Identify and Prioritize Tax Policy Process Issues in Islamic Republic of Iran
Mahdi Hasanvand
Ph.D Student of Public Policy, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran
Mohammad Reza Yazdani Zazerani1
Assistant Professor of Political Science Department, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran
Mahnaz Goodarzi
Assistant Professor of International Relation Department, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) branch, Isfahan, Iran
(Received: 2019/06/24 -Accepted: 2020/03/04)
Abstract
From economists' point of view, taxes are among the most promising types of income for governments. This important issues of government economic policy plays a significant role in the implementation of the government's economic policies and outstanding performance in developing countries. Forever, policymakers and government officials in Iran have also paid more attention to promoting and improving the tax system. In particular, Iran's economy is largely one-off, relying on oil revenues. The purpose of this study is to investigate the damages of tax policy in Iran and prioritize its problems. The method of research is using the Delphi technique in the three round. The statistical population of the study consists of three groups of policy makers, executives and taxpayers. Findings of the research indicate that the lack of tax compliance, the weakness of the tax information system, the lack of proper tax culture and beliefs, various political and political dismissals for tax system administrators, the range and distribution of tax exemptions, and the lack of adequate monitoring and evaluation of tax policies. The arrangement is one of the most important tax policy issues in Iran.
Keywords
Public Policy, Tax, Mixed Method, Delphi Technique, Iran.
Copyright © 2020 The Authors. Published by Faculty of Law & Political Science, University of Tehran.
This Work Is licensed under a CreativeCommons Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)
1 - Corresponding Author’s Email: Yazdani.mrz@ khuisf.ac.ir
همانلصف یملع - یشهوژپ یراذگتسایس
،یمومع هرود 6 ، هرامش 1
، راهب 1399 ، تاحفص 260 - 241
تیولوا و ییاسانش بیسآ یدنب
ناریا رد یتایلام یراذگتسایس دنیارف یاه
دنونسح یدهم
یرتکد یوجشناد هتشر
یراذگتسایس
،یمومع هاگشناد دازآ
،یملاسا دحاو ناهفصا ناگساروخ(
)
،
،ناهفصا ناریا
ینارزاز ینادزی اضردمحم
1
رایداتسا هورگ مولع
،یسایس هاگشناد دازآ
،یملاسا دحاو ناهفصا ( ناگساروخ )
،
،ناهفصا ناریا
یزردوگ زانهم
رایداتسا هورگ مولع
،یسایس هاگشناد دازآ
،یملاسا دحاو ناهفصا ( ناگساروخ )
،
،ناهفصا ناریا
:تفایرد خیرات(
3 / 4 / 98 - :شریذپ خیرات 14
/ 12 / 98 )
هدیکچ
بیسآ ییاسانش رضاح شهوژپ فده تیولوا و ناریا رد یتایلام یراذگتسایس یاه
یم نآ لئاسم یدنب .دشاب
رب لمتشم شهوژپ یرامآ ةعماج .تسا )هلحرم( دنار هس بلاق رد یفلد کینکت زا هدافتسا اب یبیکرت شهوژپ شور ایس هورگ هس یم یتایلام نایدؤم و نایرجم ،ناراذگتس
هتفای .دشاب ،یتایلام نیکمت مدع هک تسا نآ رگنایب قیقحت یاه
ییاجباج ،نایدؤم حیحص یتایلام رواب و گنهرف دوجو مدع ،یتایلام تاعلاطا ماظن فعض یارب یسایس و ددعتم یاه
تیفاعم بسانمان عیزوت و هرتسگ ،یتایلام ماظن ناریدم یتایلام یاه
تسایس رد یفاک یبایزرا و تراظن دوجو مدع ، یاه
بیسآ نیرتمهم هلمج زا بیترت هب یتایلام .تسا ناریا رد یتایلام یراذگتسایس یاه
:یدیلک ناگژاو
.ناریا ،یفلد کینکت ،یبیکرت شور ،تایلام ،یمومع یراذگتسایس
1 - لوئسم هدنسیون Email:Yazdani.mrz@khuisf.ac.ir
همدقم تایلام تایلام و یناتس یراذگتسایس ۀزوح رد مهم تاعوضوم هلمج زا 1
تلود یداصتقا اه
تسایس یارجا تهج رد دمآراک یرازبا ناونع هب و دنتسه اهروشک داصتقا تیاده و یداصتقا یاه
یم دادملق هعسوت و تفرشیپ ریسم رد یتایلام ماظن کی دوجو نانادداصتقا یور نیا زا .دنوش
دمآراک لمع قنور و موادت یارب ار2
تلود تامادقا و اهدرک یمرب یرورض رایسب اه
یحارط .دنرامش
تسایس یارجا و یم لیکشت ار یسایس داصتقا یلصا ةتسه یتایلام یاه
ناراذگتسایس و دنهد
هعماج تکراشم رثکادح ،نآ حلاصا و دمآراک یتایلام ماظن یحارط اب ات دنتسه شلات رد هراومه دنروایب تسد هب ار (
Profeta & Scabrosetti,2010: 1
زا یشرازگ رد للم نامزاس .)
« هعسوت ةمانرب »
یم ملاعا ،اهروشک هعسوت رد یراذگتسایس شقن و تیمها صوصخ رد دراد
« نیتسخن یارب یم ار هدیا نیا هشیمه یارب و راب
ةعسوت رد تیقفوم یارب هک میریذپ
ۀزادنا نامه هب یراذگتسایس لماع ،اهروشک یم تیمها یاراد داصتقا لماع
دشاب
»
(
United Nations Development Program report, 2002:5
تسایس .) هلمج زا یتایلام یاه
تسایس نآ یلصا فده هک دنتسه یمومع یاه تلود یلام عبانم نیمأت اه
تساه
(
213 : 7 201 Mirzmani et al.,
یتایلام یراذگتسایس رگید فرط زا .) یلصا ۀرمز رد 3
نیرت
تسایس یراذگتسایس زا یمهم شخب و ددجم عیزوت یاه تلود یداصتقا یلک یاه
یم اه دشاب
(
Sheikhhasani, Daneshfard & Faghihi, 2018: 123
تلود ،دروم ود نیا رب هولاع .) اب اه
تسایس یریگراکب یم یتایلام یاه
هب دنناوت تیلاعف ،دننک کمک روشک یداصتقا ةعسوت و دشر یاه
مامتها هعماج رد تلادع دوبهب و هعسوت هب و دنهد شهاک ای شیازفا ار هزوح کی رد یداصتقا (دنزرو
Mirzmani et al., 2017: 213
دنمزاین ،یتایلام یراذگتسایس رد فادها نیا هب ندیسر اما .)
بیسآ و لیلحت تسایس یسانش
هدش ذاختا یاه .تسا یلبق
« بیسآ و لیلحت یسانش
تسایس تسایس داعبا زا عماج کرد دنمزاین هدش ذاختا یتایلام یاه تخانش و اه
یم یتایلام یراذگتسایس طیحم زا ینشور تسا یسایس ًلاماک یعوضوم ،عوضوم نیا اذل ،دشاب
»
(
Krause, Lewis & Douglas, 2013: 278
بیسآ تیمها .) یراذگتسایس یسانش
زا یتایلام یاه
یم تایلام هک تسا اجنآ شخب نیب رد دیلوت لماوع و عبانم ییاجباج هب رجنم دناوت
فلتخم یاه
تورث و دمآرد عیزوت زین و تامدخ و لااک دیلوت و هضرع حوطس رد هدرتسگ تارییغت ،یداصتقا یم هعماج رد تایلام ماظن هب هجوت ترورض .دوش
هب دمآراک ی زین و یداصتقا ماظن هدرخ کی ناونع
تلود یمومع درکلمع کی ماظن ةمه رد ،اه
هب و یداصتقا یاه داصتقا اب ییاهروشک نایم رد هژیو
1 - Taxation
2 - Efficient Tax System 3 - Tax Policy Making
کت یم نادنچود تیمها یاراد یعیبط عبانم شورف رب یکتم ای یلوصحم زا اهروشک نیا .دشاب
کی اب وس
« یریذپاندیدجت
1» زا و یدادادخ عبانم رد تمیق و اضاقت دیدش تاناسون اب رگید یوس
( دنتسه هجاوم یناهج یاهرازاب
Burnell & Randall, 2014: 18
اکتا لیلد هب اهروشک نیا رد .)
