Comparison of Some Ambiguous Words of Plants in Different narrations of Bondahishn and the Results obtained
Parisima Mashayekhi1 & Farah Zahedi2
Bandesh (consisting of two parts, bun meaning beginning and beginning, and dahišn, equivalent to the word dahesh in Persian, means creation, and in general it means beginning creation) is one of the surviving books in the middle Persian Zoroastrian language, the contents of which are only related to the issue. Creation is not limited, and much of it is about the end of the world. In this book, a long section is devoted to plants, which is probably based on studies of the Sassanid period. In this article, plants are divided into sixteen sections, and this section is based on the uses that reach them to humans. Of course, we see in the text of the seventeen divisions that the firewood case includes the wood of all plants. In the study section, the names of vegetables and fruits are classified into several groups: some are called tar, some are called oil, some are called colored, and some are called fragrant. It also divides plants into two parts, which include two parts and one part. These are: fruits that may be eaten inside and outside, those that may be eaten outside, may be eaten inside; Those who may eat the inside, may eat the outside. The identification of some of these names is ambiguous and different researchers do not agree on reading them. In order to understand the correct and incorrect reading of these words, all the manuscripts left by him should be examined and the reason for using that particular word should be considered in order to provide a correct translation of it. In the present article, an attempt has been made to review and revise some of these words by comparing them with different manuscripts and comparing them with some other texts that contain botanical information, especially Persian pharmaceutical and scientific books, and to offer new suggestions for reading these words.
Keywords: Pahlavi literature, Bondahiš, botany, pharmacology, lexical topics.
1. University of Applied Science and Technology - Islamic Azad university.
Email of the corresponding author: [email protected] 2. Faculty member of the National Library of Iran.
10.22059/jis.2021.327484.1015Print ISSN: 2252-0643-Online ISSN: 2676-4601https://jis.ut.ac.ir
Received: 4, October, 2020; Accepted: 21, September, 2021
Iranian Studies
Vol. 11, No. 2, Autumn & Winter 2021-2022
شهوپژ نایرا یها یسانش
، لاس 11 رامش ، ۀ 2 ، زییاپ و مز ناتس 1400 : 171 - 181
سیاقم ۀ هژاو یخرب توافتم تایاور رد ناهایگ شخب مهبم یاه
هدمآ تسد هب جیاتن و نشهدنب
یرپ یخیاشم امیس
1
هتخومآ شناد ساب یاه نابز و گنهرف یرتکد
ات ین ملاسا دازآ هاگشناد تاقیقحت مولع دحاو ، ی
، .ناریا ،نارهت
یدهاز حرف
2
و رایداتسا ه وضع ی تا ملع ی لم هناخباتک ی ا ی نار
خیرات تفایرد هلاقم : 02 / 05 / 1400
؛ خیرات پ شریذ هلاقم : 01 / 09 / 1400
یملع - یشهوژپ
هدیکچ
شخب ود زا لکشتم( شهدنب bun
و ، زاغآ و نب یانعم هب
dahišn
ژاو ربارب ۀ یانعم هب ،یسراف رد شهد
اجب یاهباتک زا یکی )تسا نیزاغآ شنیرفآ یانعم هب عومجم رد و تسا شنیرفآ نایم یسراف نابز هب هدنام
ۀ
بلاطم هک تسا یتشدرز اهنت نآ
سم هب ئ ل ۀ یمن دودحم شنیرفآ هدمع شخب و ددرگ
لئاسم هب نآ زا یا
یئوگشیپ زا نخس نآ رد یتح ،تسا طوبرم ناهج نایاپ هب دنلب یشخب ،باتک نیا رد .تسا نایم رد اه
رود تاعلاطم رب ینتبم دایز لامتحا هب هک هدش هداد صاصتخا ناهایگ ۀ
،شخب نیا رد .تسا یناساس
خب هدزناش هب ناهایگ یم میسقت ش
شخب نیا و دنوش یاپ رب یدنب
ۀ هدافتسا ناسنا هب اهنآ زا هک تسا یا
یم میسقت هدفه نتم رد ام ،هچرگا .دسر یم یدنب
مه بوچ لماش مزیه دروم هک مینیب ۀ
یم ناهایگ رد .دوش
هویم و تاجیزبس یماسا ،هعلاطم دروم شخب هتسد هورگ دنچ رد تاج
هدش یدنب ،هَرَت ار یخرب :دنا
ار یخرب
یوب ار یخرب ،گنر ار یضعب ،نغور ود لماش هک هدرک میسقت شخب ود هب ار ناهایگ زین .دنناوخ راد
یشخب یشخب کی و اه هنوگ نیا زا .تسا اه
هویم :دنا هک ییاهنآ ،ندروخ دیاش ار نوریب و نورد هک ییاه
،ندروخ دیاش ار نورد هک ییاهنآ ؛ندروخ دیاشن نورد ،ندروخ دیاش نوریب
.ندروخ دیاشن ار نوریب
یپ یارب .دنتسین یأر مه اهنآ ندناوخ رد فلتخم نارگشهوژپ و دنراد ماهبا یماسا نیا زا یخرب ییاسانش هژاو نیا شناوخ یتسردان و یتسرد هب ندرب یلک یتسیاب ،اه
ۀ سیونتسد ب یاه ه یسررب شهدنب زا هدناماج
ژاو نآ زا هدافتسا لیلد و دنوش ۀ
رظن رد زین صاخ همجرت ناوتب ات دوش هتفرگ
رد .داد هئارا نآ زا تسرد یا
هژاو نیا زا یخرب ات هدش یعس رضاح راتشون لباقم قیرط زا ،اه
ۀ سیونتسد سیاقم و فلتخم یاه
ۀ اب نآ
باتک هژیوب ،یسانش هایگ تاعلاطا یواح هک رگید نوتم یضعب یسررب ،دنتسه یسراف یملع و ییوراد یاه
شیپ و دنوش یرگنزاب و هزات یاهداهن
هژاو نیا ندناوخ یارب یا دیدرت مه زاب تسا نکمم هچرگا ،دوش هئارا اه
.دنامب یقاب نانچمه تاملک نیا شناوخ رد
یدیلک ناگژاو :
تایبدا یولهپ شهدنب،
، هایگ .یوغل ثحابم ،یسانشوراد ،یسانش
1 . نایار ا م ۀ دنسیون ۀ :لوئسم
همدقم شهدنب مهم زا یکی نیرت
باتک ب یاه ه اج ۀنایم یسراف نابز هب هدنام یتشدرز
تسا و رد
رایسب بلاطم ۀدنرادرب ی
هنیمز رد مولع و ریطاسا یاه ناریا
ملاسا زا شیپ
یم دشاب . ثحابم
حرطم یم ار نآ رد هدش نیا ناوت
:درمشرب هنوگ
لصفم بلاطم ای
یهاتوک ،شنیرفآ ۀرابرد
موجن و هایگ ،یرامشهاگ یسانش
و ایفارغج ،یسانشروناج و
رعم و یضرا تامیسقت ۀف
،ضرلاا
و داعم بسن ۀمان و نادبوم و یناساس ناهاش ار باتک نیا . ...
