Identification and Prioritization of Influential Thematic Areas in Developing the National Urban Policy in Iran

(1)

Iranian Journal of Public Policy

2023 , Vol. 8 , No. 4 , 9-25

https://doi.org/10.22059/jppolicy.2023.91399

This Work Is licensed under a CreativeCommons Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0) R E S E A R C H A R T I C L E

Identification and Prioritization of Influential Thematic Areas in Developing the National Urban Policy in Iran

 Masoumeh Mirsafa^1*, Sara Habibi^2**, Maysam Basirat³, Hosein Aslipour⁴

1- Assistant Professor of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran 2- PhD of Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran

3- Assistant Professor of Fine Arts, University of Tehran, Iran

4- Assistant Professor of Accounting and Management, University of Allameh Tabataba’i, Tehran, Iran

*Corresponding Author’s Email: M.mirsafa@guilan.ac.ir

**Project Manager of the National Urban Policy Programme

Received: 6 April 2022 Accepted: 20 September 2022

A B S T R A C T

Iran has gone through a very rapid urbanization in the last six decades. The fast pace of urbanization of the country calls for an integrated planning to move towards sustainable urban development and resilient and livable cities. Despite five decades of history in preparation of urban plans and two decades of history since the introduction of urban management in Iran, the urban policymaking, in practice and theory, remains largely neglected in the urban development system of the country. In the absence of well-defined and integrated urban policies, different actors contribute to the urban develpment based on individual decisions. In this context, the National Urban Policy (NUP) as an initiative by UN-Habitat can play a role in directing Iran’s rapid urbanization towards sustainable development. Taking into consideration the specific needs and circumstannecs of Iran, this paper focuses on the identification and prioritization of the main thematic areas for development of the National Urban Policy (NUP). The research employs a qualitative method with an exploratory approach to identify the main influential thematic areas in developing the NUP, and a quantitative method with Analytical Hierarchy Process (AHP) technique to prioritize the identified thematic areas of the NUP. Accordingly, for the qualitative part, the data was collected through studying the urban planning and policy making documents and conducting semi-structured interviews with experts. The results of the research introduce thirteen priority areas for the formulation of the NUP in Iran which are divided into three categories, including issues caused by “the lack of agility of the urban planning system in keeping up with the rapid pace of urbanization in Iran”, “institutional and legal needs and gaps of urban planning system of the country”, and issues related to “the emerging global changes and challenge.”

Keywords:.National Urban Policy, Urban Development, Urban and Regional Planning, Urban Policy making, Iran.

(2)

همانلصف یمومع یراذگتسایس

هرود 8 هرامش

،

4 ناتسمز

،

1401 تاحفص

.

25 -9

Https://doi.org/10.22059/jppolicy.2023.91399

اسانش یی و ولوا ی ت دنب ی هزوح اه ی عوضوم ی

راذگرثا رد

ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی ا ی نار

افصریم هموصعم

1

یبیبح اراس ،* 2

تریصب مثیم ،**

روپ یلصا نیسح ،3 4

1 - معم و رنه رایداتسا یرا

ناریا ،تشر ،نلایگ هاگشناد

2 - رتکد یزاسرهش ی ابیز یاهرنه سیدرپ

ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد

3 - یزاسرهش رایداتسا ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد

4 - رایداتسا یرادباسح و تیریدم ابطابط هملاع هاگشناد

ناریا ،نارهت ،یئ

* هدنسیون ۀمانایار :لوئسم

M.mirsafa@guilan.ac.ir

**

ژورپ ریدم ه همانرب یرهش یلم تسایس

:تفایرد خیرات 17

نیدرورف 1401

:شریذپ خیرات 24

رویرهش 1401

هدیکچ

ب تشذگ اب ی

ش هت زا ههد دنچ زا ی

ه حرط اه ی رهش ی

، س ی راذگتسا ی لمع دعُب ود ره رد ی

رظن و ی لا ی ه ا ی هعسوت ماظن رد لوفغم رهش

ی

ای نار غ رد .تسا هدوب ی

با س ی تسا اه ی رهش ی همانرب ،بوتکم و نودم اه

ی رهش ی ب قباطم فلتخم نارگشنک و هدوب ماجسنا دقاف س ا

ی تسا اه ی

نهذ ی پ ی ش همانرب هب مادقا ضرف ر

ی ز ی حارط و ی رهش ی م ی امن ی دن . ( یرهش یلم تسایس یطیارش نینچ رد )NUP

یبوچراچ ناونع هب ک

زا ه

م رشب ناکسا همانرب یوس یم هدش یفرعم )تاتیبه( دحتم لل

رثوم یرادیاپ یوس هب روشک یرهش هعسوت دنیارف تیاده رد دناوت .دوش عقاو

اسانش فده اب رضاح شهوژپ یی

ولوا و ی ت دنب ی ودت رد راذگرثا تاعوضوم ی

ن س ی تسا لم ی رهش ی ن هب هجوت اب ی

اهزا ارش و ی ط صاخ ا ی نار

کرت شور زا هدافتسا اب و یب

ی اسانش .تسا هدش ماجنا یی

ولوا ی ت اه ی عوضوم ی ک شور کمک هب ی

ف ی ور اب ی درک ی تکا فاش ی لوا و و ی ت دنب ی

ّمک شور هب تاعوضوم ی

نکت و ی AHPک اتن .تسا هدش ماجنا ی

ج س ،شهوژپ ی

هدز ولوا ی ت عوضوم ی ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی هس رد ار

کباچ مدع اب طبترم لئاسم هتسد ی

ر همانرب ماظن ی

ز ی رهش ی شنرهش تعرس اب ندش ماگمه رد ین

ی

، اهلأخ ی داهن ی نوناق و ی ظن رد همانرب ما

ر ی ز ی ش ره ی غت و یی تار اه شلاچ و ی

ون ی ن ناهج ی فرعم ی م ی .دنک

یشهوژپ هلاقم .

یدیلک ناگژاو

همانرب ،یرهش هعسوت ،یرهش یلم تسایس : یرهش یزیر

هقطنم و یا ناریا ،یرهش یراذگتسایس ، .

