University of Tehran Faculty of Literature and
Humanities
Journal of
Iranian Studies
(Jis)
DOI: https://jcl.ut.ac.ir/10.22059/jis.2022.332928.1052
The Cultural Landscape of Shah-dez Fortress and other Monuments of Sofeh Mountain in Isfahan and
the Necessity of the Determining and Defining the Conservational Core and Buffer zones
Ali Shojaee Esfahani1
1. Assistant Professor of Archeology Department of Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
Email: [email protected]
Article Info Abstract Paper Research:
Research Article
Sofeh Mountain is a natural-historic landscape where its value lay on all the natural and cultural components of the landscape. Thus, in order to protect and preserve the landscape, it is necessary to identify, record, and study Sofeh landscape in its entirety. The core components of the landscape consisted of mainly architectural remains of the Shahdez fortress or the Div fortress on the crest, Takht-e Soleyman Palace on the slopy part and other scattered structures on lower slope and base of the mountain up to the Zayandeh-Rud river side. The archaeological evidence point to the profound knowledge of the lands' inhabitants into the environment and geographical potentials of Isfahan. The present article is an attempt to determine the role and position of the Sofeh landscape in different historical periods by examining written sources and conducting archaeological investigations. The detailed documentation of archaeological evidence and investigating their characteristics not only help us to gain insight into the life history of the landscape but also facilitate determining its natural and historic boundaries and defining the core and buffer zones of the site that was registered as a national heritage list in 2005. The study demonstrates that Sofeh Mountain and its architectural complex is one of the concert achievements of Isfahan's inhabitants where a symbiotic relation between mountains, plains and rivers had been realized. The Sofeh mountain with its strategic location has always maintained its close relation with the city and particularly during the flourishing periods of Isfahan in the Islamic era, it was able to provide security and facilities for the city and the surrounding areas.
Received:
25 October 2021 Accepted:
27 September 2022
Keywords:
Isfahan, Sofeh mountain, Shah dez fortress, Takht-e Soleyman Palace, zone and buffer zone, Cultural Landscape.
How To Cite
Shojaee Esfahani, Ali (2022). The Cultural Landscape of Shah-dez Fortress and other Monuments of Sofeh Mountain in Isfahan and the Necessity of the Determining and Defining the Conservational Core and Buffer zones. Iranian Studies, 12 (1), 107-127.
Publisher University of Tehran Press.
University of Tehran Faculty of Literature and
Humanities
همانلصفود
شهوژپ ناریا یاه
یسانش
لاس 12 هرامش ، 1 یپایپ هرامش ، 23
ناتسبات و راهب 1401
، 107 - 127
DOI: https://jcl.ut.ac.ir/10.22059/jis.2022.332928.1052
علق یگنهرف رظنم ۀ
هاش ثآ رگید و ژد ناهفصا ۀفص هوک را
؛
ترورض رع نییعت
ص و ه
1میرح
یناهفصا یعاجش یلع
1
1 . ناهفصا رنه هاگشناد یسانش ناتساب هورگ .ناریا ،ناهفصا ،
:همانایار [email protected] a.sho
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ
مشچ کی هفص هوک زرا اـب یخیرات ـ یعیبط زادنا
ا ـ ا زاـ ت هـب هتـتباو اـه
لیکشت دنهد ۀ ارب ببس نی ه هب .تسا نآ رظنم تظفاحم
رابتعا زا ف لا رثا یگنهر زز
مشچ ا ا زا ت تسا زادنا
یخیرات ـ یعیبط ینونک تیعضو رد
، ش ییاسان و علاطم ه و
ا ا نیا .دنوش تظافح و تبث
، عو جم ۀ ن هب هوک ۀلق رد کر تم راثآ علق زا
هاش ۀ اـی ژد
زا نآ اب طبترمریغ و طبترم و هتتباو ۀدنکارپ دهاوش و وید ۀعلق خاک هل
نا یلس تخت
شخب رگید رد یم لماش ار هوک ۀنماد اه
داـجیا رد هک دوش و
رار تـسا و رتـتگ
حم طو
،ه هتشاد صخاش شقن عو جم .دنا
ۀ رد هدشداجیا راثآ ک
ناهفصا ۀفص هو هک
ی یک
دن شزرا زا را عم اهدرواتسد نیرت ،تسا
ن یمزرس نانکاس تسرد تخانش زا ناش ن
تیلباق زا یایفارغ اه ی
لاقم .دراد ناهفصا رد ۀ
رضاح ـت یـسررب اـب دراد لا باـنم
یسررب زاجنا و بوتکم ناتساب اه
انش یتخ هرود رد هدودـحم تی ها ، ـلتخم اـه
صخشم ار یخیرات دزاس
یقاب دهاوش تبث ن ض و هفص هوک رد هدنام
هب ـ شخب هژیو -
هدشن هدید نونک ات هک ییاه ـ تسا
یگژیو نایب و نآ اه
، ـیعت ارـب داهنـشیپ نی
و هصرع طباوض و هدودحم میرح
هعلق تسد هب .دهد م ناشن رضاح ۀعلاطم ی
نیا دهد
هدرک ظفح ناهفصا رهش اب ار دوخ ر تتم طابترا هراو ه دربهار ۀطقن تسد و
رد مک
هتتناوت یبوخ هب ،یملاسا افوکش نارود ار نوماریپ طاقن و رهش تینما تسا
نی ضت
نش ترورض نینچ ه ،رهش ۀتخیتگراتفا ۀعسوت و رثا تی ها هب رظن .دنک تخا
لا -هی
اه رد تسا ززلا ،نیمز ریز رد نوفدم نییعت
نیودت و دودح نیناوق
حم دود ۀ هصرع و
میرح
، ناتساب لئاتم دنراد صخاش شقن هطوحم زا تظافح و تخانش رد هک یسانش
،
م رانک رد دراو هزوح هب طوبرم رهش اه
و تمرم و را عم
، د گ رارق تیولوا ر .دری
:تفایرد خیرات 3 نابآ 1400 :راشتنا خیرات
5 رهم 1401
هژاودیلک :اه هاش ۀعلق ،هفص هوک ،ناهفصا ،ژد
صرع ،نا یلس تخت خاک ۀ
،یتبث
میرح اه هس رظنم میرح ،هناگ .
دانتسا ( یلع ،یناهفصا یعاجش
1401 .) علق یگنهرف رظنم ۀ
هاش ۀفص هوک راثآ رگید و ژد
ناهفصا ترورض ؛ رع نییعت ص و ه .میرح شهوژپ ناریا اه یسانش ، 12 ( 1
،) 107 - 127 .