، جردنم بلاطم عونت لیلد هب
،نآ رد هنوگ رئاد یا فراعملاة
شیپ ناریا هب قلعتم
دیمان ملاسا زا ه
دنا
(
de
Menace,1983:1190-1193 ؛
یلضفت 142:1376
. )
باتک زا شهدنب
ود ریرحت و لصفم یکی ،
رصتخم یرگید
، ک تسا تسد رد هب موسوم نیتسخن ه
شهدنب یناریا یرگید و
مان هب
یدنه شهدنب
.تسا ریرحت لصفم نیدنچ رد نآ
سیونتسد هب فورعم ،
،TD1
TD2
و
DH
.تسا دوجوم
هب لوا سیونتسد ود ششوک
ایراسلکنا ثرومهت
هب موس سیونتسد و
مامتها یج بساماج یج گنشوه روتسد
هدش پاچ .دنا
ینارگشهوژپ هتشذگ رد مامتها
و دندیزرو
شخب نآ ای هداد رارق یسررب دروم ار شهدنب زا ییاه
همجرت لماک تروص هب ار
دومن ه ا دن لاس رد . 1880
دراودا یدلایم تسو
لماک ۀمجرت نیتسخن ی
شهدنب زا
ار رد
ۀعومجم باتک
قرش سدقم یاه
لاس رد .تخاس رشتنم 1863
یدلایم نتم یمامت
شهدنب ار شیردرف نامشیدنیو
همجرت رک د تشاددای و نآ بلاطم ۀرابرد لصفم ییاه
ۀحفص رد دوخ باتک تفه و تسیب لصف رد ار ناهایگ هب طوبرم شخب یو .تشاگن 107
.تسا هداد رارق یسررب دروم
دنانیدرف یتسوی
لاس رد زین 1868
همجرت یدلایم زا یا
شهدنب هژاو و یسراپ طخ هب یسیونزاب اب ار طوبرم شخب یو .تخاس رشتنم همان
هب
رد ار ناهایگ ۀحفص
66 - 63 .تسا هداد رارق یسررب دروم دوخ باتک وا زا سپ
یدوم رد
لاس 1901 تشاددای و درک رشتنم یتارجگ هب ار شهدنب زا یلماک ۀمجرت یدلایم رب ییاه
.دوزفا نآ شخب
ناهایگ هب طوبرم
ار لاس رد 1366 یدازهب هیقر
هلاقم رد یا ناونع تحت
« هایگ باتک رد یسانش شهدنب
» یرشن رد ۀ اتسیچ تسا هدومن یسررب
،یدازهب(
1366 : 648
. )
لاس رد 1369 نتم یمامت شهدنب
ار راهب دادرهم دنادرگرب یسراف هب
راهب(
، 1369
. )
لاس رد
1384 لضف زین دازکاپ للها ۀمه
حیحصت ار نشهدنب .دومن یسیوناوآ و
1 . ناهایگ شهدنب نتم رد
،دش رکذ ًلابق هک هنوگنامه ا یکی
لصف ز یاه شهدنب تسا ناهایگ ۀرابرد لصف نیا .
پ یگنوگچ هب تسخن یم ناهایگ شیادی
دزادرپ بیترت نیدب .
هدیرفآ هایگ نیتسخن هک دش
ۀ
174 / سیاقم ۀ هژاو یخرب توافتم تایاور رد ناهایگ شخب مهبم یاه ...