(3)

اسانش یی ولوا و ی ت دنب ی هزوح های عوضوم ی ودت در راذگثرا ین س ی سا ت لمی رهش ی ا یر نا افصریم هموصعم

ناراکمه و

همدقم یا روشک نار خا ههد دنچ رد ی

ر دنور شنرهش ین ی سب ی را رس ی ع ی تسا هتشاذگ رس تشپ ار یروط هب

هداد ساسا رب هک زکرم یاه

ناریا رامآ 1

/ 74 عمج لک زا دصرد ی

ت رد لاس 1395 هدوب نیشنرهش تصرف مغریلع .دنا

هدروآ ناغمرا هب یرهش هعسوت هک ییاه

باتش ،تسا هدرتسگ یاهدمایپ ناریا رد ینیشنرهش دنور یگدز

هتشاد لابند هب زین یا نلاک قطانم رد نزاوتمان دشر .تسا

،یرهش

و نیمز تمیق شیازفا هاگتنوکس شرتسگ ،نکسم

ترجاهم شیازفا ،گرزب یاهرهش نوماریپ یمسرریغ یاه زا یشان یلخاد یاه

نادنورهش یگدنز تیفیک هک تسا ییاهدمایپ هلمج زا یمیلقا تارییغت رثا و روشک حطس رد تاناکما و تامدخ نزاوتمان عیزوت لاس رد ار هداد رارق ریثات تحت تدش هب ریخا یاه

نور عیرست .تسا ههد رد ینیشنرهش د

و یراذگتسایس دنیارف ،ریخا یاه

همانرب یسررب .تسا هدومن هجاوم شلاچ اب زین ار روشک یرهش یزیر یم ناشن اه

ینیشنرهش دنیارف تعرس اب هسیاقم رد هک دهد

همانرب ماظن ،روشک رد هفرح دعُب رد یرهش یزیر

ییغت نیا هب خساپ یارب مزلا ندوب دمآزور و یکباچ زا یا دنیارف تیاده و تار

هدوبن رادروخرب رادیاپ هعسوت ریسم رد روشک ینیشنرهش و

هیور زا یرایسب همانرب یاهدنیارف رد یتنس یاه

تسایس و یزیر یراذگ

.دنراد موادت نانچمه یرهش هکنیا مغریلع

همانرب حرط و اه فلتخم یاه

حوطس رد ی هقطنم ،یلم

یا یلحم و لئاسم هب خساپ رد

ینیشنرهش ک

یم هیهت روش حرط نیا زا کی ره ،دنوش

اه طسوت اهداهن نامزاس و یتلود فلتخم یاه

رب و هدش بیوصت و هیهت

.دراد زکرمت یتوافتم حوطس رد فلتخم لئاسم هب یرهش یلم تسایس ناریا یزاسرهش ماظن رد هک تسانعم نادب نیا

ناونع

دنس ی درادن دوجو دحاو هکلب

حرط همانرب و اه اه

ی ایقم رد ی س

تسایس فلتخم یاه یم نییعت ار یرهش یاه

دننک

Habibi et al., 2020)

) هک یطیارش رد.

اهروشک زا یرایسب ناریا هلمج زا ،

تسایس دقاف بوچراچ و اه

یتیامح یاه یارب مزلا

دحتم للم رشب ناکسا همانرب ،دنتسه رادیاپ و هچراپکی ،گنهامه هعسوت ریسم رد تکرح نیودت ،)تاتیبه(

یلم تسایس

یرهش

) NUP 1(

ناونع هب ار ماگ

ی همانرب یارب یدیلک یزیر

و یرهش ینیمزرس

یم یفرعم هچراپکی دنک

طخ نیا . یشم

، کی

هدننک گنهامه بوچراچ و

یساسا اب ییورایور یارب ریگارف یرهش عیرس هعسوت هب طوبرم لئاسم نیرت

ریظن ،یمیلقا تارییغت

هاگتنوکس شرتسگ یاه

نیمز هب یسرتسد ،یمسرریغ ،

تخاسریز و تامدخ ،نکسم هب تارایتخا ضیوفت ،یرهش نیناوق ،اه

تیریدم یلحم و یلم یم مهارف ،

( دروآ

UN-Habitat, 2019

.) ریسم رد

،یرهش یلم تسایس نیودت

« همانرب یرهش یزیر

» و هار ،

یارجا یارب یرازبا

« یرهش تسایس »

( تسا

Geyer, 2007

زا شیب تشذگ اب .) حرط هیهت زا ههد جنپ

ود زا شیب و یرهش یاه

یرهش تیریدم موهفم جاور زا ههد ناریا رد

ُب ود ره رد یرهش یراذگتسایس ، هیلا یرظن و یلمع دع

روما دربشیپ رد لوفغم یا

.تسا هدوب یرهش هبنج زا دنچره

یم یفلتخم یاه همانرب ناوت

هتخیمآ مه رد ار یراذگتسایس و یزیر نیا اب ؛تسناد

نیا لاح

« تسایس یرهش » هباثم هب هک تسا

« تیاده متسیس همانرب هدننک

یزیر » و هدرک لمع

« همانرب یرهش یاه »

و نیناوق بلاق رد ار

یم نییبت یلحم تاررقم دنک

(

Cohen & Reynolds, 2014: 224

.) تسایس دوجو نودب رگید ترابع هب ،صخشم یرهش یاه

همانرب ،بوتکم و نودم دقاف یرهش یاه

تسایس اب قباطم نارگشنک زا مادک ره و هدوب مزلا ماجسنا شیپ ینهذ یاه

مادقا ضرف

همانرب هب یم رهش یحارط و یزیر همانرب حطس رب زکرمت میتسه نآ دهاش ناریا رد هک یتیعضو .دنیامن

هجوت مدع و یرهش یزیر

هچراپکی تامیمصت یانعم هب یرهش یراذگتسایس حطس هب هتسیاب و بولطم هدننک

همانرب حطس .تسا یزیر

هتکن نیا هب هجوت

لباقم رد و هدرک هدنسب یرهش یلم تسایس نیودت یارب یلک یراتخاس هئارا هب رشب ناکسا همانرب هک تسا یرورض

هنیمز موزل رب تدش هب یموب و ییارگ

اهروشک طسوت شور نیا یزاس تسایس نیودت یارب

رثوم یاه یم دیکأت

دنک

(van den Berg et al., 1998: 25-27)

. ،نیاربانب ارش ی ط صاخ یرهش هعسوت و ینیشنرهش ای

نار هب و ی هژ مدع و تلاوحت

تیعطق یم رضاح نارود یاه دریگ رارق هجوت دروم یرهش یلم تسایس نیودت رد تسیاب

تسایس ات طیارش اب بسانتم رثؤم یاه

.دنوش داهنشیپ هچره

یرهش یلم تسایس اب

و ی گژ ی اه و طیارش روشک رتراگزاس

،دشاب سناش ب ی رتش ی ارب ی ذپ ی ر ییارجا و هتف

و نارگشنک طسوت ندش ذ

ی ناعفن فلتخم گرد ی ر رد هعسوت و دم ی ر ی ت رهش ی دراد . فده اب رضاح شهوژپ اتسار نیمه رد

یموب یزاس یم تاتیبه یداهنشیپ راتخاس ادتبا دشوک

مهم هزوح نیرت اب ار ناریا یرهش یلم تسایس نیودت رد یعوضوم یاه

یگژیو و طیارش ،اهزاین هب هجوت هبتر اب سپس و هدرک ییاسانش روشک صاخ یاه

.دهد هئارا جیاتن زا یلیلحت ،اهنآ یدنب

1 - National Urban Policy

(4)

همانلصف س یمومع یراذگتسای

هرود 8 ، هرامش 4 ناتسمز ، 1401 تاحفص.

