص
،بوچ ذغاک زلولسو دروم
هدافتسا عیسو دنراد . رد رانک نآ لگنج یراک یم دناوت فادها یرگید نوچمه تظافح
،کاخ یریگولج زا
شیاسرف
و شزغل
،نآ داجیا هاگهانپ تایح
،شحو هلصحتسم داوم زا هدافتسا ،ماد کاروخ نیمأت ،تخوس نیمأت ،نمهب اب هلباقم
...و نیزر و غمص ،ننات داوم نوچمه یتخرد نکشداب داجیا ،ییوراد فراصم
داجیا ، یرگشدرگ هعسوتو هاگجرفت و
د دوخ رد ار هریغ و زبس دنبرمک داجیا ،هدزاب مک یاه هاگشیور یدیلوت ناوت تیوقت شاب هتشا
.د
۲ - ۳ - لگنج عاونا یراک
1 - لگنج :لگنج نودب قطانم رد یراک لگنج داجیا روظنم هب یراکلگنج نیا
لاح رد هک یقطانم رد دیدج یاه
اح ض زا یرﺛا ر دوجو لگنج
یم تروص درادن .دریگ
۲ - لگنج یلگنج قطانم رد یراک (
ءایحا قطانم یلگنج :) قطانم رد لیلد دنچ هب یترابع هب ای تلاح دنچ رد
لگنج ،یلگنج یم ماجنا یراک
: زا دنترابع هک دوش
لگنج یعیبط تایح دیدجت هب کمک )فلا
لگنج بیکرت )ب
لگنج )ج تخرد زا یلاخ قطانم رد یراک
.
3 - قیفلت لگنج و یراک :یزرواشک رد
طیارش
،صاخ زا لگنج یاه
،فرص یراددوخ هدرک
و رب ساسا همانرب یزیر و
یحارط
،یلبق لگنج یراک اب تعارز ماجنا یم دوش . نیدب بیترت هک هب روط لاثم رد نیب فیدر ییاه هک لگنج یراک
،هدش
تلاوصحم یعارز
یم تشک هب یرتشیب هدافتسا نیمز ناوت زا و ددرگ
یم لمع لگنج یقیفلت شور .دیآ
یزرواشکو یراک
یم یرتسرافورگآ ًاحلاطصا ار دنیوگ
)
1987 , Sapru
.(
4-۲ - لگنج كی تایصوصخ یراک
لگنج کی تایصوصخ یراک
:زا دنترابع
1 - هنوگ ۲ - )تشاک رد مظن( لکش 3
- ندوب لاسمه 4
- تخاونکی تلاوصحم 5
- لگنج تایلمع یسانش
.
هنوگ کی باختنا یارب یم رامش هب یساسا لوصا زا یکی نآ یکیژولوکا طیارش
لئاسم ،لحم طیارش لاوصا ،دور
یم باسح هب هنوگ باختنا یارب هدننک دودحم لماوع سار رد ییابیز هرخلااب و یعامتجا ،یداصتقا .دیآ
هنوگ باختنا رد
رپ هلئسم هزورما سنانو
مهم رت زا هنوگ
،تسا هنماد هنوگ کی اریز عیبط یطیحم ی
هدرتسگ ی دیاب باختنا و دراد یا
تقد اب
،دریگ تروص نینچمه
اب هجوت هب تشرس و تایصوصخ کی
هنوگ و فده زا
،تشاک هلصاف تشاک هنوگ اه توافتم
تسا . دیاب یراکهار بسانم
یارب عفر زاین زور نوزفا تیعمج رد لاح شیازفا و
ًلاباقتم یریگولج زا
بیرخت عبانم دحم دو
شیپ رد یلگنج بسانم زا یکی .دوش هتفرگ
لگنج ،زاین نیا عفر یارب اهراکهار نیرت لگنج داجیا و یراک
تسد یاه
یم هک تسا تشاک دوجوم طیارش رد .دنشاب رﺛؤم ،بوچ هب هعماج تاجایتحا زا یشخب نیمأت رد دوخ تادیلوت اب دنناوت
لگنج هلأسم
،یتیامح و یتظافح تهج زا هچ و بوچ نیمأت رظن زا هچ یراک هژورپ .تسا رادروخ رب یصاخ تیمها زا
یاه
قیقحت هنیشیپ و ینابم
7
لگنج لاس رد یراک طیحم تیمها ریخا یاه
یتسیز یداصتقا و یعامتجا-
هدنیازف یا هتفای و هب ناونع صخاش هعسوت و
یکی زا مهم نیرت یلاعف ت یم یللملا نیب حطس رد ینارمع یاه دشاب
( ،قدصم 1375 ).
