DOI: 10.22059/jplsq.2021.311993.2597
The necessity to limitation of the absolute sovereignty of governments over natural
resources and sustainable development
(Type of Paper: Research Article)
Seyed Bagher Mirabbasi1*, Keivan eghbali2 Abstract
The Sustainable development is an approach to development in which economic, social and environmental considerations are taken into account to ensuring the continuation of enjoyment of development benefits for the present generation as well as for the future generations. This approach is directly related to realization of the human rights of members of the society in development process, so that non- compliance with environmental considerations of the sustainable development has negative effects on ensuring human rights in the society. In other side, Human- centered development will provide necessary basis for ensuring of environmental considerations. In the meantime, although today the exercise of full sovereignty of states over extraction of their natural resources and national development programs is accepted by the international community. Nevertheless, this approach to exercise of sovereignty has some adverse trans-boundary environmental effects, which in turn have devastating effects on the human rights of members of affected communities. A situation that create a necessity for making restriction about freedom of states in exploitation of their natural resources as well as formulation and implementation of their national development plans, in order to complying with environmental considerations, As an important platform in ensuring the advancement of the human rights approach in the development process of other societies.
Keywords
Sustainable development, the human rightsapproach, full sovereignty of governments over the extraction of natural resources, full sovereignty of governments over national development programs.
___________________________________________________________________
1. Prof., Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran (Corresponding Author). Email: mirabbasi@ut.ac.ir
2. Phd in General International Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabaii University, Tehran, Iran. Email: Keivan_eghbali@yahoo.com
Received: July 31, 2021 - Accepted: November 7, 2021
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
DOI: 10.22059/jplsq.2021.311993.2597
تلود تیمکاح یزاسدودحم ترورض یعیبط عبانم رب اه
رادیاپ ۀعسوت وترپ رد
)یشهوژپ ـ یملع :هلاقم عون(
یسابعریم رقاب دیس
1
،*
یلابقا ناویک
2
هدیکچ
یاطم ی،اااتتا ،دااصتقا تاظحلام نآ رد هک تسا هعسوت هب تبسن یتفایهر رادیاپ ۀعسوت یتسیز هب تروص نامأوت یم رارق هتوت دروم ریگ
هعاسوت تاهاوم زا ،رادرواخرب موادت ناکما ات د
نینچاه و رضاح لسن ،ارب لسن
اه ااب یاییتاسم دانویپ روابزم تفایهر .دوش نیاضت هدنیآ ،
هب دراد هعسوت دنیارف رد هعمات ،اض،ا رشب قویح قیطت هن هک ،وطن
تاظحلام تیا،ر مد، اهنت
یطم ز ی تس ی رظندروم اضت رب یفنم راثآ رادیاپ ۀعسوت رد هکلب دراد هعمات دارفا رشب قویح نی
تااظحلام نیااضت ،اراب مز رتاسب هعاسوت رد روطمراشب قویح درکیور دربشیپ رد تییفوم هنیمز نیا رد .درک دهاوخ ایهم ار یتسیز یطم هچرگا
ۀنادازآ تیاکاح لاا،ا هزورما تلود
ااه
نینچاه یعیبط عبانم جارختسا رب همانرب
اه شیوخ یلم ۀعسوت ، صا
یل ۀاعمات جریراپ دروام
بی ن للالا هب ی یم رااش یاطم وللماان ،زرمارف راثآ یخرب دور ز
ی تاس لااا،ا نایا زا یاشان ی
رب یبرخم راثآ دوخ ۀبون هب هک تیاکاح مأت
ی ن تطت عماوت ،اض،ا رشب قویح ثأت
ی ر ،ات رب م ی
درارگ ؛ قللم تیاکاح لاا،ا رد تیدودطم داجیا تالود
ااه رد هراهب رادراب اانم زا ، یاعیبط عب
،ارتا و نیودت رد نینچاه همانرب
ااه تااظحلام ااب تایبالم ،اتاسار رد ار هعاسوت ، یاطم
تسیز ی هب ناون،
عاماوت ۀعسوت دنیارف رد ،رشب قویح درکیور دربشیپ نیاضت رد مهم ،رتسب
،رورض رگید م
ی اان ی د .
ناگژاودیلک
رشب قویح درکیور رادیاپ ۀعسوت روطم
اکاح ی ت قللم تلود ااه بط عباانم راب ی
اع ی اکاح ای ت
قللم تلود اه رب همانرب اه .هعسوت یلم ،
___________________________________________________________________
1 . ناریا نارهت نارهت هاگشناد یسایس مول، و قویح ۀدکشناد ماات داتسا (
ۀدنسیون لوئسم ).
Email: mirabbasi@ut.ac.ir
2 . شناد نیب قویح ،رتکد ۀتخومآ یموا، للالا
طابط هملا، هاگشناد یسایس مول، و قویح ۀدکشناد .ناریا نارهت یئاب
Email: Keivan_eghbali@yahoo.com
:تفایرد خیرات 28
/ 08 / 1399 - :جریرپ خیرات 03
/ 07 / 1400
همدقم
ارتا
، س ی تسا اه
، هعسوت زا کیسلاک هاگدید رب ینتبم جوام دااجیا اب
هدرتاسگ ا زا ، رخت ای ت
طم ی ز ی تس ۀعمات اب ی ن اللالا ی لک رد ای ت آ اات هدراک راداو ار ن اب
تایا،ر داه ا تااظحلام
ز ی تس طم ی ل ی اانم ،رادایاپ نینچاه یاعیبط عب
ودات رد ی ن اراتا و
، هامانرب ااه
، هعاسوت هاب
ینیبزااب نایا لاصحام رادایاپ ۀعاسوت موهفم دلوت .دزرو تردابم هعسوت موهفم زا دوخ فیرعتزاب نآ وچراچ رد و تسا جلات
یاطم و ی،اااتتا ،دااصتقا تااظحلام مااادا ااب ات تسا هدش
یتسیز ودت رد ی ن ارتا و
، همانرب اه
، هعسوت اسوت موادات هع
هاب ترواص راگدانام هاب واطن هاک ،
هن هعسوت تهاوم زا ،رادروخرب رب هکلب رضاح لسن ،ارب اهنت
لسن اه دواش نیااضت زین هدنیآ ،
هب تیان، اب و هنیمز نیاه رد .دوش مهارف هاه
هبنات ۀعاسوت ندوب رظندروام
رادایاپ ۀعاسوت رد
کدنا کدنا ۀعاسوت وچراچ رد نادنورهش رشب قویح نیاضت هاگیات هاتوت دروام ماه رادایاپ
تحاص نارظن هک دش صخشم و تفرگ رارق هصر، نیا لبار
ۀ اپ ۀعسوت ثحابم و رشب قویح ای
راد
هلبار ا
، و قیا،
وسود ی ه وسطم م ی دوش ناایم یاییا، دانویپ نیانچ دواتو نداش راکاشآ .
