Iranian Studies

(1)

University of Tehran Faculty of Literature and

Humanities

Journal of

(Jis)

DOI: https://jcl.ut.ac.ir/10.22059/jis.2022.336917.1075

Continuity and evolution of Toponym of “Kech and Makran” in historical and geographical sources from

the 7-12 AH: with a focus on the Safavid era

Yaser Mollazaei¹^ | Farajollah Ahmadi²

1. Corresponding Author; PhD student in the Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: [email protected]

2. Associate Professor of History Department of University of Tehran, Tehran, Iran.

Article Info Abstract Paper Research:

Research Article According to historical and geographical sources, Makran province in southern Iran has a large territory. This region was linked to Sistan in the north, Kerman in the west, the sea in the south, and the Indus River basin in the east. The expansion of the Makran region in the southeast of Iran, its connection with the sea, as well as its border location with the eastern and southern neighbors of Iran, provided the basis for the creation and development of numerous cities and settlements in Makran.

Communication was important and prestigious, the city of Kech was in the center of this stateAdapting the name of this city in many historical and geographical texts from the 7th century AH to the 12th century AH, especially in the sources of the Safavid era, a place named "Kech and Makran" was formed in the mental geography of historians and geographers. Based on this, how the continuation and transformation of this place name in historical and geographical sources has formed the issue of future research. The repeated reflection of the place name "Kech and Makran" in the historical and geographical sources of the 7th to 12th century AH, especially the sources of the Safavid era, raises the question of what geographical area the place name "Kech and Makran" is applied to and how its semantic load is in the historical sources and Geographical continuity and evolution? The following article is organized by the method of describing historical and geographical data and then analyzing them through matching and comparing the data available in historical texts, especially manuscripts, geographical texts, historical maps, travelogues, as well as some examples of interviews with local experts.

The result of this article shows that the political and communication importance of the city of Kech in the early to middle Islamic centuries provided the context for the first time in the official reports of the historical and geographical sources of the 7th and 8th centuries A.H. to establish a link between its name and the name of Makran And the name

"Kech and Makran" should be mentioned as another name of Makran state. Adapted from these official reports, the use of the place name "Kech and Makran" as another name of the Makran state was not only continued in the sources of the following centuries, but in the Safavid era, along with this continuity, there was also a change in it, based on which, This place was also known as another name of Kech city.

Received:

4 April 2021 Accepted:

12 September 2022

Keywords:

Kech and Makran toponym, Iran, Safavid era, historical sources, geographical texts^.

How To Cite

Mollazaei, Yaser; Ahmadi, Farajollah (2022). Continuity and evolution of Toponym of “Kech and Makran” in historical and geographical sources from the 7-12 AH: with a focus on the Safavid era. Iranian Studies, 12 (1), 169-188.

Publisher University of Tehran Press.

(2)

University of Tehran Faculty of Literature and

Humanities

همانلصفود

شهوژپ ناریا یاه

یسانش

لاس 12 هرامش ، 1 یپایپ هرامش ، 23

ناتسبات و راهب 1401

، 169 - 188

DOI: https://jcl.ut.ac.ir/10.22059/jis.2022.336917.1075

یاج ِلوحت و موادت مان

« نارکم و چیک »1

د ِییایفارغج و یخیرات عبانم ر

نرق 7 ات 12 )یوفص ۀرود عبانم رب دیکأت اب( یرمق

یئزلام رسای 1

|

جرف یدمحا للها

2

1 . ؛لوئسم ۀدنسیون .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،یناسنا مولع و تایبدا ۀدکشناد ،خیرات هورگ یرتکد یوجشناد

:همانایار [email protected]

2 .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،یناسنا مولع و تایبدا ۀدکشناد ،خیرات هورگ رایشناد .

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون یشهوژپ

ۀرتسگ ،ناریا قرش بونج رد نارکم تلایا ،ییایفارغج و یخیرات عبانم شرازگ ساسارب امش زا هک تشاد یروانهپ اب قرش زا ،ایرد اب بونج زا ،نامرک ات برغ زا ،ناتسیس ات ل

یم دنویپ دنِس ۀزوح و ایرد اب دنویپ و ناریا قرش بونج رد نارکم ۀقطنم یگدرتسگ .تفای

ۀعسوت و داجیا ۀنیمز ،ناریا یبونج و یقرش ناگیاسمه اب نآ یزرم تیعقوم نینچمه یدابآ و اهرهش آ مهارف نارکم رد ار یددعتم یاه

یاهرهش زا یکی .درو نارکم ِیخیرات

رد چیک رهش ،تشاد رابتعا و تیمها ،یطابترا تیعقوم نینچمه و یسایس رظنم زا هک نرق ییایفارغج و یخیرات نوتم زا یرایسب رد ،رهش نیمه مان زا سابتقا هب .دوب تلایا زکرم هب ،مهدزاود ات متفه یاج ،یوفص ۀرود عبانم رد هژیو

ناونع اب یمان

« نارکم و چیک »

رد یفارغج و ناخروم ِینهذ یایفارغج

موادت یگنوگچ ،ساسا نیمه رب .تفرگ لکش ناسیون

یاج نیا لوحت و لکش ار ور شیپ شهوژپ ۀلئسم ،ییایفارغج و یخیرات عبانم رد مان

هداد یاج ررکم باتزاب .تسا مان

نرق ِییایفارغج و یخیرات عبانم رد 7

ات

12 هب ، یو یم حرطم ار لاؤس نیا ،یوفص ۀرود عبانم هژ یاج هک دزاس

مان

« نارکم و چیک

» ییایفارغج و یخیرات عبانم رد هنوگچ نآ ییانعم ِراب و هدش قلاطا ییایفارغج ۀرتسگ هچ رب هدرک ادیپ لوحت و موادت هداد فیصوت شور اب ور شیپ ۀلاقم ؟تسا

و یخیرات یاه

ر زا نانآ لیلحت سپس و ییایفارغج هداد ۀسیاقم و قیبطت ها

،یخیرات نوتم رد دوجوم یاه

هب هخسن صوصخ هشقن ،ییایفارغج نوتم ،یطخ یاه

همانرفس ،یخیرات یاه نینچمه و اه

هتفای ناماس ،یلحم ناهاگآ اب هبحاصم هنومن دنچ یم ناشن هلاقم نیا درواتسد .تسا

دهد ت نیتسخن یاههدس رد چیک رهش یطابترا و یسایس تیمها هک هنیمز نیا ،یملاسا ۀنایم ا

شرازگ رد راب نیتسخن یارب هک تخاس مهارف ار ییایفارغج و یخیرات عبانم یمسر یاه

نرق 7 و 8 یاج زا و دوش داجیا دنویپ نارکم مان اب نآ مان نیب ، مان

هب فتسا ،یمسر یاهشرازگ نیا زا سابتقا هب .دوش دای نارکم تلایا رگید مان ۀباثم زا هدا

یاج مان

هن ،نارکم تلایا رگید مان ۀباثم هب موادت یدعب نورق عبانم رد اهنت

،نآ یانبم رب هک تفرگ تروص زین یلوحت ،موادت نیا رانک رد یوفص ۀرود رد هکلب ،تفای نیا یاج .دش هتخانش چیک رهش رگید مان ۀباثم هب مان

:تفایرد خیرات 15 ید 1400

ا خیرات :راشتن

21 رویرهش 1401

هژاودیلک :اه

ک ی چ نارکم و

، ،یوفص ۀرود ،ناریا

.ییایفارغج نوتم ،یخیرات عبانم

دانتسا جرف ،یدمحا ؛رسای ،یئزلام

( للها 1401 .) یاج ِلوحت و موادت مان

رد)یوفص ۀرود عبانم رب دیکأت اب( یرمق12 ات7 نرق ِییایفارغج و یخیرات عبانم . .188-169 ،)1 (12 ،یسانشناریا یاهشهوژپ

رشان .نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم

1 . ایموب نیب رد مان نیا هکاجنآزا تروص هب هقطنم ن

« نارُّکَم ( » Makkoran یم ظفلت )

یم داهنشیپ ،دوش ،هتلاقم نتتم رد دوش

.دوش هتفرگ رظن رد تروص نیمه هب نآ ظفلت

(3)

همدقم یاج مینوپوت ای مان مان ۀعلاطم هب هک تسا یشناد 1

یم ییایفارغج یاه و خیرات رصنع هس و دزادرپ

نابز و ایفارغج یاج دوخ رد ار یسانش

اد هد تسا

ینایواک و یماهت(

،دار 1394 : 90

یاج هکاجنآزا .)