لگنج زا یکی دوخ هبون هب یراک
هویش یاه یربراک نیمز تسا . رد نیا هنیمز دیاب هب نیا هتکن هجوت تشاد هک نیا یربراک ریاس اب هارمه دیاب یربراک یاه
دوش قیفلتو هتفرگ تروص نیمز .
هنوگ ره لگنج یارب هک یا یم هدیزگرب یراک
نآ یطیحم طیارش اب بسانتم دیاب دوش
و یمیلقا عضو اب دناوتب دیاب ،رگید ترابع هب .دشاب لحم هدنز لماوع اب و دهد قیبطت ار دوخ لحم نآ یکاخ
رد دوجوم1
دنک ادیپ یراگزاس نآ .
هنوگ همه تروص نیا رد ،دیزگرب دیاب هنوگ دنچ ،یتلع ره هب ،هنوگ کی یاج هب رگا رظن دروم یاه
هنوگ یکیژولوکا یاهزاین نتسناد .دنشاب طیحم اب یراگزاس طیارش زئاح دیاب ندرب راک هب و اه
نآ اه یم لمع رد هب دناوت
هنوگ هعسوت و تخانش رد ام یم دشر صاخ یاهاگشیور رد هک یاه
ششوپ هعلاطم اب .دیامن ینایاش کمک ،دننک یاه
یم کاخ ییایمیش و یکیزیف تایصوصخ و یفارگویزیف نوچمه یطیحم فلتخم لماوع و یهایگ عماوج یرادیاپ هب ناوت
یهایگ ششوپ اب لماوع نیا یگتسبمه و یهایگ یپ
مهم رایسب یلگنج عماوج یایحا و هعسوت تهج زا هلئسم نیا هک درب
تسا یدربراک و .
نیا هب هجوت اب لگنج حطس شیازفا تسایس یاتسار رد هک
مهم ،اه هلاسم نیرت زا تظافح زا سپ(
لگنج هنوگ اب ءایحا )دوجوم یاه یم هقطنم اب راگزاس یاه
م ماجنا اب بسانم هنوگ باختنا اذل ،دشاب تاقیقحت و تاعلاط
لگنج و یرادلگنج هنوگره ماجنازا لبق مزلا یرورض و مزلا یراک
) تسا
1995 , et al Folit
.(
5-۲ - یفرعم هنوگ تلپ
هداوناخ ارفا دودح لماش 1۲6
زوت ناهج رسارس رد هک تسا هنوگ ی
ع هدش
،دنا رمآ قرش رد ًاتدمع اما ی
اک ی لامش ی سآ و ی ا ی
قرش ی زا هنوگ تشه .دنراد رارق هداوناخ نیا
ا رد ی نار ب هک دراد دوجو ی
رتش نآ لامش تمسق رد اه ی
دراد دوجو روشک .
مان
ب و تسا نیتلا ةژاو ارفا ناتخرد یملع یم تخس و زیت یانعم ه
نآ و دشاب هب
زا یضعب گرب بول یاهتنا ندوب زیت تلع
هنوگ تسا نآ یاه
(Mohtashamian et al., 2017)
. ( تلپ
Acer velutinum
ی )
ک ی هنوگ زا اه ی موب ی ا ی نار تسا . نیا هنوگ
اب دنکارپ یگ هجوت لباق اب
لاگچ ی بوچ طسوتم هک
مخ تعنص رد ی
ر لوت و ناملبم ،ذغاک و ی
د باک ی تن دراد دربراک تسا ،
.