هزورما ات تسا هدش تتوم رادیاپ ۀعسوت قیطت و رشب قویح نیاضت قوایح هاب هاتوت ترورض
د رشب سم ر ی ر تسد ی با ی اپ ۀعسوت هب ی
راد دانسا رد بی ن للالا هعاسوت زا روکرام تشادرب اب بترم ی
رادیاپ ۀعسوت ادها دنس نوچاه کأت دروم
ی د هتوت و ی ساسا ی .دوش عقاو
تاظحلام تیا،ر نتفای دنویپ ز
ی تس طم ی ل ااضتقا هعاسوت دانیارف رد رشب قویح تیا،ر اب ی
یم عسوت نااتفگ وچراچ رد ات دنک تاریثأات یسررب ماگنه و رادیاپ ۀ
تاسیز یاطم دراکلا، ی
تلود اه دراکلا، دواخ تیاکاح تطت ۀعمات ۀعسوت ریسم دربشیپ رد تاسیز یاطم
زا ااهنآ ی
رظنم ثأت ی رارگر نوراب رااثآ ناایم نیا رد .دوش یسررب زین ناسنا رشب قویح نیاضت رب ، ،زرام
زا یخرب لاا،ا مهم
رت ی ن قویح رد کیسلاک لوصا بی
ن ا للال تایاکاح لاا،ا قح دننام هعسوت
قللم تلود اه رب هرهب رادرب و میاظنت رد ااهنآ لاماک راایتخا نینچاه شیوخ یعیبط عبانم زا ،
دربشیپ همانرب اه رب دوخ یلم ۀعسوت ، تسیز یطم
هب و عماوت رگید ،اض،ا رشب قویح نآ عبت
هلات زا روکرم عماوت مهم
رت ی ن هب یسررب دنمزاین دراوم ااش
ر م ی دنور ؛ هلئسم ا قییطت رد هک ،
هب .تسا هدش نآ یبایزرا رب یعس رضاح نایا هاب اات هداش یعاس راضاح قییطت رد رگید تراب،
ایآ هک دوش هداد خساپ شسرپ نورب تاعبت داجیا
لااا،ا زا یاشان رابنایز ،زرم اکاح
ای ت قاللم
تلود بط عبانم رب اه ی
ع ی همانرب و اه
، لم ی ۀعسوت اب هلبار رد دوخ م
تاسیز یط راگید عاماوت
تاظحلام تیا،ر ،اتسار رد تیاکاح لاا،ا نیا ،زاسدودطم مزلتسم تسیز یطم
رد رظندم ی
ور ی درک روطمرشب قویح ریاسم رد ،دراکیور نینچ نیاضت ده اب رادیاپ ۀعسوت وچراچ رد
تطت عماوت ۀعسوت ثأت
ی ر روکرم تاعبت وسطم
م ی دوش
؟ریخ ای
ئارا زا سپ و انبم نیا رب نیااضت هااگیات و شاین هاب رادایاپ ۀعاسوت زا یمواهفم یفیرعت ۀ
تاظحلام رظندروم
نینچاه و هعسوت دنیارف رد رشب قویح نیاضت رب هعسوت زا تشادرب نیا رد
نیوان ماظن سساس و هدش هتخادرپ رشب قویح قیداصم قیطت نیاضت زا نآ لبایتم ،ریگریثأت ،داصتقا بی
ن للالا حرلم ی قویح وچراچ رد هدش ب
ی ن للالا یانعی نآ صخااش لاصا و هعسوت
لماک تیاکاح قح تلود
اه و یعیبط عبانم رب همانرب
اه داهاوخ یاسررب شیواخ ۀعاسوت یلم ،
راثآ همادا رد .دش
،زرمارف رابنایز لاا،ا
تیاکاح لماک
تلود اه و یاعیبط عبانم رب هامانرب
ااه ،
هب تیان، اب رگید عماوت تسیز یطم رب دوخ ۀعسوت یلم ثأت
ی تار یفنم نآ قوایح نیاضت رب
یلاصا شسرپ هب خساپ ۀئارا رد یعس و یبایزرا هعمات ۀعسوت دنیارف رد روبزم عماوت ،اض،ا رشب .دش دهاوخ قییطت
تاظحلام تیاعر ترورض و رادیاپ ۀعسوت ز
ی تس حم ی ط هعسوت رد ی
رد ههد اه ریخا ، اتن ی ج ،ارتا وللمان همانرب
اه و یلم حلس رد هعسوت ، رخت
ی ت نارگن ۀداننک
تسیز یطم و
عبانم بط ی ع ۀعمات ی بی
ن للالا رد عباانم تیریدام ۀوطن ینیبزاب و یبایزرا هب ار ی
هعسوت ریسم هب
روظنم تاظحلام ندرک ظاطل تاسیز یطم
،اراتا و نیودات رد ی هامانرب
ااه ،
تسا هتشاداو هعسوت یفجن و ،دهاز(
1385 : 45 هب .) رتهب تراب،
نااه هنوگ هک دااهن رد ،رواد
نیار نهآ ۀیضق تاظحلام ماادا هزورما هدرک ملا،ا1
ز ی تس طم ی ل اب بترم تامادقا اب یضتیم ی
،ارتا همانرب اه قوایح وچرااچ رد تروراض کی هب هعسوت ، اب
ی ن لالالا تاسا هداش لیدابت
(
Sands, 2012: 215
.) ۀعسوت رادیاپ ار م ی ناوت هعسوت ا راضاح لسن ،اهزاین نآ رد هک تسناد ،
ودب ییاناوت هکنآ ن لسن
اه هبور هرطاخم اب ناشیاهزاین نیمأت ،ارب هدنیآ ، داهاوخ نیمأت دوش ور
دش
Emas, 2015: 1)
).
زا ،رزکاداح ۀدافتاسا راب زاکرات نآ کیاسلاک موهفم هب هعسوت رد هک تسا یلاح رد نیا عفانم هب هتوت نودب یعیبط عبانم لسن
اه و یلعف ، یناضمر( تسا هتفرگ رارق هدنیآ
ماوق داابآ ،
1393 : 120 زا م،ا تاظحلام یماات رادیاپ ۀعسوت رد .) تاسیز یاطم
ی،اااتتا و ،دااصتقا ی
ات هدش عقاو هتوت دروم رد
نیا هس ۀزوح لیتسم هک یب کیره رد یهتوت رگید ۀزوح هب
تتوم
تیرخت ۀدرتسگ یطم ز ی تس رک ار نیمز ۀ مهارف
هدرک ی،ون
،راگزاس و
یگنهااه دوش داجیا
یناضمر(
ماوق دابآ و ، فش ی ق درف 1395 : 245 .)