مان ار اه

هدرک عضو ینامدرم ینامز لاس سپس و دنا

هدش ظفح لاس نارازه و اه بوسحم هدنز خیرات ،دنا

یم دنوش

،شیدناریخ(

1382 : 3

یاج ،هنیمز نیمه رد .)

مان قطانم و تلاایا و ناریا اب طبترم هک ییاه

،دنتسه نآ نوگانوگ هرود ییایفارغج و یخیرات نوتم زا یرایسب رد

باتزاب ،یخیرات نوگانوگ یاه

هتفای یاج نیا ۀلمج زا ؛دنا مان

یم اه هب ناوت

بونج رد نارکم تلایا اب هک درک هراشا

هدوب طبترم ناریا قرش یاج نیا .تسا

یکی ناونع هب چیک ینعی ییایفارغج دحاو ود مان بیکرت زا مان

ا هدمآ دوجو هب تلایا نیا مان ناونع هب نارکم مان و نارکم تلایا یاهرهش ز یاج نیا .تسا

هب مان

هدس ییایفارغج و یخیرات عبانم رد لقتسم تروص نیتسخن و هدوبن جیار یملاسا نیتسخن یاه

هناشن هدس عبانم هب طوبرم نآ روهظ یاه هب ،هنایم یاه

نرق هژیو 7

و 8 ق عبانم رد .تسا یرمق نور

نورق ینعی یدعب 9

ات 12 یاج زا هدافتسا ،نارکم ۀیحان تلاوحت هب هراشا ماگنه ،یرمق مان

« و چیک

نارکم » یم یترابع هب ؛تفرگ دوخ هب یرتشیب لکش یاج نیا زا هدافتسا جوا ناوت

عبانم رد ار مان

یخیرات داعبا یواکاو ،انبم نیمه رب .درک هدهاشم یوفص ۀرود ییایفارغج و یخیرات ییایفارغج و

یاج مان

هداد لکش ار ور شیپ شهوژپ ۀلئسم یاج زا ررکم ۀدافتسا .تسا

مان

« چیک

نارکم و » هعومجم رد نورق ییایفارغج و یخیرات عبانم زا یا

7 ات 12 حرطم ار شسرپ نیا ،یرمق

یم هرهش زا یکی ناونع هب چیک ییایفارغج دحاو ود مان دنویپ دنیارف هک دزاس نارکم مان و نارکم یا

هدوب هنوگچ ،تلایا نیا مان ناونع هب یاج نیا ًاساسا و ؟تسا

نورق رد ییایفارغج دحاو هچ هب مان 7

ات

12 یم قلاطا )یوفص ۀرود عبانم رب دیکأت اب( یرمق هدش

؟تسا

هداد لیلحت و فیصوت شور اب رضاح ۀلاقم یقیبطت ۀویش نینچمه و ییایفارغج و یخیرات یاه

زا هداد ۀسیاقم قیرط هب ،یخیرات نوتم رد دوجوم یاه

و ییایفارغج نوتم و یطخ خسن هژیو

هشقن همانرفس و یخیرات یاه هتفای ناماس ،یلحم ناهاگآ زا هبحاصم ۀنومن دنچ نینچمه و اه

.تسا

یارب مجسنم نییبت هدرک شلات تسخن ،نآ ۀلئسم و عوضوم رت

رظنم زا نارکم تلایا زا یفیرعت میا

رات روهظ ۀنیشیپ هب ،نآ زا سپ .دوش حیرشت نآ رد چیک رهش تیعقوم نینچمه و ییایفارغج و یخی

یاج نیا هدش هراشا یوفصاشیپ ییایفارغج و یخیرات عبانم رد مان هب دانتسا اب ماجنارس و تسا

هعومجم یاج نیا لوحت و موادت ،دش رکذ ًلابق هک عبانم زا یا لیلحت و هیزجت یوفص ۀرود رد مان

هدش نرق زا روظنم نینچمه .تسا 12

لاس ات ،رضاح شهوژپ رد یرمق 1135

طوقس ینعی یرمق

یمن رب رد ار دنز و راشفا ۀرود یخیرات عبانم و هدش لماش ار ناناغفا تسد هب ناهفصا .دریگ

1. toponym.

(4)

هداد دوجو اب ییاسانش ،نارکم ۀقطنم زا ییایفارغج و یخیرات عبانم رد هدنکارپ و رصتخم یاه

و داعبا هدرک بلج ار نارگشهوژپ زا یدادعت هجوت ،هقطنم نیا یخیرات یایاوز نیااب .تسا

زونه لاح

هنیمز نآ ماجنا هک دراد دوجو هقطنم نیا یایفارغج و خیرات یواکاو یارب یددعتم یتاقیقحت یاه

یم یرورض هنیمز نیا ۀلمج زا .دیامن

یاج ییایفارغج و یخیرات داعبا ییاسانش ،یتاقیقحت یاه ن

ما

هتفرگن رارق هجوت دروم نونک ات یعوضوم نینچ هک تسا نیب رد .تسا

شهوژپ تروص یاه ( ییازرفص ،هتفرگ

1397 هلاقم رد ) ییایرد تاطابترا رد چیک شقن هب یا

هدس رد نارکم لحاوس هتخادرپ یملاسا نیتسخن یاه

ۀرابرد ،هلاقم نیا رد .تسا

تکن نیا هب طقف داجیا دنویپ نارکم مان اب نآ مان نیب دش ثعاب چیک رهش تیمها هک هدش هراشا ه

هدس عبانم رد ناونع نیا و دوش و یوفص ۀرود عبانم نینچمه و یدلایم مهدزناپ ات مهدزیس یاه

یاج ییایفارغج و یخیرات داعبا .دنک ادیپ باتزاب دنه نایناکروگ مان

یور چیه هب

ۀلاقم رد هدشن واکودنک روکذم

( یقارشا و یولع .تسا 1398

هلاقم رد ) یایفارغج یسررب هب یا

هدس رد نارکم یخیرات هتخادرپ یملاسا ۀنایم یاه

باتزاب هب ،هلاقم نیا زا یهاتوک تمسق رد .دنا

یاج مان

ولوپوکرام ۀمانرفس رد ،قیقحت ۀلئسم و ناونع هب هجوت اب و هدش هراشا

واکاو یاج ی مان

هدوبن شهوژپ تلاسر ًاساسا یئزلام و ییازرفص نینچمه .تسا

( 1400 هلاقم رد ) هشقن ساسارب یوفص ۀرود رد ار نارکم یخیرات یایفارغج ،یا

یخیرات یاه

هدرک لیلحت و هیزجت ،ناییاپورا هدیشوک هدشرکذ شهوژپ رد ناگدنسیون .دنا

مان ات دنا ،یسانش

ارغج ۀدودحم یدابآ ،یعیبط یایفارغج ،ییایف

هورگ یگدنکارپ زین و اهردنب و اه رد یتیعمج یاه

هشقن یانبم رب ار نارکم تلایا هچنآ ،عومجم رد .دننک لیلحت و هیزجت ناییاپورا یخیرات یاه