25 -9

شهوژپ هنیشیپ لدم زا اهروشک رد یرهش یراذگتسایس شور و اه

یم یوریپ یعونتم یاه تلود و دنک

لدم و اهدنیآرف فلتخم یاه یاه

ماظن ،مکاح طیارش ساسا رب ار یتوافتم همانرب یاه

یگژیو ریاس و هچخیرات ،یزیر هدرک لامعا اه

یلم تسایس موهفم هچ رگا .دنا

همانرب زا یکی بوچراچ رد یرهش یند رد یعیسو حطس رد ریخا ههد رد تاتیبه یاه

و یروئت هقباس اما ،تسا هدش حرطم ا

شیپ هب نآ یبرجت یم زاب نیا زا رت

.ددرگ لاس رد 19۸7 اب نوسدراچیر ، هعلاطم

هعسوت لاح رد یاهروشک یم هجیتن نیا هب

دسر

شلات رتشیب هک تسایس یارجا یارب اه

ه رد یرهش یلم یا نیا

وشک هدش هجاوم تسکش اب اهر و دنا

تسکش للع ار

نیودت

فادها صقان یارجا ،ارجا لباقریغ تسایس

اه و نیودت تسایس بسانمان یاه یم یفرعم

یو .دنک هعلاطم نیا رد

هب و تیمها

عبا هب هجوت هب زاین ا

داعبا رانک رد ییاضفریغ د یروآون ،ییاضف

نیودت رد تسایس

اه و داجیا تسایس نیب طابترا هعسوت یاه

ا یلم هعسوت و یرهش یم هراش

( دنک

Richadrson, 1987:227

.) اهروشک ی رفآ ی اق یی زا پ ی ناماگش ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی رد

لاس اه ی خا ی ر هدوب دنا . وکودناب و شناراکمه رد

لاس 2020 م ی دلا ی اب ماجنا هعلاطم ا ی رد رفآ روشک تشه ی

اق یی ولاام ی

، رفآ ی اق ی

بونج ی

، تا ،ادناور ،ادناگوا ی

پو ی

، نک ی

،ا ن و انغ ی رج ی

،ه هافم ی م س دنس رد دوجوم ی

تسا لم ی رهش ی ره زجت ار روشک ی

ه لحت و ی ل

درک دن ماضم . ی ن لصا ی س ی تسا لم ی رهش ی ا رد ی ن داصتقا هعسوت اهروشک ی

، همانرب ر ی ز ی رهش ی ی

،هچراپک رمکح او یی رهش ی

،

عامتجا لومش ی

، رهش نکسم ی

غت و یی تار لقا ی م ی حم و ی ط ز ی تس ار رد رب م ی تفرگ . اتن ی ج ا ی ن زرا ی با ی ناشن زکرمت هدنهد

شلاچ اه ی شان ی شنرهش زا ین ی رس ی ع رد رفآ ی اق عامتجا لئاسم رب ی

داصتقا و ی ون تلاوقم هب رتمک هجوت و ین

ی غت دننام یی تار

لقا ی م ی اپ و ی راد ی دوب (

Bandauko et al., 2020: 3-6

.) سررب ی براجت دوجوم ییاپورا یاهروشک صوصخ رد ناشن

م ی دهد

هک سب ی را ی زا ا ی ن اهروشک همانرب یحیرص س ناونع اب ی

تسا لم ی رهش ی دنرادن هعومجم و ی

س زا ی تسا اه هب تروص نمض ی

رعت ی ف هدننک س ی تسا لم ی رهش ی رد تساهنآ . هب ناونع لاثم رد هعومجم هسنارف ا

ی س زا ی تسا اه رد مز ی هن اه ی فلتخم رد

بوچراچ دربهار

اپ هعسوت ی راد لم ی ودت ی ن هدش سا ت

(OECD, UN-HABITAT, UNOPS, 2021: 34)

. رد ن ناملآ ی ز

س ی تسا اه ی شخب ی رهش هعسوت ،نکسم دننام ی

، همانرب ر ی ز ی ربراک ی ضارا ی

، حم ی ط ز ی

،تس لمح داصتقا هعسوت ،لقنو ی

و

همانرب ر ی ز ی اضف یی راد دوجو ن

م هک د ی ناوت س ار نآ ی تسا لم ی رهش ی مان ی د

(Von Einem, 2007: 9)

. لدنرف ی سررب اب ی براجت

اس ی ر اهروشک و اب زکرمت رب ماظن همانرب ر ی ز ی رهش ی رد اداناک هراشا م ی دنک لع هک ی مغر ناوارف تاراکتبا ی

لاس لوط رد هک هب اه

اداناک رد اهرهش عوضوم هتخادرپ

دنا ، نانچمه قفاوت ی س صوصخ رد ی

تسا لم ی رهش ی هدشن لصاح تسا

. و ی رصنع هس ار

ارب ی

ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی اداناک رد رورض

ی م ی دناد ارمکح : یی تکراشم ی

، گنهامه ی م ی نا س ی تسا اه ی و عونتم ای

داج

اهراکوزاس ی

س ی راذگتسا ی

، قحت ی ق وق تراظن و ی

(Friendly, 2016: 6-8)

. لاعف ی ت به ی تات س هزوح رد ی

تسا لم ی رهش ی

، ر ی هش

اروش همانعطق رد ی

ماکح نامزاس للم دحتم رد لاس 2013 م ی دلا ی هک دراد

« دم زا ی ر ارجا یی م تساوخرد ی

،دنک تروشم اب

مک ی هت امن ی ناگدن ،مئاد ی ک امنهار بوچراچ ی

لک ی ارب ی ودت ی ن س ی تسا اه ی لم ی رهش ی رب ساسا برجت ی تا بوخ ب ی ن للملا ی

ارب ی امح ی ت ب ی رتش زا اهروشک ی وضع س ءاقترا و هعسوت تهج رد ی

تسا اه ی رهش ی دروآ مهارف ( »

UN-Habitat, 2015: 8

.)