نچمه ی ن ارب نآ زا ی هت ی ه هتخت ،لا هس هتخت ،شکور اه
ی بوچ فورظ و گنس هتخت ی
هدافتسا م ی .دوش اربانب ی ن لد هب ، ی ل
و ی گژ ی اه ی سناتپ ،نآ بولطم ی
ل هجوت لباق ی
ارب ی ازفا ی ش ا ی ن هنوگ دراد دوجو
) 2015 et al., Naji HR
. (
هنومن یاه
هگلج تاعافترا رد نآ یناقوف دح و اراتسآ لحاوس رد نآ یا ناتسرهش
تسا هدش هدید رون .
زا شیب عافترا اب یتخرد ۲5
م هنت اب رت کی رطق هب یا
،رتم هخاش
،فاص و یناوغرا ادتبا نآ یاه گرب
داعبا اب گرزب شیاه ۲5
بول اب و رتمیتناس یاه
هنادند هیشاح و بدحم یثلثم
،مظنم ریغ ینامک راد
،لکش یبلق هدعاق اب و دنک ای زیت کون اب نآ تشپ و زبس نآ یور
گربگر رد و تسا دوبک کرک نآ یلصا یاه
یم هدید یلمخم یاه دوش
. لوط یم غلاب رتم مین هب یهاگ و دایز گربمد وش
.د
هویم و لگ یدایز دادعت یاراد نآ نیذآ لگ .تسا
هیواز رگیدکی اب نآ یاهراماس یم لیکشت هداح یا
و دهد نآ داعبا
5 / 1
× 5 / 4 هنادو تسا رتمیتناس آ
تسا رادکرک و درگ ن .(Mohtashamian et al., 2017)
رد هنوگ نیا یگدنکارپ هشقن
لکش ۲ - 1 لکش رد نآ نیذآ لگ و گرب و ۲
- ۲ .تسا هدش هداد ناشن
6-۲ - لگنج رد بیرخت لماوع شتآ :لامش یاه
یزوس
لگنج یاه لامش ناریا تحت لماوع فلتخم بیرخت رارق
،دنراد هک یکی زا نیا لماوع
،بیرخت شتآ
یزوس . تسا
هدیدپ شتآ یزوس همه هلاس حطس مک و شیب یدایز زا تحاسم لگنج یاه لامش ار دروم دیدهت ای تراسخ رارق یم دهد
و رب تیفیک و تملاس نآ اه ریﺛأت یفنم یم دراذگ ،مدقم(
1387 ) . مامت شتآ یزوس
،اه نودب هجوت هب نیا هک ایآ طسوت
ناسنا و ای ب ه روط یعیبط داجیا هدش
،دنا لیکشت داوم
،ییاذغ صاوخ یکیزیف و
،ییایمیش
،یتبوطر یترارح
کاخ ار زین
1Biotics
8 لگنج یفیک و یمک تاصخشم یبایزرا
یراک یاه ا رف ا تلپ
شوختسد رییغت
رارق یم دنهد . هجرد و لوط تدم شتآ یزوس طسوت لماوع
،یددعتم لماش
تردق بیرخت شتآ
،یزوس
،ترارح سناکرف
،شتآ تبوطر و عون
،کاخ نازیم و عون ینتسر
،اه
،یفارگوپوت لصف
نتخوس و طیارش بآ و ییاوه لبق
و دعب زا شتآ یزوس نییعت یم دوش . شتآ یزوس یاه دیدش ثعاب دیسکا ندش رادقم یدایز زا داوم ییاذغ دننام نژورتین
و مهرب ندروخ هطبار نیب کاخ و هایگ هب تدم دنچ ههد یم دنوش . شتآ ثعاب دیسکا ندش هدام یلآ و لیدبت نآ هب
ید نبرکدیسکا و
بآ و دازآ ندش رادقم یدایز یژرنا رد بلاق امرگ یم ددرگ ( ،ناراکمه و یعیفش جناب 1385
).