یم زیامتم هدشرکذ ۀنیشیپ اب ار ور شیپ شهوژپ لوحت و موادت یگنوگچ و هسیاقم رب رظان ،دزاس

یاج مان

« ک نارکم و چی »

هعومجم رد ،یخیرات نوتم هلمجزا ییایفارغج و یخیرات عبانم زا یا

هشقن ،ییایفارغج نوتم همانرفس و یخیرات یاه

.تساه

1 نآ رد چیک تیعقوم و نارکم تلایا . هبیتک رد راب نیتسخن یارب .دراد ینلاوط ۀقباس ،ییایفارغج و یخیرات نوتم رد نارکم مان روضح یاه

س و یدکَا ناتساب تاقیقحت نیرخآ قبط هک هدش هدرب مان نَّکَم حلاطصا زا ،یرمو

تیعقوم ،یتخانش

دراد تقباطم نامع و یبرع ۀدحتم تاراما لحاوس نینچمه و ناتساب ۀرود نارکم اب نآ ییایفارغج

تفص و یقوثو(

،لگ 1396 : 34

َکَم ،نوتسیب ۀبیتک دانتسا هب ،یشنماخه ۀرود رد هقطنم نیا .) پراش(

، 1346 : 33 ،تنک ؛ 1391 : 402

ایزوردِگ ینودقم ردنکسا ۀرود رد و ) ،نایرآ(

1971 : 301 ت 364

هدش هدیمان ناروکم ،تشترز ۀبعک رب روپاش ۀبیتک دانتسا هب ،یناساس ۀرود رد و)

تسا

،یزابهش روپاش(

1389 : 307

لوادتم هب نارکم ،ناریا هب ملاسا دورو زا سپ .)

ییاسانش یارب مان نیرت

(5)

نیا خیرات هجوت دروم و دش لدب هقطنم یفارغج و ناسیون

مان ندش جیار نامز زا .تفرگ رارق ناسیون

هدش هدافتسا مان نیا یارب یفلتخم ظافلا ،زورما هب ات ییایفارغج و یخیرات نوتم رد نارکم رد .تسا

( یومح توقای ،متفه نرق 1995

: 5 / 180 خسن( ءادفلاوبا ،متشه نرق رد و نارکَم ار نآ ) یطخ ۀ

ۀرامش 1750 گرب ، 76 .درک ظفلت نارْکُم ار نآ )تشپ

ۀرامش ریوصت 1

. رد نارکم مان ظفلت نادلبلا میوقت

هشقن رد ،ناناملسم ییایفارغج نوتم رب هولاع یوفص رصع ناریا زا هک ناییاپورا یخیرات یاه

نارکُم تروص هب فلتخم لاکشَا اب نارکم مان ،هدش میسرت

یئلاع(

، 2010 : 276

نارکَم و )

،ناراکمه و یجنگ(

1386 : 156

نارکِم و )

(

www.davidrumsey.com

زین )

هدش طبض .تسا

( سکیاس یسرپرس 1315

: 221 نرق رد ) 13

رد ،مان نیا هک داد شرازگ یرمق

یم ظفلت حوتفم فاک اب دنه یلاوح هدش

نامدرم نیب رد هزورما نارکم ۀژاو ،رگید فرط زا .تسا

نم نیا یموب یم ظفلت نارُّکَم تروص هب ،هقط

.دوش

ار نارکم مان یخرب :درادن دوجو رظن قافتا مه نآ ۀیمست هجو بابرد ،نارکم مان ظفل دننامه یهام لداعم هتسناد ناراوخ

دنهد ناشن هقطنم نیا نامدرم یلصا توق ار یهام ات دنا

چیدلوه(

،

1896 : 388

ب کراف نب نارکم هب ار مان نیا رگید یخرب .)

یم بستنم )ع(حون نب ماس ن دنناد

توقای(

،یومح 1995 : 5 / 180

کیم موق لداعم ار کم ۀژاو ،رگید یخرب و)

یم ناتساب ۀرود رد اه هک دنناد

( تودوره شرازگ ساسارب 1384

: 192 هتشاد رارقتسا نارکم یزورما ۀیحان رد ) نیا ناوریپ .دنا

ناکم دنوسپ ندش هفاضا اب هک دندقتعم رظن

،نار زاس کیم موق هک تسا یناکم نارکم

نآ رد اه

یم یگدنز هدرک

دنا

،ییازرفص و ینازورف(

1394 : 1158 ت 1159

ار نارکم یخرب ،رگید یرظن رد .)

هتسناد رایسب و ددعتم یامرخ ناتخرد یاراد ینیمزرس باهولادبع اب ناگدنسیون ۀبحاصم( دنا

،زابرس ،تسودناریا 17

/ 7 / 1400 چَم لداعم ار کُم اریز ؛) هتسناد

یانعم هب یچولب نابز رد هک دنا

تسامرخ تخرد و لخن

،هدیدناهج(

1396 : 2269

یمن ار لیلحت نیا اما ،)

؛تسناد قیقد نادنچ ناوت

ینعی ددشم فاک مض و میم حتف اب نارکم ،یلحم نابز رد اریز

« نارّکَم » یم ظفلت ،دوش

یلاحرد لت فاک نوکس و میم مض اب امرخ تخرد یانعم هب کم هک یم ظف

.دوش

یبونج هب هزورما نارکم ،ییایفارغج دودح رظن زا و ناتسکاپ و ناریا ناتسچولب یاهرهش نیرت

یم قلاطا نامع یایرد یلحاس قطانم نینچمه نیااب .دوش

ییایفارغج ۀرتسگ ،یخیرات نارکم لاح

(6)

یم رب رد ار یرتشیب هرتسگ نینچ هک تفرگ

ییایفارغج و یخیرات نوتم زا یرایسب رد یا زین و

هشقن لامش زا و نامرک ات برغ زا ایزوردگ ای نارکم ،ناتساب ۀرود رد .درک ادیپ باتزاب یخیرات یاه

تشاد دادتما دنس دور ای سودنیا دور ات قرش زا و انایگنرد ای ناتسیس ات

تفص و یقوثو(

،لگ 1396 :

111

غج نوتم رد نارکم ییایفارغج ۀدودحم ،ناریا هب ملاسا دورو زا سپ .)

باتزاب یددعتم ییایفار

مانمگ فلؤم .تفای ملاعلا دودح

( 1362 : 123 ت 124 ) ییایفارغج دودح ،مراهچ نرق مود ۀمین رد

نآ ساسارب هک هدرک فیرعت دنس ۀزوح اب دنویپ رد ار نارکم

« نارهم دور یو قرشم تسیتیحان

بایب یو لامش و تسا نامرک تیحان یو برغم و تسا مظعا یایرد یو بونج و تسا هک تسا ینا

هتسویپ ناسارخ دودح هب تسا

.»