مره ( دز = یمجنپ شنیرفآ زا شنیرفآ ن شش یاه
،)هناگ دوب تسوپ و راخ نودب ،
زا سپ اما
نمیرها ۀلمح و رادراخ
تسوپ دیدرگ راد
،راهب(
1376 : 86
؛ Anklesaria,1956: 20
. )
نمیرها دنچ
هایگ هنوگ ار
شیوخ ینمیرها یورین اب زین ک هتخیمآ
در اهنآ ۀلمج زا هک رُدلاَب و شیب
دندوب
و دندش رادرهز هک هراومه
یم نایاپراچ و نایمدآ گرم ثعاب .دندرگ
یم لقن سپس هک دوش
ییوراد هایگ هنوگ هدزاود ،هناد هنوگ جنپ و هاجنپ زا سپ
زا تشذگرد گ
اتکی وا هدیرفآ ب5
ه
.دمآ دوجو
« رِگرِگ و دجنک زغم زا هک دیوگ نینچ ،6
...] وژم خاش زا .[ ونَب ینیب زا ،7
زا و ،8
زر کدوک نوخ زا .تسا رتدنمروز ندوزفا نوخ یارب یم ،یور نیدب ،و دننک وا زا یم هک ،9
نادنپس شُش نسار رگج نایم زا ،10
نشیوآ و ،11
نموکا دنگ نتشادزاب )یارب(
12
هلباقم و
کی رگید و ،درد اب ندرک دیوگ اتسوا هب هک نانوچ کی
»
راهب(
1369 : 78
. )
شهدنب رد نینچمه
هک تسا هدش هتفگ سب تخرد زا ناتخرد ۀمه مخت
همخت
، رد هک
تسا درکخارف یایرد ،
تسا هدش هتفرگ نیا سپس .
هداد حرش هنوگ یم
دوش هک ناهایگ زا
دصکی سپس و هایگ رازه هد تسخن یلصا رازه یس و
نوگ ۀ فلتخم نیمز رب تسا هتسر
رود موه ناهایگ رورس و گرم ۀدنراد
تسا13
.
باتک رد هایگ شهدنب
نا هنوگ هب اه یی میسقت هدش دنا ،لگ ،هناد ،هویم ،تخرد ،راد :
... و هرت ،مغرپسا
( Ankesaria,1956:146-147
. )
میسقت نیا رد یدنب
، مان نیدنچ و هناد ،هویم
هایگ یسقت ساسا رب م
رد یدنب نانآ صاوخ و درکراک و هیوناث و ینو
تسا هدش هدروآ
، نکیل
یدادعت هب اهنآ شناوخ هک دنراد دوجو زین یتسرد
:هلمج نآ زا .تسا هدیدرگن صخشم
1 . 1 . رد ۀدر ره نآ هک هچ ماگنه ندروخ کاروخ و نان اب هارمه
هژاو ،تسا یلاما اب یا
سیونتسد رد لختض یاه
TD2
هدش جردTD1,
تسا :
غذز س
ذذل غمغج ظتنو
ااتاهتـفذذ
ذژمغدخر اکدصچ
لختض قصلفجز
ذ الصودفز
ازلصزغز
] ذ kayy
ظولفث ه
خ ذزyyj [
ذزجت ئااتصذز
har čē pad nān ud xwardīg xwardan mehmān čiyōn sudāb ud karafs ud gišnīz ud kāgīzag /ud gandanāg ud abārīg az ēwēnag/ tarrag xwānēnd
،هزیگاک و زینشگ و سفرک و .... نوچ ،تسا نامهیم ندروخ کاروخ و نان اب هچره هرت]
هنوگ نیا زا رگید و یگنرف .دنناوخ هرت[
هژاو نیا سیونتسد رد
K20
صقان تروص هب ﺖﺽ
سیونتسد رد و ]++[
M51
هب
ﻰغتض تروص .تسا هدش هتشاگن
نامشیدنیو
ررب اب نتم یس شهدنب
هسیون ،یدنه یاه
یطخ
sp )ﻟ+ﺿ=(
تسا هدرک ییاسانش هژاو نیا زاغآ رد ار
، رد و لماک تئارق زا اما
تسا هدنام زاب نآ یانعم هجیتن
( Windischmann,1863:109, f. 2.
. )
یتسوی نیا فورح اب ار هژاو
تروص هب یسراف یابفلا «
کاتس » و ینعم هب
« زینشگ » ، هتسناد تسا
( Justi,1868:175
. )
ار نآ ایراسلکنا
« بادس
» هتسناد و تئارق
sațâw
نآ یارب ار
تسا هداد
( Ankesaria,1956:148-149 .)
،راهب( راهب 88:1369 ) ،یدازهب( یدازهب و 277:1368
هدناوخ جانفسا ار نآ)
تیاهن رد و دازکاپ
،دازکاپ(
1384 : 214
)
تئارق
sudāb
.تسا هدرک هئارا نآ یارب ار هچنانچ اما
تقد یرتشیب هزیگاک و سفرک و زینشگ نوچمه یناهایگ زا تبحص ،ترابع نیا رد ،دوش
... و یم دوش هک ای تاجیزبس ۀرمز رد یگمه قباطم
یراذگمان شهدنب
، هرت هتفرگ رارق دنا
.
یگژیو هب هچنانچ یم هتسناد ،دوش هعجارم بادس یاه
هک دوش نآ ایاپ و یفلع تسا یهایگ
هک تابکرم ۀداوناخ زا
تسا یمس ییوراد و دراد دنیاشوخان ییوب
( ،یرگرز 461:1368
. )
هب هجوت اب صاوخ
یم رظن هب دیعب قوف یگژیو نیا اب یهایگ هک دسر
ۀتسد رد اه
یکاروخ تاجیزبس ... و سفرک رانک رد
دریگ رارق .