هعسوت موادت نیاضت رادیاپ ۀعسوت رد هب
تروص راگدنام هب وطن
، هک تاهاوم زا ،رادرواخرب
ار هعسوت هن
اهنت رب هکلب رضاح لسن ،ارب لسن
اه رسیم یتروص رد اهنت دنک نیاضت زین هدنیآ ،
نایم یگنهااه ی،ون هک دوب دهاوخ لاعف
ی ت اه م ، و هعسوت اب بتر تاسیز یطم
هاب نواماریپ
یب ؛دشاب هدمآ دوتو هب یهتوت
تسیز یطم رد
همانرب اه هعاسوت یلم ، ،اراب یاایخو تاقاو،
___________________________________________________________________
1.Iron Rhine
عماوت هعسوت ،رایسب رد
هزوح اه نیمأات یاتح اای و یتاشادهب ای ییارا تینما نیمأت نوچاه
تسانم لاغتشا هب
لابند .تشاد دهاوخ ب
زا هدافتسا لازم ،ار جور
اه ،زرواشک رد یلوصاریا ،
ۀدافتسا ای یال،ریا ،رایبآ نوچاه ب
ی ور ی ه تاسد زا و کااخ شیاسرف هب ییایایش ،اهدوک زا
؛دش دهاوخ رجنم آ ینیمزریز عبانم یگدولآ و نآ ،زیخلصاح نتفر هلئسم
ا ااب تیاهن رد هک ،
،زرواشک ت وصطم دیلوت حلس رب یفنم ریثأت نتشارگ م
ی دناوت دوباک هب یاهتنم ییارا داوم
.دوش
(The World Commission on Environment and Development, 1987:106-107)
تیرخت یفنم تاریثأت تسیز یطم
لاا،ا رثا رب همانرب
اه هعسوت تسردان ، هن
ااهنت اداها
هابور یمااکان اب ار ییارا تینما حلس ندرب اب نوچاه ،داصتقا ۀعسوت رد رظندروم داهاوخ ور
ک رد مدرام تسیز عبانم ندرک دوبان اب هکلب در هزواح
ااه و ،ریگیهاام ،زروااشک نواچاه یی
هب ...،رادلگنت موجه کاخ شیاسرف نوچاه یتلاضعم داجیا اب هژیو
هدرتسگ رت ندمآ اب تافآ
هب و اهایرد آ حلس هاب دواخ ...و ،رابتا ترتاهم ،راکیب ییارا داوم دوباک شیازفا نآ عبت
ت یلما،
.داش دهاوخ لیدبت ریثأت تطت عماوت ی،ااتتا تابث و هعسوت دنور موادت رد هدننکدیده هب روط فیصوت مایم رد و یلک اپ
ی راد
، هب ناون،
یساسا یگژیو رادیاپ ۀعسوت
م ی ناوت هاک تافگ
هعسوت ندوب رادیاپ عضو
ی ت ی تسا هک رد نآ واللم ندواب و تااناکما دواتوم رد لواط ناامز
شهاک پ ی اد دهاوخن
؛درک ۀعسوت اپ ی راد
،ون ی تلاد،
زوت ی ع ی تسا نآ زا دارم هک اسیت
ی م ۀان دا،
تصرف اه
، ۀعسوت ب ی ن لسن اه
، نونک ی و آ ی هدن زا ی ک وس و ما،
لوااشلا ندواب نآ ،رادرواخرب(
زا لسن کی نورد رد یناگاه تصرف
اه زا )دوتوم ، وس
، د ی رگ تسا یافجن و ،دهاز(
1385 :
47 .) م ی ناوت هزورما هک تفگ ن
ه اهنت تادهاعم زا ،رایسب رد بی
ن للالا مکاطم زین و ی اب
ی ن اللالا ی
ۀزواح هاب روکرام مواهفم دورو رد یکدانا دایدرت هکلب تسا هدش هتوت رادیاپ ۀعسوت موهفم هب قویح بی ن للالا یساب،ریم و یساب،ریم( دراد دوتو مه یفر،
1395 : 126 .)
تاظحلام تیا،ر مد،
ز ی تس طم ی ل م شین و هعسوت رد ی راشب قوایح نیااضت راب نآ رخ
دانسا یسررب بی
ن للالا هاب هاتوت ترورض هزورما هک دراد نآ زا تیاکح رادیاپ ۀعسوت اب بترم ی
هاتفرگ رارق یساسا یهتوت و دیکأت دروم رادیاپ ۀعسوت هب یبایتسد ریسم رد رشب قویح هاکارچ
تیرخت هک تسا نآ زا یکاح دهاوش تسیز یطم
ثأت ی ر یک راب یبوللمان و نااسنا یگدانز تایف
هب و ی هژ یساب،ریم و یساب،ریم( تشاد دهاوخ دوخ رشب قویح زا ،و ،افیتسا 201:1395
.)
لااس رد دوخ یتروشم رظن رد رشب قویح ییاکیرمآ هاگداد هنوان ،ارب هنیمز نیا رد 2017
هب رشب قویح و تسیز یطم صوصخ رد تایرخت راابنایز رااثآ راب تحارص
تاسیز یاطم راب
یسرتسد ناسنا
اه شیواخ راشب قوایح هب کأت
ای د ام ی دانک (
The Inter-American Court of
Human Rights, 2017: 47
.) ااب تایبالم رد د،ااسم یتاسیز یاطم دواتو هااگداد راظنم زا
هتفرگ رظن رد یلقادح ،اهدرادناتسا زا یخرب قیطت ،ارب مز طرش نآ ،ارب هدش
نب ی دا
، رات ی ن
رشب قویح قیداصم تسا
(
IACHR, 2017: 49
.)
تسا ی اف
، ح قح ی تا رارقرب و
، ایب ناکما
، لعف لسن ی و هات ی تاد ح ی تا ارب
، لسن اه
، تآ ی
دنمزاین عضو هک تسا نآ ی
ت د،اسمان ینونک شان ی گدولآ زا ی رخت و ی ت رد تسیز یطم راییغت
ی هتفا ک و ی ف ی ت یطم نیا دوبهب
ی دبا اربانب . ی ن رشب قح ی ت هامدیم ملاس تسیز یطم رب ا
، راب
تسا ی اف
، ح لماک ی تا پ و ی ش نی زا
، ارب
، تسا رشب قویح ،ردیح و نایزاریش(
1398 : 38 .)
هب یطم تاظحلام تیا،ر مد، رتهب تراب،
ز ی تس راشب عون ،رادروخرب رب یایخو تقاو، ی
زا ،رادرواخرب راب قاح ملااس یندیمااشآ آ هب یسرتسد رب قح ارا رب قح تایح رب قح زا ،رایسب و تسانم نکسم ،اترب رشب قویح قیداصم رگید زا
م ی درارگ (
Knox, 2013: 17-22
).
ب کاخ ،زیخلصاح نتفر نیب زا هنوان ،ار هب
لد ی ل تاظحلام ندرکن تیا،ر ز
ی تس طم ی ال ی
ۀدافتسا و ،زرواشک ۀعسوت ۀمانرب رد ب
ی ور ی ه زا تفآ شک
1اه دایلوت تایلباق شهاک هب تیاهن رد
مز ی ن اه اوم دیلوت شهاک و ،زرواشک ، ؛دش دهاوخ رجنم ییارا د
هلئسم ا هک ، م ی دناوت داجیا اب
دوش رجنم یفاک ،ارا هب یسرتسد ،ارب دارفا قح ضین هب ییارا داوم دوباک (
Elver, 2017:
.)9
هب ناون،
رگید یلازم م
ی ناوت هرااشا هدانی آ عیاناص دشر رثا رب کاخ ای آ اوه یگدولآ هب
را رد ،دت ،دیدهت داجیا هب هک درک رد هجیتن رد و هدولآ قطانم رد نکاس دارفا تملاس اب طابت
تاسا هدش رجنم ناشیا تایح رب قح یتح ای تملاس رب قح نتفرگ رارق دیدهت ضرعم (
Adel
Ghorani & Riahi-Zanjai, 2016: 65
) .
نیاضت ح ی تا اهنت نامز ی ناکما رپ ی ر و رتاسب هک تسا اطم
ی مز اراب
، گدانز ی اپ ای راد اسوت
ناسنا اه دوتو دشاب هتشاد ،ردیح و نایزاریش(
1398 : 3 راامآ یاخرب تاتوم هاب و هنیمز نیا رد .)