( ینیوزق ،متفه نرق رد 1998

: 273 نیمز نیب ار نارکم ۀدودحم )

( یدزی یفوتسم .درک فیصوت سیت و دنس 1396

: 357 ،یوفص ۀرود اب فداصم مهدزای نرق رد )

نیا ار نارکم ییایفارغج دودح :درمشرب هنوگ

« ا زومره و هتت و نارکب و ناتسیس هب شدودح لاصت

دراد .»

هتسد ،هدشرکذ ییایفارغج نوتم رب هولاع ینعی ت یوفص ۀرود زا ییایفارغج عبانم زا یا

هشقن هتخاس نایامن ار نارکم ییایفارغج ۀرتسگ ت یخیرات یاه هشقن ساسارب .دنا

میهاربا هک یا

هشقن( هقرفتم ناونع اب )ینامثع راگن

ناریا کلامم اریا ورملق زا مهدجه نرق ۀمین رد

یوفص ن

و ایرد اب بونج رد و نامرک اب برغ رد و ناتسیس اب لامش رد نارکم ییایفارغج دودح ،هدرک میسرت هتشاد دنویپ دنس دور برغ رد هتت ۀقطنم یلاوح ات قرش رد .تسا

ۀرامش ۀشقن 1

. ۀشقن رد نارکم ییایفارغج دودح ناریا کلامم

)تسا ناگدنسیون زا دیکأت(

،یئلاع(

2010 : 276 )

نآ یزرم تیعقوم نینچمه و ایرد اب نآ دنویپ ،ناریا قرش بونج رد نارکم ۀقطنم یگدرتسگ و اهرهش ۀعسوت و داجیا ۀنیمز ،یبونج و یقرش ِناگیاسمه اب ناریا یطابترا لپ ۀباثم هب

یدابآ هب ،تخاس مهارف نارکم رد ار یددعتم یاه یروط

( ینیوزق هک 1998

: 273 باتک رد ) راثآ

(7)

ا و دلابلا دابعلا رابخ هدرک هراشا نارکم رد رایسب تابصق و تاهد دوجو رب ،

و اهرهش عضو زا .تسا

یدابآ و ناریا هب ملاسا دورو اب اما ،تسین تسد رد ینادنچ تاعلاطا ناتساب ۀرود رد نارکم یاه

هدس رد ییایفارغج نوتم دیلوت قنور یدابآ و اهرهش فیصوت ،یدامتم یاه

روط هب نارکم یاه

مجسنم یفارغج هجوت دروم یم نآ ۀلمج زا هک تفرگ رارق ناسیون

شرازگ هب ناوت فلؤم یاه

مانمگ ملاعلا دودح (

1362 : 125 ) ( یسدقم و 1361

: 701 ت 702 ) ( یرخطصا و 1340

: 146 ت 147 )

.درک هراشا رهش زا یکی

تلایا نیا زکرم رد چیک ،یخیرات و ییایفارغج نوتم یانبم رب نارکم یاه

هدوب ا چیک .تسا کیدزن رد ناتسچولب تلایا رد و ناتسکاپ برغ بونج رد هزورم

ناریا یاهزرم

هتفرگ رارق نیتسخن و تسین تسد رد ینادنچ تاعلاطا ناتساب ۀرود رد چیک عضو زا .تسا

یهاگآ شرازگ هب طوبرم هقطنم نیا زا یخیرات یاه یاه

هدس رد ییایفارغج و یخیرات یاه

تسا یملاسا نیتسخن

،ییازرفص(

1397 : 312 ت

) 313

یم رظن هب و زا یکی چیک ،نامز نیمه زا دسر

هدش نارکم مهم یاهرهش .تسا

.دراد یسررب یاج رظنم ود زا یملاسا نارود رد نارکم رد چیک رهش تیمها لوا تیمها

شرازگ ساسارب هک تسا نآ یسایس هاگیاج و رابتعا رد ،چیک رهش هدس عبانم یاه

یاه

م ،یملاسا ۀنایم ات نیتسخن مکاح و زکر

هدوب نارکم نیشن مانمگ فلؤم .تسا

ملاعلا دودح

( 1362 : 125 یم چیک رهش فیصوت رد مراهچ نرق مود ۀمین رد ) :دسیون

« رهش هب نارکم هاشداپ

دنیشن جیک .»

( یرخطصا ،نرق نیمه رد نینچمه 1340

: 146 و 152 اب چیک رهش زا هک )

ار نآ هناگادج فیصوت ود رد ،هدرک دای زیک ناونع نیا

یم فیصوت هنوگ :دنک

« ،تیحان نیا

و تسا نارکم ۀضرف ... دراد ماقم زیک رهش هب و دنناوخ جارهم ار وا ،تستفرگ نادعم نب یسیع دراد امرخ تخرد .»

( یومح توقای ،متفه نرق رد 1995

: 4 / 497 ) زا یکی ار زیک ای چیک

هدوب نارکم یلاو زکرم هک هتسناد هقطنم نیا یاهرهش نیرتروهشم ا

نرق رد نینچمه .تس

( وربا ظفاح متشه 1375

: 103 ت 104 نیا ار چیک ) هدرک فیصوت هنوگ

:تسا

« نآ مان نارکم

تسا جیک نآ ۀبصق و تسا تیلاو .»

ییایفارغج تیعقوم نتفرگ رظن رد ،یسایس دعُب رب هولاع

یم ناشن نارکم رد چیک نویپ رد یمهم یطابترا تیمها ،ییایفارغج دعُب رد هقطنم نیا دهد

د

رهش هتشاد نارکم راوجمه تلاایا نینچمه و رگیدکی اب نارکم یاه مهم زا یکی .تسا

نیرت

یم لیهست ار نارکم تلایا رد چیک یزکرم و یطابترا تیعقوم مهف هک یعبانم هشقن ،دنک

یاه

هدرک میسرت یرمق مهدزاود ات مهد نورق یط ناریا زا ناییاپورا هک تسا یخیرات یارب ؛دنا

ارب ،هنومن هشقن ساس

هشقن( هقرفتم میهاربا ،مهدجه نرق ۀمین رد هک یا ناریا زا )ینامثع راگن

هتفرگ رارق نارکم زکرم رد ییایفارغج تیعقوم رظنم زا چیک رهش ،هدرک میسرت یوفص و تسا

یم ییایفارغج تیعقوم نینچ و لیهست رگیدکی اب ار نارکم یاهردنب و اهرهش دنویپ تسناوت

طابترا ۀنیمز یتح .دزاس مهارف ار رواجم تلاایا اب نارکم

(8)

. )تسا ناگدنسیون زا دیکأت( نارکم تلایا رد چیک یطابترا تیعقوم ،یئلاع(

2010 : 276 )

2 یاج ۀنیشیپ . مان

« نارکم و چیک »

نرق ییایفارغج و یخیرات عبانم رد 7

ات 9 یرمق

مکاح ناونع هب چیک رهش یسایس تیمها و نارکم نیشن

نیا رد نآ یطابترا و یزکرم تیعقوم

هن ،تلایا یدابآ و اهرهش نیب رد چیک تیمها ندش هتسجرب رب اهنت هکلب ،دوزفا نارکم تلایا یاه

هدس ییایفارغج و یخیرات نوتم رد دش ثعاب نارکم مان اب چیک مان نیب ،دعب هب یملاسا ۀنایم یاه