ینلاوط تروص هب رادیاپ یاهدمآرد تیمها ،یعیبط عبانم شورف لصاح یاهدمآرد هب تدم
یم حرطم فعاضم همانرب رانک رد دیاب اهروشک عون نیا .دشاب
دیلوت ناوت شیازفا یارب یزیر
هب تایلام رب اهدمآرد رتشیب اکتا هب ،هعماج .دنیامن یراذگتسایس رادیاپ یدمآرد ناونع
زا زین ناریا
کت داصتقا یاراد ،تفن شورف هب هدمع یگتسباو لیلد هب هک تسا ییاهروشک هلمج یلوصحم
تقا یارب دمآراک یتایلام ماظن کی داجیا هب هجوت اذل و تسا ینوزفازور تیمها یاراد نآ داص
یم .دشاب هک تسا یلاحرد نیا
« زا رتمک تلاح نیرتهب رد ناریا داصتقا رد تایلام مهس 40
دصرد
یم تلود هجدوب نیمات عبانم نیب ناریا داصتقا رد مقر نیا .دشاب
17 ات 40 لاس تسیب رد دصرد
سق هک تساجنآ زین لمات لباق هتکن .تسا هدوب ناسون رد ریخا نیا مظعا تم
40 تایلام زین دصرد
یم تفن زا لصاح یاهدمآرد رب دشاب
( »
Pajuyan & Darvishi, 2015: 10
« .) عبانم هب تایلام تبسن
لاس بلغا رد ناریا رد تلود یمومع هب ریخا یاه
دودح طسوتم روط 30
.تسا هدوب دصرد لاح
دودح یناهج نیگنایم ساسا رب تبسن نیا هکنآ 80
یم دصرد دشاب
(
Nazari & Fadaei, 2013: 101
هجدوب عبانم هب تایلام تبسن هنومن ناونع هب .)
یاهلاس رد تلود یمومع 90
و 96 بیترت هب 3
/ 30 و 2 / 37 تسا هدوب دصرد
(
National Tax Affairs Organization, 2018: 64
ًادودح دشر اب هچرگا هک ) 7
هجاوم یدصرد
هظحلام لباق هلصاف یناهج نیگنایم اب نانچمه یلو ،هدوب ماظن رد یرگنزاب نیاربانب .دراد یا
یم رظن هب یرورض ناریا یتایلام مزلتسم دمآراک یتایلام ماظن کی لوصح هار رد نداهن ماگ و دسر
شهوژپ هب مامتها و هجوت تسایس صوصخ رد یملع یاه
یم اه هلأسم و ترورض اذل .دشاب
نآ تاقتشم و یتفن دمآرد تبسن هب یتایلام یاهدمآرد مهس ندوب کدنا رضاح شهوژپ رد یلصا یم روشک هجدوب لک زا تسایس یدمآراکان رگنایب هک دشاب
لاوس .تسا هدش ذاختا یتایلام یاه
تسترابع زین یلصا بیسآ نیرتمهم :زا
؟تسیچ ناریا رد یتایلام یراذگتسایس یاه
یرظن بوچراچ
ناونع اب نآ زا هک ،یمومع یراذگتسایس تاعلاطم هزوح رد نآ ءاشنم و تسایس کرد یارب هزوح
« تسایس دنیارف »
یم دای ( دوش
Smith & Larimer, 2016: 35-38
هاگدید ،) هدش رکذ یفلتخم یاه
1 - Non-Reproducible
نیا زا کی .تسا هاگدید
هاگن هلمج زا هتبلا هک اه زین یراذگتسایس یتاعلاطم هزوح کیسلاک یاه
یم باسح هب دیآ
« هلحرم یوگلا یا
1» هلحرم درکیور .تسا هک تسا هاگدید نیا رب رظان یا
تسایس یم دنیآرف کی لوصحم اه دیلوت یصاخ تایلمع یط اب و هلحرم دنچ زا روبع اب هک دنشاب
یم ور نیا یارب .دنوش لدم هتبلا زین درکی
لدم هلمج زا هک دراد دوجو یتوافتم یاه دربراکرپ یاه
نآ
« هخرچ لدم زنوج یا
» تروص هب زنوج لدم .تسا
« هدیا کیپیت لآ »
و تلود درکلمع
میمصت مه هب ةلحرم جنپ بلاق رد ار ناریگ هلئسم رب لمتشم هتسباو
،ینیزگراک روتسد ،یبای
میمصت سقت یبایزرا و ارجا ،یریگ یم می
( دنک
Vahid, 2009: 23
هب زنوج لدم شهوژپ نیا رد .)
زا هداس نایب هب .تسا هدش ذاختا یرظن بوچراچ ناونع رضاح شهوژپ فده هک اجنآ
بیسآ یراذگتسایس یسانش یم روشک یتایلام یاه
مهف یارب یرذگتسایس لحارم درکیور زا ،دشاب
مظن و بیسآ هب یشخب گن هک تسا هدوب نآ رب ضورفم .تسا هدش هدافتسا دوجوم یاه
هلحرم ها یا
یراذگتسایس هب یراذگتسایس و ماع روط هب اه
هداس هب ،صاخ روط هب یتایلام یاه مهف و یزاس
تسایس رتهب .دومن دهاوخ کمک هدش ذاختا یاه
شهوژپ هنیشیپ یراذگتسایس تیمها دوجو اب و یبایزرا و یتایلام لئاسم اب طابترا رد ،یتایلام
ا باختن
هار لح جوت لباق فاکش ،اه هعسوت یاهروشک رد هدش ماجنا تاقیقحت رد یه
تفای لاحرد و ه هعسوت
یم هدهاشم یراذگتسایس ،حرطم ناققحم زا مادک ره ًابلاغ و دوش
زا ار یتایلام یراذگ ای هبنج
هبنج هداد رارق هظحلام دروم صاخ یاه خاد تاقیقحت زا یخرب یسررب هب همادا رد .دنا
و یل
هدش هتخادرپ یجراخ :تسا
خیش شناد و یهیقف ،ینسح ( درف
هلاقم رد )2018
ناونع اب یا
« بیسآ طخ یسانش یشم
یراذگ
هدوزفا شزرا رب تایلام ماظن هعلاطم ؛ناریا یملاسا یروهمج رد
» هب روکذم نوناق رب زکرمت اب ،
بیسآ ییاسانش شلاچ و اه
شیپ یاه هتخادرپ یتایلام ماظن یور
هدیا دندقتعم نانآ.دنا
طخ یشم
،ناراذگ شهاک ،تامیمصت فیعض تیفیک و راک روتسد رد هلأسم نتفرگ رارق هویش
.تسا یتایلام ماظن یدمآراکان رد مهم لماوع هلمج زا یتایلام ماظن هب مدرم دامتعا و ینامزریم
( ناراکمه هلاقم رد )2018
ناونع اب یا
« رب رثؤم لماوع ؛ناریا رد یتایلام یراذگتسایس دنیآرف مهف
یراذگروتسد یتایلام
نآ نارگیزاب و یلم حطس رد