نامگ یم دور شناوخ نیا زا هک یرگید
تسا هدش هژاو ۀنیزگ
ختض یلاما هکنانچ .دشاب یرتهب ل
او رد و یگتسویپ راچد عق
هدیدرگ ذ و ل یطخ ۀسیون ود لخادت
هدش یور و دشاب تروص هب هتفر مه
هتشگ رادومن ت
هسیون بیکرت نیاربانب ،دشاب یاه
ل + خ + ذ + ل + ض
تروص هب
spnʼč لختض =
یم دناوت دشاب و
شناوخ هجیتن رد
یزبس مان
"
=جانفسا č spina
"
... و سفرک و زینشگ رانک رد
رارق یم ریگ . د
14
1 . 2 . یم هدرب مان یناهایگ زا رگید شخب رد :تسا ایوب اهنآ بوچ ای هشیر ای تسوپ هک دوش
صج هس غذز زغدصاب جغص الکدخ اتات الکدخ ذزs
ئجدصذذز اکدصچ
ذ ن اتکفدک ذ ئذجو اتضذز
هئاجل جئاچ
&
ذزجذزغز ز
ئاب ثاتخذ جالفثز ئااتصذز جغئ ثاب ذژفهک ه ظولفث
har čē rēšag ayāb tōz ayāb dār bōyāg čiyōn kundur ud rāsan ud kust ud ōlūg ud čandal ud palangmušk ud kākolag ud kāpūr ud wādrang- bōy ud abārīg az ēn šōn bōy -dār xwānēnd.
،لدنص ، ... ،تسوک،تشار ، ردنک نوچ ،تسا ایوب بوچ ای تسوپ ای هشیر ار هچره .دنناوخ راد یوب ،هنوگ نیا زا رگید و ،یوب جنداب ،روفاک ،هلوکاک ،کشم گنلپ
ترابع نیا رد
ُک زا تسخن یم دای ردن
رد هک هدش جرد یهایگ مان سپس .دوش
سیونتسد یاه
TD1, TD2
تروص هب ﻎﺝ
ﺥﺩ ﺫﺘ رد و سیونتسد
K20, M51
اب
دنزاپ یلاما
تخدعrW
تسا هدش هتشاگن
،دازکاپ(
1384 : 215
.)
یتسوی
نآ یسراف یلاما اب
ار تشارو« » یوب هایگ کی مان و تسا هدناوخ یم راد
نآ ینیتلا یملع ربارب هک دناد
176 / سیاقم ۀ هژاو یخرب توافتم تایاور رد ناهایگ شخب مهبم یاه ...
Ankuetil Foeniculum
تسا یم سپس . نیا هک دیازفا
هایگ نامه
« رب تسرب ای تسغ
15» رد
نآ یملع مان و تسا یسراف یاهگنهرف
pultibus indie solitum/olus Silvestre spinachiae
simile
تسا
( Justi, 1976: 259
.)
نتم هکنآ دوجو اب شهدنب
ار هایگ نیا دنزاپ یلاما یدنه
تروصب ﺘﺺﺪﺾﻎﺝ
( vrāšt, vrāst
)
تسا هدرکن ییاسانش ار نآ نامشیدنیو اما ،دراد
( Windischmann,1863:109
. )
ایراسلکنا ،
دشاب لئاق نآ یارب ییانعم هکنآ نودب ،
ار نآ râst
تسا هدرک تئارق
( Ankesaria,1956:150-151
. )
راهب دادرهم
دروم هایگ هک تسا رواب نیا رب
ًلاامتحا رظن تشار
یکی »شار« یسراف ۀژاو اب و تسا هدوب
16تسا
،راهب(
1376 : 183
.)
اما
هنوگنامه دنزاپ یلاما اب هژاو نیا یدنه شهدنب رد ،دش هظحلام رتشیپ هک
vrāšt
تسا
هک تسا هدش روصت و تشغرو هایگ نامه
دشاب
،یدازهب(
1388 : 188 و 111
. )
تشغرو ۀرابرد
تسا هدش هتفگ :
« تسا یهایگ جانفسا دننام
هک بآ یوج رانک رد رتشیب یم
دیور و نآ
شآ رد ار یم اه
دنزیر و یم دنروخ
»
،یزیربت فلخ(
1379 : 935
)
یوب اما زا ندوب راد
یگژیو تسا هدشن هدرمش هایگ نیا یاه .
،رگید فرط زا باتک رد
هینبلاا ناهایگ ۀرمز رد
وبشوخ مان هب یهایگ زا نَسار
17
مان هدش هدرب
هک مود ۀجرد ردنا فیطل و مرگ
تسا هب و
نایمور ۀتفگ یمور یاندنگ
برُت ای یم دشاب
( وره روصنموبا ،ی
1346 : 164
؛)
رد و
نزخم هیودلاا ارنآ هک هدش هتفگ یماش لیبجنز
رابرد و دنمان زین ۀ
خیب هک هدمآ نآ تیهام
و هایگ ۀشیر و معط دنت و وبشوخ تسا یتابن
...
( ،یلیقع 1387 : 406
. )
تسا هجوت نایاش
هک اتسوا رد
urvāsnā- :
وبشوخ یهایگ مان
ارنآ هک تسا
روخب یبهذم مسارم رد یم
نک دن
( Bartholomae, 1904: 1544
. )
نآ دنز تروص
rāsan
تسا هدمآ
( Hoshang Jamasp.1907: 297
. )
ناوت یم ساسا نیا رب تفرگ هجیتن
هک ا ذتخدغج نوگرگد و طولغم یلاما
هدش یارب یا
ﺫﻜﺪﺼﻎﺝ
(
rāsan=
)
تسا »یماش لیبجنز ،نسار«
هک زین نآ ۀدش لوحتم تروص
urvāsnā-
.تسا
1 . 3 . لابند هب یوب ناهایگ زا تبحص راد
گنلپ ،لدنص،تسوک ،ردنک :نوچمه(
،کشم
گنرداب ،روفاک ،هلوکاک )... و یوب
،
هژاو رد ئاپو یلاما اب یا سیونتسد
یاه
،TD1 TD2
رد هک تسا هدمآ
رگید
سیونتسد اه
تبث تسا هدشن
،دازکاپ(
1384 : 215
.)