یاج و دوش داجیا دنویپ ناونع اب یمان

« کم و چیک نار

» .دوش رهاظ ییایفارغج و یخیرات عبانم رد

یاج نیا هکنیا ملسم و نارکم تلایا یاهرهش زا یکی ناونع هب ،چیک حلاطصا ود بیکرت زا مان

یم رظن هب .دمآ دوجو هب تلایا نیا مان ناونع هب ،نارکم حلاطصا یاج نیا دسر

نیتسخن یارب مان

نم تروص هب و متفه نرق یخیرات عبانم رد راب مجس

رکذ هتبلا ؛دش رهاظ متشه نرق عبانم رد ،رت

یاج نیا هک دراد ترورض هتکن نیا همه روط هب ،مان

هرود نیا عبانم مامت رد هبناج ینامز یاه

یم و دشن طبض لکش لاح رد هرود نیا یخیرات عبانم رد یگزات هب نارکم و چیک تفگ ناوت

یریگ

هدوب ( ینیوج ،هنومن یارب ؛تسا 1385

: 149 و ) ( یناجزوج 1363

: 235 ( یواضیب و ) 1382

: 45 زا ،)

یاج و دندرک هدافتسا نارکم حلاطصا زا نانچمه ،یناخلیا و لوغم رصع ناخروم و چیک مان

یم رظن هب ،متفه نرق یخیرات عبانم نیب رد .تفاین باتزاب نانآ یخیرات نوتم رد نارکم دسر

ولوپوکرام ۀمانرفس یا هک دوب یراثآ نیلوا زا یکی ،

یاج ن یدعب ناگدنسیون و هدش هراشا نآ رد مان

هدرک سابتقا نآ زا تمس هب یرمق متفه نرق مود ۀمین رد هک دوب ییایلاتیا درگناهج ولوپوکرام .دنا

نیمزرس زا و درک رفس قرش رادید هینطنطسق ،ناتسودنه ،نیچ ،ناتسکرت ،ناریا نوچمه ییاه

( ولوپوکرام .درک 1907

: 388 ) همانرفس نیا رد هقطنم زا ،

مان هب یا

« سک ناروکام » زا و هدرک دای

(9)

فیصوت برغ لامش و برغ ربارب رد گرزب دنه تلایا نیرترود ار نآ ،ییایفارغج تیعقوم رظن هدرک یاج و نارکم تلایا اب نآ طابترا یارب رظنم ود زا ولوپوکرام شرازگ نیا .تسا مان

« و چیک

نارکم » یظفلت تهابش لوا :تسا تیمها زئاح اب نآ

حرطم ار لامتحا نیا هک

یم نامه نآ زا روظنم هک دزاس

هدوب هک ییایفارغج تیعقوم هکنیا مود .تسا

یم ،ساسا نیمه رب .دراد تقباطم نارکم تلایا اب ،هداد حرش هیحان نیا یارب ولوپوکرام ناوت

زا روظنم هک تفرگ هجیتن

« سک ناروکام » نامه

« م چیک نارک » ای

.تسا

رب هولاع ولوپوکرام ۀمانرفس یاج نآ رد هک یرگید رثا ،

مان

،هدرک ادیپ باتزاب

باتک ایلعلا ۀرضحلل یلعلا طمس رد هک تسا نامرک نایئاتخارق ۀرابرد ینامرک یشنم نیدلارصان زا

هدش فیلأت متشه نرق لوا ۀمین ( یشنم نیدلارصان .تسا

1362 : 16 ، 20 ، 29 ، 58 ، 82 ، 97 نمض )

یاج زا راب هس ،نارکم لقتسم ناونع زا ررکم ۀدافتسا مان

هدرک هدافتسا یو .تسا

:هتشون ییاج رد

« هاگراب رد همه هعفد کیب یدندروآ نارکم و جیگ زا تاعضاوم و تایررقم و

یدیشخبب »

:نامه(

30 رس ای رغث ریبعت زا ،رگید ییاج رد ای ؛) هدافتسا نارکم و چیک یارب دح

:هدرک

« تمزلام لاس کی ،دوب نارکم و جیگ رغث یلاو هک نیدلارصان مظعم یضترم و کلم و

درک یناکرت هاگراب »

:نامه(

41 باتک رب هولاع .) یلعلا طمس

،نرق نامه رد هک یراثآ رگید زا ،

یاج مان

باتک ،هدرک ادیپ باتزاب نآ رد باسنلاا عمجم

هراکنابش .تسا یا

هراکنابش نارکم لقتسم ناونع زا تمسق نیدنچ رد هکنیا نمض ،ینامرک یشنم یوگلا دننامه یا

یاج زا راب هس ،هدرب مان هدرک هدافتسا نارکم و چیک مان

:هتشون ییاج رد یو ،هنومن یارب ؛تسا

« بطق کلم هک یزور یتحلصم هب دوب هدش نوریب نورج ۀریزج زا نتمهت نیدلا

هک یراک و

...تشاد نارکم و جیک کولم هب قلعتم »

هراکنابش(

،یا 1381 : 218

هراکنابش ،تیاور نیا رد .)

زا یا

یارب کولم ریبعت

هدرک هدافتسا هب طوبرم متشه نرق زا رگید رثا .تسا

ۀمانرفس

نبا هطوطب نبا .تسا لاس رد ار یرفس هطوطب

725 نیمزرس زا و دیزاغآ چ ییاه

،ماش ،رصم نو

هب راب ود همانرفس نیا رد وا .درک ندید نیچ ،دنه ،ناریا ،ناتسبرع

هراشا

هدرک تروص هب ار نآ راب کی هتبلا هک تسا

« چیک و نارکم »

:هدرک طبض

« دلاب هک رانید کلم و

تفرگ دوخ ذوفن تحت ار جیک و نارکم »

نبا(

،هطوطب 1397 : 278

ن باتزاب ،عومجم رد .)

و چیک ما

هدس یخیرات نوتم رد نارکم یاه

7 و 8 روضح هکنیا لوا :تسا یساسا ۀتکن ود رب رظان یرمق

اما ،دراد هقباس متفه نرق زا لبق ییایفارغج و یخیرات نوتم رد لقتسم روط هب چیک ای نارکم مان مجسنم روط هب و متفه نرق یخیرات عبانم ،راب نیتسخن یارب یاج زا ،متشه نرق رد رت

مان

« چیک

نارکم و » هدرک هدافتسا یارب دلاب و روغث و تلایا نوچمه یریباعت زا هدافتسا هکنیا مود .دنا

یاج مان

یم ناشن یاج نیا دهد نآ زا و هدش قلاطا نارکم یتلایا ۀرتسگ هب مان

یم دای نارکم تلایا رگید مان ۀباثم هب هدش

.تسا

(10)

یاج دربراک مان

هن یلبق نورق هب تبسن مهن نرق لوا تسد عبانم رد اهنت

یاج نیا زا هدافتسا ۀنماد هکلب ،دش لوادتم رتشیب ددعتم تایاور یتح و ییایفارغج نوتم رد مان

بلاق رد یخیرات دوخ یایفارغج باتک رد وربا ظفاح .تفرگ رارق هدافتسا دروم رتشیب فلتخم یاه

زا ،تسا مهن نرق عبانم زا هک

هدرب مان یبرغ ۀدودحم فیصوت رد یو .تسا

:تشون دنه سونایقا

« تسا نارکم و جیک تیلاو ات وا دح دنه رحب »

،وربا ظفاح(

1375 : 104

رد .)