رادیاپ هعسوت و نکسم موس سنارفنک رد ،نیا رب هولاع به(

ی تات 3 س ،) ی تسا لم ی رهش ی هب رازبا ناونع ی

ارب دمآراک ی

تلود اه

د و ی رگ نارگشنک رد

شنرهش ققحت ین

ی اپ ی راد مسر هب ی ت ش هتخانش د

(

UN-Habitat, 2016: 12

یرهش یلم تسایس ،تاتیبه .)

نیا ار یم فیرعت هنوگ :دنک

« هعومجم

؛تسا یتلود هناهاگآ دنیارف لصاح هک یتامیمصت زا مجسنم یا گنهامه هک یدنیارف

هدننک

نامزاس و مشچ یارب فلتخم نارگیزاب هدنهد

هعسوت جیورت هب رجنم و هدوب کرتشم ینامرآ و زادنا لوحت یا

هدنزاس ،رتاز ،رت

بات و رتریگارف دنلب رد یرهش رتروآ

یم تدم دوش »

(UN-Habitat, 2015:3)

و ؛ تسایس و فادها نیودت نشور یاه

، هاگدید

اضف یگچراپکی یی

، بسانم ینامزاس تابیترت ،

بسانم یتسایس یاهرازبا ،

عبانم دهعت و

اعفنیذ تکراشم ار ن

لماع شش رد مهم

یرهش یلم تسایس نیودت یم یفرعم

( دنک

UN-Habitat, 2015

تاتیبه .) هیکت اب ،

هژورپ تایبرجت رب یلبق یاه

ار اهروشک ،

اب و هدومن یرهش یلم تسایس هیهت هب قیوشت نآ زیهجت

اه یاهرازبا هب مزلا

یارب نیودت یارجا و نیا

تسایس هعسوت زا ،اه

ریگارف و هچراپکی اهنآ

تیامح یم .دنک هچراپکی و کرتشم تسایس هچرگا ،دوجو نیا اب ،درادن دوجو اهروشک همه یارب یا

یم هئارا ینیمزرس و یرهش هعسوت تیاده یارب ریگارف یلمع بوچراچ کی یرهش یلم تسایس لاح رد .دنک

رضاح 56 روشک

ناکما فلتخم یاهزاف رد تاتیبه یراکمه اب ایند رد یلم تسایس یبایزرا و شیاپ ،ارجا ،دنس نیودت ،تیعضو تخانش ،یجنس

(5)

اسانش یی ولوا و ی ت دنب ی هزوح های عوضوم ی ودت در راذگثرا ین س ی سا ت لمی رهش ی ا یر نا افصریم هموصعم

ناراکمه و

.دنتسه یرهش لاس رد یرهش یلم تسایس یناهج تیعضو شرازگ

201۸ نیلوا نیب حطس رد هیاپ هعلاطم هدوب یللملا

جیاتن .تسا

رد هعلاطم نیا 150

شن روشک یم نا عوضوم ود یداصتقا هعسوت و ییاضف راتخاس هک دهد رد اهروشک هجوت دروم

ودت ی تسایس ن

یلم هدوب یرهش .دنا

بات هب هجوت ،لباقم رد شلاچ نیرتمهم هب هزورما هک یطیحم یرادیاپ و یمیلقا تارییغت ،یروآ

نیب یاه یللملا

هدش لیدبت

،دنا هتشاد ار تیمها هجرد نیرتمک نا

( د

UN-HABITAT/OECD, 2018: 26-30

.) رد هدش ماجنا هعلاطم نیرخآ

یرهش یلم تسایس یناهج تیعضو شرازگ ،یرهش یلم تسایس صوصخ 2021

تسا هک هب راتخاس یسررب هزوح ،

لحارم و اه

یرهش یلم تسایس نیودت رد

162 ناهج روشک یم

دزادرپ . هعلاطم نیا زا لصاح جیاتن ناشن

م هدرتسگ توافت هدنهد نای

فیرعت

نوگانوگ یاهروشک رد یرهش یلم تسایس .تسا

هجیتن تروص هب اهروشک یخرب -

دنیآرف تروص هب یخرب و روحم -

ب روحم ه

یرهش یلم تسایس نیودت هتخادرپ

دنا ؛ شلاچ یاه اب هطبار رد یددعتم یارجا

م ؤ رث تسایس هنیمز رد اه یگنهامه

ینامزاس یاه ،

صیصخت تیفرظ ،عبانم

یزاس و یسرتسد هب هداد دراد دوجو اه و

یناسنا و یلام عبانم دوبمک یلصا

نیرت شلاچ ارجا هلحرم رد اه

یم بوسحم دنوش

(OECD/UN-HABITAT/UNOPS, 2021)

. سررب ی پ و هدش ماجنا تاعلاطم ی

ش ی هن قحت ی ق دراد نآ زا ناشن

ودت هچرگا هک ی

ن س ی تسا لم ی رهش ی رد سب ی را ی مک تاعلاطم اما ،هدش لابند اهروشک زا ی

اقم هلوقم هب زکرمتم تروص هب ی

هس

هافم ی م هزوح و اه ی عوضوم ی اراد ی ولوا ی ت س بوچراچ اب اهروشک رد ی

تسا لم ی رهش ی هتخادرپ وس زا .دنا ی

د ی رگ هعلاطم

و ی هژ ا ی مز رد ی هن زرا ی با ی اهروحم ی عوضوم ی پ ی داهنش ی به ی تات ا رد ی نار اربانب .تسا هدشن ماجنا ی

ن اتن ی ج ا زا لصاح ی

ن قحت ی ق

لاع ا رب هو ی هکن آرف رد ی دن ودت ی ن ارجا و ی س ی تسا لم ی رهش ی ا رد ی نار پ هئارا ناکما ،دوب دهاوخ اشگهار ی

تاداهنش رد صاخ

مز ی هن وقت و لدابت ی

ت ب شناد ی ن للملا ی ار زین مهارف دهاوخ دروآ .

شور شهوژپ یسانش رد فیرعت قبط هک تسا یفاشتکا هتخیمآ شهوژپ یژتارتسا رب ینتبم رضاح شهوژپ اجنا یفیک شهوژپ ادتبا نآ

رب و هتفرگ م

یجورخ ساسا یدورو ،یفیک قیقحت یاه

هدش یحارط همانشسرپ تلااوس نامه ای یّمک شهوژپ یاه ( تسا

Creswell, 2003

.)