صج هس غذز زغدصاب جغص الکدخ اتات الکدخ ذزs
اکدصچ
ذ ئجدصذذز اتکفدکن
اتضذز ئذجو
ذ هئاجل جئاچ &
ز
ذزجذزغز ئااتصذز جغئ ثاب ذژفهک ه ظولفث ئاب ثاتخذ جالفثز
har čē rēšag ayāb tōz ayāb dār bōyāg čiyōn kundur ud rāsan ud kust ud ōlūg ud čandal ud palangmušk ud kākolag ud kāpūr ud wādrang-bōy ud abārīg az ēn šōn bōy -dār xwānēnd. har čēš az dōsēn ī az urwar be āyēd zadūg xwānēnd.
،تشار ، ردنک نوچ ،تسا ایوب بوچ ای تسوپ ای هشیر ار هچره ،لدنص ، ... ،تسوک
.دنناوخ راد یوب ،هنوگ نیا زا رگید و ،یوب جنداب ،روفاک ،هلوکاک ،کشم گنلپ
ئاپو ۀژاو ار
hû-rôy
(
Ankesaria,1956:150-151 )
ای
ōlūg ،دازکاپ(
1384 : 215 )
ای و
گنلخ 18
،راهب(
9 137 : 183
)
جنلوخ زین و
،یدازهب(
1388 : 277
)
دنا هدرک تئارق .
نیا هچنانچ
هایگ دشاب ... ای گنلخ .
یتخرد هک تسا هدمآ نآ فیصوت رد نآ بوچ زا و تسا تخس
یم هزین و ریت دنزاس
یسیفن(
، 1318 : 1395
)
ۀمان تغل رد و قلبا و گنرود یانعم هب ادخهد
تسا هدمآ
،ادخهد(
1341 : 702
. )
یم عطاق سرض هب اما و جنلخ هژاو نیا هک تفگ ناوت
اریز ،تسین جنلوخ و گنلخ یوب
ندوب راد رمز رد
،نیاربانب .تسا هدشن دیق نآ صاوخ ۀ
دیاب نیا هژاو ار ۀنوگ یرگید درک شناوخ .
هژاو نیا ار یم ناوت هک ییلاما دوجو هب هجوت اب
نآ زا سیونتسد ود رد
،TD1
TD2
هدید یم ژاو هارمه هب ،دوش ۀ
دومن تئارق شا یلبق
تضذ ی(
ئاپو ذ ←
ﺉﺍﭘﻮﺫ ﺖﺿﺫ ی
kost, nārang =
) رظن رد گنران
گنران برعم جنران اریز ؟دوش هتفرگ
تسا نآ و وبشوخ یگرب و هویم هک تسا یهایگ
آ زا و دراد یم هدافتسا ییوراد فراصم رد ن
وش د
19.
1 . 4 . هویم زا هک یماگنه هیام و یساسا یاه
یم نایم هب نخس اهنآ عاونا و رو هک هدش هتفگ ،دیآ
ک دراد دوجو یساسا ۀویم هنوگ هد یم ار نآ نوریب ه
نورد و دروخ ناوت
ای یمن ار نآ هتسه ناوت
هقبط نیا رد هچولآ و رانُک و ولآدرز و ولاتفش و امرخ سپس .دروخ رارق یدنب
هتفرگ دنا .
ذذز اتصغدکف ذذذجئب ئ ذژخ
اتصغدکف غجذذجئو ااتاهتکفذ
ذ ثت اکدصچ ااتاهتکفذ زذجغتلفدکف
چذجدض زذجغتنگ ات
زکدض ذ جغذز ذ ئجغ جدخدض
nūn any dah bērōn šāyēd xwardan ud andarōn nē šāyēd xwardan čiyōn xōrmā ud šiftālūg zard-ālūg ud srinjad ud sywk(?) ud kunār, ālūg ud shl(?).
وریب ار )هنوگ( هد ،ولاتفش و امرخ دننام ،ندروخ دیاشن نورد ،ندروخ دیاش ن
. ... و هچولآ ،رانک ، ... ،دجنس ،ولآدرز
نایم نیا رد
هویم زا یلاما اب یا كﺪﺽ
ي
نآ فورح دیاش هک هدش دای
20sywk ،راهب(
1376 : 183
)
ای و kswk
ای و
synk sēnag (
)
دشاب
،دازکاپ(
1384 : 217
. )
یلاما اب ارنآ یتسوی
178 / سیاقم ۀ هژاو یخرب توافتم تایاور رد ناهایگ شخب مهبم یاه ...
ف یسرا « تیپس
» ینعم هب و «
دیپس
» هدروآ =( دوخ زا شیپ ۀژاو یارب تفص ار هملک نیا وا .