رشان نا هتسؤم
.نارهت هاگشناد تاراشت
1 . تیلاعف زا سپ اه دودحم رد ناهفصا رادرهش ۀ
یب و هفص هوک ،هوـک یخیرات دن شزرا راثآ هب یه وت
ت زا رایـتب لکـش اـب طبترـم اـه
ثاریم
، ریگیپ دن شزرا اه صوصخرد
و هصرع نییعت هدودحم میرح
دنراگن و دنداد زاجنا اوخرد هـب و راـختفا تروص هب ه
تـس زوـحرم
تقو تسایر ، رایهللا نودیرف رتکد اقآ هرادا
ناتسا لک ناهفصا و رثا تی ها ، ض
دودحم طباو ۀ ار نآ نشیپ و داه لیوحت د دا .
1 . همدقم هفص هوک طلتت و فارشا ثادحا ۀعلق و
هاش زان هب نآ ور هدش ژد
هیدوهی رهش رب ناهفـصا رهش ،
،یملاسا نارود تخاـس و سلاـق ریاـس ناـیم رد هـعلق تی ها هب رجنم
و نآ رد ناوارـف زاـس ،دـش
هب روط ات هک پ شی گر ب ،نایوفص ندمآ راک ور زا فورـعم و نیرت
روـخ زاـ ت رد هـعلق نیرـت ۀ
ناهفصا یم باتح هب دمآ
(
عاجش
،ی
رود رد .)1398
ۀ هیوفـص
، ،یـلم تـموکح ندـمآ راـک ور اـب
نیا سلاق نآ بت هب و یلخاد اهزرم تی ها گنر ک ینینچ
،دش ت ـس هـب رهـش رتـتگ اـما
بون و بون تخاس و برغ
ایز زاسو هوک ۀنماد رد د
، تفر هب رـجنم ناوارـف دمآو دـش
تـی ها و
رد .دز مقر نآ راثآ و هفص هوک ارب ار رگید نیا
تروص رگا ، هوـک ۀـنماد زاـغآ امدق رظن قبط
هفص لوط ییاهن دح و رهش
بیر را ه غاب لا ش زا ار ناهفصا ناخدور بون رگید ریبعت هب و
ه
میریگ رظن رد
، تخاس هدرتتگ زاسو هب ،هدودحم نیا رد ا
ییاـسانش لـباق ، وفـص نارود زا هژیو
تسا (
،کیبردنکـسا 1382
: 544 ؛ ،ندراـش 1811 : 3 / 215 ؛ یناهفـصا باـبرا ،
1340 : 42 رادـلیوحت ؛ ، 1342 :
)36
.
نتح و افل هل زا ییاهاتسور ،نآ اهانب و لااب غابراهچ نابایخ ،دابآ
و هلحم اـهربگ ناتـسربق
،
ناتسروگ ،بیر را ه غاب و خاک هنمارا
حرف رهش و دابآ
، ناکم و یگ ه یم را ش هب ییاه
هک دنیآ
رد زا یشخب هوک ۀنماد
هدش ثادحا هفص ۀرا ش هشقن( دنا
1
1) هب . م تاـعلاطا لیلد نی ه رد دوـ و
بوتکم بانم تخاس و هفص هوک زا
اسو نآ ز
، و تـسا تاـعافترا رگید زا شیب ۀـعلق دوـخ زا یـتح
هاش ،دوب هداد تسد زا ار دوخ دربهار تی ها وفص نارود رد هک ژد هتـشون رد ریواـصت
اـه
هدنام یقاب ناحایس تسا
(
،رفپ ک 1968
T. IX : ،نوریاـب ؛ 1723 : 122 ــ 124 ،یـیلاعا ؛ 2010 :
سـکع( )298
ۀرا ش 1 ) 2 هوک دایز تی ها دو و اب . هفص
، ناتـساب ینادیم تاعلاطم یـسانش
، هـب لـصف ود زا رـیغ
واک
، طقف رد کرم گرا هاش ۀعلق
و دـشن لابند ر تتم تروص هب ژد نیـیعت نودـب
و هـصرع
میرح
، ۀرا ش اب هعلق دوخ طقف 14280
؛دیسر یلم تبث هب یلاحرد
هـک گ تامادـقا و رهـش رتـت
ناهب هب رادرهش ۀ
هوک یهدناماس
، هب ه وت نودب یـگنهرف رـظنم و تلاـصا ظفح
ناـکم نـیا و
هداد نیمز ریز رد نوفدم یلا تحا اه
، تامدص نارب ریذپان ار رب نیا هنهپ هک یم ناوت ۀدـیکچ
خیرات ناهفصا ار رد نآ هدهاشم درک دراو و هتخاس رابتعا یگنهرف نآ ار هشدخ راد هدرک نـیا .تسا
،مهم ـیهت ترورض ۀ
نآ راـثآ و هوـک میرـح و هـصرع و تـظافح اتـسار رد زادـقا نیتـتخن ار
همانرب یتآ تاعلاطم ارب یر یم
دناد لاقم . ۀ هاش ۀعلق یفرعم ن ض دراد لات ور شیپ و ژد
خاک
،نا یلس تخت هتتباو راثآ
هتتباوریغ و نآ هب
اه ـ ار هک رد هدودحم تعـسو هـب ا هاـجنپ
راـتکه
1 . هپت زا ،شترا یضارا ینونک ۀدودحم رد ان هیوفص نارود رخآ هب طوبرم هاش ردام کشوک زان هب ا
یـم هدرـب ز هدـنراگن .دوـش
هدشن لحم زا دیدزاب هب قفوم هب دیاب تحص تروص رد اما ،تسا
ناکم اه .دوش هفاضا ناهفصا بون رد صخاش
2 . سکع زا ت لاس للاخ رد هدنراگن ار اه اه
1392 ات 1393 هتشادرب .تسا
هدنکارپ .دنک یفرعم ـ دنا ش هب ه وت اب نینچ ه
یـسررب زا لـصاح ینوـنک تخان و یخیراـت اـه
ناتساب هدمآ هلاقم ۀمادا رد هک ـ یسانش بـسانم ییاـهدربهار ارـ ا یگنوگچ ـ تسا
رد نیودـت
میرح و هصرع ا
رث ار حرطم یم دزاس ب . د هنو ن ک ک اب روظنم نی دنورپ قفوم اه
اـهانب یتبث اه
هطوحم و اه و رما ناسانشراک اب رکف ه و یـنچ ه
طیارـش ن و
تلاکـشم هدودـحم رد رـیگرد
،
هصرع هب طوبرم طوطخ و
رد میرح ۀ
1 و رد ۀ 2 و رد ۀ 3 و رظنم میرح
، داهنشیپ ش .د
اغآ زا ، لتخم راودا هب طوبرم بوتکم بانم یسررب رب ینتبم ینونک ۀعلاطم نارود ز
ا ات یملاس
یسررب رانک رد ، ولهپ و را اق نارود شیا یپ و اه
تروـص اـه رگ
ـص هوـک رد هـتف رد .تـسا هف
شخب زا ت دش لات ینادیم تاعلاطم یقاب دام دهاوش و یسررب هوک اه