عاوانا هب رگید رفن نارازه ،لاتبا و رفن نویلیم ود گرم هن اس بی
رااا
، ااه هاب گدوالآ ی ااه ، یاطم
تسیز هداد تبسن ی م
ی دوش نوسنیبار و ایوس وک(
1390 : 751 هاب دایاب نیانچاه .) مراگ
رات نداش
،امد هب و نیمز ۀرک ی ندش وذ نآ عبت
خ اه ،ااهزاگ رااشتنا رثا رب اهایرد حلس ندمآ اب و یبلق ،
هناخلگ ا دوخ هک ، لصاح
ۀدافتسا یب هیور زا تخوس اه
، یلیسف ؛درک هراشا تسا دپ
ی هد ا هاب ااب هک ،
هب یحاون نیا نانکاس ندرک راداو و یلحاس قطانم ندرب آ ریز ترتاهم
یاب زا ااب و ،رابتا ندراب ن
ار نااشیا هتسیاش لاغتشا ای و تسانم نکسم رب قح ضین تابتوم دارفا نیا لاغتشا و تنوکس لطم مهارف م ی دزاس
(United Nations High Commissioner for Human Rights, 2009:36)
ۀرمز رد دیاب مه ار ییاوه و آ تارییغت هزورما شلاچ
اه شیپ ، واسطم رشب قویح قیطت ،ور
درک
.(Akram, 2017: 11)
،اراتا و نیودات مااگنه روطمرادایاپ ۀعاسوت تفایهر ذاختا ساسا نیا رب
همانرب اه تاشارگ داهاوخ ،ااترب دارافا راشب قوایح زا تا افح رد ماهم یاشین هعسوت ، هاکارچ
نااه هنوگ هک هتوت مد، دش هراشا هاه
هبنات تااظحلام هاب زی
تاس طم ی ال رد ی س ی رارگتاسا
، ااه ،
هعسوت م ی دناوت .دشاب هتشاد یپ رد دارفا رشب قویح نیاضت ۀنیمز رد ،راوگان رایسب تقاو،
___________________________________________________________________
1. Pesticides
1 . هعسوت رد رشب قوقح نیمضت رادیاپ ۀعسوت ققحت رد نآ شقن و
تاظحلام رد ،رشب قویح تاظحلام ندرک ماادا ۀعسوت
رادایاپ ام ی داناوت هاب ناوان،
داماراک ،رازابا
هب روظنم رظندروم ریسم دربشیپ رد رتشیب تییفوم .دوش هتفرگ راک هب هعسوت زا روکرم تشادرب رد
راب
تعیبط درکیور ی،ون ،انبم رب و ساسا نیا روطم
م ی ناوت هب ،رازابا افراص ار تسیز یطم هکنآ ،ات
یخرب قیطت درک ییلت رشب قویح قیطت ،ارب قح
اه تاسیز یاطم هاب لاین ۀامز مه ار ،رشب ،
هب ملاس ،دهاشم( دروآ رااش 1392
: 69 .) ااب رد راشب قوایح قیدااصم زا ،رایاسب جرد هاب تایان،
تادهاعم مازلا روآ ب ی ن اللالا ،دااصتقا قوایح قاازیم و یندام و یاسایس قوایح قاازیم نواچاه ی
ااب بترام رشب قویح قیداصم اب رادیاپ ۀعسوت رد رظندروم ادها دنویپ رب دیکأت یگنهرف و ی،ااتتا ندرک راداو رد ،رثؤم یماگ اهنآ تلود
اه هب اداها ااب تایبالم رد تاکرح تاهت رد رتاشیب جلات
یایلت روکرم ام
ی دواش
(Center for International Sustainable Development Law, 2002: 1-2)
ادهاعم ت مازلا روآ رد دنمدواس ییااهرازبا دیاب ار اهنآ اب بترم یتراظن ،اهداهن نینچاه ،رشب قویح
نتخاس دهعتم ریسم تلود
اه لام تیا،ر هب تاظح
تسیز یطم ی
هب رااش هنوان ،ارب .دروآ م
ی ناوت هاب
دانسا رد هدشرکذ قیداصم مازلا
روآ یقوایح ؛درک هراشا یگنهرف و ی،ااتتا ،داصتقا قویح اب بترم
و دراد رادایاپ ۀعاسوت رد رظندام تاظحلام اب یاییتسم طابترا اهنآ زا ،رایسب نیاضت هک ام
ی داناوت
هب ناون،
رد دناتردق ،رازبا ندرک راداو ریسم
تلود اه تاظحلام نتفرگ رظن رد هب تاسیز یطم
رد ی
ژتارتسا
، اه هنیمز نیا رد .دور راک هب هعسوت ، م
ی ناوت نکاسم زا ،رادرواخرب رب قح و ارا رب قح هب
درک هراشا تملاس رب قح نینچاه و تسانم
(A/RES/2200 A (XXI), 1966, Arts. 11-12)
.
مازتلا تلود اه نیاضت هب قوایح قازیم وچراچ رد هدشرکذ قویح
،دااصتقا ی،اااتتا
و
رثؤم رایسب ،راکهار یگنهرف هب
روظنم ندرک راداو تلود
اه تاظحلام ندرک ظاطل ،ارب یاطم
تسیز ،ارتا و نیودت ماگنه قویح نیا نیاضت رب رارگریثأت ی همانرب
اه هعسوت ، هب
رااش م ی دور .
هب رب تسیز یطم تیرخت رتهب تراب،
رد یتاسیز یاطم تااظحلام نداش هاتفرگ هدیدان رثا
،ارتا و نیودت همانرب
اه رد دارفا قویح ضین رد یاهم لما، هعسوت ، هزوح
اه قاح نوچاه یی
هب تسانم نکسم زا ،رادروخرب رب قح و لاغتشا رب قح تملاس رب قح ارا رب یام راااش
و دور
م ی دناوت تیموکطم و تیلوئسم تابتوم تلود
اه رم دزن .دزاس مهارف ار ،رشب قویح عتا
هاب رادایاپ ۀعاسوت تااظحلام قیطت رد رشب قویح قیداصم نیاضت تیاها هب هتوت هزورما زا نخس یخرب هک تسا هتفای تسد یهاگیات نانچ لکش
گ ی ر راب قاح ناوان، ااب دیدت ییح ،
تسیز یطم
1ملاس نایم هب هدروآ دنا یا . ن قح ار م ی ناوت تن ی ۀج ا ی لباقر ضاااا ویح ساسا ق ی
نب و ی دا ی ن رشب هب
؛دروآ رااش تسه و دوتو رب قح
ی ز قاح سفنات راب قح ی
نتاس گدانز و ی زا
قویح ی ا رد هک دن رتسب
ز ی تس طم ی ل ی لصاح م ی دنوش روپزوریف(
1397 : 248 .)
___________________________________________________________________
1. Right to a Healthy Environment.
رب قح تسیز یطم دنس کی وچراچ رد ییاسانش تروص رد ملاس
بی ن اللالا ی مازالا
1روآ
بشیپ رد یاهم رصن، هب دوخ داهاوخ تاتوم هاکارچ تسا هدش لیدبت رادیاپ ۀعسوت ادها در
تاظحلام تیا،ر سپ نیا زا ات دش ز
ی تس طم ی ل رد ی همانرب اه تااظحلام اب نآ ماادا و هعسوت ،
راب هایکت ااب هاکلب رشب قویح قیداصم رگید نیاضت رب دیکأت قیرط زا هن ی،ااتتا و ،داصتقا روبزم تاظحلام تیا،ر موزل هب
ناون،
ئزت ،ارب رریم تادهعت زا ی تلود
اه قاح کی اب طابترا رد
رب قح ینعی صاخ ،رشب تسیز یطم
.دوش رسیم ملاس
قوقح ناونع اب یموهفم روهظ و ییادزرامعتسا بی
ن للملا هعسوت
قویح ب ی ن للالا هعسوت هب ناون،
هخاش
،ا لیتسم قویح زا ب ی ن للالا نارود لواصطم ،دااصتقا
سپ زا گنت نایاپ اهت
ن مود ی هب ییادزرااعتسا دنیارف هژیو ههد
ااه ،دلایام دااتفه و تاصش ،
تسا هچرگا هک ،د،اوق ه،واجم . نونکات
نآ زا یییقد فیرعت هب
لا،
هدماین هب رظن م ی دسر هاک
هب نایم ،داصتقا باور رد هعسوت ۀلئسم اب بترم د،اوق ندرک دراو رب دیکأت تبس تلود
ااه ااب
هرتسگ تا،وضوم زا ،ا خم
،داصتقا تشونرس نییعت رب قح نوچاه فلت اکاح
ای ت اائاد راب ی
عبانم بط ی ع ی تیفاوم همان اه
، تراجت ناهت ی و ...