وورادرز ار ود نآ عومجم رد و تسا هتسناد ) «
دیپس یولآدرز »
تسا هدرک انعم
( Justi,1868:174
. )
ار نآ زین نامشیدنیو
« دیپس » هدرک انعم و
نوگ ،ولآدرز هارمه هب ه
یا
دیپس یولآدرز تسا هدوب
( Windischmann,1863:109
. )
یسراف تغل یاهگنهرف هب هعجارم اب
،
جنُس مان هب یتخرد و هویم
( sunj/sunuj )
( Steingass,1892:700
،یسیفن ، 1318
: 1943
)
طبض
تسا هدش زا یتسردان یلاما ًلاامتحا یولهپ ۀژاو نیا .تسا نآ ۀویم و بانع هایگ نامه هک
ذ یطخ ۀسیون یاج هب بتاک و تسا هویم نیا
ۀسیون زا ﺛ
.تسا هدرک هدافتسا لامتحا
دراد نتم هک ینامز رد نآ ظفلت هک یم هتشاگن شهدنب یولهپ
هدش
sēnuj/g، .تسا هدوب
1 . 5 . هقبط نیمه رد یرگید ۀویم زا یلاما اب یدنب
ﺞﻍﺪﺽ سیونتسد ود رد
TD1,TD2
تروصب ار نآ نارگشهوژپ هک هدش هدرب مان ̓l
s ،راهب(
1376 : 183 )
ای و
22shl
( ،دازکاپ 1384 : 217
فرح)
هدومن یسیون
، اما رد هدنام نآ ییاسانش .دنا
ذذز اتصغدکف ذذذجئب ئ ذژخ
اتصغدکف غجذذجئو ااتاهتکفذ
ذ ثت اکدصچ ااتاهتکفذ زذجغتلفدکف
اتچذجدض زذجغتنگ
ذ جغذز زکدض ذ ئجغ
جدخدض
nūn any dah bērōn šāyēd xwardan ud andarōn nē šāyēd xwardan čiyōn xōrmā ud šiftālūg zard-ālūg ud srinjad ud sywk(?) ud kunār, ālūg ud shl(?).
،ولاتفش و امرخ دننام ،ندروخ دیاشن نورد ،ندروخ دیاش نوریب ار )هنوگ( هد دجنس ،ولآدرز . ... و هچولآ ،رانک ، ... ،
هدرب نامگ یخرب حا هک دنا
لَا هایس نامه هویم نیا ًلاامت دشاب
،یدازهب(
1366 : 652
. )
ۀرابرد لآ تخرد
هک تسا هدمآ
لگنج رسارس رد یم ناردنزام یایرد ۀنارک یاه
نآ .دیور
نلایگ رد ،لآ قاتسرلاک و روجک رد ار لآ هایس
،لس و لاس ،
رسمار رد لاهس
شلاوط رد ،
هوچ کفرد و لیجنم رد و فلایس
یم دنناوخ 23
( ،یعاس 1329 : 260
. )
یسراف گنهرف رد اما
تسا نی ساگ هویم
ِا یلاما اب یا لیکز
(
izkīl )
تسا ینونک لیگزا نامه هک هدش جرد
( Steingass,1985:44
.)
ینایم شخب رد هتسه هویم نیا
دراد دوجو
یمن هدروخ هک و دوش
روم نآ ینوریب شخب یم رارق هدافتسا د
ۀژاو یوق نظ هب .دریگ ﺞﻍﺪﺽ
دازکاپ هکنانچ ،
،هتفگ هسیون یاراد یطخ یاه
sgyl
تروصب و تسا
/sgēr sgēl
،دازکاپ(
1384 : 217 )
ظفلت
یم هاتوک توصم ینونک یسراف رد هک تسا هدش a
ای i
نآ یناوخمه ۀشوخ زاغآ رد
جاو و هدش هدوزفا یب
کاو هبs
رادکاوz
هدش لیدبت تسا هتفای دومن لیگزا تروصب و
.
2 . هجیتن یسررب هب هجوت اب اجنا یاه
هب ناهایگ زا کیره دروم رد هدش م راک
نتم رد هتفر شهدنب
و
سیونتسد رد اهنآ قیبطت دیاش ،هنیمز نیا رد دوجوم عبانم هب عوجر اب زین و فلتخم یاه
هژاو نناوتب هدش هداد یولهپ تاملک لداعم ناونع هب هک ییاه هرگ د
یتامهبم یخرب یاشگ
تسا هدنام یقاب مهم نتم نیا رد زورما ات هک دنشاب .
یمن هتبلا دروم رد تیعطاق اب ناوت
هژاو نیا داد رظن اه ،
،ایراسلکنا نوچ یگرزب نارگشهوژپ زورما ات نوگانوگ لیلاد هب اریز
راهب ،نامشیدنیو هدنامزاب اهنآ تخانش زا
دنا این یعطق رظن نایب دیاش و و قیقحت دنمز
.دشاب هتشاد یرتشیب نامز فرص و یسررب هب تسا نکمم دمآ هلاقم نیا رد هچنآ
هژاو تخانش یاه
هدشن هدناوخ
نتم نیا رد
دنک کمک .
یپ تشون اه
1 .
« هدیرفآ اتکی واگ
جیوناریا رد شنیرفآ زا هلحرم نیمجنپ رد دش هدیرفآ
هب ، اد هو دور یلااب رب ،ناهج ۀنایم یتی
]رد[ هک یرای یارب .دوب یان هس ۀزادنا هب لااب ار وا هک هام نوچ دوب نشور و دیپس ]واگ نآ[ .تسا ناهج ۀنایم
هایگ و بآ دش هدیرفآ وا ،
دوب ناشیا زا یگدنلاب و روز ار وا یگتخیمآ ]نارود[ رد اریز
» ،راهب(
1369 : 40 .)