ا روضح زا هدنام ناتن
ـتکم بانم یسررب زا هک یتخانش رانک رد ات دوش طبض و تبث هوک رتتب رییغت و لـصاح بو
ـش ،د
طوطخ ارب داهنشیپ ناوتب هصرع
نآ طباوض و میرح و لاع .داد تسد هب اه
هو رب باـنم ـتم رخأ
طوبرم هب رخاوا نارود را اق و
، ولهپ تاعلاطم نایسانیم ( 1971 ) و رایرهم ( 1379 ) رد هوک هفـص
رد ۀهد هاجنپ دیشروخ و
رفع دنز ( 1381 ) رد ۀهد داتفه زاـجنا دیـشروخ ـتفرگ
ه تـسا . رد
شخب یلصا گرا ین ات نونک ود لصف واک ناتساب یـسانش دیعـس ار یکراـنا
رد لاـس اـه
1386 و 1395 هک هداد زاجنا دهاوش
زا نارود راثآ یملاسا
و لبق زا زلاسا ار ناشن یم دهد . رد
شهوژپ رضاح لات هدش ات باتک ینیبزاب ن ض یفرعم اه
یقوجلس ۀرود زا رگید بانم ،هدش
لیبق زا ،دعب هب بانم
روثنم و زوظنم و دانسا .دوش لیلحت و یفرعم ،یخیرات ینچ ه
شخب ن ییاـه
نآ زا ت رب انب و هعلاطم ،هدشن یسررب نونک ات هک هوک زا پ میرح و هصرع ۀدودحم ،اه
.دوش داهنشی
2 . علق و هفص هوک ۀ
هاش د هیوفص ۀرود زا لبق ات ژ
لکش نآ بت هب و یملاسا نارود زاغآ و یناساس نارود رخاوا رد تردق راتخاس رییغت اب هش ریگ
ر
هیدوهی
،)ناهفصا(
هفص هوک هاش ۀعلق و
د
ِا ژ رب یبسانم فارش هقطنم نیا
رود رد و دروآ تـسد هب ۀ
یقوجلس مهم هب دـش لیدـبت تموکح تختیاپ رد هعلق نیرت (
،یعاجـش 1398 :
)؛140
و ن ارـب هـن
،
( یناهفصا نیدلادا ع 1980
: 88 تافو( ) 597 ر ق هاش یصوت رد ) هدروآ ژد
« دنلب زا
، یناـشیپ
راتس رب ۀ یم کا س یـم رـت ه کلافا اب و دییاس
درـک
» باـتک رد اـی هـیاکحلا یـف هـضارعلا
هیقوجلتلا یلات(
713 ـ 716 ر ق )
« علق ۀ هوکزد ...
هعلق و نیصح ینصح نیتم ا
» هدـش یفرعم
و
« وس یـب و ویرـع ناـ ع ایرد دننام نآ قدنخ و خسار و تباث خماش هوک نوچ نآ ر ناـیاپ
»
صو هدش ( تسا
د ی ینیتح ،
1388 : 73 نینچ ه ؛ ن نبا .ک یتنلاق ، 1908 : 151 ـ
نا ه .)156
رد هک روط
مادا ۀ صخـشم ،دش هتفگ رهش رب فارشا رب ینبم هیوفص ۀرود رد نا یلس تخت خاک تخاس لیلد
یم فارشا دوش هرود زا ت رد رهش رب هعلق
ه وت دروم اه هدوب
لـیلد هـب هیوفـص ۀرود زا لبق ات هک
رود رد و یماظن ۀ
لیلاد هب دعب و وفص رادید
رهش ا نرود اشا ت و
، .تسا یسررب لباق
هاش ۀعلق ترواجم زا نآ لیدبت و هعلق تخاس رد هاشکلم شقن و ناهفصا رهش اب ژد
« هوکزد » هـب
« هاش زد » راک اب درک ریخذ ۀ یتنطلس لاوما و رهاو ،
زومآ و حلاس رادهگن لحم
« و درـخ ناقاشُو
ارس نارتخد
»
، یگ ه زا ناشن ا دراد یقوجلـس تموکح کرم رد ناکم نیا دایز رابتع
1 (
نـبا یـتنلاق ،
1908 : 151 ، روباشین نیدلاریهظ ؛ 2004
: 30
، 44 ، 46
؛ ،نا ه 1390 : 32 ، 40
؛ دـنوار ، 1364 : 153 ، 156 یـتح ؛ ین ،
1980 : 111 نبا ؛
،ریثا 2001 : 451 و 541 نبا ؛ ،نودلخ 2003 : 1497 یب ،ینیو ق ؛ :ات
396 ،ینیو ق ؛ 1371 : 164 ربا ؛
راـصنا ، 1378 :
.)19
تیاهن رد شیپ قبط
زاظن ه اوخ ینیب تخاس لاخم هک کل لا
)هعسوت(
دوب هعلق
،
سپ اطع نب د حا ،هاشکلم گرم زا
، ا هک نیتتخن یلیعا سا شبن ناربهر ز هاگیا رد
ملعم هـب
تفر هعلق تشاد دمآو
، گرم زا دعب و درک بل ار رادژد دا تعا اـب هاـشکلم
هـعلق فرـصت
، تلاکـشم
( درک داجیا یقوجلس نا کاح ارب د
، روباـشین نیدـلاریهظ 2004
: 46 نـبا ؛ ،رـیثا 2001 : 541 دـنوار ؛ ،
1364 : 156 راصنا ربا ؛ ،
1378 : 19
؛ ،یعاجش 1398 :
.)140
اطع نب د حا لاس زا
488 ر ق لاس ود ینعی سـپ
هاـشکلم گرـم زا زورـب ناـمز رد و
ینیشنا ارب تافلاتخا
، هاش ۀعلق رب لاس هدزاود تدم هب د
( تـشاد طلـتت ژ
نـبا ،رـیثا 2001 : 544 ؛
راصنا ربا ،
1378 :
) 19
ناهفصا ۀعلق رب طلتت اب .2
، تیقفوم وا رـب طلـتت رد ار ریگ ـشچ اـه
یلام و هقطنم ا
ت ریگ تی ها زا ناشن هک دروآ تسد هب فارطا یتیع قطانم زا دربهار
هعلق و
هعلق زا جراخ رد وا ۀدرتتگ تردق دراد
(
،یعاجـش 1398 :
نبا رب هولاع .)140
ریثا تافو(
630 ر ق ،)
گید خروم ر ا حا روضح یناهفصا نیدلادا ع دننام وا زا دعب و لبق رد ،مکاح نایر اب هار ه ن د
نب
تشون نآ سایض و ناهفصا رب ییلاب ار اطع (
،یناهفـصا نیدلادا ع 1980
88 :
.) نبا تاـفو( نودـلخ
808 ر ق ) و دراد هراشا تلاکشم نیا هب ین نبا طلتت
اطع هاش رب د ژ راـتفرگ هـب رجنم ار -
اه قطانم زا ت رد دایز یم
تتناد
« ـیحان لک نم ۀلباتلا نوفیخی اهیحاون یف دیأ قلطأ ۀ