» دنیآرف رب لماوع زا هتسد هس دندقتعم ،
فیرعت لماش هک دنتسه هلأسم هب طوبرم لماوع لوا هتسد .دنراذگریثأت یتایلام یراذگروتسد هورگ دید زا هلأسم فیرعت ،ناراذگتسایس دید زا هلأسم هب هلأسم دیدشت ،هلأسم ریثأت تحت یاه
1 - Stages Theory
م شرتسگ ،نامز رورم هزوح هب هلأس
،راکروتسد رد دوجوم لئاسم اب هلأسم داضت ،رگید یاه
یم هلأسم یریگارف نازیم و ،مهم یاهدادیور لماش هک دنتسه یسایس لماوع ،مود هتسد .دنشاب
هورگ راشف ،ناراذگتسایس رییغت یذ یاه
نامزاس یاهورین ای عفن یتاباختنا تاظحلام ،یسایس هتفای
هورگ راشف و تیامح و اه
یداهنشیپ تسایس هب طوبرم لماوع موس هتسد .دنتسه تلود نورد ی
همیمض شیپ ،ارجا تاظحلام و تامازلا لماش هک ،دنتسه هلأسم هب هدش دروم رد ناراذگتسایس ینیب
تسایس زا یریگوگلا( تسایس هعاشا ،یداهنشیپ تسایس تاعبت و جیاتن رگید قفوم یاه
لا تارییغت ندوب یلک ای یئزج ،)اهروشک تسایس رد مز
ضیعبت ،دوجوم یاه ندوبن ای ندوب زیمآ
اب قابطنا نازیم و راکروتسد رد دوجوم لئاسم اب یداهنشیپ تسایس داضت ،یداهنشیپ تسایس تسایس یم یلک یاه .دنشاب
(ییادف و یرظن هلاقم رد )2013
ناونع اب یا
« بیسآ یتایلام ماظن یسانش
روشک » هس ناکرا هب لیکشت هناگ
اظن هدنهد فعض و یتایلام م
هتخادرپ نآ یاه نکُر اب طابترا رد .دنا
یم یتایلام تاررقم و نیناوق دوجو ،تیعماج مدع و یگدیچیپ هلمج زا یفعض طاقن ناوت
تیفاعم نیع رد و هدرتسگ ،یلک یاه تنامض رد فعض ،دمآراکان لاح
تیدودحم و ییارجا یاه
هیاپ رد اس صوصخ رد .دومن ءاصحا ار یتایلام یاه تایلام هاگتسد ای ییارجا نامز
ناونع هب ناتس
یم زین یتایلام تاررقم و نیناوق یرجم تخاسریز رد فعض دننامه یفعض طاقن هب ناوت
یاه
مدع ،روما ماجنا رد تاعلاطا یروانف زا هدرتسگ یریگراک هب مدع نآ عبت هب و تاعلاطا یروانف هرهب و دوجو
،نایدؤم تاعلاطا عماج هاگیاپ زا یدنم نایم یرامآ و یتاعلاطا طابترا مدع
هنامیپ یوگلا رب ینتبم هدرتسگ ییارجا تلایکشت راتخاس ،ییارجا تلایکشت یاهدنیارف و یا
هاگتسد نابطاخم نامه عقاو رد هک یتایلام نایدؤم اب طابترا رد .دومن رکذ ار یتایلام دماراکان تایلام یم ناتس یسررب ،دنشاب ولطمان تیعضو زا ناشن اه
نیکمت هژیو هب یتایلام نیکمت ب
رد دوجوم صقاون رب هولاع نآ هشیر هک دراد یتایلام ماظن هب تبسن روشک مدرم داحآ هنابلطواد هس ناکرا یدمآراکان دنیآرب .تسا هتفهن هعماج گنهرف رد یدایز دودح ات رگید نکر ود ماظن هناگ
شلاچ و تلاکشم زورب هب رجنم یتایلام اظن نیا یارب ییاه
رظنم زا روکذم هلاقم .تسا هدیدرگ م
بیسآ درکیور ،نآ اب رضاح شهوژپ زیامت و هتخادرپ یتایلام ماظن هب یقوقح زا هلئسم هب هناسانش
.تسا یتایلام یراذگتسایس رظنم ( روم
زا ییاهر یارب هک تسا هدیسر هجیتن نیا هب )2007
کمک ام ماظن یرارقرب اهروشک ریاس هب یگتسباو و یجراخ یاه یارب یبوخ رایسب رازبا تایل
یم تلود دمآرد حیحص شیازفا هب رجنم هک تسا هعسوت لاحرد یاهروشک هکنآ یارب هتبلا .دوش
تایلام تارییغت و تاحلاصا دنمزاین ،دنک کمک ینارمکح تیفیک شیازفا هب رثؤم روط هب یناتس
یم هراشا یو .تسا تلود یمومع یراذگتسایس رد یدایز ا شیازفا هک دنک
نیب تاطابتر و یللملا
هفرح یتلیلام نارومأم و یتایلام ناریدم رمتسم یتایلام تیریدم ددجم یهدنامزاس و یزاسزاب ،یا
ندرک دنسپربراک و یتایلام تارادا و نآ اب یتایلام گرزب نایدؤم ،لقادح هک یوحن هب روما 1
.تسا یتایلام ماظن تاموزلم زا ،دننک یتحار ساسحا ( هکسناش و جاماگ
هک دنراد داقتعا )2011
هقبط لباق حطس ود رد یتایلام یراذگتسایس تاریثأت یکی .تسا یدنب
« یداصتقا تیمها »
هک
ناشن یرگید و تسا یداصتقا تامیمصت رد تایلام ریثأت ۀدنهد
« یسایس تیمها »
هب هراشا هک
تایلام ریثأت نآ .دراد روشک تاباختنا دنور و تسایس رد اه
یم دیکات اه ک دننک
دیاب هقبط ود نیا ه
یم تایلام تسایس تیمها شیازفا هک ارچ .دنوش هداد زیمت ًلاماک رگیدمه زا شهاک هب رجنم دناوت
تسایس یداصتقا هبنج ندش هتسجرب سکعرب و یداصتقا تیمها شهاک هب رجنم یتایلام یاه
یم رکذتم یلو .دش دهاوخ نآ یسایس تیمها یعقاو ناهج رد یعوضوم نینچ هک دنوش
زگره
یگدیچیپ و تایلام هعلاطم نیاربانب ؛دش دهاوخن ینابیتشپ یبرجت دهاوش طسوت زا دیاب نآ یاه
هبنج و داعبا هتشر رظنم زا نآ یسررب اب هکارچ .دریگ رارق یسررب دروم فلتخم یاه
فلتخم یاه
یم مولعم هک تسا مولع تایلام راتفر روطچ دوش
دنهد هیرظن رد هچنآ اب ناگ تایلام یاه
دنهد ناگ
یم حرطم .دراد تریاغم ،دوش
( روانک یتایلام ماظن هک دیسر هجیتن نیا هب دوخ قیقحت رد )2015
ژیو موادم روط هب دیاب یگ