2 . girgir بش تسا یهایگ : هناد .نآ زا رتکچوک یلو لاقاب هی
شیاه رتزیر رِگرِگ :یسراف .تسا گنر هایس و دوخن کی زا
3 mijūd . .تسا سدع .وژم :یسراف :
4 wēnēg . .شام یانعم هب هایس ونب و ،سدع یانعم هب خرس ونب :یسراف :
5
َر کدوک . ،ز یسراف تایبدا رد ییانشآ موهفم ،روگنا یانعم هب ا
:تس
نابرق دیاب درکب ار یم ردام هب درک و تفرگ ار وا ۀچب
نادنز
6 spandān . .لدرخ ۀناد یانعم هب نادنپس :یسراف :
7 . :TD1 lʼʼt ؛ :TD2 lyšt ؛ :DH lyʼʼt :درکنید رد ؛ lʼškʼ
( 5-795 . .M )D
نشهدنب رد ؛ (
6 - 118 )TD2 lʼšt : :ًارهاظ . ،rāšt
اتسوا urvāsna- : .یماش لیبجنز ؛
8 .تسا نمهب دض هک گرزب ناوید زا یکی مان :نموکا .
9 .
»دیپس موه«
تروص هب اتسوا رد هک »نرکوگ« ای gao.kǝrǝna-
انب ،هدش هدیمان
یافرژ رد یولهپ یاه هتشون رب
و دصهن و رازه هن و دون و هتسر درکخارف یایرد
و دون یهرپ رهورف هن هدش هتشامگ نآ ینابهگن هب ناراگز
دنا
،راهب(
1375 : 116 ؛ ،یلضفت 1379 : 70 نیا زا .) یگشونا یوراد درگشرف رد هایگ
یم انب .دنزاس شسرپ رب 61 یونیم
ار یغزو بآ رد نمیرها درخ
یم هابت ار موه هک تسا هدیرفآ بیسآ زا غزو نیا نتشادزاب یارب ،دزمروا .دنک
یوس هب هتسویپ اهیهام زا یکی رس هک هنوگنآ .دندرگب نآ درگادرگ ات ،تسا هدیرفآ یهام ود ،موه هب ندیناسر .دشاب غزو م اهیهام نیا کاروخ ی
هدیدپ زا و تسا یون یمن یدام یاه
دنروخ یلضفت(
، 1379 : 114 .)
10 . نفسا یاوا زا و تسا ناریا یموب هایگ جا نرق رد جانفسا .تفای هار ایند رگید طاقن هب مک مک یدلایم لوا نرق ل
یم تشک ایناپسا رد مهدزاود نرق رد و نیچ رد متفه لاس رد جانفسا تشک .تسا هدش
1806 اکیرمآ رد
رش هقاس یاراد هلاسکی تسا یهایگ جانفسا .دش عو مین عافترا هب تسار یا
و مرن ،نهپ نآ یاهگرب هک رتم
یم زبس گنر هب و لکش یثلثم دشاب
،هارمه(
1392 : 4 .) تفگ نآ صاوخ رد :هک تسا هدش ه
›«
رَت و درس جانفسا
180 / سیاقم ۀ هژاو یخرب توافتم تایاور رد ناهایگ شخب مهبم یاه ...
ُک تعفنم ار رگج و قلح و هنیس ،تسا کیدزن لادتعا هب و لوا ۀجرد ردنا تسا رگج فت و دنک مرن مکش و دَن
دنک دوس ار ناقری و دنیچب »
یوره روصنموبا(
، 1346 : 8 .)
11 . تسغرب : باتک رد هینبلاا وگ تروص هب مرگ هک هدمآ تْسَغر
فیطل و کشخ و
تسا بآ و ،عیطقت و دنک لاج ،
نوچ شخیب هب
دننکفا زاب ینیب
، نوچ دنک دوس ار ماوه مخز و ،درآ هدعم زا ظیلغ یاهتبوطر
هدیزگ یاجرب
دنارب تعیبط شبآ و دنهن ،یوره روصنموبا(
1346 : 257 .)
12 . TD1
lʼʼt:
lyšt ای
؛ TD2
lʼšt: شار یسراف ۀژاو اب دیاش . دشاب یکی
، تسین رطعم شار بوچ اما ،راهب(
6 137 : 183 .)
13 . فآ اتکی واگ نوچ ... :تسا هدمآ نینچ نشهدنب رد لکش جنپ هب ناروناج ۀرابرد لصف رد زا ... ،تشذگرد هدیر
رگج نایم نسار ... ،درد اب ندرک هلباقم و نموکا دنگ نتشادزاب یارب نشیوآ و ،راهب(
1376 : 78 .)
14 . TD1
و TD2
: wlng̓ درادن یرطع گنلخ اما ،گنلُخ :دیاش .
،راهب(
6 137 : 183 .)
15 . « نیدنچ شرمع هکنیا اب ،ماودرپ و ابیز رایسب تسا یتخرد ار هویم هنوگنیا اب هشیمه تسا رتشیب یمدآ رمع زا راب
نیا .نآ زا رتوبشوخ )راهب(شدیفس لگ و تسا وبشوخ شگرب ،تسا مرخ و زبس هرامه و تساپرب یناوج یورین رد .دیارگ یم یدرز هب یکدنا هک تسا یدیفس نآ گنر و ،تسا تخس شبوچ ،درذگ یم مه رتم هد زا تخرد نویپ اب مه اسب و دهد هویم یگلاس هدزناپ و یجنران گنر تساهنآ زا ،تسا گنرشوخ نآ ۀویم .ددرگ روراب رتدوز د
تسوپ رد .ییومیل دسر شتآ هب نوچ و دهج نوریب یراشف کدنا اب هک تسا هتفهن یرهوج هویم نیا
، کی دوخ
.دنتسناد یم دنمدوس مدژک و رام شزگ یارب زا ار نآ تخرد گرب و تسوپ نیا رهوج ناینیشیپ .دوش شتآ هلعش نیا یولهپ تسا هتخیوآ یگنرشوخ هویم ،شلگ یولهپ اسب ،تسا رادروخرب هویم و لگ زا لاس رسارس رد تخرد
دوش یم هدید گنر زبس و کچوک ۀویم ،هدیسر هویم نیمه
» ،دوادروپ(
1380 : 68 - 69 . )
16 . TD1
و TD2
: kswk/sywk )؟(
،راهب(
6 137 : 183 .)