بترم تسا ینااکرت یایلس(
1391 : 48 .)
1 قوقح . بی
ن للملا یداصتقا نیون مظن ندش حرطم و هعسوت بی
ن للملا ی
قویح اب بترم ثحابم ،دت حرط بی
ن لالالا اپ نارود هاب هعاسوت و مود ینااهت گانت زا س
للایتسا مزرس ی ن اه ۀللس تطت ، تردق
اه زاب قباس ،رااعتسا ، م
ی ددرگ هن نارود نیا رد ؛ اهنت
تلود اه رگید هکلب روه ون ، تلود
اه وپاکت رد زین هعسوت لاح رد ، هاب
رواظنم هااگیات میاکطت
ۀعمات رد شیوخ بی
ن للالا یسایس للایتسا رص رد هن ار یعقاو للایتسا ی رد نیانچاه هکلب
تاست هزواح نایا رد للایتاسا تاسک و ،دااصتقا تشونرس نییعت رب قح زا ،رادروخرب واتو
یم لکاش ،داصتقا مظن اهروشک نیا دید زا .دندرک دااصتقا کیاسلاک لواصا ،اانبم راب هاتفرگ
لی لارب - امرس ی ه راد هب مهدزون ۀدس رد ، چیه
عفر هتو ۀدننک رباربان
، اه نایم دوتوم ، تلود
ااه ،
یان ییلت ینا و رییف ریاسم ندرک یط ،ارب جلات رد ات تسا زاین نیون یاظن هب نیاربانب دوش
دوش هتفرگ راک هب رترییف عماوت سوت هعسوت (
Bedjaoui, 1979: 113
).
هب رظن م ی دسر لاس هک 1974 ،اهوپاکت جوا لاس دیاب ار تلود
اه موس ناهت ، هب
روظنم نیودت
___________________________________________________________________
1 . یل،
مازالا یناهت دانسا رد ملاس تسیز یطم رب قح یاسر ییاسانش مد، مار زواح رد روآ
ۀ اشب قوایح قاح ر
هیلنم دانسا یخرب رد روبزم ا
، داصکی زا شیاب یاساسا نیناواق و مدرم و رشب قویح ییاییرفآ روشنم نوچاه
ییاسانش تلود هدش
.تسا
اب بترم لوصا ملا،ا و ،داصتقا مظن
بی ن للالا ؛درک وسطم شیوخ وللم ی لاس
ود نآ رد هاک ی
،داصتقا نیون مظن راریتسا ۀمانعلق بی
ن للالا
1ی خروم(
1 هام 1974 فیلااکت و قوایح رواشنم و )
،داصتقا تلود
2اه خروم(
17 دطتم للم یموا، عاجم تیوصت هب )لاس نااه ربماسد م
ی دسر . رد
ۀمانعلق راریتسا مظن نیون قا
،داصت ب ی ن للالا هاب یسرتسد و تورث رد ،رباربان دوتو هب هراشا اب ی
نیب رد ،ژولونکت تلود
اه ، هعسوت ی هتفا هعاسوت لااح رد و (
A/RES/S-6/3201, 1974, Para. 1
. )
ظن م ،داصتقا بی ن للالا نیوان ،دااصتقا مظن ،رارقرب دنمزاین ناهت و هدش ملا،ا دماراکان دوتوم ی
ملا،ا م ی دوش
.(A/RES/S-6/3201, 1974, Para. 2)
دید زا هک ینیون مظن ودت
ی ن ناگدننک همانعلق
هب روظنم ۀعمات ،اض،ا یماات ،ارب ،داصتقا ۀعسوت و دشر نیاضت بی
ن للالا راب ات دراد ترورض ی
ۀرمز رد هک یلوصا ؛دوش ،رارگناینب لیذ لوصا مهم
رت ی ن نآ اه م ی ناوت ،ربارب نیاضت زا تلود
اه و
عت رب قح مدرم تشونرس نیی (
6/3201, 1974, Para.4.a -
A/RES/S
) یاائاد تایاکاح لاماک و3
تلود اه عاقاو یاعیبط عباانم رب رد
وراالق یمااات راب نیانچاه شیواخ لاعف
ای ت ااه ،دااصتقا ،
تروص ورالق نآ رد هتفرگ
(A/RES/S-6/3201, 1974, Para.4.E)
قح تلود اه ۀانادازآ نیایعت رد
ی،ااتتا و ،داصتقا ماظن ،راکاه جرتسگ هعسوت ریسم رد دوخ رظندروم
بی ن للالا لاح ،اراب ی
یناهت ،داصتقا تلاکشم
(A/RES/S-6/3201, 1974, Para.4.C)
.درب مان
،داصتقا فیلاکت و قویح روشنم تلود
اه حرلم لوصا هب ،رتشیب لیصفت اب وچرااچ رد هدش
رظندروم ،داصتقا مظن تلود
اه هعسوت لاح رد ، م
ی دزادرپ ب . هاب روکرم روشنم داوم زا یاهم شخ
هاگدید زا ،داصتقا تشونرس نییعت رب قح قیطت ،ارب ،رورض رصان، نییبت تلود
ااه لااح رد ،
،رباربان ناون، اب نآ زا هچنآ و هعسوت ناربت
4زاس دای م ی دوش رد .تاسا هاتفای صااصتخا ۀداام
1
روشنم قح رب اددجم تلود
اه رد اختنا ۀنادازآ ماظن اصتقا ،د ی،ااتتا یگنهرف
و یسایس دواخ
رد تیبالم اب تساوخ اهنآ مدرم دیکأت
هدش
؛تسا هلئسم ا
، هک ۀدام رد
57 هداش هرااشا نآ هب مه
یاانکر و تااسا یااساسا
رد قاایطت قااح رااب نیاایعت تااشونرس
،داااصتقا هااب
اام رااااش ی
دور
(A/RES/29/3281, 1974, Art. 1)
. رد نیاه وچراچ
،رایسب زا داوم رگید وشنم ر مه هاب راگید
لوصا بترم اب نیاضت قح رب نییعت تشونرس
،داصتقا صاصتخا هتفای
تسا . رد دانب 1 ۀداام 2
___________________________________________________________________
1. Declaration on the Establishment of a NewInternational Economic Order 2. Charter of Economic Rights and Duties of States.
3 . یاکاح و دواخ نیمزراس راب هللس لاا،ا رب تلود کی ییاناوت نآ زا نیون موهفم رد هک تسا نردم نادنچ هن یموهفم ت
ۀعمات دزن شیوخ نیمزرس و مدرم زا یگدنیاان نینچاه بی
ن للالا دافتسم ی م ی دوش :ک.ر رتشیب تا،لاطا ،ارب .