یب دوجو و یتایلام نایدؤم نیب دوجوم تافلاتخا ،یتیصخش یاه یتلادع
ک دهد صیخشت دیاب یتایلام ماظن نیا رب هولاع .دنشاب هتشاد رظن رد ار یتایلام هدیدان و تسکش ه
یم یتاظحلام نینچ نتفرگ یو معز هب .دوش راوگان یاهدمایپ هب رجنم دناوت
« یتایلام تسایس
یثنخ
2» یم یهاگ یب و یرباربان دناوت
هاگدید زا نیاربانب .دنک ربارب دنچ و تیوقت ار یتلادع
بیسآ لوا .دریگ رارق رظندم یتایلام یراذگتسایس رد دیاب ریز دراوم هناسانش نداد نایاپ موزل هکنآ
یب ةناسفا هب تبسن ندوب یثنخ و یفرط
تایلام هب دنهد نتفرگ رظن رد ترورض هکنآ مود ؛ناگ
یگژیو یگژیو ندوب اراد رظن زا فلتخم تاقبط هب طوبرم یتیصخش و یتیوه یاه یاه
تیعمج یم ادیپ لوحت و رییغت نامز لوط رد ًامتح یتخانش رظن رد تیمها هکنآ موس ؛دنک
نتفرگ
هبنج بیسآ تیریدم رد اهدنور و یلمع یاه دیاب یراذگتسایس دنیآرف یاجک رد هکنیا و یسانش
اب ،یتایلام یراذگتسایس هب یدنیآرف هجاوم کی نمض ات دراد شلات رضاح شهوژپ .دریگب رارق بیسآ یدرکیور .دزادرپب ناریا رد یتایلام یراذگتسایس صقاون و تلااکشا هب هناسانش
و شور شهوژپ دنیآرف
هتخیمآ تروص هب هلاقم نیا رد شهوژپ شور هب هجوت اب هک تسا حیضوت هب مزلا .تسا3
بیسآ تیهام نیا هناسانش
بیسآ صوصخ رد شهوژپ تسایس یسانش
طسوت هدش ذاختا یاه
1 - User-friendly 2 - Neutral Tax Policy 3 - Mixed Method
لدابت موزل و تلود زا ،عوضوم نیا ناگبخن اب رظن
« یفلد کینکت »
قیقحت یلصا شور ناونع هب
تارظن جارختسا یارب قیقحت رد )کیتامتسیس( دنماظن یشور یفلد هک اجنآ زا .تسا هدش هدافتسا کی دروم رد ناصصختم هورگ کی زا عوضوم
ای کی لاؤس تسا ( :2 Sandford, 2008
) و زا
قیرط کی یرس زا همانشسرپ لحارم دروخزاب و یا
هب تارظن یاضعا
ماجنا لناپ
یم ( دوش
keeney et.al, 2001: 196
لحارم نیا بلاق رد .) دارفا زا
صصختم رد
عوضوم دروم
یتایلام یراذگتسایس بیسآ و
تساوخرد تارظن عامجا هب یبایتسد نامز ات نآ یاه تواضق
یاه
هفرح یارب و تسا هدمآرد ارجا هب یفلد دنار هس شهوژپ نیا رد .تسا هتفرگ تروص رمتسم یا
لیلحت هلحرم ره زا
لحارم
،یفلد قباطم لودج ( 1 ) زا شور یاه لیلحت
،)یفیک( اوتحم
لیلحت یلماع لیلحت و هلسلس یبتارم هدافتسا1
هب موس ات لوا هلحرم رد .تسا هدش بیترت
33 ، 31 ،
27 همانشسرپ لیمکت هب رفن ومن تردابم اه
هد همانشسرپ .دنا رد و یروضح قیرط هب ًاتدمع اه
هکبش و یکینورتکلا تسپ( یروضحریغ دراوم یخرب عمج و عیزوت )یزاجم یاه
هدش یروآ
هب یفلد دنار ره .تسا هب هام ود طسوتم روط
شش عومجم رد و هدیماجنا لوط یارجا یارب هام
.تسا هتفای صاصتخا نامز یفلد یاهدنار لودج
1 - یفلد لحارم لیلحت و هیزجت شور
یفلد هلحرم ليلحت و هیزجت شور
لوا هلحرم اوتحم لیلحت
مود هلحرم یلماع لیلحت
موس هلحرم (یبتارم هلسلس لیلحت
)AHP
بحاص ،ناگبخن شهوژپ نیا رد هعلاطم دروم یرامآ هعماج ماظن دشرا ناریدم و نارظن
یتایلام
هدوب یملع عماجم و یلم ،یداتس زکارم رد روشک بیسآ یارب هک اجنآ زا .دنا
تسایس یسانش اه
وب یتایلام نایدؤم و ییارجا ناریدم ،ناراذگتسایس رب لمتشم فده هورگ هس دنمزاین هد
ا هب ،میا نی
نومن .تسا هدش هدافتسا هنومن باختنا یارب )یفرب هلولگ( یتشابنا کینکت زا روظنم ه
ات یریگ
د ساسا نیا رب .تسا هتفای همادا یفلد لوا هلحرم یارب مزلا یرظن عابشا هب ندیسر عومجم ر
33
هتشاد تکراشم رضاح شهوژپ رد رفن ( لودج رد اهنآ یرامآ عیزوت هک دنا
2 درگ هئارا ) سا هدی
.ت
1 - Analytical Hierarchy Process(AHP(
لودج 2 - تکرش یرامآ عیزوت شهوژپ رد ناگدننک
ناگدننک تکرش راذگتسایس
نا ییارجا ناریدم
یتایلام نایدؤم
دادعت 14
10 9
قوف هورگ هس تسا رکذ نایاش تسایس یبایزرا و ارجا ،نیودت رد هک دنتسه یدارفا رکذلا
اه
هدوب لیخد ار صوصخ نیا رد رظنراهظا ناکما و دنا
هتشاد زاب همانشسرپ زا شهوژپ نیا رد .دنا
هداد یروآدرگ موس و مود رود یارب هتخاس ققحم همانشسرپ و لوا رود یارب هدش هدافتسا اه
تسایس یسررب رد نینچمه .تسا نیب و یلم یاهرایعم و ناریا رد هدش ذاختا یاه
رد یللملا
باتک و یدانسا هعلاطم شور زا ،یتایلام یراذگتسایس هزوح هناخ
شیف رازبا زا هدافتسا اب و یا یرادرب
.تسا هدش هتفرگ هرهب
« هدیدپ و تیعقاو هدننکوگزاب یتسایس دانسا و بتک ،نتم زا هدافتسا یاه
یم کمک ام هب شور نیا زا هدافتسا .تسا رظن دروم یعامتجا هلحرم رد وجتسج نمض ات دنک
بسن رضاح شهوژپ یلصا شسرپ ساسا رب ،یفاشتکا تاعلاطم هتسد هب ت
هداد یدنب تردابم اه
مییامن ( »
Weber, 2011: 54
،زاب همانشسرپ رب هولاع شهوژپ نیا لوا رود رد لیلد نیمه هب .)