»
(
نبا ،نودلخ 2003 :
.)1495
ضوم نیا زا حتف رد سو
مان ۀ هاش د ژ،
هک تـموکح ی ـسر دنـس ناوـنع هـب
یلخ ارب اطع رس اب هار ه دش لاسرا هف
، نآ رد و هـتفگ نخـس ار اـم
و نانا لـتم نتـشک
نآ بیرف و هل ح و لاوما تراغ اه
تسد هب هعلق نانکاس ار
نایب درک ه تسا (
نبا یتنلاق ، 1908 : 153 ؛
،یعاجـش 1398 :
).140
هنتف نیا فد ارب
، د حم ناطلس یقوجلس
لاـس زا 494 ق رـ تدـم هـب
زرابم لاس تفه ای شش ۀ
ار دوخ شیـپ .داـهن زاـغآ لاـس رد ـین وا زا
492 ق رـ رـرننا رـیما
، زا
1 . رد بانم
،روکذم زا ۀعلق هاش ژد اب هژاو اه
« برق
» ،
« رق بی
» ،
« رواجم
» و قاو رب
« رد ناهفصا
» زان هدرب هدش تسا . رکز اـی
و ق ینی تافو(
682 ر ق رات ) خی لاس رد هابتشا هب ار هعلق تخاس 500
ر ق هتشون و اور یتی هعلق تخاس زا کی تسد هب
رـفن
.دراد هاشکلم نامرف هب زور زا 2 . نبا ثا ری ( 2001 : 451 ) چ ناتساد یگری اطع نب د حا هاش رب
د لاس ثداوح رد ار ژ 494
ر ق مز هک هدروآ زراـبم سورش نا ۀ
د حم ناطلس قوجلس
ی لع هی نبا هتفگ هب .تسوا نودلخ
( 2003 : 1495 ) علق ۀ هاش د مود ژ نی هعلق ا عا ـسا هک دوب نایلی
فرـصت
دندرک :
« لع اولوتسا مث ی
ۀعلق إ هاش اه سا و ناهفص د
ژ
» ت و ار نآ فرص شیپ
تسد زا یبای علق رب ۀ تو لا هتشون سا
،ت هـ وت اـب اما
رات هب خی قد یقی علق فرصت زا هک ۀ
تو لا ینعی 483 ق ر تسا تسد رد
، ن ی ناوت تیاور نیا ار .تفریذپ
قرایکرب ناهدنامرف
، رک هرصاحم ار هعلق
،د ( دشن نآ فرصت هب قفوم اما
، روباـشین نیدلاریهظ 2004
:
44 دنوار ؛ ، 1364 : 153 ، 158
؛ ی ینیتح د ، 1388 : 77 نبا ؛ ،ریثا 2001 :
)423
1.
زرابم ۀ لاس رد د حم ناطلس 499
ق ر لاـس رد زاجنارـس و تفرگ رتشیب تدش 500
اـی
لاس لیاوا 501
تتکش هب قفوم نبا
اطع داد ار هعلق بیرخت روتسد و دش (
سانشان ، 1389 : 410 ؛
نبا ریثا ، 2001 : 544 روباـشین نیدلاریهظ ؛ ،
2004 : 50 دـنوار ؛ ، 1364 : 161 یناهفـصا نیدـلادا ع ؛ ،
1980 : 88 ؛
نبا یتنلاق ، 1908 : 154 ـ
).155
تفگ هب ۀ نبا ریثا لماکلا رد ت أ ین یل ۀ متفه نرق لوا
، رـصاحم رد ه 6
لاس نابعش 500
سورش دش شک شک زا دعب و اطع هک دش نیا رب رارق دایز اه
ـعلق زورون ات ۀ
هاش د علق هب و هیلخت ار ژ ۀ
اخ ن لن ناج دنک ناکم لقن (
نبا
،ریثا 2001 : 542 ـ
)543
2. ربارب هرصاحم خیرات
اب 19 نیدرورف 486 دیشروخ یم
یم ناشن و دوش داـیز ذوـفن و تردـق ناـنچ ه وا هـک دهد
ک هتشاد ت هب ار هعلق زا جورخ لاس کی ارب هتتناوت ه أ
دزادنیب ریخ ۀلـصاف اـب رـگید ۀـعلق رد و
،دریگ تنوکس ناهفصا زا رتشیب اما
سپ زاجنارس اـطع ناراـی فرط زا هک دصقءوس زا
هـب
دش ناطلس نا
، قلح ۀ گنت هرصاحم ار هعلق د حم ناطلس و رت
ـ هب رد هـک یـشخب زا ریغ تـسد
اطع وب ـ د ( درک بیرخت
نبا ،ریثا 2001 :
اطع .)544
نیا راددوخ ندش میلتت زا ین راب دیزرو
و
ذ زود رد د حم ناطلس دعقلا
ۀ 500 درک زاغآ هرابود ار هل ح .
رد اـطع طیارـش نیا اـب هارـ ه
ب هورگ نیرخآ ت تق دنناوتب هک دیما نیا ه
تسدزا اه دنریگب سپ ار هداد
، هـلق دـنلب هـب رد ا
شخب زا یکی هاش اه
د زاـن هـب ژ
« نلااد
» اـی
« نوـلاد » تخـس و نیرتریذـپانذوفن زا هـک نیرـت
هورگ اب اجنآ رد و درب هانپ دوب هعلق اهریتم هنانا دوخ کدنا
زا یـکی تـنایخ اب ًاتیاهن ات دیگن
( دش ریگتسد وا و درک طوقس هعلق شنارای
نبا یتنلاق ، 1908 : 154 نبا ؛ ،ریثا 2001 :
زوـنه زان نیا .)544
مه شخب زا یکی هب هفص هوک اه
یم قلاطا ه شچ و راغ نآ رانک رد هک دوش
هب ا زاـن نیـ ه
« ینلااد
» اد(
هوک نیب رد و دراد دو و )ینول نادرون
، و لحم را ـش هـب دوعـص ارب لکشم اه
یم دور . هب یم لیلد نی ه اطع هاگهانپ نیرخآ ار لحم نیا ناوت
رد وا ندـش ریگتـسد لحم و
تتناد هفص هوک ۀرا ش لود (
1 و 2 ) نایسانیم . (
1971 : 45 ــ 46 ) ـکذ نودـب تاـیئ ر
ۀـئارا و
،ریوصت شچ نییاپ رد ۀ
ینولاد نآ یلاوح و
، هناریو لافس اب هار ه ییاه و
هدرـک تبث ار رونت و ر آ
هک تم أ ن صخشم نآ قیقد لحم هنافس تتی
اح لاح رد . ض
ر،
ت تق نیا رد
، ینیچ راوید زا دهاوش
هلپ اب هار ه رتم ود زا شیب سافترا هب یگنس و اه
راوید رد هک ییاهوکس ۀ
داـجیا راـغ اـپ و هوـک
هدش
، هدنام یقاب طوبرم ار نآ ناوتب دیاش هک تسا
ه هب نارود نی تتناد
ۀرا ش سکع(
2 ).