یزاسزاب
دنور دوبهب موب یناگزاس تسا
هک شتآ دننام یعیبط لماوع یط رد ناسنا ای یزوس
- تخاس بیرخت
،هدش بیسآ هدید ای
دوبان هدش تسا . فده یزاسزاب تشگزاب
کی موب ناگزاس هب طیارش هتشذگ تسا . نیا یزاسزاب ای
زا قیرط تلاخد میقتسم
طسوت لاهن یراک ای یشاپرذب تروص
یم دریگ و ای هب روط میقتسمریغ زا
قیرط کمک هب یروآداز یعیبط
ماجنا یم دوش
.(Adel, 2015)
همانرب نیاربانب هصرع یزاسزاب و ایحا یارب یزیر
تیلاعف قیرط زا یلگنج یاه لگنج یاه
تیمهازئاح یراک
.تسا ییلااب
لکش ۲ - 1 - عقوم تی فارغج ییای یگدنکارپ ناریا رد تلپ
(Mohtashamian, 2017)
لکش ۲ - ۲ - نیذآ لگ و گرب تلپ
(Mohtashamian, 2017)
7-۲ - هنیشیپ قیقحت
( ناراکمه و ناینابعش 1389
رد ) لگنج هقطنم ود ک
ینزوس اب هدش یرا نهپ و ناگرب
هب یعترم هقطنم کی و ناگرب
دهاش ناونع هک(
دندوب هباشم یمیلقا و یفارگویزیف طیارش ظاحل زا هقطنم هس ره )
روظنم هب جدننس رهش فارطا رد
اه هدوت یمک هعلاطم ،
60 لکش یعبرم هنومن هعطق 400
مظنم تروص هب یعبرمرتم -
هنومن تاعطق ناونع هب یفداصت
صخشم یلصا دندرک
هداد لیلحت و هیزجت . ناشن قیقحت نیا زا لصاح جیاتن .دش ماجنا یفداصت لاماک حرط بلاق رد اه
هنوگ عونت هک داد نغ و یا
هنوگ یا نیرتمک نآ یتخاونکی صخاش نازیم و نیرتشیب گرب نهپ یراکلگنج رد یفلع یاه
قیقحت هنیشیپ و ینابم
9
هعلاطم دروم قطانم نیب رد یقیقح صوصخم نزو فلاتخا ،کاخ یکیزیف تایصوصخ رظن زا .تسا هدوب اراد ار رادقم ینعم هصخشم رتشیب زین کاخ ییایمیش تایصوصخ رظن زا و هدوب راد هدوت رد رظندروم یاه
ه فلاتخا هعلاطم دروم یا
ینعم دنداد ناشن ار یراد .
( روپدسا و یکشلاایک 1390
) رد قیقحت ی یگژیو ، هدشن تیریدم ای دهاش هدوت رد تلپ هنوگ یفیک و یمک یاه هدوت و
یرس هدش تیریدم ۲
کناتسجنرب اب
لیلحت و هیزجت و هسیاقم دروم یفداصت عورش هطقن اب کیتامتسیس یرادربرامآ شور
ارق ر دنداد دامتعا حطس رد هدوت ود یمک یاهرتماراپ نیگنایم نیب هک داد ناشن یرامآ یاه نومزآ . 95
دصرد فلاتخا
رد دوجوم ناتخرد یدنب بوکشآ و جات تملاس ،جات نراقت ،هنت تیفیک تیعضو ،یفیک رظن زا .دراد دوجو یراد ینعم هدوت ناتخرد هب تبسن یرتهب طیارش یاراد هدش تیریدم هعطق دنشاب یم دهاش
.
( یاچ حلاف 1390
) رد یسررب هعلاطم هب دوخ هنوگ یفیک و یمک تایصوصخ
رد نو و )تلپ( ارفا ،یقلایی اکسوت یاه
لگنج نلایگ ناتسا یکتوت یاه تخادرپ
یفداصت شور هب هدش ماجنا یرادربرامآ . -
رد کیتامتسیس 57
هنومن هعطق 5
تدش اب و یرآ 5
.تفرگ ماجنا دصرد ساسا رب
جیاتن رطق نیگنایم
، ناتخرد مجح نیگنایم و عافترا هنایلاس شیور و عافترا
هنوگ هب تبسن اکسوت فلتخم یرطق تاقبط رد ناتخرد عیزوت رظن زا .دنتسه یرتشیب ریداقم یاراد نو و ارفا یاه
،
هنوگ ا یگژیو نیا دقاف اکسوت هنوگ یلو هدوب لامرن عیزوت یاراد رظن نیا زا نو و ارفا یاه زج هب یفیک تافص رظن زا .تس
حطس رد یراد ینعم فلاتخا هنت یگدیچیپ تفص
=%1 اکسوت هنوگ اب یراکلگنج رظن نیا زا .دراد دوجو هنوگ هس نیب
هنوگ هب تبسن و هدوب اراد ار تیعضو نیرتهب یفیک و یمک یاهریغتم ظاحل زا ار یرتشیب هعسوت تیلباق نو و ارفا یاه
یم اراد دشاب .