Crawford, James.R(2012), Brownlie,s Principles of Public International Law, 8th Edition, Oxford:
Oxford University Press, pp.447-448 4. Compensating Inequality
5 . ۀدام رد 7 یلصا تیلوئسم زین تلود
اه هاب و دواخ مدرم یگنهرف و ی،ااتتا ،داصتقا ۀعسوت ،ایترا رد نآ عابت
هب ۀوطن ادها و رازبا اختنا رد اهنآ لا، ،دازآ ،ریگراک
،دااصتقا و ی،اااتتا تاحلااصا نیانچاه عباانم
.تسا هدش ییاسانش قوف ۀعسوت ریسم رد تفرشیپ ،ارب ،رورض
مئاد و لماک تیاکاح تلود
اه هب و جارختسا تیکلام رب ،ریگراک
تورث اه شیواخ یاعیبط عبانم و
دنب رد و 2 قح هدام نااه تلود
اه رب تراظن رب لاعف ی ت اه
،
،داصتقا تکرش اه
، دنچ یتیلم دروم
دیکأت رارق هتفرگ تسا
.(A/RES/29/3281, 1974, Art. 2)
2 یداصتقا نیون مظن . بی
ن للملا و ی کأت ی د لماک تیمکاح رب تلود
اه یعیبط عبانم رب
نااه هنوگ هک هدهاشم ام ی دواش ،دااصتقا نیوان ماظن رظندروام
تالود ااه هعاسوت لااح رد ،
هرتسگ ۀدنریگربرد فلتخم لوصا زا ،ا
تسا ک نایم نیا رد ه هاب
راظن ام ی داسر تایاکاح لاصا
عباانم راب مائاد تیاکاح .تسا هداد صاصتخا دوخ هب یساسا یهاگیات یعیبط عبانم رب یائاد یعیبط هب ناون،
تابلالم یلصا روطم تلود
اه قوایح وچراچ رد هعسوت لاح رد ، اب
ی ن لالالا
ایح هااگیات ندوب اراد دوتو اب هک یعبانم تسا هدش حرلم هعسوت درباشیپ رد یتا
هامانرب ااه ،
دراوم ،رایسب رد هعسوت لاح رد ،اهروشک ،داصتقا ۀعسوت هب
لد ی ل ،رااعتاسا ،اهدنویپ ،ایب
رایتخا رد نانچاه هتشرگ نارود تلود
اه و قباس ،رااعتسا ، هاگنب
اه هاب هتاسباو ،دااصتقا ،
جلاات زا یگرزب شخب نیاربانب .دندوب هدنام یقاب اهنآ تالود
ااه لااح رد ، میاکطت هاب هعاسوت
ییاساش( دش ولعم اهنآ رب تیاکاح 1385
: 13 .)
ۀمانعلق تیوصت 626
رد یموا، عاجم 1952
قح ۀمانعلق ناون، اب هرهب
رادرب زا هانادازآ ،
و عبانم تورث اه یعیبط ، نیلوا ۀرمز رد دیاب ار1
جلات اه ، بی ن للالا ی تلود اه هعسوت لاح رد ،
انم رب تیاکاح میکطت ریسم رد ( دراشرب شیوخ یعیبط عب
Schrijver, 1995: 38
) روکرم دنور .
ریس نآ زا سپ ناباتش
رت تسا هتفرگ دوخ هب ، هب
وطن ، هک رد لاس اه ، 1962 1966 و 1968
هب ۀامانعلق هس تیترت 1803
خروام(
14 ربمااسد 1962 ) 2158 خروام(
25 ربماوان 1966 و )
3386 خروم(
19 ربماون 1968 یاسانش عوضوم اب ) مئاد تیاکاح ی
تالود ااه یاعیبط عباانم راب
یم تیوصت هب دطتم للم یموا، عاجم رد دوخ رد و دسر
11 ربماسد 1969 ۀمانعلق 2542 اب
،داصتقا و ی،ااتتا تفرشیپ ۀیملا،ا ناون،
تیوصت2
م ی ددرگ .
تیاکاح قح ییاسانش تلود
اه هان دواخ یاعیبط عباانم راب ،راشب قوایح داناسا رد ااهنت
مازلا روآ اه ، رشب قویح نیقازیم نوچ 1966
( ۀدام 1 کرتشم ) هاکلب هدش هتخانش تیاسر هب
یلم اب بترم ،رواد ،ایاضق یخرب رد رد ؛تاسا هداش ییااسانش و داییأت مه تفن عیانص ،زاس
هنیمز نیا م
ی ناوت وکمایل هیضق رد ،رواد ،أر هب لاس رد یبیل تلود هیل،3
1977
(Yearbook
, 1981:103 &107) of Commercial Arbitration
یضق ،أر ماG
ی ن وا ی
4ل رد تیوک تلود هیل،
لاس 1982
(ILM 976, 1982:1117-1120.21)
.درک هراشا
___________________________________________________________________
1. Resolution on the Right toFreely Exploit Natural Wealth and Resources 2.Declaration on Social Progress and Development.
3. Libyan American Oil Company (LIAMCO).
4. American Independent Oïl Company (AMINOIL).
،انبم رب هچنآ
دش هراشا م
ی ناوت لاا،ا لصا هزورما هک تفگ تیاکاح
ۀنادازآ تلود ااه راب
عبانم یعیبط و همانرب اه
، یلم قویح رد هعسوت اب
ی ن لالالا جریراپ دروام یافر،
هاتفرگ راراق
(Parmar, 2019: 2)
رایتخا دودح و هنماد نیا دوتو اب تلود
اه ر انم زا تیاکاح نیا لاا،ا رد
ثطب لباق نانچاه ینوگانوگ تسا
هب نایم نیا رد ؛ رظن
م ی دسر ،دازآ نازایم هاک تالود
ااه رد
لاا،ا تیاکاح رب
عبانم یعیبط و همانرب اه
، یلم شیوخ ۀعسوت هب
هب تبس دامآ دوتو یاخرب ن
رب یفنم ،زرمارف راثآ طم
ی ز ی تس دوخ ۀبون هب هک عماوت رگید ام
ی داناوت راب یابرخم تااعبت
راشب قوایح نیااضت تایروطم ااب رادایاپ ۀعاسوت ریسم دربشیپ رد عماوت نیا زاین دروم عبانم هب هعمات ،اض،ا .دوب دهاوخ ،دت یسررب دنمزاین هک تسا ،دراوم هلات زا دشاب هتشاد لابند
ور تـیمکاح ماـمعا یزرـمارم راـرا و رادـیاپ ۀعـسوت رد روحمرشب قوقح درکی
لماک تلود اه و یعیبط عبانم رب همانرب
اه هعسوت یلم ی
هئارا تاطیضوت زا سپ قویح موهفم دروم رد هدش
اب ی ن لالالا اات هدیاسر اراف نآ تاقو هعاسوت
قویح زا هخاش نیا نایم یلااتحا تابسانم بی
ن للالا اب ،داصتقا ور
ی اک در رد روطمراشب قوایح
اپ ۀعسوت ی راد تااظحلام تایا،ر مد، یفنم راثآ هزورما .دوش یبایزرا ز
ی تاس طم ی ال ،اراتا رد ی
همانرب اه قوایح نیاضت اب تاظحلام نیا تیا،ر موزل ات هدش تبس دارفا رشب قویح رب هعسوت ،
هعمات نادنورهش رشب هب
تروص دریگ رارق هتوت دروم نامأوت هاب
واطن ، هاک هانوگره راب دایکأت
تاظحلام تیا،ر ز
ی تس طم ی ل قوایح قیدااصم قیطت موزل هب هراشا اب هاراه هعسوت دنیارف رد ی
تروص نآ زا هدنریرپ ریثأت رشب م
ی رپ ی در هب هکنآ مهم ۀتکن . رظن
م ی دسر تایا،ر دانویپ تروراض
تاظحلام ز
ی تس طم ی ل تبس هعسوت دنیارف رد رشب قویح تیا،ر اب ی داجیا زاس
دودطم ی ت ااه یی
زا یخرب لاا،ا رد مهم
رت ی ن قویح رد دیکأت دروم لوصا بی
ن للالا قللم تیاکاح دننام هعسوت
تلود اه رب هرهب رادرب درباشیپ و میاظنت رد اهنآ لماک رایتخا نینچاه شیوخ یعیبط عبانم زا ،
همانرب اه .تسا هدش دوخ یلم ۀعسوت ،
زرمارف تیرخت ءوس راثآ ندش ، تسیز یطم
هب و او نآ عبت هب هالل ندمآ در تسیز یطم
تاظحلام تیا،ر ترورض رگید عماوت رد هعسوت ،ارب یتایح یعیبط عبانم و ز
ی تس طم ی ال زا ی
تنات تلود اه ریاسم رد عباانم نایا زا هدافتاسا و یاعیبط عباانم راب تایاکاح لااا،ا مااگنه
همانرب اه ار یلم ۀعسوت ، نادنچود
تیلوئاسم هاب هتوت هتبلا .تسا هتخاس تالود
ااه ۀانیمز رد
راب ترااظن لاعف
ای ت ااه ،دااصتقا ، تروااص
هاتفرگ شیواخ وراالق رد هاب
رواظنم زا ،ریگواالت
سآ ی ت ناسر رگید عماوت هب اهنآ ی هلئسم
ا هدوبن دیدت لاماک ، هب
وطن ، هک زا ههد اه ،ارب و لبق
رتلاسا لیارت هیضق ،رواد ،أر رد لازم م هیضق نارواد دید زا .تسا هدش هراشا نآ هب مه1
روابز
هکنآ هب هتوت اب تلود
اه رگید زا ت افح هب ف وم هشیاه تلود
اه دارافا راابنایز لاا،ا ربارب رد
دنتسه دوخ تیحلاص تطت
(Trail Smelter Case, 2006: 1963)
لود ت تاتوم هاب زاین اداناک
تادهعت بی ن للالا رخم ریثأت صوصخ رد شیوخ ی لاعف
ی ت ااه ، هدوالآ ۀداننک لایارت ۀاناخراک
اسا رب رتل لاعف ی ت اه لوئاسم ااکیرمآ و ادااناک زرم ،وس نآ رد عقاو قطانم نانکاس ،زرواشک ،
قابط راب ادااناک تاداهعت ااب تیبالم رد روبزم تکرش تامادقا لرتنک هب ف وم نیاربانب تسا قویح بی ن للالا تسا هب . نارواد دید زا رگید تراب،
« هب ب قویح تتوم ی
ن للالا ...و ات ماگنه ی
هاک ا لااعف مااجن ی
ت ی . ..