1 . ینیو ق ( 1371 : 165 ) ار هرصاحم ین تفه
هابتشا هب اما لاس تسد هب
هاشکلم هتشون تسا .
2 . نبا نودلخ ( 2003 : 1497 ) .تسا هتشون ب ر هام رد ار هرصاحم
3 . مان نیا هب هوک ندش فورعم و یوفص ۀرود رد هفص هوک
م ؤ ملاع خیرات ل یسابع ارآ ـت(
أ یل رد زود دـل 1025
اـت 1037 رـ ق ناـبایخ ثادـحا یـصوت رد )
غابراهچ هـب یـهتنم ،هفص زا ندرب زان نودب ار نابایخ اهتنا ،
« رهـش یبوـن بـنا هوـک
» هتـشون تـسا
(
،کیبردنکسا 1382
:
همانرفس یسررب رد و )544
یقاب ییاپورا اه ـموکح( گر ـب سابع هاش نارود زا هدنام
:ت
996 ـ 1038 ر ق رود رد یتح .دشن دروخرب زان نیا هب ) ۀ
نا یلس هاش تموکح( وفص
1075 ــ 1105 رد )
ناوید یناث لا بس یلأت(
1094 زان هب هفص هوک زا )
« ناهافص هوک
» اـن اـب قـبطنم هـک هدـش هدرـب زان ز
« ناهفصا لب
» ـ نایلیعا سا روضح نامز رد جیار زان هاش ۀعلق رد
د ژ ـ ( تسا
یـ یظع ، 1378 : 67 نیدـلادا ع ؛
،یناهفصا 1980 : 88 نبا ؛ ،ریثا 2001 :
)423
.1
ۀدنتیون یناث لا بس هـب ار هفـص زاـن رگید رعش رد
ببـس تـماقا
زان هب یشیورد
« هفص یلعریم
» ناشن هک هتتناد هوک رد مه ۀدافتسا زا
نامز زان ود ره دراد (
یـ یظع ، 1378 :
)67
ی یدق .2
هتشون نیرت زان هب هوک زا هک ا
« هفص
» هدرب زان
، نا یلـس هاـش ناـمز هـب طوـبرم وفـص
و
رصق زا یکی تخاس ه
ا زان هب هاشداپ
« نا یلس تخت
» فـص رب ۀ ـنماد ۀ خیراـت هداـم .تـسا هوـک یلا ـش
دهشم ریاس زا رعش رد رصق نیا تخاس زا ،
نارعاش ۀرود نا یلس هاش
، دـجبا فورـح هـب
، لاـس 1079
ق ر ( تسا
ییا ه ، 1384 :
لبق راثآ ور هک یناققحم فلاخرب .)113
هتـشاد هـعلاطم هوـک وفـص زا و دـنا
زان هب ار راذگ تلع
هفص هتتناد ا هدش قاو نآ ور هوک یلصا تاماکحتسا هک دنا ( تسا
،نایـسانیم 1971 :
1 . م ری لع ی هفص یکی دوب زابهش م رد
نای دوب زات م ناقشاع
کرت هدو ن تردق ه ه اب اه
وخ ناهفص هوک رد هدرک شی
ا
2 . هفص هوک نآ زا روهشم دب هتشگ لع هک
ی ص ناکم اجنآ دب هف
م رظن هب ی ا روضح دسر نی فص رد صخش ۀ
ا هفص هوک نی ارب ار زان نآ هن و دشاب هدروآ ناغمرا هب نآ رعاش هچ
هب لیلد زارـتحا
ارب قارغا و لع
ی هدوب لئاق هفص .تسا
،رایرهم ؛xiii
1379 :
)9
.1
یگژیو و هفص هوک ۀنماد بسانم اضف تفگ دیاب نآ اه
، هب تـخت خاـک تخاس هژیو
نا یلس
، ات دش ثعاب ۀرود رد
نا یلس هاش بوـن ت ـس هـب رهـش رتـتگ زا دعب هوک زا ت
، هفـص هـب
دوش فورعم (
ییا ه ، 1384 : 112 ـ 113 ،بان ؛ 1376 : 61 ؛ نا ه ، 1386 :
.)92
تفگ هب ۀ ندراش
2 ( 1811 : 8 / 117 ـ 119 ) نا یلس تخت زا سپ
هار زدق را ه رد ییا یپ
نایم ۀ هوـک
لحم رد شچ ۀ بآ نهک ناتخرد ، زور شـش لوـط رد کـچوک نا تخاـس نیدـنچ اـب راغ و لاس
زا شـخب نیا هب دوعص و نایاپراهچ تکرح ناکما هک دش داجیا ریتم ،نآ رب هولاع !دش ثادحا یـم ناـسآ دوـب هار ه یتخس اب و هدایپ تروص هب ًلابق هک ار هوک درـک
رـفپ ک .