هنومن نیب زا معا یتسایس عبانم نایم زا یریگ ساسا رب راک نیا و هتفرگ تروص یلم و یللملا
ماجنا ندوب رادانعم و ندوب ایامن ،رابتعا ،تلاصا رایعم راهچ یدانسا هعلاطم یارب .تسا هتفریذپ
–
هناخباتک هنومن کینکت زا زین یا هب عوجر اب ینعی .تسا هدش هدافتسا )یفرب هلولگ( یتشابنا یریگ
یرظن عابشا ات دیدرگ تکرح رتشیب عبانم تمس هب یتسایس دانسا و تاعلاطم عبانم و تسرهف ( ددرگ لصاح رظن دروم
Scott, 2001: 5
.) نیا دنیآرف رد هداد شهوژپ
عومجم رد ،لوا دنار یاه
271 هاگدید و تارظن زا هرازگ و هجوت دروم تاکن .تسا هدمآ تسد هب ناگبخن و ناگربخ یاه
هرازگ زا یراذگتسایس شناد اب طبترم و جارختسا هیلوا دُک ای میهافم بلاق رد بختنم یاه
تهج زاین دروم بیسآ نامه هک ،یروحم دُک هب ندیسر ات یراذگدُک یفلد مود دنار همانشسرپ
یراذگدُک یگنوگچ زا یلاثم .تسا هتفای همادا ،تسا ( هرامش لودج رد اه
3 .تسا هدش هئارا )
لودج 3 - هنومن یراذگدک دنیآرف یگنوگچ زا یا
بيسآ( هرازگ )اه
هيلوا دُك یروحم دُك
ای مدرم .دراد تیوقت یاج مدرم یتایلام گنهرف یمن تایلام ای دنهد یم تایلام روز هب نوچ .دنهد
یمن ار نآ نساحم و فراصم و مدرم یاهرواب .دنناد
دوش ضوع دیاب تایلام هب مدرم شرگن شزرا /یتایلام گنهرف
/یعامتجا یاه
فراصم /یمدرم رواب و شرگن یتایلام رارف /یتایلام گنهرف فعض
یتایلام
عمج یاه همانشسرپ یفلد مودرود رد شور اب هدش یروآ
نانیمطا بیرض اب و یلماع لیلحت
0.5 بیسآ و هتفرگرارق لیلحت و هیزجت دروم یلااب یلماع حطس( رتلااب زایتما اب یاه
0.5 جارختسا )
جنپ لحارم هب طوبرم جیاتن هک تسا هدش ( لودج رد زنوج هناگ
4 :تسا هدش هداد شیامن )
لودج 4 - شور اب لیلحت و یفلد مود رود لیلحت و هیزجت جیاتن یلماع حطس
بيسآ حرش یلماعراب
هجيتن
یبای هلأسم هلحرم
یمومع هلأسم کرد و تخانش
1 )نایدوم( مدرم نیب حیحص یتایلام رواب و گنهرف دوجو مدع
0.54 دییات
2 یتایلام نیناوق هب قیقد تخانش دوبمک
0.39 در
3 تایلام گنهرف هعسوت یارب یمومع یاه هناسر تیفرظ هب یهجوت یب 0.68
دییات
4 روشک رد تایلام فراصم هب تبسن هعماج رد حیحیص شرگن نادقف 0.72
دییات
5 یتایلام گنهرف هعسوت رد یندم و یگنهرف یاهداهن ینیرفآ شقن مدع 0.25
در
6 اهروشک تایبرجت یسررب و یقیبطت تاعلاطم دوجو مدع
0.61 دییات
راک روتسد و ینیزگ لح هار هلحرم
7 شناد فعض
راذگتسایس یتایلام ماظن هرابرد نا 0.75
دییات
8 یتایلام تاعلاطا ماظن فعض
0.83 دییات
9 یتایلام نایدوم قیقد ییاسانش ناکما مدع
0.74 دییات
10 یتایلام یاه هیاپ ندوب دودحم
0.42 در
11 نآ تاعبت و راثآ و هتشذگ یتایلام نیناوق زا تاعلاطا نادقف
اه 0.64
دییات
12 تایلام یسیونراکروتسد و اه تیولوا نییعت رد ناگبخن زا هدافتسا مدع
0.76 دییات
13 )لوقنمریغ و لوقنم(لاوما رب تایلام عضو ندوب راک روتسد مدع 0.35
در
یریگ لکش هلحرم
تسایساه
14 یتایلام یراذگتسایس رد ذوفن یذ دارفا ینز هناچ وراشف یاههورگ دوجو 0.75
دییات
تسایس تیعماج مدع 15 رودص ترورض و یتایلام یاه
نآ ریسفت یارب ددعتم یاه همانشخب 0.68 اه
دییات
16 یتایلام نیناوق نیودت و بیوصت رد یرگن یحطس و یگدز تسایس 0.84
دییات
17 یتسدلااب دانسا زین و رگیدکی اب نیناوق داضت
0.68 دییات
18 بسانمان عیزوت و هرتسگ
یتایلام یاه تیفاعم 0.65
دییات
19 یتایلام یسیون نوناق رد یگدیچیپ و ماهبا
0.54 دییات
20 یتایلام نیناوق عضو عجارم ددعت و یگناگدنچ
0.43 در
21 لکش رد داتس و فص نیب یفاک طابترا مدع
تسایس یریگ اه
0.73 دییات
ارجا هلحرم
22 یاه همانشخب و اه همان نییآ ددعت رگیدکی اب تریاغم اضعب و یتایلام
0.57 دییات
23 تسایس نایرجم یارب یفاک شزومآ هب هجوت مدع
یتایلام یاه 0.52
دییات
24 تایلام هزوح رد صصختم و دمآراک یناسنا یورین دوبمک
0.49 در
25 یتایلام ماظن ناریدم یارب یسایس و ددعتم یاه ییاجباج
0.73 دییات
26 رد ماهبا
یتایلام یاه لمعلاروتسد و نیناوق یارجا 0.48
در
27 هویش و یتایلام نیناوق قباطت مدع
همان اهنآ ییارجا یاه 0.35
در
28 یتایلام ماکحا لوصو و هبساحم )هنیزه(هدش مامت تمیق ندوب دایز 0.33
در
29 نیناوق یارجا نسح تهج نایدوم یداصتقا تاعلاطا هب یسرتسد مدع 0.52
دییات
30 یتایلام نایدوم تاعلاطا و داوس حطس ندوب نییاپ
0.67 دییات
31 یتایلام یدومع و یقفا تلادع یارجا رد ناسکی دروخرب مدع
0.28 در
32 )یتایلام رارف (نایدوم نیب رد یتایلام نیکمت مدع
0.86 دییات
33 تسایس یارب یفاک ییارجا مرها و تنامض دوجو مدع یاه
یتایلام 0.62
دییات
34 یلام و یداصتقا هچراپکی تاعلاطا هاگیاپ دوجو نادقف
0.73 دییات
35 تایلام لوصو مدع رد نآ شقن و قاچاق ریظن ددعتم یداصتقا یاهداسف 0.43
در
36 فیعض و کچوک یصوصخ شخب و تلود هدرتسگ یرگ یدصت 0.41
در
یبایزرا و تراظن هلحرم
37 تراظن دوجو مدع
تسایس رد یفاک یبایزرا و یتایلام یاه
0.67 دییات
38 تسایس دوجو مدع
نانکراک تافلخت یارب هدنرادزاب یاه 0.65
دییات
39 یتایلام ماکحا یارجا هدش فلت تقو ندوب ینلاوط
0.52 دییات
40 یتایلام ماظن رد دروخزاب و یبایزرا یاه صخاش ندوبن فافش
0.54 دییات
41 و فعض
یتایلام یسرداد نییآ و یرفیک یاه تسایس ییاسران 0.63
دییات
هبتر یلصا فده زین موس رود رد هلسلس لیلحت ای یدنب
لناپ یاضعا هک دوب یعناوم یبتارم
نآ تیمها هرابرد لبق هلحرم ود رد هدیسر عامجا هب اه
همانشسرپ اذل .دندوب عمج یاه
هدش یروآ
هسلس لیلحت شور اب یبتارم
همانشسرپ ییاور.دنتفرگ رارق لیلحت و هیزجت دروم یفلد شور رد اه
ییارجا و یملع ناگبخن زا ًاتدمع شهوژپ نیا رد هک دراد یگتسب ناگربخ باختنا تیفیک هب همانشسرپ ییایاپ رد نینچمه .تسا هدش هدافتسا یراگزاس خرن صخاش و خابنورک یافلآ زا اه
هرهب یافلآ خرن هک تسا هدش هدرب خابنورک
0.93 یراگزاس خرن و 0.84
.تسا هدمآ تسدب
هتفای شهوژپ یاه هبتر و ییاسانش شهوژپ فده هکنیا هب هجوت اب بیسآ یدنب
هدوب روشک یتایلام ماظن یاه
همانشسرپ ،تسا عمج یاه
هسلس لیلحت شور اب یفلد موس دنار رد هدش یروآ هیزجت دروم یبتارم
بیسآ شش و دنتفرگ رارق لیلحت و بیسآ لک هب تبسن رتمهم
هدش صخشم یتایلام ماظن یاه
( لودج رد و 5
:تسا هدش هداد شیامن ) لودج 5 - بیسآ نیرتمهم روشک یتایلام یراذگتسایس یاه
بيسآ یتايلام یراذگتسايس یاه هلحرم
تیولوا
1 نایدؤم نیب رد یتایلام نیکمت مدع . ارجا
لوا
2 یتایلام تاعلاطا ماظن فعض . راکروتسد
مود
3 )نایدؤم( مدرم نیب حیحص یتایلام رواب و گنهرف دوجو مدع . هلأسم
یبای موس
4 ییاجباج . یتایلام ماظن ناریدم یارب یسایس و ددعتم یاه ارجا
مراهچ
5 یتایلام یاه تیفاعم بسانمان عیزوت و هرتسگ . لکش
تسایس یریگ اه
مجنپ
6 یفاک یبایزرا و تراظن دوجو مدع . تسایس رد
یتایلام یاه یبایزرا و تراظن
مشش
بیسآ ریاس یم ریز دراوم رب لمتشم بیترت هب زین اه
:دنشاب
7 . هلئسم( روشک رد تایلام فراصم هب تبسن هعماج رد حیحیص شرگن نادقف )یبای
8 یب . هناسر تیفرظ هب یهجوت هلئسم( تایلام گنهرف هعسوت یارب یمومع یاه
)یبای
9 .