.تسا هتفرگ تروص ریز لودج قبط و قیقحت تلااوس اب بسانتم روکذم یژتارتسا باختنا

لودج 1 - ناکرا ژتارتسا ی شهوژپ مآ ی هتخ فاشتکا ی رد قحت ی ق رضاح :ذخأم(

ون ی ناگدنس )

در ی ف لاوس

قحت ی ق شور

قحت ی ق رازبا

روآدرگ ی هداد رازبا

زجت ی ه و لحت ی ل

هزوح 1 اه ی عوضوم ی راذگرثا رد ودت ی ن

س ی تسا لم ی رهش ی رد ا ی نار

؟دنمادک لحت

ی ل نومضم دانسا

و هبحاصم ن ی هم راتخاس ی راذگدک هتفا

ی نتبم ی رب

رازفا مرن Maxqda

ولوا 2 ی ت دنب ی هزوح اه ی عوضوم ی

اسانش یی هدش هنوگچ

؟تسا زجت

ی ه و لحت ی ل هلسلس بتارم ی

AHP( ) همانشسرپ

اقم ی تاس جوز رتام ی

ی س نزو هد ی

هداد رد دوجوم یاهوگلا شرازگ و لیلحت ،تخانش یارب یشور نومضم لیلحت شور نیا نینچمه و تسا یفیک یاه

یارب یدنیارف هداد لیلحت

هداد و تسا ینتم یاه هداد هب ار هدنکارپ و عونتم یاه

یم لیدبت یلیصفت و ینغ یاه دنک

(

Abedi Jafari

2011 , et al.

نومضم .) هداد رد انعم زا یصاخ یوگلا هب1

هتفهن بلاطم یاراد هک ؛دراد هراشا اه کی .دنتسه دوخ نطب رد یا

ادهاشم فیصوت رد هک تسا یتاعلاطا ،نومضم هبنج ریسفت ای و ت

یم دوجو هب ،هدیدپ زا ییاه ( دیآ

Stirling, 2001

هقبط .) یدنب

هویش هب نومضم لیلحت شور رد نیماضم یم ماجنا یفلتخم یاه

( گنیلرتسا یحطس هس یوگلا رضاح شهوژپ هک دوش

Stirling,

هتسد هس بلاق رد )2001

« هیاپ نیماضم

2» ،

« هدنهد نامزاس نیماضم

3» و

« ارف نیماضم ریگ

4» هداد رارق رظن ّدم ار .تسا

خساپ یارب

تیولوا لابند هب هک مود شسرپ هب هدش ییاسانش لماوع یدنب

تسا

ّمک شور ، هلسلس لیلحت دنیارف ی

یبتارم (5

هتفرگ راک هب )AHP

یم یگدیچیپ یهدراتخاس اب شور نیا هکارچ .دوش هزادنا و اه

یم میهافم تیولوا نییعت هب بیکرت و یریگ لیلحت دنیارف .دزادرپ

1 - Theme 2 - Basic Themes 3 - Organizing Themes 4 - Global Themes

5 - Analytical Hierarchical Process

(6)

همانلصف س یمومع یراذگتسای

25 -9

هلسلس کی یبتارم هرایعمدنچ یریگ میمصت شور

( )MCDM

تسا هک ساسا رب یجوز هسیاقم اب ناصصختم و ناگربخ رظن

کی ره تیحجرا ،لماوع میهافم زا

یم صخشم ار دنک

(

Saaty, 2008: 88

.) شخب ود رد رضاح قیقحت هعماج

« نیناوق و دانسا »

و

« ناگربخ » سا .تسا هدش فیرعت .تسا ناریا یرهش یّلم تسایس نیودت اب طبترم یّلمارف و یّلم نیناوق و دانسا هیلک لماش دان

هنومن شور رایعم هس نتفرگ رظن رد اب و دنمفده تروص هب شخب نیا رد یریگ

« یشم طخربا حطس رد دنس نتفرگ رارق یاه

روشک یراذگتسایس

» ،

« سایس اب طبترم یّلم دانسا حطس رد دنس نتفرگ رارق یرهش یراذگت

» و

« کی ناونع هب دنس نتفرگ رارق

نیب حطس رد عجرم دنس یللملا

» لودج اب قباطم 2

هدش باختنا .تسا

،ناگربخ شخب رد هیلک زا تسا ترابع قیقحت هعماج

همانرب و یراذگتسایس هزوح اب طبترم ناگربخ دنشاب هتشاد ییانشآ ناریا رد هزوح نیا اب طبترم لئاسم اب هک یرهش یزیر

باختنا .

هنومن شور رب ینتبم ناگربخ نتفرگ رظن رد اب و دنمفده یریگ

زا یرادروخرب رایعم هس

« رد کیمداکآ و یصصخت شناد

همانرب یرهش یراذگتسایس ای یزیر

» ،

« همانرب تاعوضوم رد عجرم رثا ای باتک فیلات هقباس یرهش یراذگتسایس ای یزیر

» و

« لقاّدح 10 ارجا ای یتیریدم هقباس لاس ناریا رد یرهش و یّلحم ای یّلم حطس رد یی

» ماجنا دنیارف رد ،ساسا نیا رب .تسا

هزوح رد ناگربخ زا رفن هدازود ،شهوژپ همانرب لماش فلتخم یصصخت یاه

هقطنم و یرهش یزیر و یرهش یراذگتسایس ،یا

همانرب ،یرهش ییاورمکح ،هعسوت تیریدم ریغ ناکسا و یرهش ینیرفآزاب ،یعامتجا یزیر

تسیز طیحم ،یمیلقا تارییغت ،یمسر

هتفرگ رارق هبحاصم دروم رادیاپ هعسوت و دنا

ناگدنوش هبحاصم دادعت . اب

عم ققحت هب هجوت ی

را افک ی ت ی ا رظن عابشا ی

هدش نییعت

ا هب ،تسا ی

ن نعم ی دج هبحاصم ماجنا هک ی

د دج نومضم ی

د ی هبحاصم هب اه

ی لبق ی ن هفاضا دنک روط هب ، ی هبحاصم زا دعب هک مهن

رظن عابشا ی

و هدش لصاح هس

دعب هبحاصم ی

مطا لوصح تهج ی

نان ذپ تروص ی

تفر .