نیا زین نامرک رد صفُق لابج ییایفارغج تیعقوم فیصوت رد ،رگید یاج :تشون هنوگ

« دودح رد

خ صفقلا لابج ار نآ هک تسا یهوک نامرک نارکم و جیک و دشاب نآ یبرغ رب زمره رهش و دنناو

نآ یقرش رب »

:نامه(

196

یاج ،وربا ِظفاح ینهذ یایفارغج رد ،عقاو رد .)

مان

یاج ،وربا ظفاح ییایفارغج نتم رب هولاع .تسا نارکم تلایا رگید مان

نوتم رد

مه یخیرات دروم زین مهن نرق اب نامز

تفرگ رارق ررکم هدافتسا

،یماش(

1363 : 93 ،ینارهط ؛ 1356

:

347

یاج نیا زا موادم و ررکم ۀدافتسا .)

هنوگ هب مهن نرق لوا تسد عبانم رد مان هک تفر شیپ یا

یاج نیا ،ناخروم یتح هدرک رکذ ،هتشاد یتلایا دحاو هک یقطانم رگید مان رانک رد ار مان

.دنا

فرش یدزی یلع نیدلا (

1387 : 1154 ) حتف بابرد همان

رب یزوریپ زا دعب یناکروگ رومیت هک ییاه

زا ،داتسرف نوگانوگ قطانم یارب ینامثع

نیمزرس ریاس رانک رد مان کلامم و اه

یم :درب

« و ناتسیس و نارکم و جیک و نامرک و مجع و برع قارع و ناجیابرذآ ... هب نینچمه و

تف ،رحب و ّرب ِدلاب ریاس ح

همان دنداتسرف اه .»

( یدنقرمس 1372

: 929 ار یهباشم تیاور نینچ زین )

حتف لاسرا یارب رومیت شلات بابرد هدروآ شیوخ رثا رد ینامثع رب یزوریپ زا دعب همان

هک تسا

زا ،یدزی شرازگ دننامه

هدرب مان کلامم ریاس رانک رد :تسا

« ناریا کلامم هب و

ج مامت لب ناروت و و جیک و ناشخدب و ... و نتخ و یاتخ و ناتسکرت و رهنلاءاروام نوچ ناه

...و ناتسیس و ناتسودنه و لباک و لباز و نارکم .»

یاج باتزاب مان

نینچ رد

یم ناشن یتایاور یاج نیا هک دهد

یم قلاطا نارکم تلایا ییایفارغج دحاو هب مان هدش

.تسا

3 یاج . مان

« ارکم و چیک ن

» یوفص ۀرود عبانم رد

ۀرود رد نارکم و بونج رد ایرد اب نآ دنویپ هک دوب ناریا یقرش بونج تلاایا زا یکی یوفص

یم نآ تیمها رب دنه نایناکروگ ورملق اب یگیاسمه نینچمه نیلوا ۀرود رد نارکم عضو زا .دوزفا

نیااب .تسین تسد رد ینادنچ تاعلاطا ،لوا لیعامسا هاش ینعی ،یوفص هاش یم رظن هب لاح

دسر

یزکرم تلود ۀطلس تلود یاهورین اریز ؛دش تیبثت نارکم رد لوا بسامهت هاش ۀرود رد ناریا

دندش مازعا نارکم هب یوفص

،ولمور(

1384 : 1181

هتشوفا ،یفرط زا .)

( یزنطن یا 1373

: 18 )

یمرب ماج گنج زا دعب ار یوفص لوا بسامهت هاش ورملق هک یماگنه مان رانک رد نارکم زا ،درامش

تایلاو و تلاایا رگید یم مان

هدش شرازگ لوا سابع هاش ۀرود ثداوح زا .درب لاس رد هک تسا

(11)

1031 هتفر ناهفصا رابرد هب یرادربنامرف ملاعا یارب ،ازریم کلم ینعی ،نارکم مکاح یرمق تسا

،ینیوزق دیحو(

1383 : 201

نوتاخ ینیسح .)

( یدابآ 1352 : 512 فلؤم ،) ماوعلاا و نینسلا عیاقو رد زین

لاس ثداوح لیذ 1043

یارب ناهفصا رابرد هب نارکم مکاح ندمآ زا ،یفص هاش نامز رد یرمق

یم هراشا یرادربنامرف ملاعا ( یکسنیسورک نینچمه .دنک

1363 : 23 هب یوفص ۀرود رخاوا رد هک )

ورملق وزج نیسح ناطلس هاش ۀرود ات لوا لیعامسا هاش ۀرود زا هک یکلامم حرش رد ،دمآ ناریا رکم زا ،دندوب نایوفص هدرک دای زین نا

هعومجم رد ،یوفص ۀرود یخیرات نوتم رب هولاع .تسا یا

هشقن زا یاجرب یخیرات یاه بونج ورملق رد یوفص تلاایا زا یکی نارکم ،یوفص ۀرود زا هدنام

هشقن رد ،هنومن یارب ؛تسا ناریا یقرش سکِنس ناج هک ایسآ ۀراق زا یا

هشقن ،1

رد ،یسیلگنا راگن

هدجه نرق لوا ۀمین تادحرس نورد رد و ناریا ورملق قرش بونج رد نارکم تلایا ،درک میسرت م

هدش طبض و تبث ،نآ هنومن ۀدهاشم یارب( تسا

،یئلاع :کن رتشیب یاه 2010

: 87 و 88 و 104 .)

( )تسا ناگدنسیون زا دیکأت( ناریا یقرش ِبونج دادتما رد نارکم ییایفارغج تیعقوم . www.davidrumsey.com

)

هشقن نینچمه و یوفص ۀرود یخیرات نوتم رد ،هدنام یاج رب هرود نیا زا هک یخیرات یاه

تلایا نیا مان هب قلاطا یارب نارکم لقتسم ناونع زا هدافتسا نمض

نوتاخ ینیسح(

،یدابآ 1352 :

512 ۀرامش ۀشقن ؛ 3

ش هدرب مان نارکم یحاون زا یکی ناونع هب زین چیک لقتسم ناونع زا ،)

هد تسا

،ولماش(

1400 : 751 ،یزیشم ؛ 1369

: 385 ،یناتسیس ؛ 1344

: 505

نیااب .)

یاج و ناونع لاح مان

« و چیک

نارکم » هدش دای ًاررکم هرود نیا ییایفارغج و یخیرات عبانم رد زین هب ،تسا

یروط یم هک اعدا ناوت

1. John Senex

(12)

یاج دربراک و هدافتسا جوا درک مان

و یخیرات عبانم رد یوفص ۀرود ییایفارغج

نآ ِییایفارغج یانعم رد لوحت یعون یفرط زا و موادت یعون هب رجنم ،ررکم ۀدافتسا نیمه و هدوب یاج یبایزرا هک دش یوفص ۀرود ییایفارغج و یخیرات عبانم رد مان

ود نیا زا

یم ار رظنم نیا ناوت

:درک نییبت و حیرشت هنوگ

3 . 1 . یاج موادت مان

« : نارکم و چیک »

تلایا مان ۀباثم هب

نامه یاج باتزاب ۀنیشیپ رد هک هنوگ مان

هراشا ییایفارغج و یخیرات نوتم رد

یاج نیا روضح ،دش یمزاب یوفصاشیپ ۀرود عبانم هب مان

تلایا رگید مان ار نآ ًامومع هک ددرگ

یم نارکم ارغج و یخیرات عبانم زا سابتقا هب .دنتسناد

نیا یوفص ۀرود رد ،یوفصاشیپ ییایف

یاج لوادتم دربراک ،مهن نرق ییایفارغج و یخیرات عبانم هب تبسن مان یم رظن هب .تفای یرت