د روشک ورالق رد تراسخ تتوم ی
رگ ی ا ای دار یم صاخشا لاوما هب ررض ی
م
هب دوش روشک نآ رد روط
، هک دت تقاو،
، رد د هاب دنتاسم نآ عوقو و هتشادرب ای
ل و ناشور
اه دشاب نیتم ی
چ اتلود ی هرهب قح رادرب
، ی ا وجت ی ز هرهب رادرب
، اراب ار دوخ ورالق زا
، نآ مااجنا
لاعف ی ت هاوخن تشاد د »
(Trail Smelter Case, 2006: 1965-66)
.
هتسترب رت ی ن أر لوصطم
، رواد
، ارت ای ل رتلااسا دایاب ار لاصا
« دافتاسا ۀ ا ای ر ز ی رااابناا زا
مزراس ی ن
2» درک وسطم .
روکرم لصا تتوم هب تلود
ابن ااه ای د زا هدافتاسا هاک دانهد هزااتا
مزرس ی ن تسیز یطم تراسخ دورو هب اهنآ ی
رواشک هاب اه
، د ی رگ یهتنم دوش لصا نیا ؛ تن
ی ۀاج
یلنم ی عسوت ۀ موهفم
« اکاح ی ت » تلود و تسا هب اساسا لما، ناون،
داجیا م نزاوت ی نا و قویح
اکاح عفانم ی
ت ی گدوالآ دالوم تالود ی
زا ی کا و واس تلود عفانم اه
، تاطت ثأات ی ر گدوالآ ی زا
وس
، د ی رگ م لا،
ی دنک ( قوثو ی درف 1392 : 147 - 146 .)
د ر ههد اه وللمان راثآ هب هتوت ترورض ریخا ، زرامارف
، لاعف ای ت ااه مااجنا ،دااصتقا ، رد هاتفرگ
رب هعسوت دنیارف تسیز یطم
هولا، هنیمز نیا رد .تسا هدش عقاو ،رتشیب هتوت دروم مدا، ترورض رب
تلود کی ورالق زا هدافتسا هب
روظنم لاعف ی ت اه مااجنا مد، ،زرمارف تاعبت اب اوه ۀدنی آ ، عف
لا ای ت ااه ،
رب وللمان ،زرمارف تاعبت ،اراد تسیز یطم
رد هزوح اه تاایح زا تا افح یابآ عباانم نواچاه یی
تسا هتفرگ رارق هتوت دروم مه نایزبآ و شحو (
Gupta & Schmeier, 2020: 736
).
هنیمز نیا رد م
ی ناوت ناوید ،ارآ هب بی
ن للالا ،رتاسگداد ی هاب
ناوان،
زا یاکی ماهم رات ی ن
عتارم بی ن للالا تاباسانم راب مکاح یقویح د،اوق و لوصا ییاسانش ی اب
ی ن اللالا ،ایااضق رد ی
هناخراک اه .درک هراشا اکیراتساک و هئوگاراکین ،زرم لاتخا و رااک ریاخ ،
هیضق رد نیتناژرآ و هئوگورا لاتخا هب یگدیسر نایرت رد ناوید هناخراک
اه رد راااک ریاخ ،
وکیچباگ ،أر دننااه ادتبا ن
گا ی سورام رد رظندام ،دااصتقا داه و زاین نیب لداعت دوتو موزل رب
هنوگره هرهب رادرب تاظحلام اب یعیبط عبانم زا ، زی
تس طم ی ل زا ،راددواخ تروراض هجیتن رد و ی
هنوگره سآ ی ت ناسر هب ی تسیز یطم هدرک دیکأت
(International Court of Justice, 2010: Para.
___________________________________________________________________
1 Trail Smelter.
1.Principle of Non-harmful Use of Land
175)
هب دانتسا اب سسس کرتاشم یابآ عباانم زا ،دااصتقا ۀدافتسا هنوگره رادیاپ ۀعسوت موهفم
ملاا،ا هان دا، و لویعم لوبق لباق ینامز اهنت ار هئوگورا ،زرم ۀناخدور رد نیتناژرآ و هئوگورا نیب م ی دراد تاظحلام هلات زا رگید رط عفانم نآ رد هک تاسیز یاطم
هداش تایا،ر ،و رظندام ی
دشاب
(ICJ, 2010: Para. 177)
د . ر هیضق رد ناوید هنیمز نیاه لاعف
ی ت اه قطانم رد هئوگاراکین ،
هب اکیراتساک اب ،زرم دهعت کی دوتو هب تحارص
بی ن للالا ،ارب ی تلود اه رااثآ یبایزرا اب طابترا رد
زی تس طم ی ل نورب ی زا یشان ،زرم لاعف
ی ت اه تروص یتعنص ، راگید راب دوخ ورالق نورد رد هتفرگ
تلود اه شا تسا هدرک هرا
.(ICJ, 2015: Para. 104)
راخم رااثآ دواتو ترواص رد ناواید دید زا
تسیز یطم ی
نورب زرم ، تلود اه هن هب ف وم اهنت علاطا
ناسر تلود اب تروشم و ی سآ
ی ت د ی هد دانا
هکلب م ی اب ی تس ،رورض تامادقا یماات هب
روظنم
،اهرلخ زا ،ریگولت هب
هدمآدوتو رد شهاک ای و
دش نازیم دننک ذاختا ار اهنآ ت
.(ICJ, 2015: Para. 104)
،انبم رب هچنآ
قوف ،ارآ رد ناوید رظن زا مرب
ی آی د تن ی هج یام هاتفرگ ۀاعمات رد هاک دواش
بی ن للالا رگید زورما ی ان
ی ناوت تیاکاح تلود
اه رد ااهنآ زا هدافتاسا و دواخ یاعیبط عباانم رب
همانرب اه ۀعسوت ، تایا،ر هزوراما نخاس راگید هب .درک ییلت دودطمان و قللم ،رایتخا ار یلم
تاظحلام ماادا رب ینبم رادیاپ ۀعسوت اب بترم تاظحلام ز
ی تس طم ی ل ،دااصتقا تاظحلام اب ی
رد همانرب اه هعسوت ، هن
اهنت قویح هزوح رد هکلب یلخاد حلس رد بی
ن للالا اباور و ،دااصتقا
نیب ،داصتقا تلود
اه زین هب تروص مه نآ ؛تسا هدمآرد ترورض کی هب
واطن ، هاک تالود ااه ار
راثآ یبایزرا هب مزلم تسیز یطم
یلااتحا ی هرهب
رادرب ااب طاابترا رد شیواخ یاعیبط عبانم زا ،
عماوت رگید م
ی اان ی د ییاساش(
1385 : 22 قللم ،دازآ ۀدننکدودطم یهتوت نینچ .) تلود
اه
عیبط عبانم رب تیاکاح لاا،ا رد دوخ ی
هب رااش یم و دور هب رظن م ی داسر هاب میااعت لاباق هاک
رگید هزوح اه یحارط و نیودت دننام هعسوت اب بترم ، همانرب
اه یلم ۀعسوت ، تسا
.