تسایس تیعماج مدع همانشخب رودص ترورض و یتایلام یاه
لکش( اهنآ ریسفت یارب ددعتم یاه تسایس یریگ
)اه
10 لمعلاروتسد و نیناوق یارجا رد ماهبا . )ارجا(یتایلام یاه
11 تسایس یارب یفاک ییارجا مرها و تنامض دوجو مدع . )ارجا (یتایلام یاه
12 اپکی تاعلاطا هاگیاپ دوجو نادقف . )ارجا ( یلام و یداصتقا هچر
لودج 6 - بیسآ تیولوا نییعت زنوج لدم یانبم رب یتایلام ماظن یاه
13 لکش رد داتس و فص نیب یفاک طابترا مدع . تسایس یریگ
لکش( اه تسایس یریگ )اه
هسلس لیلحت جیاتن ساسا رب نینچمه تکراشم ناگبخن ،یبتارم
ار تلااکشا نیرتشیب هدننک هب
لکش ،یبایزرا ،ارجا لحارم رد بیترت تسایس یریگ
هار ،اه لح هلاسم و ینیزگ ای
صیخشت یب
هداد لودج( دنا 6
.)
ثحب بیسآ زا یرصتخم حیرشت هب تمسق نیا رد شش یاه
رارق هراشا دروم هک تیولوا یاراد هناگ
:تسا هدش هتخادرپ ،تفرگ نایدؤم نیب رد یتایلام نیکمت مدع
رظنم زا بیسآ نیلوا تکرش ناصصختم
رد یتایلام نایدؤم نیکمت مدع ،یفلد لنپ رد هدننک
بولطم هزورما .تسا روشک نیکمت و یراهظادوخ ،تایلام دمآراک لوصو تهج درکیور نیرت
ینوناق تادهعت و نیناوق ضقن هب یتایلام نیکمت مدع .تسا تایلام زا نادنورهش هنابلطواد هس لحارم رد یتایلام نایدؤم شت هناگ
تایلام یارجا و لوصو ،صیخ یم قلاطا اه
.ددرگ
تایلام زا رارف قیداصم یمامت یتایلام نیکمت مدع نیاربانب 1
زین ار تایلام تخادرپ زا بانتجا و
یم لماش دوش
( »
Mousavi, Validi & Najafi Tavana, 2016: 46
زا بانتجا و یتایلام رارف .)
هدیدپ ود تایلام تخادرپ دنتسه یا
تایلام هدیدپ دوخ هب اهنآ تمدق ًلاامتحا هک یم رب یناتس
.ددرگ
یم ار لماوع و لیلاد نیا هک تسا هدش ناونع یتایلام نیکمت مدع للع هرابرد یرایسب لیلاد ناوت
شنک و اهراجنه .درک میسقت یداصتقا لماوع و یداهن لماوع یلک هتسد ود هب ،یعامتجا یاه
2 - Tax Evasion
نارومام داسف ،یتایلام تلادع هلدابم مدع ،هعماج رد یتایلام گنهرف شرتسگ مدع ،یتایلام
میلست زا لابقتسا مدع ،تایلام ذخا رد یریگیپ و تراظن متسیس دوبن ،لماک تاعلاطا همانراهظا تنامض ندوب فیعض و یتایلام یاه ،تایلام لوصو رد ریخات ،دروم نیا رد ییارجا یاه
یلع صیخشت هب طوبرم تلاکشم
،تایلام سارلا نایدؤم ییاسانش مدع ،ددعتم و هدیچیپ نیناوق
تیفاعم دوجو ،اهنآ دمآرد نازیم ندوبن دنتسم و یداهن لماوع زا یخرب ...و عونتم و عیسو یاه
یم ( دنشاب
Samadi & Tabandeh, 2012: 80
هلئسم یتایلام رارف .) یم تهج دنچ زا هک تسا یا
رب دناوت
رثا داصتقا ،هکنیا تسخن .دشاب راذگ
عمج رد ار تلود ییاناوت یاهزاین ندروآرب و تایلام یروآ
هجدوب یم شهاک یا ار یتایلام راب عیزوت ،یتایلام یاهدمآرد شهاک اب یتایلامرارف ،عقاورد .دهد
یم و هداد رارق ریثأت تحت هنیزگ ندرک دودحم قیرط زا دناوت
تسایس ،تلود باختنا دروم یاه
هبور لکشم اب ار یلام .دزاس ور
یم یتایلامرارف ،هکنیا مود یرگید یفنم تاعبت یرس کی دناوت
ور هبور لکشم اب ،تلود هجدوب رب راب لیمحت ،لاثم یارب .دشاب هتشاد لابند هب داصتقا یارب زین میمصت نتخاس یریگ
سپ رب یفنم ریثأت و تورث هنلاداعان عیزوت ،یداصتقا یاه تشابنا و زادنا
تسا هارمه یصوصخ شخب هیامرس (
Torkashvand, Alborzi, Mohammad & Asgari, 2018: 115
.)
یتایلام تاعلاطا ماظن فعض
یتایلام ماظن یزکرم هتسه ناونع هب یتایلام تاعلاطا ،هتفرشیپ یاهروشک یتایلام راتخاس رد یم لمع یم یقلت متسیس تیقفوم لماع نیرتمهم ًلامع و دیامن نیا رب داقتعا هک یروط هب ،ددرگ
هک تسا همانرب و یحارط تاناکما ندومن مهارف رب هولاع یتایلام تاعلاطا بولطم ماظن یزیر
همانرب و یتایلام تسایس یشخبرثا قیقد یزیر
تیقفوم یارب یرثؤم لماع یتایلام متسیس یارب رت
تیاعر و ضیعبت شهاک ،عبانم فلاتا زا یریگولج ،یتایلام رارف زا یریگشیپ رد یتایلام ماظن لام تلادع یم یرادا داسف شهاک ،یتای
یم عیرست ار یتایلام ماظن فادها هب یبایتسد و دشاب دیامن
(
Nazari & Fadaei, 2013: 109
تیلاعف و طباور رد یگدیچیپ و عونت شیازفا هک تسا رکذ نایاش .) یاه
ماظن تلاکشم رب دوخ هبون هب یداصتقا نلااعف دادعت زین و یداصتقا ییاسانش رد یتایلام یاه
یم نآ نازیم و عون و عبانم نابحاص قیقد نامروشک یتایلام ماظن هک تسا یطیارش رد نیا .دیازفا
هیامرس مدع لیلد هب همانرب نادقف و مزلا یراذگ
لاس یط بسانم یزیر متسیس دقاف هتشذگ یاه
رد دنتسمریغ و صقان ،هدنکارپ تروص هب تاعلاطا و هدوب بولطم و بسانم یتایلام تاعلاطا تخا یم رارق یتایلام ماظن رای .دریگ
هتسناوتن زین تایلام یناهج تاحلاصا زا نتفرگ وگلا اب ور نیازا
مهم یعنام ،یتایلام تاعلاطا عماج ماظن نادقف نانچمه و دشخب دوبهب ار روشک یتایلام متسیس یم دادملق دمآراک یتایلام ماظن کی داجیا یارب ( دوش
Darvishi & Mohammadian, 2017: 109
.)