3 ( 1712 : 46 ، 54 ،
195 ، 197 ، 210 ، 211 زا ریوـصت و تـیعقوم ۀئارا رب هولاع ) هاـش یناتـتبات کـچوک هاـگ رفت
نا یلس نآ ، هرخص رب ار شیپ ا
هفص تخت هوک رد هدمآ
، هتـشون ناهفصا لباقم تـسا
راـهچ هـک
هفص لااب رب رگید ه دراد فترم ریز رد هفص . ت ـس رد هوک ت تق نیرت
ـقاو لا ـش هدـش
و
هرهب رب هولاع یاس زا دنم
ۀ ه شچ ،هوک رانچاپ زان هب فورعم ا
دوـب راـ نآ رانک رد ین ه
هـک
( تسا فورعم زان نی ه هب نانچ ه
،بان 1376 : 61 ـ
شچ .)62
ۀ یاس ،حطتم نیمز ،بآ ۀ
و یفاـک
مشچ ناهفصا رهش رب لحم نیا هک یبوخ زادنا تشاد
، ـنیمز ۀ ار نا یلـس هاـش هاـگ رفت تخاـس
مهارف
؛تخاس نا ه هنوگ هک یـگژیو نـیا هب را اق نارود بانم هـیولوا .دـنراد هراـشا اـه
4 ( 1807 :
5 / 195 ـ 196 یبر رد ) لولاا 1112 هبارخ زا ر ق هدرـب زاـن نا یلس تخت کچوک خاک اه
تـسا
تخاس ردیح زان هب یشیورد تسد هب هک هـب زونه نآ ضو اما ،تخادرپ نآ نیی ت هب هاشداپ و دش ه
هنوگ وا زا سپ هک دوب ا رادلیوحت
( 1342 : 36 ت( ) أ یل 1294 ات 1308 ر ق ) زا ندرـب زان ن ض
ینعی خاک اهاضف هلیوط و قاتا ،جرب ،هفص ،طایح
، یم ییاپورا ناحایس دننا ه :دـیوگ
« هگاـشا ت
تسا یبوخ
، تاهد و هناخدور و رهش هـنماد رد زاـ ت فارـطا
تـسادیپ ا
» . وا زا لـبق ندـنلاف ،
5
( 22:1851 ) ناهفصا هب دورو(
22 رفص 1256 ر ق ) خاک ا ا نا یلـس تـخت
ر ا لماـش کـی
ـشچ و اـنب تـسار ت س رد ی رب اب نآ فرط ود رد قاتا ود و کرم رلاات ۀ
نآ راـنک رد یـبآ
هتـشون تـسا اوـفلاوید .6 7 (
1887 : 321 ــ 322 ) رد خیراـت 20 لاوـش 1298 رـ ق یــصوت ن ـض
تخاس یگنوگچ ر آ زا هدافتسا و
، شخب نایب نودب اه
انب
، ار نآ هناریو اب زا رـت ک یـبارخ خاـک
1 . رفرنه ( 1357 : 92 ) زان راذگ ـ لا تحا اب ـ ار هوک هب
لیلد هوک یبون ت تق یم
هک دناد رفع دـنز ( 1381 : 172 ) ـین نآ
ار رارکت هدرک شخب نیا .تسا هفص هب هیبش
، دوب هدروآ دیدپ ناهفصا یضارا هب فرشم ار یناویا .
2. Jean Chardin.
3. Engelbert Kaempfer.
4. Guillaume-Antoine Olivier.
5. Eugène Flandin.
6 . ندنلاف ( 1851 : 22 ) هب ا هابتشا نی تخت اب ار لحم تسر
م یکی تخت ار نآ و هتتناد لس
نا ی ای تخت تسر مان م هدی تسا .
7. Jane Dieulafoy.
حرف دابآ هتشون و رادـلیوحت دـیدزاب نیبام ار خاک ندش بارخ دیاب بیترت نیا هب .تسا رد اوـفلاوید
لاس اه 1294 ات 1298 ر ق
؛تتناد لاس رد هچرگا 1303
دیشروخ /
1343 ر ق نانچ ه
رصتخم دهاوش ( دوب هدنام یقاب یقاطراهچ زان هب نآ زا
،بان 1376 :
ییاـ ه یـتح .)61
( 1384 :
292 توف( ) 1359 دیشروخ دیدزاب نامز رد )
اما ،دراد هراشا نآ یبارخ هب دوخ
« اـ ع راثآ نآ تر
م ] ار[
سوتح » هتتناد تسا . هناگی ،رضاح لاح رد یقاب رثا
هدنام زاسزاب و هدش
ترا ع زا ۀزاـس ،
هب هیبش یگنس رودم دودح سافترا هب جرب
جنپ رتم هک تسا ییا ه نا ه(
: 115 ) هـب ًلاا تحا ار نآ
زان هب لحم دارفا زا لقن
« متسر دجتم
» یفرعم رک هد تسا
! (
رهم رای ، 1379 :
) 21
ۀرا ـش سکع(
3 ) .
هب ریخا تارییغت لیلد
لحم رد یهدناماس
، ییایاقب کدنا وحم ای بیرخت هب دش رجنم
راـظتنا هـک
یم ناتساب تاعلاطم زاجنا اب تفر یسررب رد .دنوش صخشم یسانش
،هدنراگن هـک هدودـحم نیا رد
رفرنه ( 1376 : 5 ) لا تحا اب نآ زا
زان هب
« سیقلب هچهوک
» ! هدرب زان تسا
، راـثآ زا دهاوـش چیه
رفع .دماین تسد هب لوقنمریغ و لوقنم ( دنز
1381 : 166 ، 338 ) ـهد رد دوـخ یـسررب رد ـین ۀ
دیشروخ داتفه هب
زا ریغ یـفرعم رثا هـب ار رـگید ۀزاـس ریوـصت ،هدـش
ناوـنع
« جرـب
» یـفرعم
هدرک تسا رگید هک درادن دو و .
رد رثا نیا نییاپ سافترا
رت و لا ش جرب قرش یلعف
هدـش صخـشم
هک اب قبطنم تسا نک م تشون
ۀ ندراش
، لحم ارب ی دشاب خاک هب ندیسر زا لبق تحارتسا .
جرب نیورب ود سیلنرکریوصت اب دو وم
1 ( 1732 هحفص نایم : اه
68 ـ 69 ) ناهفـصا رد روضح(
1115 ر ق نایچکوزوی سنادراو و )
2 ( 1854 هحفص نایم : اه
49 ـ 50 ) لاـس رد ار دوخ باتک هک
1270 ق ر هدرک رشتنم
، تسا قابطنا لباق
؛ ربانب نیا یم شخب ریاس تیعقوم ناوت نیبزا اه
هتفر
ب .درک صخشم ار ه
هولاع
، زوم ویشرآ رد رگید دن شزرا ریوصت ۀ
روتکیو ترـبلآ و اـی هـب طوـبرم3
لاس 1248 ر ق رتزاـب اـ ن زا
ـطوحم و خاـک ۀ
یـم ناـشن یبوـخ هـب ار نآ فارـطا دـهد
(
152885 vam/item/O
4) ریوصت نیا رد .