دسر

باتزاب نینچمه و تردق یلصا زکارم زا ینلاوط ِتفاسم دعُب لیلد هب نارکم زا یفاکان تخانش هک نیا ،ییایفارغج و یخیرات نوتم رد نآ تلاوحت رصتخم خیرات هک تخاس مهارف ار هنیمز

و ناسیون

یفارغج هعجارم مهن ات متفه نرق عبانم هب ،نارکم زا تاعلاطا بسک یارب ،یوفص رصع ناسیون

یاج ،یوفصاشیپ عبانم نیا زا یرایسب رد نوچ و دننک مان

رد ،دوب هتفای باتزاب

یاج زا ًاددجم ،عبانم نآ موادت مان

یم هدافتسا یرایسب رد ساسا نیمه رب .دندرک

شرازگ و تایاور زا یاج ،یوفص ۀرود ییایفارغج و یخیرات عبانم یاه

مان

اب

هتشوفا .درک ادیپ باتزاب یوفص ۀرود ییایفارغج و یخیرات نوتم رد ،نآ یتلایا موهفم نامه یا

د ،یوفص لوا بسامهت هاش ورملق زا شرازگ رد یزنطن ،ناتسدرک نوچمه یتلاایا رکذ رانک ر

تیلاو زا ،نامرک ،سراف ،ناتسزوخ

یم مان زین .درب

. یاج مان

یطخ ۀخسن رد ۀواقن

رایخلاا رکذ یف راثلآآ ،نارهت هاگشناد یزکرم ۀناخباتک(

ۀرامش 84 گرب ،B 5 )

اج زا یوفص خروم ،شرازگ نیا رد ی

مان

مان فلتخم کلامم رگید رانک رد

هدرب یاج دربراک هب هجوت اب هک تسا مان

یم صخشم ،تیاور نیا رد ار نآ دوش

یم رظن رد ،نامرک و سراف لثم هدشرکذ قطانم رگید دننامه یتلایا دحاو کی هتفرگ

یضاق .دنا

فلؤم ،یمق دمحا خیراوتلا ۀصلاخ

یطخ ۀخسن(

ۀرامش 6570 گرب ، 70 تیلاو زا ،)ور

« و چیک

(13)

نارکم » هدرک دای ناتسیس تیلاو ترواجم رد ،رگید ترابع هب ؛تسا

نیا رد

هدش هتفرگ رظن رد یتیلاو و یتلایا دحاو کی ،ناتسیس دننامه تیاور .تسا

یاج . مان

یطخ ۀخسن رد خیراوتلا ۀصلاخ

یاج هک دنتسه یرگید عبانم زا مه ییایفارغج نوتم ،یوفص ۀرود یخیرات نوتم رب هولاع مان

هتشاد باتزاب نآ رد ،ییایفارغج نوتم دیلوت ۀزوح رد یوفص ۀرود رد هتبلا ؛تسا

ییایفارغج نتم چیه ،هیوفص دهع رد هک تسین انعم نیدب نیا اما ،تشادن دوجو ینادنچ درواتسد أت دشن فیل

تفص(

،لگ 1388 : 75

رثا ،نوتم زا هتسد نیا ۀتسجرب ۀنومن .)

دیفم رصتخم دیفم دمحم زا

لاس رد ار رثا نیا نتشون دیفم دمحم .تسا یدزی یفوتسم 1087

رد ار نآ فیلأت و درک زاغآ یرمق

لاس 1091 تسرهف رد .درب نایاپ هب روهلا رد یرمق قطانم مان یانبم رب هک باتک نیا یدنب

( یدزی یفوتسم ،هدش میظنت فلتخم ییایفارغج 1396

: 357 مان زا )

فیصوت یارب

هدرک هدافتسا هقطنم نیا یایفارغج نینچ هقطنم ییایفارغج دودح ۀرابرد ،ناونع نیا لیذ رد و تسا

هتشون :تسا

« دراد لاصتا زومره و هتت و نارکب و ناتسیس هب شدودح .»

فیصوت ییایفارغج دودح

یم ناشن تیاور نیا رد هدش زا روظنم ،یدزی یفوتسم ِینهذ یایفارغج رد هک دهد

هتشاد دادتما زمره و هتت و ناتسیس ات نآ دودح هک هدوب نارکم تلایا نامه ،عومجم رد .تسا

یایفارغج و یخیرات عبانم رارمتسا و موادت رد یوفص ۀرود ییایفارغج و یخیرات نوتم زا یدادعت ی

متفه نرق ینعی یوفصاشیپ ات

،مهن

هتسناد نارکم تلایا رگید مان ار .دنا

3 . 2 . یاج لوحت :مان

« نارکم و چیک »

رهش مان ۀباثم هب

مهم زا یکی ،یوفص رصع ِناریا هرود نیرت

یم رامش هب ناریا یخیرات یاه ییاسانش یارب هک دور

عبانم زا یعیسو عونت ،نآ فلتخم داعبا و یخیرات عبانم نیا .دراد دوجو ییایفارغج و یخیرات

هتسد رد ییایفارغج یدنب

یم رارق یفلتخم یاه یم نآ ۀلمج زا هک دنریگ

ییایفارغج نوتم هب ناوت

دیفم رصتخم لثم لثم یناوید و یرادا نوتم ،

کولملا روتسد کولملا ۀرکذت و

یخیرات نوتم ،

همانرفس ،هدرتسگ و ددعتم م نینچمه و اه

هعومج هشقن زا یا نورق یط هک درک هراشا یخیرات یاه

هشقن تسد هب )یدلایم مهدجه ات مهدزناش( یرمق مهدزاود ات مهد ِناریا زا ییاپورا ناراگن

هدش میسرت یوفص یاج یواکاو .تسا

مان

هعومجم نیا زا یخرب رظنم زا یاه

هتخانشرتمک هب ،هدش

قن نوچمه یجراخ عبانم هژیو هش

همانرفس و ناییاپورا یخیرات یاه یایاوز ،اه

(14)

یاج نیا زا یدیدج یم حرطم ار مان

نآ ییایفارغج یانعم رد لوحت یعون نآ یانبم رب هک دزاس

هدش داجیا یاج قلاطا ،لوحت زا روظنم و تسا

مان

و هدوب هیحان کی هب راب نیا

هشقن ،عبانم نیا زا هتسد کی .تلایا کی هن ه

.دنتسه ناییاپورا یخیرات یا

هعسوت راهم روظنم هب ناریا اب داحتا یارب ناییاپورا شلات یپ رد ،یوفص ۀرود زاغآ اب یبلط

هزات لصف ،یداصتقا عفانم هب یبایتسد یارب اپورا و ناریا شلات نینچمه و ینامثع رد یا

یدنویپ نینچ یرارقرب رد ناییاپورا .دش زاغآ اپورا و ناریا تابسانم رد ار یوفص ناریا زا تخانش ،

هشقن میسرت ،تخانش نیا یاهرازبا زا یکی هک دنداد رارق راک روتسد هرود نآ ناریا زا ددعتم یاه

هدرتسگ مجح هزورما .دوب هشقن زا یا

تسا تسد رد یوفص ۀرود ناریا زا ناییاپورا یخیرات یاه

س دودح ۀرابرد تایئزج هارمه هب لصفم تاعلاطا هئارا اب هک ،نآ تلاایا و نایوفص ورملق یسای

هار ،یعیبط یایفارغج هورگ یگدنکارپ ،یطابترا یاهریسم و اه

،هریغ و یتیعمج و یموق یاه

یم دزاس نشور ار یوفص ۀرود رد ناریا یایفارغج و خیرات کیرات و ناهنپ یایاوز زا یشخب دناوت

هشقن ۀنومن یارب(

،یئلاع :کن ،اه 2010

،ناراکمه و یجنگ ؛ 1386

تفص و یقوثو ؛ ،لگ

1396 ،یئزلام ؛ 1399

.)