)نایدؤم( مدرم نیب حیحص یتایلام رواب و گنهرف دوجو مدع یراذگتسایس لیلحت و یسررب رد هک اجنآ زا صوصخ رد یعیسو میهافم یتایلام یاه
میمصت یریگ یم داهنشیپ ومنیتسا ،دراد دوجو یتلود و یدرف یاه هب اهداهن راتخاس هچرگا هک دنک
هلخادم ریغتم ناونع و اهاضاقت ،رگ
هتساوخ لکش هب بیترت نیا هب و هدرک رتلیف ار اه یریگ
تسایس یم کمک اه یتایلام رواب و گنهرف شقن هب شیپ زا شیب دروم نیا رد دیاب نکیل ،دنک
نیع رد تسا دقتعم یو .دریگ تروص هجوت هرابرد هچنآ و مدرم یتایلام گنهرف نیب دیاب لاح
یم ییلاقع ناسنا ک رارقرب طابترا زین میناد
شرگن هکارچ در رد یمهم یاهرتماراپ ،اهرواب و اه
یم یراذگتسایس طیحم ( دنشاب
Steinmo,2015: 91
طیحم هک تسا یعدم زین دنلکیرب .)
شلاچ نیرتمهم هلمج زا نآ تلاکشم و یراذگتسایس هبور نآ اب یراذگتسایس هک دنتسه یاه
یراوشد نیا مهف .تسور نیمه هکارچ ،تسا مهم رایسب یطیحم یاه
شلاچ دنتسه یطیحم یاه
یم ار ناراذگتسایس نابیرگ بلغا هک ( دریگ
Yazdani Zazarani, 2017: 192
یهاگآ ،رواب ،گنهرف .)
یتایلام یراذگتسایس طیحم رد مکاح یاهریغتم نیرتمهم هلمج زا زین یعامتجا لماوع و یمومع یم رامش هب دؤم هب ندناسر یهاگآ ،یتایلام متسیس فیاظو هلمج زا .دور
گنهرف دوبهب و نای
نییآ ،نیناوق زا مدرم ندرک علطم و راک رتشیب تلوهس یارب یعامتجا همان
همانشخب و اه و اه
هب رما نیا .تسا یتایلام ماظن تامیمصت نیکمت شیازفا ثعاب و هتساک یتایلام رارف زا دنماظن روط
یم یتایلام لام رتچ شرتسگ رب نآریثأت و یتایلام گنهرف یاقترا .دوش
)دیدج نایدؤم ییاسانش( یتای
( تسا دیکأت دروم یرما ددعتم تاقیقحت رد زین
See: Imani & Mostofian, 2018: 140
.)
ییاجباج یتایلام ماظن ناریدم یارب یسایس و ددعتم یاه
و تاشیارگ و یسایس لئاسم ،تسا یراجنه تدش هب یرما یراذگتسایس هک اجنآ زا یراذگتسایس دنیآرف رد تاحیجرت و تاحیجرت نیا زا زین یتایلام یراذگتسایس .تسا رثؤم
بحاص هدیقع هب تسا رثأتم تاشیارگ حطس ود رد راذگتسایس یاهراجنه و تاشیارگ ،نارظن
یم تیمها یاراد یکی .دشاب
« یداصتقا تیمها »
یداصتقا تامیمصت رد تایلام ریثأت رگنایب هک
یرگید و تسا
« یسایس تیمها »
م ریثأت رگنایب هک تسایس رد تایلا
و دنور یتح و یلخاد یاه
یم روشک تاباختنا جیاتن ( دشاب
Gamage & Shanske,2011: 27
هک دنراد هدیقع نانآ .)
یراذگتسایس هب هعماج و نارادمتسایس نآ رد هک دنراد راکشآ و یمومع یور کی یتایلام یاه
یراذگتسایس صوصخ رد یلکروط یم هثحابم و هرکاذم اه
نچمه و دننک یور کی یاراد نی
ناهنپ تکرش ،دارفا نآ رد هک دنا لکشت و اه
دوخ یصخش عفن لابند هب یراذگتسایس دنیآرف رد اه
یم و تایلام ناهج همه رد ات هدش ببس یسایس روما اب تایلام یگدیچیپ زا حطس نیا .دنشاب
مهرد راچد یتاباختنا و یسایس روما اب نآ لوصو هوحن و نازیم بسانمان یگدینت
رد اما .دوش ی
زراب یگژیو .تسا یبایزرا و یسررب لباق یسوسحم و زیامتم تروص هب رما نیا ناریا شخب زا یرایسب رد یراذگتسایس تسایس حیجرت ناریا رد اه
هاتوک یاه همانرب رب تدم
تدمدنلب اه
شخب زا یخرب رد .تسا هنیمز وسکی زا تیریدم هاتوکرمع اه
مشچ زاس تیعجرم شدرگ زادنا
( یم )مکاح نامتفگ هاتوک تامیمصت زا زیرگان ار ریدم و دوش
هب تدم تدمدنلب یفیک تامادقا یاج
یم یم عیرس رییغت هب لیامت و مسیلاکیدار ببس رگید ییوس زا و دنک ( دوش
Vahid, 2005: 266
.)
هاتوک و )مسیلاکیدار( هزابدوز تامادقا هب لیامت نیاربانب شخرچ اب بسانتم تدم
تیعجرم یاه
یراذگتسایس یارب یلک بیسآ ود ناریا رد یسایس میاداراپ و لئاسم رد ًاصوصخ روشک یاه
.تسا تایلام ریظن تلود هب هتسباو تیفاعم بسانمان عیزوت و هرتسگ یتایلام یاه
تیفاعم یواح یلعف یتایلام تاررقم و نیناوق هدرتسگ یاه
یم یا تیفاعم نیا و دشاب اه
هب فادها نیمأت روظنم هقطنم هعسوت یعامتجا ،یداصتقا
تیفاعم بلاق رد یا ،یدمآرد هیاپ یاه
تیفاعم ،یشخب و یعوضوم تیفاعم هقطنم یاه
تیفاعم نیا زا یخرب .تسا هدش اطعا ...و یا اه
هب ( هدام عوضوم( یزرواشک شخب تیفاعم دننام یلک تروص 81
)میقتسم یاه تایلام نوناق )
هب ای ام یاهرود و یعطقم تروص تیفاعم دنن
یصوصخ شخب یندعم ای یدیلوت یاهدحاو یاه
تدم هب ینواعت و 4
ات 20 هدام عوضوم( لاس 132
تایلام نوناق .تسا هدش اطعا )میقتسم یاه
تیفاعم یشخبرثا و درکلمع یگنوگچ زا یعماج هعلاطم نونکات ناریا رد یتایلام هدرتسگ یاه
( تسا هدشن ماجنا
Ministry of Economy and Finance (A), 2012
هب هک تسا یلاحرد نیا .)
یم رظن تیفاعم یلعف دنور همادا دراوم زا یرایسب رد دسر و یداصتقا هیجوت یسررب مزلتسم اه
یم یعامتجا تیفاعم یاطعا تسا ملسم هچنآ .دشاب
هب و هدرتسگ حطس رد اه یقطنمریغ تروص
ضیعبت راتفر تابجوم تلود یتایلام یاهدمآرد شهاک نمض آ
یتایلام تلادع ضقان هک زیم
یم شیازفا و یلام داسف ،راصحنا داجیا دننام یفنم یاهدمایپ و تخاس دهاوخ مهارف ار دشاب
تیفاعم هدرتسگ فیط دوجو هجیتن رد نینچمه ،دراد لابند هب ار یتایلام رارف هزیگنا یتایلام یاه
تیلاعف زا یهجوت لباق شخب م دنیارف زا جراخ روشک یداصتقا یاه
یم رارق یناتس تایلا .دنریگ
تیفاعم یاطعا مهم یاهدمایپ زا رگید یکی و یداصتقا تاعلاطا هب یسرتسد مدع یتایلام یاه
یم تیفاعم لومشم یتایلام نایدؤم بلغا یلام ( دشاب
Nazari and Fadaei, 2013: 107
رد .)