لاف ( یقیفر و این ح 1391
) هک دنداد رارق یسررب دروم ار تلپ هنوگ تشاک رد هیلوا هلصاف رﺛا هنیمز رد دوخ قیقحت رد
شیور یرطق هنلااس تلپ رد لگنج تصش هتلاک ناگرگ رد تشاک لصاوف 1
1× ، 1.5 1.5× ، ۲ ۲× رتم ار هب بیترت ۲5 / 3 ،
4 / 3 و 4 / 5 .دندومن هبساحم
ناراکمه و ینایک (
139۲ ) رد یسررب هبساحم دوخ شیور
یرطق اب شور ریام و نییعت یدوجوم نازیم یلعف
رد هدوت
تشاک تسد رد تلپ
ناتسلاهن یلاکولت
هنهپ )یراس( لاک .دنداد ماجنا ار
جیاتن نیا قیقحت ناشن داد هک شیور طسوتم
یرطق هنلااس و یدوجوم یاپرس
یلعف هدوت دروم هعلاطم هب بیترت 36 / 8 یلیم و رتم 4 / 145 راتکه رد ولیس یم
.دشاب
نسح نسح و یدوروان داز ( داژن
1394 ) ، هصخشم تیعضو یاه
یمک و یفیک رد هدوت یاه یلگنج یعیبط تیریدم هدش
و تیریدم هدشن یرس 7 نش دور لکهایس آ هک دنداد رارق یسررب دروم ار
رام عورش هطقن اب کیتامتسیس شور هب یرادرب
هکبش داعبا هب ،یفداصت ۲00
× 100 ،هنوگ عون لماش ناتخرد هب طوبرم تاعلاطا و ماجنا ،لکش هریاد هنومن تاعطق و رتم
شیب اب ناتخرد هنیس ربارب عافترا رد رطق زا
1۲ / 5 یتناس هزادنا ناتخرد یفیک تیعضو و دهاش تخرد ود عافترا ،رتم
م و یریگ دش صخش
. لسراپ رد ناتخرد یفیک هجرد و راتکه رد مجح ،عطقم حطس نیگنایم نیب هک داد ناشن جیاتن یاه
هصخشم ریاس رظن زا .درادن دوجو یراد ینعم توافت هدشن تیریدم و هدش تیریدم اپرس مجح و دادعت :لماش( یمک یاه
هدوت نیب )یروآداز نیگنایم و یرول عافترا نیگنایم ،راتکه رد اه
دروم ی حطس رد یراد ینعم فلاتخا هعلاطم
05 / 0
هدهاشم دندرک
.
یلیئاکیم ارس هگید
( ناراکمه و 1394
) یرس رد 1۲
نلایگ ملاسا وان هزوح تارهریپ حرط یسررب هب ،
یاهیراکلگنج
نس رد تلپ هنوگ اب یتاونس ۲0
یفداصت شور هب یراون شرب شور ساسا رب یگلاس -
مظنم هلصاف اب کیتامتسیس
دنتخادرپ
،هنایلاس یعافترا شیور نیگنایم ،هنایلاس یرطق شیور نیگنایم ، تلپ دصرد نیگنایم یمک جیاتن . نیگنایم
،هنایلاس یمجح شیور بیرض و راتکه رد مجح نیگنایم
هدوتH/D
داد ناشن نس رد یشرورپ یاهتلاخد مدع لیلدب هک
رظن زا .تسا هتفرگ رارق یرادیاپان طیارش رد هدوت ،بسانم زین یفیک
9۲ هنت یاراد ناتخرد دصرد یا هناوتسا و ملاس یا
و 70 .دوب نراقتم جات یاراد ناتخرد دصرد