، ـضو رد رـگید نا تخاس دنچ ،جرب رب هولاع بـسانم
ی
دید یم ه دوش هدش قاو جرب قرش رد هک هتـشون حرـش و نیـشیپ ریواـصت رـگید اب و دنا
اـه
، ق لـبا
دنتته هتیاقم ۀرا ش سکع(
4 ) نییاپ سافترا رد . نا یلس تخت زا رت
نا ه ، ،دـش هـتفگ هـک هـنوگ
ناکم هنماد و یگ ه هک رگید صخاش اه مک اه
یم بوتحم هفص هوک سافترا دندش
رارـق
نآ نایم رد هک دنتشاد یم اه
ناوت بیر را ه غاب ار
صخاش نآ نیرت اه .تتناد اب هوک ۀنماد رد انب
شوگراهچ رد رتوبک جرب راهچ ۀ
یم صخشم نآ راـصنا رباـ ناـمز اـت هـک دش
( 1378 : 166 )
( تشاد دو و
رفپ ک ، 1712 :
) 195
ۀرا ش ۀشقن(
1 ) رـفرنه نامز رد . (
1357 : 78 ) راـصح زا یت ـتق
1. Cornelis de Bruyn.
2. Vardanes Uzukjian.
3 .Victoria and Albert Museum.
4 . ( نگیو رفداگ ار یشاقن نیا Godfrey Vigne
( ) 1216 ـ 1280 هدرک میسرت ) ر ق .تسا
لگ اهراوید لماش یبرغ هاش راوید ار نآ هک ی
یسابع یم دوب یقاب دندیمان و
نآ زا یکدـنا دهاوش
دنورپ رد ۀ یتبث
« بون جرب ود بون و یبرغ
بیر را ه غاب یقرش
» هدش تبث تسا ( یـتبث ۀدنورپ
رثا را ش هب ۀ 1698 خروم 19 / 08 / 1354 جرب ود .) ـیر را ه غاـب دهاوـش اـهنت ناونع هب روکذم
،ب
رد یکی زاـن نیـ ه هب ینادیم رد رگید و ناهفصا هاگشناد
، دـنراد دوـ و رد و
ـصت ا ییاوـه ریو
هد هب طوبرم ۀ
، دیشروخ لهچ و یس دودحم
ۀ غاب و میتقت دنب یـلخاد اـه وـ و
نآ اـه
دام هل زا هاش
تسا صخشم یبوخ هب .
ب ه غاب ردرس زا دهاوش هولاع یـشاقن رد نآ حرـط هک
یورب ود ( ن 1732 هحفص نایم : اه
130 ـ 131 نآ زا سپ و ) نایچکوزوی
( 1854 هحفص نایم : اه
47 ـ 48 هدش تبث ) تسا
، یتعیرش ورتم هاگتتیا تخاس تایل ع رد تم هک دمآ تسد هب
أ نودـب هنافس
نآ هب ه وت
، مانزور( دش بیرخت ورتم کی طخ تخاس نامز رد رگید راثآ هار ه ۀ
نارـیا خروـم
18 نابآ 1385 ؛ زا نیلانآ م خروم
8 تشهبیدرا 1388
.)
نا ه وط ر وفص ۀرود رد دش هدید هک
، د ع ۀ ۀنماد اهاضف هب دودحم تافیصوت هوک
خاک و
ر قباس تی ها نارود نیا رد هک هعلق اهراتخاس زا و دوب هدش نا یلس تخت دن ا
لطم تشا ب
هدشن هتفگ دایز .تسا
طقف رفپ ک ( 1712 : 196 ) وت زا دعب یلس تخت یص نا
، علق ایاقب زا ۀ
هناریو و ی یدق لااب رب نآ اه
ندراش و هدرب زان هوک (
1811 : 8 / 119 ) قبط ش هدین اه ، اثآ ر
هاش ۀعلق ژد ار وبرم ط هب ثداوح نرق ر ق شش و جنپ هتتناد
هک زدرم رد ش طیار ،گن
ناگتتب و ییاراد دوخ ار هب اجنآ هدرب و اب شتآ هب نانکاس تشد یناسرربخ م
ی .دندرک
4 . تخاس دهاوش هفص هوک رد زاسو
و هاگهانپ اه و همشچ اه ییاسانش ی هدش
ابرد ۀر یقاب را عم راثآ هعلق رد هدنام
، ه ه زا شیب
، نایـسانیم دن ـشزرا باـتک (
1971 : 21 ــ 50 )
یسررب اب هدرک لات هدنتیون هک تسا رکذ لباق ینادیم اه
، ا ت ز هاوش تبث ار د دنک
هشقن و ا
دهد هئارا راثآ یگدنکارپ زا لاس رد .1
1383 و 1394 دیشروخ شـخب
ـکرم گرا زا ییاـه ۀـعلق
1 . هشقن اه م نایسانی اهتنا و ادتبا رد باتک
و هدش پاچ م رـب هولاـع .تسا ،نایـسانی
مـه رهم ناـمز راـی ( 1379 ) لـبق و زا وا باـن
( 1376 : 61 ـ 62 ،نا ه ؛ 1386 : 92 ـ 95 ) ا ه و یی ( یناهفصا زاریش 1384
: 112 ـ 116 ) ا زا سپ و ناشی رـفع دـنز ( 1381 : 165 ــ 187 )
صوت یتافی علق زا ۀ هاش ژد هداد تسد هب دنا سررب . ی ناهفصا اب طبترم بانم
، بلاطم ی هدنکارپ ا علق و هوک ز ه اشن ار یم ن دهد .
هاش ژد هفص ور هک لوط هب ا
150 ضرع و 15 اـت 20 دراد رارـق رـتم
، واـک و دـش دهاوـش
ت زا دن شزرا ئ
هک دمآ تسد هب هرمزور لیاسو و انب تانی اهنت
اـعلاطم زا یـشخب و زاـجنا نآ ت
ساسا نیارب رود هس رد
ۀ یناـساس و
ـیلوا نورـق ۀ
یقوجلـس نارود و یملاـسا هدـش یـفرعم
دـنا
(
،نای یرک 1387 ؛ ، دیعس 1386 و 1395 ؛ وگتفگ هدنتیون واک تسرپرس اب
1.)
نایسانیم هچنآ رب هولاع هفص هوک رد
یسررب رد ،هدرک یفرعم اگن اه
شخب زا ت رد هدنر اه
ههب و هوک نآ لتخم اه
، رگید دهاوش لماـش دراوـم نیا ۀد ع .دش ییاساش
رد راوـید راـثآ
هناشن و هعلق هب یهتنم لحم راهچ یدر زا ییاه
گنس اه ـنماد رد ت تق جنپ رد نیچ
ۀ یلا ـش
تسا هک ًلاا تحا ک هب طوبرم هار زاس
یطابترا اه لق اهراوید یپ ای
ۀرا ـش سـکع( تسا هع
5 ـ 8 ۀرا ش ۀشقن ؛ 2
) هلپ نینچ ه . هلپ هب فورعم اه
لظ اه طلتلا ـتفگ هب هک دش ییاسانش نا ۀ
هوک هب نادرون روظنم تفر دمآو لظ اطلتلا نـیا دهاوـش .دوـب هدش داجیا هفص هوک رد راکش ارب ن
لا ش رد ،راثآ هوک برغ
لوط هب ریتم رد 113
یم هدید میقتتم طخ هب رتم دوش
ۀرا ش سکع(
9
2) . زا ت هکشخ تروص ود هب گنس زا هدافتسا اب هدشداجیا راثآ هتخاـس تلاـم زا کـ ک اب و نیچ
شخب ندنک اب دراوم رد و هدش دندوب هتفرگ لکش هوک زا ییاه
هک ندرک صخشم ارب یگ ه
طخ طو و هصرع رد میرح ۀ
گهار کی دوب اش ۀرا ش ۀشقن(
3 ).