لودج 2 - دانسا و ناوق ی ن سررب ی هدش اب طبترم همانرب ر ی ز ی رهش ی و س ی راذگتسا ی رهش ( ناریا رد ی UN-Habitat, 2022

)

فیدر دنس ناونع

بیوصت /نیودت لاس

1 تسایس

ماظن یّلک یاه یزاسرهش شخب رد

13۸9

2 تسایس

نکسم شخب رد ماظن یّلک یاه 13۸9

3 تسایس

نیمزرس شیامآ رد ماظن یّلک یاه 1390

4 تسایس

تسیز طیحم رد ماظن یّلک یاه 1394

5 نیمزرس شیامآ یّلم دنس

1399

6 ناتسا شیامآ دانسا

هاگن کی رد اه 1399

7 هقطنم تاعلاطم هعومجم

شیامآ و یا ناریا رد نیمزرس

139۸

۸ نکسم عماج حرط

- قیفلت دنس 1394

9 نارکم یلحاس هقطنم هعسوت دنس

1397

10 حرط هیهت تامدخ حرش و امنهار ،بوچراچ

نیون شور و شرگن اب یرهش عماج یاه 1400

11 یراجت دازآ قطانم هاگیاج و درکراک

- همانرب ماظن رد یداصتقا هژیو و یتعنص هعسوت یزیر

ییاضف 1399

12 هویش یرگنزاب

هدودحم ییاسانش همان یرهش دمآراکان تلاحم و اه

139۸

13 تختیاپ میرح یدربهار حرط

1395

14 ناریتس شیامآ حرط

1355

15 روشک یرگشدرگ هعسوت یدربهار دنس

1399

16 دنمناوت و یهدناماس یلم دنس

هاگتنوکس یزاس یمسرریغ یاه

13۸2

17 یلم دنس

دمآراکان و هدوسرف یاه تفاب یزاس دنمناوتو یزاسون ،یزاسهب ،ءایحا یدربهار یرهش

1393

1۸ نارحب تیریدم یّلم دربهار دنس

1399

19 یدربهار حرط

- نارهت نارمع و هعسوت یراتخاس 13۸6

20 ناریا یلم یدبلاک حرط

1375

21 نییآ

یرهش رباعم یحارط همان 1399

22 یرهش هعومجم حرط

فارطا یاهرهش و نارهت 13۸3

23 شیپ

تسایس دنس سیون نارهت ییادززکرمت و یهدناماس یراذگ

1399

(7)

اسانش یی ولوا و ی ت دنب ی هزوح های عوضوم ی ودت در راذگثرا ین س ی سا ت لمی رهش ی ا یر نا افصریم هموصعم

ناراکمه و

24 New Urban Agenda

2017

25 How to Formulate NUP: A Practical Guide

2019

26 National Urban Policy: A Guiding Framework

2015

27 Addressing Climate Change in National Urban Policy

2016

The Evolution of National Urban Policies- A Global overview 2۸ 2014

29 Sub-National Urban Policy: A Guide

2020

30 Global State of National Urban Policy

2018

Habitat III policy paper :National Urban Policies 31 2016

هجوت ک عوضوم هب ی

ف ی ت کفت هب شهوژپ ی

ک ک شخب ود ی

ف ی

ّمک و ی .تسا هراشا لباق جنسرابتعا

ی ی هتفا اه ی شهوژپ رد شخب

ک ی ف ی نتبم ی رب ذخا روخزاب زا هبحاصم ناگدنوش و

هئارا ماضم ی ن لحت ی ل هدش رد ره هبحاصم هب ا ی ناش هدوب تسا . سپس رب ساسا

تاحلاصا پ

ی داهنش ی هبحاصم

،ناگدنوش ماضم

ی ن مکت ی ل ا رب هولاع .دندش حلاصا و ی

ن

، جورخ لک ی

اه ی ک شخب ی ف ی اب شهوژپ

رازبا زا هدافتسا

« نوناک هورگ ی

1» هورگ زا لکشتم ی

ارجا ناگربخ زا یی

ملع و ی زاسرهش و هار ترازو ّلحم رد ی

و هئارا دروم

زرا ی با ی دعت و حرج سپس و ی

ل تکرش ناگربخ .تفرگ رارق ا رد هدننک

ی ن

ًاتدمع هسلج رد

هورگ هبحاصم قحت ناگدنوش ی

ق ن ی ز

.دنتشاد رارق نچمه

ی ن جنسرابتعا ی

ّمک شخب رد شهوژپ ی

نتبم ی راگزاسان خرن هبساحم رب ی

( هب هجوت اب .تفرگ تروص )IR

لداعم رضاح شهوژپ رد روکذم خرن هکنآ 00۸۸

/ 0 و رتمک 1 / 0 هدوب

،تسا اذل ضقانت ی رد تاراهظا ناگربخ رد مکت ی ل همانشسرپ

اقم ی تاس جوز ی ا ءاصح دشن .

هتفای شهوژپ یاه

هزوح ناریا رد یرهش یلم تسایس نیودت رد راذگرثا یعوضوم یاه

رد اتسار ی اسانش لابند هب هک شهوژپ لوا شسرپ هب خساپ یی

« هزوح اه ی عوضوم ی ودت رد راذگرثا ی

ن س ی تسا لم ی رهش ی

ا رد ی نار

»

،تسا سپ لحت زا ی ل اوتحم ی دانسا و هبحاصم اه

، هداد اه لحت شور زا هدافتسا اب ی

ل اذگدک نومضم ر

ی

، زجت ی ه لحت و ی ل

زا .دندش یاوتحم

31 و دنس 12 ،هبحاصم 542

نومضم اپ ی

،ه 3۸ نامزاس نومضم هدنهد

و 9 نومضم گارف ی ر حرش هب لودج 3

جارختسا درگ

ی د اتن . ی ج لحت ی ل هداد اه امن ی رگنا دوجو تساک ی اه و گتفشآ ی اه رد ره ود شخب اوتحم یی و ور ی ه ا ی همانرب ر ی ز ی و

س ی راذگتسا ی رهش ی .تسا روشک رد رد

لاح ی هک 7 زا نومضم 9

گارف نومضم ی

ر اورمکح لماش یی

بوخ

، نیمأت عبانم م لا ی

اپ ی راد ارب ی رهش هعسوت ی

، اپ ی راد ی عامتجا ی

، اپ ی راد ی اضف یی

، اپ ی راد ی داصتقا ی

، بات روآ ی اپ و ی راد ی ز ی تس م ح ی ط ی و رهش

دنمشوه ب ی رتش رب هافم ی م اوتحم یی س ی تسا لم ی رهش ی تیفرظ نومضم ود ،دنراد تللاد زاس

ی وقت و ی ت ایس درکراک یراذگتس

و تاظحلام و یرهش ی

هژ ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی رد ا ی نار هب صاخ روط هب

هافم ی م ور ی ه ا ی همانرب ر ی ز ی ارجا و ی س ی تسا

لم ی رهش ی دیکأت م ی دننک . ای ن هلئسم رب موزل هجوت هب عفر تساک ی اه و وگخساپ یی ن هب ی اهزا ی رد دوجوم ره

د و شخب اوتحم یی

و ور ی ه ا ی ماظن س ی راذگتسا ی رهش ی روشک ارب ی ققحت ودت ی ن س ی تسا اه ی رثوم و ارجا ی قفوم اهنآ دیکأت م ی دنک . هب هولاع

سررب ی و لحت ی ل هداد اه

، دیکأت دانسا و هبحاصم اه رب 13 هزوح عوضوم ی راذگرثا رد ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی ا ی نار ار بت یی ن

م ی دننک هک اب اب اهنآ فلتخم داعبا هب هجوت ماضم

ی ن نامزاس هدنهد و ماضم ی ن اپ ی ه ز ی هعومجمر ره

ی ک طبترم .دنتسه لکش 1

هزوح اه ی عوضوم ی اسانش یی ارب هدش ی ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی و طابترا اهنآ اب ماضم ی ن نامزاس هدنهد فلتخم ر ا ناشن

م ی دنهد .