17 . TD1
و TD2
sgēl/sgēr :
،دازکاپ(
1384 : 217 .)
18 . زا یضیب ۀویم اب ناریا یلگنج ناتخرد گنرزمرق لکش
تسا .
خرس هللا : لآ (
دیمع ، 1357 : 80 .)
:لآ « س نادب ماج و دنریگ خرس یگنر نآ خیب زا هک یتخرد زین بط رد و ،دننک خر
دنرب راکب
» ،نیعم(
1342 : 80
،ناهرب و 1379 : 39 .)
اهج و یتشک نآ بوچ زا هک تسا یتخرد یدنه هب :لاس ز
یم دنزاس ،ناهرب(
1379 : 482 .)
عبانم
ساگنیتسا
، 1892 یسراف یرنشکید ، -
یسیلگنا
، نارهت
، .هاگشناد
هاشنید سرومهت ایراسلکنا
، 1908
، یناریا شهدنب
، نارهت
، .ناریا گنهرف داینب
دادرهم ،راهب
، 1375
، ناریا ریطاسا رد یشهوژپ
، نارهت
، .هگآ
ـــــــــــــ ،
1376
، شهدنب
، نارهت
، .سوت
هیقر ،یدازهب
، 1388
، یدنه شهدنب
، نارهت
، .یگنهرف تاعلاطم و یناسنا مولع هاگشهوژپ
ــــــــــــ ،
1366
، هایگ شهدنب باتک رد یسانش
، اتسیچ 9 صص ، 673 - 648 .
للها لضف ،دازکاپ
، 1384
، شهدنب
، نارهت
، رئاد زکرم ة .یملاسا گرزب فراعملا
میهاربا ،دوادروپ
، 1377
، تشی اه
، هت نار
، .ریطاسا
ـــــــــــــــــ ،
1380
، هماندزمره
، نارهت
، .ریطاسا
دمحا ،یلضفت
، 1376
، ملاسا زا شیپ ناریا تایبدا خیرات ،
نارهت
، .نخس
ــــــــــــــــــ ،
1379
، درخ یونیم
، نارهت
، .سوت
نیسحدمحم ،یزیربت فلخ ،
1379
، نارهت .عطاق ناهرب یسراف گنهرف
، ریببکریما .
،ادخهد ربکا یلع
، 1337
، .نارهت .همان تغل
،لصحمدشار دمحم
یقت
، 1385
، نارهت .مرپسداز یاهیگدیزو
، .یگنهرف تاعلاطم و یناسنا مولع هاگشهوژپ
یلع ،یرگرز ،
1368
، ییوراد ناهایگ ،
نارهت
، .نارهت هاگشناد
میرک ،یعاس ،
1329
، لگنج یسانش
، نارهت
، .نارهت هاگشناد
نیسحدمحم ،یلیقع
، 1387
، نزخم هیودلاا
، نارهت
، .گنرآزبس
نسح ،دیمع
، 1357
، دیمع یسراف گنهرف
، نارهت
، .ریبکریما
مظاک ،ینایک
، 1386
، ییوراد ناهایگ روصم سلطا
، نارهت
، .ملق رز
دمحم ،نیعم
، 1342
، یسراف گنهرف
، نارهت
، .ریبکریما
ربکا یلع ،یسیفن ،
1318
، یسیفن گنهرف ای راسدونرف
، نارهت
، .نیگنر پاچ
،یباون رایهام ، 1348
، ۀخسن یناریا شهدنب همدقم
، TD1
نارهت
، .ناریا گنهرف داینب تاراشتنا
قفوم ،یوره یلع روصنموبا نیدلا
، 1389
، هیودلاا قئاقح نع هینبلاا
، راینمهب دمحا حیحصت هب
، نارهت ،
.نارهت هاگشناد دماح ،هارمه
، 1392
، ۀعومجم ییوراد ناهایگ
، نارهت
، .ناگنازرف اب
Anklesaria, B. T.,1956, Zand-Ākāsīh. Bombay.
Bartholomae, C.,1904, Altiranisches Wörterbuch. Berlin: 1904.
De Menace. J.P.,1983, Zoroastrian Pahlavi Writings. Cambridge: Cambridge university press.
J. J. Modi, Bundahish, complex text and translation in Gujarati, Introduction and notes, 1901.
Justi, F.,1868, Der Bundahesh, Leipzig.
MacKenzie. D.N., 1971, A Concise Pahlavi Dictionary. London.
Spiegel,F.R.,1863, Zoroastrische Studien. Berlin.
West, E. W., 1880, Pahlavi Texts, Part 1: The Bundahish, Oxford: Sacred Books of the East,5.
Windischmann. F.R. , 1863, Zoroastrische Stuien. Berlin: Ferd. Dümmler’s Verlagsbuchhandlung.