یسررب رد زاجنا اه
،هدش لحم 14 و هاگهانپ 14
ه شچ صخشم هوک رد ش
لود ( د ۀرا ـش
1 و 2 ) ۀرا ش ۀشقن(
3 .) ییاسانش اهراغ هدش
، یقرش ت تق رد و
یـنعی هوـک یـبرغ و یلا ـش
هدش قاو برغ و قرش تاعافترا و ناهفصا اهرهش هب فرشم نآ قـیرط زا هـک دـنا
فارـشا اـه
ی قاتسر رب یلماک قاتسر و
هتشاد دو و فارطا اه فاکش .تسا
هوـک یـعیبط اه تـسد هـب
هدرک ادیپ هعسوت نانکاس یفخم هب و
لیدبت ینابدید لحم و هاگ زو ـل ـقاوم رد و دـندوب هدـش
زا
نآ اه هدافتسا یم دش نآ فلاخرب .
، فاکش یتیعقوم نینچ هک هوک یبون اه ،دنتشادن
رییغت نودب
هدنام یقاب هی وت هوک یکیفارگوپوت طیارش هب ه وت اب هک دنا
ریذپ تسا ت دوخ و أ تـی ها رـب دـیی
شخب رگید هب تبتن یبون شخب رت ک اه
تس هب . ن زا ریغ دش هراشا نآ هب هک نلااد راغ زا
، رگید
یخیرات دهاوش اهراغ یماسا دنرادن
نآ زا دادعت و اه
ار هوک زاـن نادرون راذـگ
هدرـک دـنا 3 اـبرد . ۀر
1 . ا نی اتن جی تفگ فلاخرب ۀ پ رتی و یلی ( 1386 : 283 ) دزاب رد هک دوب دی
لاس هب هعلق 1347
یشروخ د ه ـ ۀ اهراتخاـس ار هـعلق
ناتکی هب طوبرم و کی هتتناد هرود .تسا
2 . شخب یبون ناهفصا هب دو و لیلد هوک هفص و ارش طی بسانم
، ه وت لباق لحم ی
ارب ز تتی ارونا ساونا ـلها ن ی ـشحو و ی و هدوـب ـب ه
هوک زا لقن نهک نادرون لاس
، ولهپ نارود رخاوا ات
، ح یتاناوی ا رد گنلپ هل زا نی
لاوح ی م هدهاشم ی دش ه تـسا دنـس رد . انـسا هـب طوـبرم د
لظ ناطلتلا
، نلپ و نزاپ روضح و هفص هوک رد وا راکش زا ربخ گ
هداد هوک رد ( تسا
،هدوتس و یناشک 1397 : دنس را ش ۀ .)629
3 . ا رب هولاع
،نی د راغ ود رگی یکی زان هب
« هسام ا
» د و رگی د رانک رد زان نودب راوی
ره گر ب ود د هـب تـس هوـک رد نادروـن
ا هوک داجی هدش .دنا
بآ بانم
، هب شچ ود زا ریغ ۀ
یتوت تفه و ه شچ ه شچ یقبام ، هفـص هوک اه
د ـنماد ر ۀ یلا ـش
هدش قاو هوک بلایس ریتم رد دنب داجیا اب ین یبون ت تق رد و دنا
هـب زادـقا لـحم دنچ رد اه
ریخذ و هدافتسا ۀ
( دندوب هدرک بآ
،نایسانیم 1971 : 34 ـ 36 و 45 ـ
.)46
هاگهانپ نایم رد هفص هوک اه
، هب فورعم هاگهانپ
« ربنق راغ
» ، گر ـب بوـتحم هاـگهانپ نیرـت
یم نآ رد هدشداجیا تارییغت و دوش
، ًاـبیرقت لوـط هـب راغ نیا .تسا هفص هوک اهراغ رگید زا شیب
45 و سافترا 20 انهپ و 70 / 6 ـهب رد رتم ۀ
ـقاو برـغ ت ـس هـب یکدـنا و هفـص هوـک یلا ـش
هدش تسا (
،نایسانیم 1971 : 42 ـ
راغ ریتم رد .)45
، ت زا دیاب ری گان لوط هب رودم لنو
10 داـعبا و رتم 80
رد 85 یتناس رتم ًلاماک نایسانیم ۀتفگ فلاخرب هک تسد
زاس تسا ـناهد نییاـپ هب ات درک روبع ۀ
راـغ
دیسر ۀرا ش سکع(
10 و 11
1) نهد نییاپ زا . ۀ
دراد دوـ و ناهفـصا تـشد هـب یلماـک فارـشا ،راغ
،
1 . م نایسانی بط ار لنوت یعی تتناد ه
، ن نآ زرف هب ه وت اب اما ی
دناوت بط یعی شکچ دهاوش و دشاب راک
خرب رد ی اها یم هدید دوش .
هب روط ما دجتم هک و
رانم یلع هب یـم هدـید نآ زا یبوخ .دوـش
سـپ یـط و لـنوت زا روـبع زا
دودح تفاتم 180
رتم
، نهد ۀ یم نایا ن راغ راغ هب دوعص ارب هک دوش
، تا یهجت هب زاین ییانـشآ و
اب هوک .تسا درون لخاد
،راغ زا شیب لوط هب اضف 40
لافـس لـیبق زا تتیز دهاوش اب رتم اـه
ریخذ تسد را عم اهاضف و هوک ۀراوید رد هدشداجیا تارییغت و ه ود تروص هب اهتنا رد و دنرک
هقبط
هدش داجیا ۀرا ش سکع( تسا
12 ) ربنق راغ . یم هک دوب یبسانم لحم
دافتسا دروم تتناوت ۀ
نارـبهر
تموکح نافلاخم
، هب ندمآ راک ور زا لبق هژیو تموکح
لآ یوب دریگ رارق ه زا ـلتخم باـنم رد هک ،
هل کول لاریس تسا یبایدر لباق
(
زاظن ه اوخ ،یسوط کل لا 1390
: 256 و 280 ـ 281 و 303 ـ
.)306