1 - Focus Group

(8)

همانلصف س یمومع یراذگتسای

25 -9 لودج 3 - ماضم ی ن نامزاس هدنهد گارف و ی ر اسانش یی هدش رد ارف ی دن لحت ی ل هداد اه ی روآدرگ ی هدش

فیدر هدنهد نامزاس نیماضم

ریگارف نیماضم

1 بوچراچ داجیا

یقوقح یاه -

دمآراک ینوناق

بوخ ییاورمکح دمآراک یداهن یاهبوچراچ داجیا و فیرعت 2

3 هب و دمآراک تیریدم

ی هن دم ماظن رد یناسنا عبانم ی

ر ی ت رهش ی

4 هویش ییاسانش

یتیریدم نلاک حطس رد یلام عبانم نیمأت رادیاپ یاه هعسوت یارب رادیاپ یلام عبانم نیمأت

یرهش یلحم تیریدم طسوت یلام عبانم نیمأت رادیاپ یاههویش ییاسانش 5

6 هیامرس تیاده

یراذگ هزوح تمس هب یصوصخ شخب یاه یاه

هعسوت دنمزاین

7 یناریا تیوه اب قابطنا

- یگنهرف تاظحلام هب ییوگخساپ و یملاسا -

یعامتجا

یعامتجا یرادیاپ

۸ همانرب درکیور ساسا رب یتیعمج تلاوحت لرتنک و تیاده

رگن هدنیآ یزیر

9 مه تیوقت

هکبش داجیا و یعامتجا یدنویپ اهرهش رد یلحم یراکمه یاه

10 هافر شیازفا

یعامتجا تلادع شرتسگ و نادنورهش

11 همه یارب بسانم نکسم زا یرادروخرب طیارش نیمأت

12 هکبش زیهجت و هعسوت

یرهش تخاسریز یاه

ییاضف یرادیاپ

13 )یمسرریغ ناکسا و دمآراکان( یرهش ینیرفآزاب نایرج لیهست و تیوقت

14 اهرهش رد تیفیکاب یمومع یاهاضف هکبش هعسوت

15 هدودحم و اهرهش یارب وگخساپ یزیر همانرب

یرهشاریپ یاه

16 دمآراک تیلاعف و درکلمع ماظن یزیر همانرب

17 لمح ماظن و هکبش هعسوت

و رادیاپ لقن

1۸ لداعتم و نزاوتم یرهش هکبش هعسوت

19 یراکمه هعسوت

نیب یاه یداصتقا یللملا

یداصتقا یرادیاپ یداصتقا ینیرفآشزرایاههویش عونت و هعسوت 20

21 نکسم و نیمز رازاب قنور

22 تیلاعف هعسوت

شناد یداصتقا یاه ناینب

23 یراکمه تیوقت

نیب یاه طیحم تلاکشم عفر رد یللملا یتسیز

یطیحم تسیز یرادیاپ و یروآ بات

24 بآ عبانم هچراپکی تیریدم یاهراک و زاس تیوقت

25 یرهش رادیاپ هعسوت یاهراک و زاس تیوقت و یروآ بات ءاقترا

26 تسایس جیورت

تسیز طیحم اب زاسمه هعسوت یاه

27 یرهش دنامسپ تیریدم هب هجوت

2۸ یرهش تیریدم رد ون یاه یروانف دربراک

دنمشوه رهش

29 رهش یزاسدنمشوه

30 هنیمز ءازجا هب هجوت

یراذگتسایس یموب و یا یرهش

زاس تیفرظ ی وقت و ی ت درکراک

یرهش یراذگتسایس

31 یرهش یراذگتسایس رد ییارگمرف زا زیهرپ و اهدرکراک هب هجوت

32 دنورهش یارجا نیح درکیور رب دیکأت اب یشم طخ یبایشزرا

- روحم

33 طخ نیودت رد ییارگرثکت و تکراشم

یرهش یشم

34 یرهش یراذگتسایس رد ییادززکرمت ترورض

35 یرهش یشم طخ نارگشنک عفانم ضراعت تیریدم

36 رعت

ی ف بت و یی ن س ی تسا لم ی رهش ی ارب ی دم و نادنم هفرح ی

و تاظحلام نار ی هژ ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی

ناریا .ا .ج رد NUPیراذگتسایس دودح و بوچراچفیرعت 37

3۸ ارب مادقا همانرب هئارا

ی س ی تسا اه ی پ ی داهنش ی NUP رد

(9)

اسانش یی ولوا و ی ت دنب ی هزوح های عوضوم ی ودت در راذگثرا ین س ی سا ت لمی رهش ی ا یر نا افصریم هموصعم

ناراکمه و

لکش 1 - طابترا می نا ماضم ی ن نامزاس هدنهد و ولوا ی ت یاه عوضوم ی س ی تسا لم ی رهش ی .

رد همادا هب حرش رصتخم ی زا ره ی ک زا هزوح اه ی عوضوم ی هک م ی اب ی تس رد ودت ی ن س ی تسا لم ی رهش ی دروم هجوت رارق

گ ی دنر هتخادرپ هدش تسا ا . ی ن تاعوضوم هورگ هس رد

لک ی هب حرش رادومن 1 لباق هقبط دنب ی دنتسه . ای ن هقبط دنب ی هولاع رب

فرعم ی ی ک راتخاس لک ی یارب تخانش رتهب

،تاعوضوم یفرعم رد

طابترا اوتحم یی ولوا ی ت اه ی عوضوم ی اسانش یی اب هدش

ی دک ی رگ و شنکردنا م

ی نا اهنآ رد ارف ی دن ودت ی ن س ی تسا اه ی لم ی رهش ی رثوم تسا .