مهم زا یکی ،هدشرکذ دراوم رانک رد هصخشم نیرت

هشقن رد یوفص ناریا یاه یخیرات یاه

یدابآ هارمه هب تلاایا حرش میسرت و فیصوت ،ناییاپورا مامت ًامومع .تسا نآ یاهرهش و اه

هشقن لق قرش بونج رد نارکم تلایا فیصوت رد ییاپورا ناراگن یدابآ فیصوت هب ،نایوفص ورم

اه

هدرک هجوت نآ یاهرهش و هشقن زا یخرب رد .دنا

ۀدودحم و نارکم یتلایا ۀرتسگ رد ،ییاپورا یاه

هیحان ،نآ مان رظنم زا هک هدش طبض و تبث یا

یم رظن هب ،یسانش لداعم دسر

« نارکم چیک »

هشقن رد .تسا ینیگام وینوتنآ هک یوفص ناریا ورملق زا یا

قن ،1

هش نرق رخاوا رد ،ییایلاتیا راگن

و یحاون رگید رانک رد نارکم یتلایا ۀدودحم رد ،هدرک میسرت )یدلایم مهدزناش( یرمق مهد یاج کی زا ،قطانم ناونع اب مان

ۀرامش ۀشقن( هدش هدرب مان 4

یم رظن هب هک ) دسر

نآ زا روظنم

یاج نیا طبض .دشاب هشقن زا یدادعت رد مان

یرمق مهدزای نرق یاه

هشقن رد .دوب لوادتم زین سوکودوی تسد هب یوفص ناریا ورملق زا هک نرق نیا لوا ۀمین زا یا

سویدنوه سوینسناج سناهوی و 2

هشقن ،3

یاج زا ،هدش میسرت ،یدنله ناراگن مان

تروص هب هدش دای نارکم تلایا یحاون زا یکی ناونع هب

ۀرامش ۀشقن( تسا 5

رد .)

نوسناس سلاوکین ،یرمق مهدزای نرق زا یرگید ۀشقن 4

هشقن ، تیعقوم نامه رد ،یوسنارف راگن

هشقن ییایفارغج یاج زا ،یلبق یاه

مان

تروص هب هدرب مان

تسا

1. Antonio Magini.

2. Jodocus Hondius.

3. Johannes Janssonius.

4. Nicolas Sanson.

(15)

ۀرامش ۀشقن(

6 هداد نیا ،عومجم رد .) هشقن رد دوجوم یاه

یم ناشن یخیرات یاه رد هک دنهد

،نارکم تلایا هیحان

مان هب یا

هتشاد دوجو یخیرات عبانم رد ،رگید ترابع هب ؛تسا

یاج ،یوفص ۀرود یایفارغج و مان

یتلایا ۀرتسگ هب قلاطا نمض هک دوب یمان

یم یراذگمان زین هیحان کی مان هب ،نارکم .دش

« . نارکم و چیک »

مان ۀباثم هب

دیکأت( رهش )تسا ناگدنسیون زا

و یجنگ(

،نارگید 1386 : 156 ) ۀرامش ۀشقن

5

« . نارکم و چیک »

مان ۀباثم هب

)تسا ناگدنسیون زا دیکأت( رهش ،یئلاع(

2010 :

75 )

« . نارکم و چیک »

ناگدنسیون زا دیکأت رهش مان ۀباثم هب :نامه( تسا 101

)

یم رظن هب ۀیحان زا روظنم دسر

« چیک نارکم و » هشقن رد رهش نامه ،ناییاپورا یخیرات یاه

هشقن زا جیردت هب اریز ؛تسا چیک ،دعب هب )یدلایم مهدفه( یرمق مهدزای نرق ۀمین یخیرات یاه

هب و ینوگرگد ۀجیتن رد هشقن یناسرزور

یاج ،ناییاپورا یخیرات یاه مان

یاج

ترابع هب ؛داد چیک لقتسم مان هب ار دوخ هشقن زا ،رگید

همین ات مهد نرق یاه ،مهدزای نرق یاه

هشقن یاج زا ناراگن مان

هشقن زا و چیک رهش یراذگمان یارب نرق همین یاه

(16)

یاج جیردت هب ،دعب هب مهدزای مان

هشقن رد ؛داد چیک هب ار دوخ یاج ،یخیرات یاه

هشقن رد ،هنومن یارب هک ناریا زا یا

لیلود مویگ تسد هب یرمق مهدزاود نرق لوا ۀمین رد ،1

هشقن هشقن ییایفارغج تیعقوم نامه رد نارکم یتلایا ۀدودحم رد ،دش میسرت ،یوسنارف راگن یاه

هک یلبق

یاج زا ،دوب هدش طبض چیک مان

هدش دای لقتسم روط هب تسا

ۀرامش ۀشقن(

7 هشقن هب دانتسا ،عومجم رد .) یاه

یاج زا یدیدج یایاوز و داعبا ،یخیرات مان

« چیک

نارکم و » یم نشور ار مان اب هیحان کی نارکم تلایا رد ،نآ یانبم رب هک دزاس

هتشاد دوجو زین یم رظن هب هک تسا

.دشاب چیک نامه دسر

. رد چیک تیعقوم ناریا ۀشقن

گدنسیون زا دیکأت( لیلود مویگ زا ( )تسا نا

www.davidrumsey.com )

هشقن رب هولاع مان هب رهش کی دوجو هک یوفص ۀرود عبانم زا رگید یکی ،یخیرات یاه

« چیک

نارکم و » یم دییأت ار نارکم تلایا رد ۀمانرفس ،دنک

کلامملا تآرم .تسا مهد نرق هب طوبرم

یکی رفس یارجام ،هدش هتشون نرق نیا مود ۀمین رد هک همانرفس نیا هب ینامثع نارلااسایرد زا

یم تیاور ار یبتاک یلع یدیس مان مه هک دنک

رد یوفص لوا بسامهت هاش ییاورنامرف اب نامز

یایرد رد ار روشک نیا ییایرد یورین یهدنامرف تفای تیرومأم ینامثع تلود فرط زا ،ناریا جیلخ و خرس یاج زا یخنرس ،همانرفس نیا رد یبتاک .دریگ هدهع رب سراف

مان

هب

یم هک هداد تسد هشقن شرازگ دناوت

مان هب هیحان کی دوجو رب ینبم یخیرات یاه

« و چیک

نارکم » ( یبتاک .دنک دییأت ار نارکم تلایا رد 1355

: 50 قطانم زا شروبع شرازگ ماگنه )

جیلخ یلحاس مان هب هیحان کی دوجو زا ،نارکم تمس هب سراف

« نارکم یچیک »

نامه ای

« چیک

نارکم » هتشون باب نیا رد و هداد شرازگ نارکم تلایا رد :تسا

« ایرد لاونم نیدب یزور هس ود

میدیسر نارکم تیلاو زا نارکم یچیک هب هرخلأاب .میدومیپ ار .»

کی هک تیاور نیا ساسارب

1. Guillaume Delisle.