لاح یم هرابرد یریگارف و عماج تاعلاطا روشک یتایلام روما نامزاس رضاح تیلاعف مجح و ناز
هصخشم ریاس و درادن تایلام زا فاعم یقوقح و یقیقح صاخشا یداصتقا یاه
(
Ministry of Economy and Finance (A), 2012
دودح هک تسا نآ زا یکاح اهدروآرب .) 40
تسا تایلام تخادرپ زا فاعم روشک یلم صلاخان دیلوت زا دصرد
(
Ministry of Economy and Finance (B), 2018
هراچ روظنم هب ناراذگتسایس .) یارب ییوج
هداد ماجنا یتاحلاصا هعسوت مشش همانرب یتایلام ماظن رد لکشم نیا لح همانرب نوناق رد .دنا
هفرص ققحت روظنم هب هعسوت مشش هنیزه رد ییوج
ومع یاه و تلود یدمآرد ماظن حلاصا ،یم
نوناق نیا یارجا نایاپ ات تفن هب هجدوب یگتسباو عطق نینچمه
« ،فیفخت هنوگره یرارقرب
لاس یط دیدج یتایلام تیفاعم ای حیجرت تسا عونمم همانرب نوناق یارجا یاه
» دنب(
"
"فلا هدام
6 هب یتیفاعم شهاک نیا یلعف طیارش رد .)هعسوت مشش همانرب نوناق یم لاحره
هرگ دناوت زا یا
هرگ ،تایلام تخارپ نلاومشم یمامت زا نتفرگ تایلام و دنک زاب ار روشک رد یداصتقا روک یاه
یم هعماج رد تورث و دمآرد هنلاداع عیزوت شیازفا ثعاب .دوش
تسایس رد یفاک یبایزرا و تراظن دوجو مدع یتایلام یاه
ع روما ۀرادا ۀدنیازف ندش هدیچیپ هزورما بانتجا یترورض هب ار تسایس یبایزرا ،یموم
ریذپان
تلود یارب یارجا زا لصاح جیاتن یبایزرا هب ارگدرِخ یراذگتسایس ماظن کی .تسا هدرک لیدبت اه
تسایس یم اه یم رارق هجوت دروم ار هدشداجیا تارییغت و دزادرپ یارب نآ جیاتن زا هاگنآ ،دهد
تسایس رییغت ای رظندیدجت ،موادت ب اه
یم هره ( دریگ
Ashtarian and Emami Meibodi, 2014:
تسایس یبایزرا ینونک عضو یسررب اب .)7
یم هجیتن نیا هب ناریا رد یلم راک میسقت هک میسر
یناوید ماظن رد تسایس یبایزرا یهدناماس یارب -
تسا مزلا اتسار نیا رد .دراد ترورض یسایس
و تافلخت هب فوطعم ،یندم یاهداهن و مدرم هب فوطعم یبایزرا رب لمتشم ةتسد هس هب یبایزرا طعم تسایس جیاتن و ققحت تیفیک و تیّمک هب فو ساسا رب طبترم یاهداهن و دوش میسقت اه
زا یکی هک اجنآزا .دنوش یراذگیاج نآ رد یمومع قوقح لوصا و ینوناق تارایتخا و فیاظو یتایلام یراذگتسایس هلمج زا و ناریا رد تسایس یبایزرا دوجوم عضو رد حرطم تلاکشم سا یبایزرا ینف شناد فعض لدم نادقف ،ت
شور و اه هفلؤم ساسا رب یبایزرا یاه
تیهام یاه
یذ یاهداهن یارب تسایس حطس و تسایس تسایس یبایزرا فعض .دراد ترورض طبر
یاه
بیسآ هلمج زا روکذم هتسد هس رد یتایلام یبایزرا ماظن یحارط و یتایلام یتایلام متسیس یاه
تکراشم ناگربُخ هک تسا لنپ رد هدننک
ب یفلد هتشاد دیکات نآ ر .دنا
هیصوت یتسایس یاه تلود ،یعیبط عبانم رظن زا ینغ یاهروشک رد یتایلام یاهدمآرد هب یکدنا هجوت اه
م ی .دننک
تابثاب یتایلام یاهدمآرد هک تسا یلاح رد نیا نئمطم و نیرت
یم بوسحم عبنم نیرت داصتقا .دوش
لود و هدوبن ینثتسم هدعاق نیا زا زین ناریا یتفن اهدمآرد زا یزیچان رایسب مهس ت
زا ار دوخ ی
یم بسک یتایلام یاهدمآرد هیحان هیصوت جیاتن هب هجوت اب اذل .دنک
ریز یتسایس یاه د
تهج ر
:تسا هدش هئارا روشک یتایلام متسیس دوبهب و حلاصا 1 - هب یتایلام تاررقم و نیناوق حلاصا تایلام نوناق حلاصا هژیو
یم میقتسم یاه رد دناوت
.دشاب رثوم یتایلام نیکمت شیازفا تهج 2
- ءاصحا تهج هدرتسگ و عماج تاعلاطا ماظن داجیا
تیفرظ هیلک .تسا یساسا تیولوا یاراد روشک رد یلام تلادابت و یتایلام یاه
3 - و یفرعم
هیاپ بیوصت نینچمه و ...و هیامرس رب تایلام ،تسیز طیحم رب تایلام ریظن دیدج یتایلام یاه
ع دوبهب هیاپ درکلم یم تیمها یاراد دوجوم یتایلام یاه
.دشاب 4 - گنهرف دوبهب تهج تسا مزلا
گنهرف تهج یلماک و عماج همانرب ،مدرم یتایلام شور و لوصا رب ینتبم یتایلام یزاس
یاه
رد نیون
« یعامتجا یبایرازاب
1» .دریگ رارق یتایلام روما نامزاس راکروتسد رد 5
- رد تسا یضتقم
و عرسا تیفاعم ماظن تق حلاصا و یرگنزاب دروم عماج هعلاطم کی بلاق رد روشک یتایلام یاه
تیفاعم یشخبرثا و درکلمع یگنوگچ زا عماج هعلاطم ماجنا .دریگ رارق دوبهب و تهج ینونک یاه
« دهاوش رب ینتبم یراذگتسایس
2» تسایس رد یم هیصوت ًادکوم یتآ یاه
.دوش 6 - تراظن راکوزاس
س یبایزرا و یراذگتسای
یتایلام روما لک تارادا یبایزرا و تراظن رب دیکات اب هتفرگ تروص یاه
ناتسا رد تافلخت ،یمدرم حطس هس رد یتایلام یبایزرا متسیس یحارط .دریگ رارق هجوت دروم اه
تسایس فادها ققحت و یرادا .دراد ترورض اه
7 - فافش تیفافش هناماس رارقتسا اب یتایلام یزاس
د صوصخرد یم یمومع دامتعا داجیا رد یتایلام فراصم و اهدمآر
هتشاد ییازسب شقن دناوت
.دشاب 8 - هنیزه تسا مزلا تلایکشت و راتخاس رد یرگنزاب اب روشک رد تایلام لوصو یاه
.دبای شهاک ،تاررقم و نیناوق حلاصا زین و روشک یتایلام روما نامزاس 9
- نیناوق هیلک تسا مزلا
همانشخب و لام یاه
هداس و یرگنزاب دروم یتایلام نیکمت شیازفا تهج یتای زا ات دریگ رارق یزاس
پ .دنوش اهر ینونک یمگردرس و یگدیچی
1 - Social Marketing
2 - Evidence Based Policy Making