(10)

همانلصف س یمومع یراذگتسای

25 -9

لئاسم شان ی زا کباچ مدع ی همانرب ماظن ر ی ز ی رهش ی رد

رس اب ندش ماگمه تع

ارف ی دن شنرهش ین ی نیمأت

نکسم بسانم ارب ی همه

هدناماس ی هاگتنوکس اه ی غ ی مسرر ی

رعت ی ف شقن و درکلمع ارب ی اهرهش ی دج ی د روشک

لئاسم شان ی زا یاهلأخ و اهزاین داهن

ی و نوناق ی رد ظن ما

همانرب ر ی ز ی رهش ی روشک هکبش

نزاوتم و لداعتم ماظن هاگتنوکس ی روشک

ای داج ماجسنا یداهن و دم ی ر ی ت ی هچراپک رهش ی

حلاصا ماظن هلسلس بتارم ی همانرب اه و حرط اه ی رهش ی

نادقف حوطس دم ی ر یت ی رهشارف ی ارب ی هرادا قطانم رهشنلاک ی

تکراشم یدنورهش رد تسایس یراذگ یرهش

ماظن حلاصا دم

ی ر ی ت مز ی ن رهش ی

نیمأت عبانم لام ی اپ ی راد ارب ی اهرهش روما هرادا

لئاسم اب طبترم غت یی تار و شلاچ اه ی ون ی ن ناهج ی راگزاس

ی اب غت یی تار لقا ی م ی

دم ی ر ی ت اپ ی راد عبانم بآ رب ساسا همانرب ر ی ز ی تدمدنلب

ءاقترا تملاس نادنورهش و ققحت هدیا رهش ملاس

رادومن 1 - هتسد دنب ی ولوا ی ت ه م هب هدش ییاسانش یعوضوم یا .ناریا یرهش یلم تسایس نیودت روظن

لئاسم

شان ی زا کباچ مدع ی

همانرب ماظن ر

ی ز ی رهش ی رد رس اب ندش ماگمه تع

ارف ی دن شنرهش ین ی

تیولوا زا نادنورهش همه یارب بسانم نکسم نیمأت موزل رد یدج یرگنزاب رب هک تسا شخب نیا رد هدش ییاسانش یاه

همانرب هزوح فلتخم داعبا رد نکسم یزیر

یم دیکأت یتسیز طیحم و یدبلاک ،یداصتقا و یلام ،یعامتجا .دنک

ساسا رب ی

هتفا اه ی

لاس رد ،نکسم عماج حرط 13۸5

، 22.7 اهراوناخ زا دصرد ی

رهش ی اهنت نیمأت هب رداق 14

ات 35 نکسم عبرمرتم هدوب

.دنا

نچمه ی

،ن ،طسوتم روط هب 41

ارب اضاقت زا دصرد ی

ب نکسم ی ن لاس اه ی 1366 ات 13۸1 لابند هب ی نتفا امرس تصرف ی

ه راذگ ی

دوب ( تسا ه

Alaedini, 2015

شهوژپ .) نکسم عوضوم تیمها رب زین رگید یاه

هب ناونع ی ک ی زا لک ی د ی رت ی ن صخاش اه ی

هدرک دیکأت هبناج همه هعسوت هب یبایتسد مهم و دنا

شلاچ نیرت هدرک یفرعم ار هنیمز نیا رد دوجوم یاه

لاک یداصتقا داعبا :دنا ن

و عبانم دیلوت نکسم (

Ghasemzadeh Oghyani et al., 2021

،) عم درکلمع ی

بو ( نکسم رازاب

Baseri et al., 2021

)

، سرتسد ی

هورگ دودحم اه

ی مک مز هب دمآرد ی

ن نکسم و (

Athari, 2005

)

، یداصتقا قنور و لاغتشا داجیا یارب نکسم زا یرازبا هدافتسا

( بذاک

Sartipipour, 2004

)

، مصت ی م گ ی ر ی کسم شخب رد زکرمتم و ن

نوناق بوچراچ ی

هدیچیپ زهرپ و ی هن (

Raees Dana, 2009

)

تسایس یناوتان اتیاهن و همانرب ،اه

تلود تامدقا و اه فلتخم یاه

(

Javedani & Imani, 2021

مهم .) نیا رد هک یثحابم نیرت

هبحاصم و دانسا یاوتحم لیلحت زا هک هزوح هدش جارختسا اه

ترورض لماش دنا لداعت

هنماد هب یشخب ،نکسم تمیق ناسون

نرب ،نکسم رازاب یزاسدمآراک و فافش هما

هورگ نکسم نیمأت یارب تلود یزیر مک یاه

و نکسم تیفیک یاقترا و دمآرد

هنیهب .تسا روشک نامتخاس تعنص رد عبانم زا هدافتسا یزاس ههد رد تلود

اب ههجاوم رد ریخا یاه شلاچ

،نکسم شخب یاه

تسایس هدوب دیدج یاهرهش هعسوت اهنآ هلمج زا هک هتشاذگ ارجا هب ار یفلتخم یاه هداد لیلحت دنیارف رد هک تسا

نیا یاه

تیولوا زا یکی ناونع هب زین شهوژپ زا هک ناریا رد دیدج یاهرهش هعسوت همانرب .دش هتخانش یرهش یلم تسایس نیودت رد اه

دودح راهچ اهم هب خساپ رد شیپ ههد ،دش زاغآ گرزب یاهرهش فارطا رد نکسم هب زاین دیدشت و اهرهش هب هدرتسگ ترج

هدوبن قفوم نادنچ ناکم یاهدنیآرف رظن زا ،ناریا دیدج یاهرهش .تسا

هعسوت و نیمأت ،یبای ز

ی تخاسر تامدخ و زاین دروم

،نینکاس ناوتان ی همانرب اب طابترا رد اه

ی هقطنم ا ی ی ا لم ی مزرس لداعت هب طوبرم ین

ی

، ترورض اب دنویپ رد یدمآراکان یاه

هعسوت

تعنص ی لاغتشا و زورب هجیتن رد و یتلود یضارا شورف هب یلام نیمأت رازبا یگتسباو ،روشک رد

داسف شخب رد لاما

ک نیا رد

هدوب فعض راچد اهرهش شهوژپ .دنا

فلتخم یاه (

Basirat & Arbab, 2022; Alaedini et al., 2021; Basirat, 2019

) یفرعم اب

شلاچ اوتحم ددعتم عناوم و اه یی

ور و ی ه ا ی دوجوم رب هعسوت هار رس اهرهش

ی دج ی د ا ی نار مدع لیلاد ، لسن نلاک فادها ققحت