رد ترورض رب دیکأت ندش هتفرگ رظن
راثآ تسیز یطم ی
زرامارف زا یاشان ، هراهب
رادراب
، زا
عبانم یعیبط شیپ یتح و هدشن رصطنم ناوید ،ارآ هب نواچاه ،دانسا رد ناوید رظنراه ا زا
نویسناونک 1982
.تسا هتفرگ رارق هتوت دروم زین اهایرد قویح هاکنآ نایم نیا رد مهم ۀتکن1
موهفم مد،
ورالق زا هدافتسا ی
ک تلود رد لاعف ی ت اه دتوم ، زرمارف تراسخ
، تاسیز یاطم ی
اضتقا
، نچ ات دراد نآ ی
ن یتی،ونام رص
رظن مد، ای ،راوجاه تیسآ تلود ،راوجاه
اب هدید
( دوش هتفرگ رظن رد روبزم تلود
Brunne´e, 2020: 121
.)
دودطمان تیاکاح یلااتحا یفنم تاریثأت ناوتب دیاش وچراچ نیا رد تلود
اه یگنوگچ رد
___________________________________________________________________
1 . ۀدام 193 :تسا هدرک رریم اهایرد قویح نویسناونک
تلود اه نتفرگ رظن رد اب و
ی هف ا زا ،رادهگن و ت افح لابق رد هک ، تسیز یطم
قاح داتاو دانراد ییایرد
تیاکاح هب روظنم هرهب رادرب اب تیبالم رد یعیبط عبانم زا ، س
ی تسا اه ، ز ی تس طم ی ل .دنتسه دوخ ی
هرهب رادرب ار راگید عاماوت مدرام رشب قویح رب یلم ۀعسوت ریسم تیاده ای و یعیبط عبانم زا ،
د ،ات ره زا شیب آ تاراییغت ماان ااب یلضعم داجیا رد ،رگی
ینااهت ییاواهو .دراک هدهااشم1
غت زا روظنم یی
تار آ اوهو یی غت یی تار تسیز یطم ی
رخت و لاوز لماش ی
ت ز ی تس ۀرک مز ی ن راب
رثا لاعف ی ت اه
، ناسنا نوچاه ی اهزاگ راشتنا
، هناخلگ ا
، ازفا و ی ش امد
، ناهت ی تاسا و یابیط(
یبارض 1397 : 164 .)
هزورما آ تارییغت عتات ،ارب راکشآ و ،دت ،رلخ هب ییاوهو
ناسنا دواخ راشب قوایح زا
راشب قوایح راب هداشرکذ ۀدایدپ یافنم راثآ نتساک ،ارب جلات هجیتن رد و تسا هدش لیدبت دوب دهاوخ دماراک ییاهراکهار ذاختا دنمزاین (
Ugochukwu, 2015: 2
).
آ تارییغت ار ییاوهو
م ی ناوت زا یلماک قادصم ذاختا یفنم ،رارگریثأت
س ی تسا اه ۀابناجکی ،
تلود اه رد هرهب رادرب ،ارتا و نیودت رد نینچاه یعیبط عبانم زا ، همانرب
ااه راب یالم ۀعاسوت ،
دربشیپ یفوم ی ت مآ ی ز .تسناد رگید عماوت رد هعسوت ریسم تلود
اه هایکت اب هعسوت ریسم رد هک یی
رب تخوس اه نبرکوردیه عبانم زا لصاح یلیسف ، ،ااهزاگ زا ،داایز ماجح
هاناخلگ ا وات رد ار ،
یم دازآ نیمز وللماان تاراییغت یکااخ ۀراک ،امد شیازفا اب و دننک
هدرتاسگ ا رد ، آ اواهو ،
تبس دوخ ورالق ،اهزرم زا رترود رتمولیک نارازه یتح نیمز ۀرک رساترس م
ی دنوش . نااه هنوگ هاک
،ریسناپ مناخ دطتم للم تقو رشب قویح یلا، رسیاک تسشن نایرت رد2
اروش ااب راشب قویح ،
آ تارییغت تاریثأت یسررب عوضوم لاس رد رشب قویح رب ییاوهو
2015 یکاح دهاوش هدرک ملا،ا
آ تارییغت زا یشان تامدص نیرتشیب هک تسا نآ زا ،ااهزاگ ۀداننکدیلوت عاماوت هان ار ییاواهو
هناخلگ ا لاطتم یعماوت هکلب ، م
ی دنوش وئسم نیرتاک دوخ هک اهزاگ نیا دیلوت رد ار تیل
هده، رب
هتشاد دنا
(Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, 2015: 6)
.
آ تارییغت داجیا اب ییاوهو
نافوت اه نیگاهاس ، نارااب
ااه ، اس ی ل ااسآ یلااسکشخ و ،ااه
تایح ،ارب ،دت ،دیدهت هب دیدش م
ی ل ی نو اه هرک رساترس رد رفن هدش لیدبت نیمز
هب هنوگ ا ،
ملا،ا ربانب هک اروش
رضاح لاح رد روبزم تارییغت زا یشان تافلت دطتم للم رشب قویح ، هب
روط
و هدش هدز نیاخت لاس رد رفن رازه دصراهچ رب غلاب نیگنایم پ
ی ش بی ن ی م ی دوش ترواص رد هاک
رازه دصتفه هن اس هب نآ راثآ شهاک رد یناهت ۀعمات تییفوم مد،
لاس ات رفن 2030
شیازفا
دنک ادیپ
(OHCHR, 2015: 14)
.
آ تارییغت راثآ هزورما رگید ،وس زا لیس یلاسکشخ نوچاه ییاوهو
بی ناابا از ماک و یای
ییاراا عباانم ،دوباان و ،زرواشک ت وصطم نتفر نیب زا ،ارب ،دت ،دیدهت یبآ عبانم ندش هب رااش م ی دور
(OHCHR, 2015: 17)
هب وطن ب هک ، هاترد ود ااهنت ینااهت کاناب ملاا،ا رباان
هاس و یگناسرگ رالخ رد ار رافن نویلیم دصراهچ ات دصکی نیب نیمز ،امد رد هن اس شیازفا
___________________________________________________________________
1. World Climate Change.
2. Flavia Pansieri
